Skip to main content

Full text of "Delphin classics"

See other formats 


REESE   LIBRARY 


"^ 


I    UNIVERSITY  OF  CALIFORNIA. 

J  %eceiveJ       TVbOr*^  .     7>n ,  i8gS. 

j    Accessions  No.  >5^0  ^  Z^.      C/ js5  TVo .  1^ '■'^' . '  ^ 


6105 


V.50 


-Valpy  " 


Delphin  classics. 


■''"■  '-.j-"^' 


Southern  Branch 
of  the 

University  of  California 


Los  Angeles 


Form  L  I 


PA 
V&A- 


Ti.i> 


DUE  on  the  last  date  stamped  below 


^. 


OCT    8^ 


Digitized  by  the  Internet  Arciiive 

in  2008  witii  funding  from 

IVIicrosoft  Corporation 


Iittp://www.archive.org/details/delphinclassics50valp 


SEXTI    POMPEII    FESTI 
DE  VERBORUJM    SIGNIFICATIONE 


LIBRI   XX. 


VOL.    III. 


Pclph.  el  Var.  Ctas.  Pomp.  Fest. 


M.    YERRli    FLACCi    "   ^ '  i  i '  ^ 

QU^   EXTANT 

ET 

SEXTI    POMPEII    FESTI 
DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE 

LIBRI  XX. 
EX  EDITIONE  ANDREW  DACERII 

CUM  NOTIS  ET  INTERPRETATIONE 

IN    USUM    DELPHINI 

VARUS  LECTIONIBUS 

NOTIS     VARIORUM 

RECENSU    EDITIONUM    ET    CODICUM 

ET 

INDICIBUS     LOCUPLETISSIMIS 


ACCURATE  RECENSITI. 

7 


^  K  9.  7  i 


VOLUMEN    TERTIUM. 


T 


LONDINI: 

CURANTE  ET  IMPRIMENTE  A.  J.  VALPY,  A.  M. 
1826. 


X^*'  Of    TWJ  '       ^ 

UNIVERBITTf 


6~oi  x^ 


7^7 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.   XVII. 


8G5 


Sepulliii/i  DiOTte  nieroque  cum  ait. 

De  L.  Terentio  Tusci  vici 

magistio,  significat   earn  vivmn  de  saxo  Tarpeio  elatum, 

cum  eo  venisset  comisatum,  quod  merOf  id  est,  vino  esset 

coactus. 
Sicilices+y  hastarura  spiculalata.  Ennius:  Incen-  [Paul. 

dit^  veles  vulgo  sicilibiis^  latis. 
Sicilicum^  dictum,  quod  semunciamsecet. 
Sicyonia''  genus  calciamenti.     Lucilius  :  Et  pedibus  laeva 

sicyonia  demit  honesta. 
Sifus  **  usurpatum  est  pro  tiibis  ipsis,  id  quod  Greece   [Fest. 


4  Fnlv.  Ursin.  et  Dae.  inalint  Sidles. — 5  Ed.  Seal.  Incedit. — G  Vir  doct.  in 
niarg.  ejusdem  ed.  conj.  skillcibus. 


NOTiE 


T  SicUices]  Scribendnm  Sidles  ex 
A.  Gell.  lib.  x.  cap.  20.  Ful.  Ursin. 

Sidlices]  Glossarius : '  Sicila,  afj.l\a, 
apPnXiov.' '  SicWvim,  ^vphv (TKVTiws.  'Si- 
cila, cT/xiKa  ■xapTorSiJi.os.'  est  autem  vox 
magnaa  Giajciae  :  eo  nomine  intelli- 
gebant  quicqiiid  secandi  vim  habet ; 
inde  Sicilia  dicta,  quia  ab  Italia  ab- 
spcta.  Inde  '  Sicilire  prata,'  secaie. 
Jos.  Seal. 

Sidlices'\  Malim  sidles.  Gloss.  '  Si- 
cila, ffix'.Ka.,  ap^i\\iov.'  '  Sicila,  scalper, 
cnlter  sutorius.'  Item  :  '  Sicilnm,  fu- 
phv  (TKvreojs.'  '  Novacula  sntoris.' 
Idem  ct  sici/isMagnae  Gra^ciae  vocem 
esse  ait  Scalig.  Puto  potins  esse 
diminutiviim  a  '  sica,'  '  sict^la,' '  sici- 
la,''  sicilis,'  '  sicilire,' quod  est,  se- 
care  apud  Scrvium.  Sicaaulein  bre- 
vis  gladiiis  et  incurvus ;  qiiare  sicila 
dictus  cidter  stitorius,  quod  in  mo- 
diim  sicaj  esset  incurvu«.  Inde  si- 
dles sibynarum  aut  lanceanun  spi- 
cnla  dixit  Ennius  :  Incedit  veles  volfio 
sicilihus  liitis.  Sic  eniin  potius  lego 
quam  sicilicibus:  ratio  est,  quod  prior 
syllaba  in  sidlidhus  brevis  est,  quae 
loriga  esse  debet  a  sica.  Vide  qua^ 
Dclph.el  Var.Clas.  I'omp. 


notavit  Salmas.  bist.  August,  torn.  ii. 
Ennii  versum  qnidam  sic  legnnt  :  In- 
cidit  miles  volgam  sicilicibus  lutis.  Sed 
contra  Festi  auctoritatem.  Dae. 

^  Sicilicum]  Frustra  in  peregrino 
verbo  Latinam  etymologiam  rima- 
tur:  est  enim  Syrum.  Jos.  Seal, 

Sicilicum]  Quarta  pars  uncivp.  Bu- 
daeus  in  lib.  de  asse :  'Post  baec  se- 
nuitnr  dracbma,  octava  pars  uncia?, 
quae  ipsa  geminata  sicilicum  efficit.' 
Sed  frustra  est  Festus  qui  in  per- 
egiino  verbo  Latinam  etymologiam 
rimatur.  Sicilicus  ab  Hebrapo  sgekel 
siclus.  Dae. 

a  Sicyotiia']  Genus  Calciamenti  mu- 
liebris:  Cicer.  i.  de  Orat.  '  Ut  si 
milii  calrcos  sicyonios  attulisses,  non 
nterer,  quamvis  essent  babilcs,  et 
apti  ad  pedem :  sed  non  viriles.' 
Ilesych.  SiKvwi'ia,  vizoZijixara  yvvai- 
Kua.  'Sicyonia,  calcei  muliebres.' 
Sicyonia  a  Sicyone  in  Peloi)onneso. 
In  versu  Lucil.  Ilouesta,  id  est,  pul- 
rlua.  Sic  ald>i  dixit  idem  '  plantas 
conveslit  iionestas.'  Et  Virg.  'pec- 
tus lionestum.'  Idem. 

''  Sf/«s  ...]  Locus  difficilis,  qui  lu- 
Fesl.  3   I 


S6G 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


(licit It r  atfcov.  In  lege  rival icia  sic  est,  qitce  lata  fuit  ro- 
garite  populum  Ser.  Sulpic/o  sex.  F.  Riifo:  Moiitani,  pa- 
gauive  s\phonibiis  aquam  dividiuUo :  donee  earn  inter  se 
diviserint,  Prrt'<o;7's  judicatio  esto. 

Signa,*^  ut  rcrum,  ita  quoque  res  ipsa  diciinlnr,2t,ut\a^\des, 
aut  fictile,  aut  si  qua  ejasmodi  adhuc  aliqua  signa"^  dicun- 
tur,  qua;  st7//pantur  etiam,  sed  pocw/a  etiam  in  quibus  sunt 
simulacia  ad  elfigies  sigillala. 

Signare  significat  modo  scribere,  modo  anulo  sig-  [Paul. 
na  imprimere,  modo  pecora  signis  notare. 

.S/o-«ore  dicitur  signis  notare,  velut  in  pecorih.  Jit ;  [Fest. 
sed  antiqui  eo  pro  scribere  utehantur :  unde  et  subsignaxe, 
et  consignare  invenitur  positum,  pro  subscribere,  et  con- 
scvibere. 

Silatum  "^  antiqui  pro  eo,  quod  nunc  jentaculum  [Paul. 


7  Ead.  ed.  '  aliqna.  et.  signa.' 


NOT/E 

cem  desiiierat.  Ant.  Aug.  liiri,  iit  ea  quze  niaterite  insculpiin- 

Sifus]    SifuticuU  in    aqua   diicenda  tiir,    ut   Virg.    '  Pocula  as_-)era   sig- 

usnipatuni    est    pro    tiibis  ipsis :    id  nis:'  et  niateiiam   ipsam    sculptani, 

quod   Gritce  est  cricpaji'.     In  lege  ri-  lapides,  niarinor,  ferrum,  &c.    Virg. 

valitia  sic  est,  quaj  lata  est  rogante  iii.  Geoigic.    'Siabiint  et  Parii  la- 

populuni  Ser.  Sulpitio  : '  Rivales  mon-  pides,  spirantia  sigua.'    Ovid.  '  Fac- 

tani  paganive  sifuncuiis  aquani  divi-  turn  de  niarmore  signuni.'     Simula- 

dnnto,  donee  inter  se  diviserint,  ejus  era  iiominum,  Deorum,  &c.  Ut  '  Ve- 

judicatio  esto.'     Aperte  actio  datur  neris  signum,' Plant.    'Signuni  Ado- 

in  eum,  qui  hac  lege  committit.  Jos.  nidis,'  Cicer.  Dae. 
Seal. 


Si/us]  Tuba,  cana'is,  aquae  deri- 
vandii'.  Notanduin  caput  legis  ri- 
valitiee,  Pratoreui  de  aqua  dividunda 
cognovisse.  Dae. 


Silatum']  Subintelligilur  vox  vi- 
7)«m,silatnm  vinum,  asili  lierba,quani 
crecrcAt  Graeci  vocant.  Dioscoiid.  lib. 
III.  cap.  51.  *  Seseli  Massiliense  fo- 
lia foeniculi  habet  crassiora,  caulem 


'^  Signa'l  ^igna  ut  rcrum,  itares  ipsce  vegetiorem  :  unibeliam  anetbi,in  qua 

sculpta',  aut  lapides,  aut  ferrum:   et   si  semen  oblongum,  aiigulosuni,  degus- 

qua  sunt  aliqua  ejusmodi  qucB  sculpantur  tanti  statini   acre,   radix    longa  est, 

etiam:  sed  pocula  ita  dieta,  el  simuta-  jucundi  odoris,' &c.    Et  pauio  post  : 

era  ad  effigies  hominum  conformata.  In-  'Semen    cum  vino   potuni   concoquit 

versum  tamen,  etiam  sed  pocula,  pro,  et  tormina  discutit.'     Silatum  autein 

sed  etiam  pocula.  Jos.  Sca\.  quod  postea  jentaculum,  id  est,  &k- 

Signa,  III  rerun]  Ait  Festus  signa  parov,   merum.    Gloss. 'jentat,  R/f/)a- 


DE    VliRBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.       8G7 

dicimus  appellabant,  quia  jejuni  vinum  sili  conditura  ante 

meridiem  absorbebant. 
Si/atiim  antiqiii  T^ro  eo  quod  nunc  jentaculum  dici-  [Fest. 

mus   apptllahunt,   quia  jejuni  vinum  soli   comllti.m  ante 

meridiem  absorbebant. 
Silere  tacere  significat  ficto  veibo  ab  S  litera,  quaj  [Paul. 

nota  silentii  est. 
Silere,  tangere  ^  *  significat,Jiclo  initiuyn  ejus  vocis  est  [Fest. 

Tocahulo  a  S  litera,  quag  mitium. 
Silentio  surgere '  ait  dici,  ubi  qui  post  mediam  noctem  auspi- 


8  Vet.  lib.  tacere. 


NOT/E 


Tt'fei.'  'Jentaculum  &Kparov.'  De  mane 
enim  Veteres  nterum  bibebaiit,  vvl 
etiaui  panem  viiiomadel'actuni  come- 
debant,  ut  ex  Athenaeo  lefeit  Eii- 
stath.  Idem. 

*  Silere,  iangerel  ^^S^  '■  Silere,  ta- 
cere, significat  ficio  vocabulo  a  S  li- 
tera qua'  initium  est  ejus  vocis.  Haec 
Festus.  Hanc  differentiam  inter  si- 
lere et  tacere  statuunt  Grammatici, 
ut  propria  silere  dicantur  qui  jam  lo- 
fjui  coeperunt,  tacere  vero  qui  non  an- 
tea  loqiiebaiitiir.  Sed  tamen  confun- 
duntur  interdum.  Idem. 

Silere]  Silere,  tacere  :  quod  dictum 
esse  videtur  a  S  litera,  qua;  initium  ejus 
vocis  est.  Deinde  de  Silenlio  anspi- 
candi  gratia  loqucbatur  sequenti  ca- 
pite :  sed  primus  versus  deest.  Si- 
lentio  surgere  Verrius  ait  dici,  u^t  ^ui 
jxjst  medium  noctem  auspicandi  causa  ex 
leclnlo  suo  surgit,  el  liberalus  a  lecto  in 
solidu  scdct  siletque,  ne  quid  co  tempore 
(lejiciat :  imle  se  in  ledum  reposuit.  Ita 
ontnino  nulio  labore  banc  lectioncm 
cruimns.  Ajierte  solidaui  sellain  fu- 
issc  ait,  ut  stabilior  esset,  nc  forte 
quid  in  scdendo,  ant  duni  vellet  se- 
derc,  n)otu  sella?  dcjiccret,  et  stre- 
pitu  vitiuni  aiispicio  faccrct.  Jus. 
Seal. 


f  Silenlio  siirgere]  Cicero  lib.  ii.  de 
Divin.  '  Peritum  esse  necesse  est 
eum,  qui  silentium  quid  sit  intelli- 
gat:  id  enim  silentium  dicimus  in 
auspiciis,  quod  omni  vitio  caret:  hoc 
intelligere  perfecti  auguris  est.  Ille 
aulem,  qui  in  auspicio  adbibetur, 
cum  ita  imperavit  is,  qui  auspicatur, 
Dicito,  silentium  esse  videtur?  nee 
suspicit,  nee  circiimspicit,  statim  re- 
spondet :  Silentium  esse  videtur.' 
Verba  Festi  ita  scribi  possuiit.  Si- 
lenlio surgere  dici,  uhi  qui  post  mediam 
noctem  surgit  auspicandi  causa  ex  leC' 
tulosui :  sire  alieno,  et  liberalus  a  lecto 
in  solido  solio  scdet,  siletque  nequid  eo 
tempore  dejiciat  sputi  uuspicatus  rede, 
inde  se  in  ledum  reposuit.  Hoc  enim  est 
silentium,  ^c.  Vide  'Siuistrum'  et 
'  Soiida  sella.'  Ant.  Aug. 

Silenlio  surgere]  Qui  auspicabatur, 
post  mediam  noctem  surgcbat,  scque 
in  sella  componebat,  (piam  solidam 
fnisse  ait,  ut  stabilior  esset,  ne  forte 
quid  in  scdendo,  aut  duni  sedere  vel- 
let, niotu  sellap  dcjicerct,  et  strepitu 
vitium  auspicio  facerct.  Deinile  iu- 
tcrro;^abat  enui  qui  in  aus|)iciuni  ad- 
liibebatur,  an  Bilontiiini  esse  vidcre- 
tiir,  i^c.  Audi  Ciceron.  lib.  ii.  de 
Diviuat.  sect.  31.     '  Hie  npud  majo- 


8C8 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


candi  causa  ex  lectulo  suo  sUentio  surrexii  et  liberatus  a 
lecto  in  so\k\o  se  posuit.  Sedetque  ne  quid  eo  tempore 
dejiciat,  rursiisque  se  in  lectum  reposuit,  hoc  enira  est 
proprie  Si/entium,  omnis  vitii  in  auspiciis  vacuitas,  Ve- 
ranius  ait  non  utique  ex  lecto,  sed  ex  cubili,  nec^  rursus 
se  in  lectura  reponere  necesse  esse. 

Silicerniura  erat  genus  farciminis,  quo  fletu  familia  [Paul. 
purgabatur  :  dictum  autem  silicernium,  quia,  cujus  no- 
mine ea  res  instituebatur,  is  jam  silicem  '°  cerneret.  Cae- 
cilius:  credidi  silicernium  ejus  me  esse  esurum. 

Silicernium^   dicitur  cccna   funebris,  quam  a/io  no-  [FfiST. 


9  Ell.  Seal,  ne.— 10  Vet.coJ.  silentium.     Vir  tloct.  in  niavg.  ed.  Seal.  conj. 
solum. 

NOTiE 

res  nostros  adhibebatnr  peiitns,  nunc  gimiis.     Cesnas  veteres  dicebant,  et 

quilibet  ;      peritum    auteni    esse   ne-  Pcesnas,  pro  eo  quod  est,  Cenas,  Pce- 

cesse  est  eum,  qui  silentium  quid  sit  nas.     Ab  eo  silicesnium  :    postca  sili- 

intelligat ;  id  enim  silentium  dicimiis  cernium.  '  Casniina,' '  cannina  ;'  '  Va- 

in  auspiciis  quod  omni  vitio   caret;  lesius,'  'Valerius,'  et  similia.     Ter- 

lioc  intell'gere  perfecti  anguris  est.  tuUianus  :  '  quo  differt  ab  epulo  Jo- 

Ille  autem,   qui  in  anspicinm  adhi-  vis  siliceinium?    a    sinipnvio    obba? 

betur,  cum  ita  iinperavit  is,  qui   au-  ab  aruspire  pollinctor  ?' Glossarium  : 

spicatur,  dicito  si  sii.entivm  esse  'Silicernium,  ireplSemvov.  xixfovs  yap 

viDETVR,  nee  suspicit,  nee  circum-  Ettthv  iv -KivQei  ovOefiis:'  videtur   ac- 

spieit,  statini  respondet,  silentivm  cepisse,  quasi   Sehicernium,  hoc  est, 

ESSE    viDERi.     Tuni  ille,  dicito    si  aAvxvia.     Rationem    banc     eruimus. 

PASCVNTVR.     PASCVNTVR.'      Dcindc  Natali   die  lucerne    aecendebantnr. 

observabatur  tripudium.  Ista.aif  did,  Mortuali,  ut  loquuntur  Cato  et  Plau- 

de  Ateio  Capitone  intelligenda  sunt,  tiis,  id  non  faciebant  optima  de  cau- 

ut  apparet  infra  in  '  sinistriini.'  Dae.  sa,  ut  rb  avTLaTpo<pov  ttjs  yevicreccs,  Koi 

e  Silicernium]   Ca-cdius  obelostate.  rrjs  reAevrris    ostenderent.     Persius  : 

Vide  de  hoc  verbo  Donat.  in  Adelpli.  '  unetaque   fenestra    Dispositae    pin- 

Nonium,  et  Placiadem.  Jh*.  ,4(/g-.  guem    nebulam    vomuere    lucernse.' 

Silicernium']  Silicernium,  ccenajune-  Tertullianns     libro    de    Idololatria  : 

bris,   quam   Grcrci  TrspiSenrvov  vacant:  'At  nunc   lucent  tabernae,  et  januai 


sed  et  nonnuUi,  inter  quos  Verrius,  ex- 
isfimnnt  nihil  nliud  esse,  quam  id,  quod 
nosfarcimen  dicimtis,  quo  fletum  fami- 
lia purgare  solet.  quia  cujus  nomine  ea 
res  itistituebatur,  jam  silicernium  cer- 
neret. Cacilius  oholostate:  Credidi  si- 
licernium ejus  me  esse  esurum.  Sili- 
cernii  supra,  et  alibi,  rb  iTVjxov  atti- 


nostrap.  Pluresjam  Ethnicorum  fo- 
res sine  lucernis,  et  laurels,  quam 
Christianorum.'  At  eV  irevBei  quidem, 
nt  piito,  non  accendebant.  Ceterum 
semper  in  cippis  sepulcrorum  sus- 
pendebant  lucernas  :  cujnsmodi  fic- 
tiles  nuiltas  videmns  ex  veteribus 
nionunientis  erutas.     Dio  iu    Donu- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVII. 


809 


ndne  exequium  scriptures  rocant;  sed  et  Ferrius  e%.\st\mai 
sUkeriiium  did,  quod  nos  {ixvcimen  dicimus,  quo  fletu  "  fa- 
va.\\\ii  pitrcfahatnr:  quia  cujus  nomine  ea  res  iiisliluebatur, 
is  etiam  silentium  cerneret :  Caci/ius  oiolostate :  Credidi  si- 
licernium  ejus  me  esse  esurum. 
Silvii  ^  sunt  appellati  Albani  Reges,  a  Laviniae  filio,  quem 


11  Ead.  ed.  fietum. 


NOTiE 


tiano  :  koX  irpwTov  jx\v  ari]\rjv  Ta(ppo(i- 
5?)  eKciffTW  acpwv  irapeVTr/ffe,  t6,  r  ovofxa 
airrov  ex<""''°^>  f*'  \vxvovxov  fxtKphv, 
oTov  iv  Tois  /xvri/Melots  Kpijxavvvrai.  In- 
de,  puto,  apiid  Gelliuin  Laberius  Cip- 
piiiii  vocat  Lncium,  quod  ex  eo  '  In- 
cerna  Iiiceiet:'  ut  ille  apiid  Atlie- 
naeiiiji  qui  coliimnam  vocat  Mefavopov, 
quod  sustiueret  inuittiiteni  virum. 
Porro  quemadmoduni  ergastulus  dic- 
tus,  qui  in  ergastulo  niaiieret,  ita 
siliceniius,  qui  dignus  erat,  ut  pro  eo 
silicernitini  pararetur.  Cincius  Aii- 
inetus  de  Gorgia  Leontino  :  'Qui  duin 
jam  siliceinius  sui  fineni  teinporis 
expectaiet,  etsi  nioiti  uon  potuit, 
taincii  infiruiitatibus  insultavit.'  Jos. 
Seal. 

Silicernittm]  De  Iiac  voce  varia 
adnioduni  Veteies  piodidere  :  alii  a 
silcns  et  cernu,  quod  uuibrarum  silen- 
tium cerneret  ;  unde  et  infia  pro 
silicon  quidam  siknliuin  iiabent,  ut  est 
in  verbis  I'esti:  alii  a  silex  et  cerno: 
alii  a  nile  lierba,  de  qua  su|)ra  in  sila- 
turn,  et  cesmx  pro  cena.  Alii  aliter. 
Sed  optinic  onuiium  Scrvius  ad  v. 
^ncid.  '  Libavitipie  dapes :'  '  leviter 
gustavit  epulas  qua-  silicernium  vo- 
catur,  (jiiasi  siliccniiuii,  super  silicom 
positu;ii.'  Nam  ad  silicem  dabalur 
illnd  epulum.  Servio  favet  quod  Ces- 
nuj*  A'eieres  dicebant,  et  jiwsnns,  pio 
cenas,  jicenas.  Ab  eo  silicrsnium  ;  post- 
ca  iilicernium  :  ut  '  casniina,' '  carnii- 
na  :'  *  Valesi,'  '  Valeri.'    Vide  Noni- 


urn.  Inde  etiam  silicernium  dictum 
genus  farciminis  quod  adbibebant,  ut 
fletu  familiEe  purgarcntur.  Sane  sili- 
cernium inter  farcimina  ponit  Arnob. 
lib.  VII.  '  Quid,  inquaui,  sibi  li*c 
volunt?  Apexabo  isicia,  Siliccrnia, 
longiibo,  quiBSunt  noniinaet  farcimi- 
num  genera,  birquino  alia  sanguine, 
comniinutis  alia  inculcala  pulinoni- 
bu3.'  Item  SiHcerniiiin  senex  diet  us, 
quod  ejus  causa  bve\\  Silicernium  erat 
futurum,  vel  quod  dignus  esset  Sili- 
ceruio.  Silicernium  Graece  neplSenr- 
vov,  Latinis  '  circumpotatio.'  In  12. 
Tab.  '  Unctura  servilis  toUatur,  om- 
nisque  circiuiipotatio,  ne  rospeisio, 
ne  loiigiB  coronap,  nee  acerra;.'  Glos- 
sariuni  :  '  Silicernium,  -mpibei-nvov,  \v- 
Xvovs  yap  aiTTfiv  iv  irivBei  ovQifxis.'  Vi- 
detur  accepisse  quasi  Seluccrnium, hoc 
est,  aKvxvia.  Uationem  banc  cruit 
Scaliger,  Notabis  in  verbis  Fesli 
exequium  singulariter  dici  pro  cxe- 
quiis  el  coena  funebri.  Due. 

I'  Silcii]  Vetus  auctor  originis  Gen- 
tisRomanoj  :  '  Interim  Lavininab  IE- 
nea  gravida  relicta,  nietu,  veluti  iiise- 
cutnri  se  Ascanii,  in  sylvam  protiigit, 
ad  niagistrum  patrii  pccoiis,  T\  r- 
rlium,  ibiqiio  cnixa  est  puerum  qui 
a  loci  qualitate  Sylvius  est  dictU'^.'  Et 
paulo  post  :  '  At  Ascanius  post(jiiani 
cxcessisset  e  vita,  inter  lulum  (ilium 
ejus,  et  Sylvium  postiununi,  (|ui  ox 
Lavinia  genitus  crat,  dc  obtinendo 
imperio  orta  contcntio  est,  cum  du- 


870 


SEXTI    POMPKU     FKSTI 


post  excessiim  Mnese  gravida  relicta  timens  periculum, 
et  siias  vita?,  et  ejus,  quem  utero  gerebat,  in  sylvis  latens 
enixa  est :  qui  restitutus  in  regnimi  est  post  morteui 
Ascanii  praelatiis  Iiilo  '^  fiatiis  filio  :  cum  inter  eos  de 
regno  ambigeretur. 

Silus'  appellatiir  naso  susura  versus  repando  :  unde  galeas 
quoque  a  similitudine  silae  dicebantur, 

Simpludiarea  "^  funera  sunt,  quibus  adhibentur  D.T.  ludi. 


12  Vet.  cod.  Iidio. 


NOTJE 

bitaretur  an  JEnex  filius   an  nepos  ubi  pedibus  aliqnem  locnrn  insistiint, 

potior  esset ;   permissa  disceptatione  mode  avavevov<n,  modo  iinviovtn.  Hinc 

ejus  rei,  ab  iiniveisis  rex  Sylvius  de-  elegantissime  de  imilieribiis  cibo  se 

claratus  est.     Ejiisdem  posteii  oinnes  ingiirgitantibus  ad  mensam  Plaiitiis 

cognonienfoSylvii  usque  ad  conditam  Casina  dixit:  'Ego  novi  illas  estri- 

Romam  Alba?  regnavernnt.'  Idem.  ces:  coivitant,  ubi  Coinisse  possunt.' 

'  Sdus]   Silus,  et  Silo,   (rin65.  Jos.  Qaanquam  scio  Turnebuiu  mnlasse, 

'^'^"';  sed  frustra.  Has  notas  D.T.  duntaxat 

S<7h«]    In  libro  scripto  Coloniensi,  significare  supra  in   'Senacula'  ad- 

ut  monuit  Gulielmus  verisimil.  lib.  i.  monuimus.      Causa   igitnr   non    est, 

cap.   9.     Silus  appellatur  nasus  susuni  cur  doctis  viris  liic  de  merdo  snspec- 

versus  et  repandus.     Silus  pro  simus  a  tus  locus  esse  del)eat.     Simpludeariis 

Gvxco  (TifiSs.     Glossae: 'Silus,  o-fyuJs,'  ergo  simpli   Ludii  duntaxat  adhibe- 

Item:  'Silo,  ffifj.6s.'  Dae.  bantur,  qui  et  Corvitores,  seucernui, 

•<  Simpliidiarea]  Haec  verba  mendo-  ut  est  apud  Servium,  dicuntur.     In- 


sa,  (D.  T.  ludi,  corbitoresque,)  quod  rio- 
tatum  est  in  veteri  libro  R  litera. 
Crederem  scribi  posse,  ludi,  desullo- 
resque.     Vide  '  Senacula.'  Ant.  Aug. 

Sinipludcaria]  De  his  non  nihil  at- 
tigiu:us  in  Ausonianis  lectionib.  Dic- 
ta quasi  sitnplitudimia,  quia  sinipli 
ludii  adhiberentur,  hoc  est,  saltatores 


dictivis  et  ludii,  et  desultores,  ac 
etiani  ludoruui  quaedam  genera.  Ci- 
cero de  legibus  II.  '  Funus  iit  indica- 
tur,  siquid  ludorum,  dominusque  fu- 
neris  utatur  accenso,  atque  lictori- 
bus.'  Jos.  Seal. 

Simpludiurea']  Opponuntur  indicti- 
vis,   in  quibus  et  ludii  et  desultores. 


vel  cernu;itores,de  quibus  supra  dix-      ac   etiain   ludorum  (luaedam 


imus :  quos  cernuatores  hie  Verrius 
vel  Festns  vocat  Corbitores,  more  scri- 
bendi  aniiquitus  imperitis  librariis 
usitato,  qui  b,  cum  v,  et  contra  com- 
mntabant.  Corvitores  enim  sine  dubio 
diccndum  erat ;  qui  enim  gcstus  Cer- 
nuantium,  ut  modo  sursum,  modo  de- 
orsum  spectent,  is  et  corvorum  est, 
et  cornicum,  ac  nionedularum,  quje 


Cicer.  ii.  de  legibus  :  '  Funus  ut 
indicatur,  si  cpiid  ludorum,  Dominus 
funeris  utatur  accenso  at(|ue  lictori- 
bus.'  At  in  simpludiariis,  simpli  Lu- 
dii. Unde  nomen:  '  dicta  enim  quasi 
simpliludiaria.'  Simpli  ludii  autem, 
id  est,  saltatores  vel  cernuatores. 
Sed  mirum  est,  ni  hie  fallitur  vir  doc- 
tissimus,  ac  ni  potius  corbitores  a.  cor- 


DE    VERBORUM    SIGN  I  FICATION  E    LIB.    XVII. 


871 


corbitoresque  quidam  ea  dixerunt  esse,  quibus  neutrum 

genus  interesset  ludorum  :  nam  indictiva  sunt,  quibus  ad- 

hibentur  non  ludi  modo,  sed  etiam  desultores,  quae  sunt 

amplissima. 
Simpludiarea  ''  funera,  quibus  ludos  adhibebant.    [Paul. 
Simpulum '  vas  parvum  non  dissiniile  cyatlio,  qno  vinum 

in  sacrificiis  libatur :  unde  et  mulieres  rebus  divinis  de- 

ditae  simpulatrices  dicuntur. 
Simultas,""  id   est,  odium,  dicta  ex  contrario,  quia  minime 

sint  simul :  potest  et  a  simulatione  dicta  existimari,  quia 

simulate  loquuntur  ad  invicem. 
Sinciniam,  cantionem  solitariam." 

13  Vet.  lib.  Simpludearia. 


tnr,  Gia'ci  vero  TtjJ  cricpcDvi  ad  gustau- 
diiiii  in  caupona  viiiuni.  Qiiare  et 
mernria  ei guslatnriumd'icehntur.  Dae. 
■°  Simultus]  Potiiis  a  simul,  simnl- 
tas,  lit  afacul  facultas.     Simul  autem 


NOTtE 

bitis  clicti  illi  proprie  fiierint  qui  per  que   significat   vasculmti    cum   tenui 

corl)itaruni,  lioc  est,  navigioruin  nia-  fistula  vel  angusto  collo  ad  pitissan- 

los  repebant  ad  vela  legenciaj  vel  ad  duni    vinum.      Ita   tamen   ut    Latini 

aliud  quid.     Ita  nt  ea  vox  postea  ad  suo  simpulo  ad  sacra  tantum  uteren- 
funambulos  sit  translata.     De  corbitis 
vide  suo  loco.  Dae. 

'  Simpulum']  Glosste  :  '  Simpulum, 
Kvados.'  Simpulones  bine  (]ui  spon- 
sum  convivia  discurrenteni  comitan- 

tur.    Succius  Pisoatoria  :  '  Sumniatrs  pro  simile,   ut  fueul  pro  facile,     Vel 

viri    facti    sunt    simpulones   ganei.'  simultus  [iro  simililas.     Quod  a  simili- 

Isidorus  in  Glossis  :  '  simpulator,  con-  tudine   studiorum    simultas    oriatur. 

viva  :  amicus  sponsi  assiduus  cum  eo  Voss.  Idem. 

in  convivio.'  Jos.  Seal.  "    Sinciniam,    cantionem  sulitariam'\ 

»S'iw//u/«m]  Glossa?  :' Simpulum,  Kij-  Lego,   Sieinium,  cantionem  solitariam. 

a0os. '  Varr.  lib.  iv.  de  L.  L,  a  sumen-  Gloss. '  Sieinium  dicitur,  quasi  singu- 

do,  hoc  est,  biliendo  simpulum.  'Quo  laris  cantilenae  vox:  id  est.cumunus 

vinum  dubant,'  inqnit,  '  ut  niinutatim  canir,  quoil  Gra-cis  monodia  dicitur. 

funderent,  a  guttis  guttum  appella-  Cum  vero  duo,  bicinium.  Cum  nnilti, 

runt.     Et  <iuo  Minitbaut  minntiitim,  a  Cliorus.'     Fuit    olim    cum   legenduui 

sumendo  simpulum  nominavere.     In  putarem  :    Sieinnium,  cantionem  sulfa- 


iiujusce  locum  in  conviviis  e  Graecia 
successit  Epicbysis  et  cyatlius.  In 
sacrificiis  remansit  guttus  et  simpu- 
lum.'    Scaliger  a  Syriaco  Seplui,  sem- 


toriam.  Ex  Hesycli.  et  Atlien*o,  qui 
Sicinniuni  interpretaiilur  saltationem 
Satyricam.  Unde  Gell.  lib.  xx.  cap. 
3.  '  Quos  sicinistas  vulgus   (licit,  qui 


pd,  sim/<«/«m  factum  dicit.  Vel  potius  rectius  locuti  sunt  Sicinnistas  litera 
a  Gru;co  nl<f>uti/  a  quo  simpo,  tinde  n  gemina  dixerunt :  Siciiiniinn  cuiin 
diminutivuin  simpulum.     Nam  utrum-     genus  vctcris  saltationis  fuit.    Salta- 


872 


SEXTI    POMPEII    FKSTI 


^ine  sacfis  °  htreditas  in  proverbio  dici  solet  ciun  aUquid  oh' 
venerit  sine  iilla  incommoda  appendice ;  quod  olim  sacra 
non  solum  publica  curiosissime  administrabant,sed  etiam 
privata  :  relictusque  here*  sic  '•*  pecuniae,  etiam  sacro- 
rum  erat,  ut  ea  diligentissime  administrare  esset  neces- 
sarium. 

Sinistrae  aves/  sinistrumque  et  sinistimum  auspicium,  id 
est,  quod  sinat  fieri.  Varro  libro  quinto  Epistolicarura 
queestionura,  ait:  A  Deorum  sede'^*^  cum  in  meridiem 
spectes,  ad  sinistram  sunt  partes  nmndi  exorientes,  ad 
dexteram  occidentes  ;  factum  arbitror,  ut  sinistra  meliora 
auspicia,  quam  dextra  esse  existimentur :  idem  fere  sen- 
tiunt  Sinnius  Capito,  et  Cincius. 


14  Vir  doct.  in   marg.  ed,  Seal.  conj.  sicitt. — 15  Fiilv.  Ursin.  ab  auspici- 
oriitn  sede. 


NOTiE 


biindi  aiifem  canebant  quae  nunc 
stautes  caniuit.'  Sed  nunc  senten- 
tiam  deninto.  Siciniiim,  iit  optime 
Meiirs.  in  exercit.  Crit.  part.  2.  cap. 
5.  est  cantio  sine  cantii.  Cum  fides 
tantnm  caiiunt  sine  voce.  Assce  ti- 
bite:  cui  contiarium  assa  vox.  Idem. 

°  Sine  sacris]  Verba  Festi  deside- 
rant  htec,  aut  liis  similia  :  Sine  sacris 
hereditas  in  proverbio  dici  solet :  cum 
aliquid  obvenerit  sine  ulla  incommoda 
appendice.  Plautus  hoc  proverbio  uti- 
tur  ill  Captivis  :  '  Sine  sacris  Iieredi- 
tatem  sum  aptus  otfertissimam :'  et 
in  Trinuni.  '  Cana  bac  annona  est 
sine  sacris  iiereditas.'   Ant.  Aug. 

Sine  sacri^l  Veteres  Romani  liabe- 
bant  sacra  privata  quae  colebantur 
maxima  religione,  eaque,  tit  perpetua 
manerent,  familiis  prodebantur  ex 
leg.  12.  tab.  sacra  privata  per- 
PETuo  MAKENTo.  Ita  qui  huBrcdita- 
tem  alicujus  adibat,  cogebatur  etiam 
sacra  ejus  suscipere.  Et  hoc  erat  in- 
ter onera  ha>reditatis.  Inde  sine  sa- 
cris hxreditas   de   bonis  iis  dicitur 


quae  nullam  incommodam  habeant 
appendicem.  Plaut.  Capt.  act.  iv.  sc. 
1.  '  Sine  sacris  haereditatem  sum  ap- 
tus offertissimam.'  Idem. 

p  SinistrcB  ares']  De  sinistris,  quae 
Latinis  fausta,  Graecis  infausia  et 
inauspicata,  vide  quae  in  '  scaeva ' 
dixinms.  Sinister  autem  non  quod  si- 
nat fieri,  ut  male  Festus  ;  sed  a  Grai- 
co  apiarephs,  unde  '  sinisterus,'  '  si- 
nister.' Idem. 

<)  A  Deorum  sede]  Pessime  Fulvius 
Ursinus a6«MspJcion/)«  sede.  Nihil  mu- 
tandum.  A  Deorum  sede,  id  est,  a 
Septemtrione,  ubi  Deorum  sedera 
Veteres  locaverunt :  quod  egregio 
Servii  loco  probatur  ad  illud  Virg.  ii. 
jEneid.  '  lutonuit  laevum.'  '  Sinis- 
tras  autem,'  inquit,  '  partes  Septem- 
trionales  esse  Augurum  disciplina 
consentit.  Et  idee  ex  ipsa  parte  sig- 
nificantiora  esse  fulmina,  quoniam  al- 
tiora  et  viciniora  domicilio  Jovis.' 
Sic  in  sacris  Uteris  Dei  Opt.  Max. 
sedes  versus  Aquiloneoi.  Idem. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.         873 

Sinistjum '  in  auspicando  significare  ait  Ateiiis  Capito,  lae- 
tum,  et  prosperum  auspicium,  at  '^  silent! urn  diibii  diim- 
taxat  ^  vacat  vitio :  igitur  silentio  surgere  cum  dicitur, 
significat  non  iuterpellari,  quo  minus  rem  gerat,  ad  si- 
nistrum  hortari  quoque  auspicia '  ad  agendum,  quod 
animo  quis  proposuerit. 

Siparium  genus  veli  mimicum.'^  [Paul. 

Siparium"  quo  in  scenis  mimi  utuntur,  dictum  ait  Ver-  [Fest. 
rius  a  re/omento  quod  vocetur.  alias  uulceum. 

Siiemps  dicitur,  quasi  similis  '^  res  ipsa,  habetur  [Paul. 
hoc  in  libris  Catonis. 

Siremps  '  pouitur  pro  eadem,  velproinde  quasi  simi-  [Fest. 


16  Vef.  cod.  ant.— 17  Vet.  lib.  minutum.~-l8  Vet.  lib.  similiter. 

NOTiE 

■"  Sinistruin]  Vide  ante  *  Silicerni-  id  est, jacere,  quod  vclandi  causa  spec- 

uni.'  Ant,  Aug.  tatoiibus     obsipaietur,    objiceretur. 

'  At  silentiuin  dul/ii  dumtaxat]   Le-  Vel  potius  a  aicpapos,  velum.  Quod  et 

ge,  At  sikntium  ubi  dumtaxul,  S^^c.  de  intellexit  Veiiius  cum  sciipsit '  sipa- 

silentio  in  Auspiciis,  vide  supra  post  lium  a  velamento  dictum.'  Dae. 
'  sileie.'  Dae.  ^  Siremps]    Ciiaiis.  lib.   i.   tradit, 

'  Ad  sinistrum  hortari  quoque  auspi-  Siremps  nominativo  tantum  casu  dici, 
cia]  Hie  aliquid  tuibatum.  Lego,  et  abiativo  ab  liac  Sirempse  :  signi- 
At  sinistrum  hortari  quoque  auspieio  ficare  autem,  Similiter  lex  esto.  Ex- 
ad  agendum,  Sfc.  Ait  sinistrum  auspi-  tant  aliquot  tabulae  legum ;  in  quibus 
cio  suo  admittere  et  ad  agendum  hor-  ita  sciiptumest:  de.  eo.  agro.  si- 
tari,  quod  animo  quis  proposuerit.  kemps.  lex.  esto.  et  in  altera  :  Si- 
Niliil  certius.  Idem.  rempsqve.  eis.   viatoribvs.   deqve 

"  Si ]  Siparium    genus    vcli,  eis.  viatoribvs.  q.  omnivm.  rervm 

quo  in  8c»na  niimi  utuntur,  dictum  ivvs.  lexqve.  esto.  qvasei.  sei.   ei 

ait:    liactenus  possum:    reliqua  quo  viatores.  in.   eam.    decvriam.   in 

pertineant  nou  video.  ,hs.  Seal.  tribvs.  viatoribvs.  antea.  lectei 

Siparium]  Aulcca  prius  dicebantur,  svblectei.  essent.  qvam.  in.  qvis- 

quae  postea  siparia  dicta.    Uonat.  in  uve.   decvriam.    eorvm.   ex.    iiac 

prolegom.  Terent.    '  Aulaja  quoque  lege,  viator,  lectvs.  erit.siremps- 

in  scena  sternuntur,  quod   piclus  or-  (iVE.  eis.  PRyECONiBvs.  ueqve.    eis 

natus  erat,  ex  Attalica  legia  Uomani  pr^econievs.     qv.estori.     omnivm 

usque   perlatus:  iiio  quibus  Siparia  rervm.  ivvs.  lexqve.  esto.  &c.    In 

setas    posterior  acccpit.     Est  autem  his  omnibus  similem   significat,   aut 

mimicum  velum,   (|Uod   popnlo  obsis-  simile:    tria    autem    verba    copiijata 

tit  duui  fabiilarum  actus  commutan-  »unt  siremps,  hoc  est,  similis  res  ip. 

tiir.'   Ill  dictum  (.'nl  siparium  n  sipare,  sa.  Ant.  Aug. 


874 


SKXTI    POMPEII    FESTI 


/is  res  ipsa:  Cato  in  dissuadendo  legemr/Me'9  postea  relicta 

est,  et  praBterea  rogas,  iif  (juemquam  adversus  ea  si  popu- 

lus  condemnavenY  siremps  ^°  lex  siet,  quasi  adversus  \q- 

gemfecisset. 
Sispitera  Junonem/  quam  vulgo  Sospitem  appellant,  anti- 

qui  usurpabant,  cum  ea  vox  ex  Graeco  videatur  sumta, 

quod  est  crw^eiv. 
Sistere  fana  ^  cum  in  iiibe  condenda  dicitur,  significat  loca  in 

oppido  futurorum  fanoriim  constituere,  quod  '  Antistius 


19  Ed.  Seal,  legem  qua. — 20  Ead.  ed.  sireriis. — 1  Vet.  cod.  quam. 

N0T7E 
iSircmps]  Planti  locus  in  prologo  Siremps']  Siremps  compositiim  ex 
Amphitriionis  jamdiidnm  a  nobis  ita  similis  re  ipsa.  Qnare  optime  Fesfus 
emendatus  fiiit:  '  Sirempse  legem  in  verbis  Caton.  interpretatiis  est 
jussitesse  Jupiter.'  IMeniini  et  locum  eandem,  \e],proinde  quasi,  Sfc.  Sic  in 
in  Senatuscoiisiilto  qiiodam  apud  isto  fragniento  legis  agraria;  Thoriae : 
Frontinum  eodem  niodo  depravatum  '  Qui  ager  ex  publico  in  privatum 
vulgo  legi:  '  Qui  adversus  ea  quid  commutatus  sit,  de  eo  agro  Siremps 
fererit,  et  adversus  ea  repserit  ex  lex  esto ;  quasi  is  ager  P.  Mucio  et 
jussu  causaqne  omnium  rerum  omni-      L.  Calpurnio  Coss.  per  totam  Itali- 

am.'  Id  est, '  Similis  re  ipsa  lex  esto,' 

vel   '  Lex  esto    proinde   atque,'  &c. 

Legitur  et  sirempse,  ut  apud  Plant. 

Prol.  Amphit.   '  Sirempse  legem  jus- 


bus  esto  damnas  uiique  atque  uti  es- 
set  essecjue  oporteret,  si  is  adversum 
banc  legem  rivum,  specumque  rupis- 
set.'  Manifesto  enim  legendum:  Qui 
adversus  ea  quid  fecerit,  sirempse  lex,     sit  esse  Jupiter.'  Dae. 


JUS,  causaqne  omnium  rerum  omnibus 
eslo  utique  atque  iiti  esset,  Sfc.  Quin 
apud  Probum  Singularum  scriptorem 
eadem  non  mediocriter  contaminata 
sunt :  '  S.  R.  L.  E.  E.  C.  Q.  O.  R.  E. 
Si  rem  lex  ex  ejus  causa  Que  omni- 
um rerum  esto.'  Scribe:  S.  L.  I.  C. 
Q.  O.  R.  E.  Sirempse  lex,  jus,  causa- 
qne omnium  rerum  Fsto.  Apud  Senecam 
Epistola  92.  '  ubi  vero  ad  fineui  mor- 


y  Sispitem  Junonetnj  Nam  sospitem 
pro  servatore  dixerunt.  Vide  '  sos- 
pes.'  Inde  sispes  et  sospes  Juno,  quaj 
Ciceroni,  Ovidio,  Livio  sospita  Juno 
dicitur,  in  numismalil)us  juno  sispi- 
TA.  Sispes,  autem  pro  s«s/)es  Isidor.  in 
Gloss.    '  Sispes,  sospes,  sanus.'  Idem. 

z  Sistere  fana]  Cum  templi  cujus- 
dam  tines  definiebaut  et  constitue- 
bant  augures,    tum   propiie    sistere 


taliuiu   ventum   est,   discede,  inquit,  fana    vel   tenipla    dicebantur.    Ider 

Anibitio,  omnium    quae  terram   pre-  '  effari  templa'   apud   Varr.  lib.    v. 

munt  fere  miles  esto.'  Emendat  eru-  *  Hinc  effata  dicuntur,  quod  augures 

d\ths.  C»jac\as,  siremps  lex  esto.  Par-  finem    auspiciorum  cnelestium  extra 

teni  verborum  Catonis  ita  reconcin-  urbem  agris  sunt   effati,   bine  effari 

nabimus  :  et  praterea  rogus  adversus  templa  dicuntur  ab  auguribus,  adfa- 

ea  si popnlus condemmiverit ,utei siremps  tus,  qui  in  bis  fines  sunt.'   Vide'  Mi- 

lex  siet,  quasi  adversus  leges  fecisset.  nora  templa.'  Idem, 
Jos.  ScdI. 


DE    VERBORUM    SIG  N  IFIGATION  E    Lll!.    XVII.         875 

Labco  ait,  in  commentario  quintodecimo  Juris  Pontificii, 

fana  sistere  esse  lectisternia  certis  locis  et  Diis  habere. 
Sistere  fana  cum  dicerent,  significabatur  lectister-    [Paul. 

nia  certis  in  iano  locis  componere. 
SoBRiNus  est  patris  mei  consobrini  filius,  et  matris  conso- 

brina)  filius. 
Sobrinus*  est,  ut  ait  Gallus  iElius,  patris  mei  con-  [Fest. 

sobrini  filius,  et  matris  meae  consobrinas  filius:  foemina 

iisdem  de  causis  appellat  fratrem,  et  fratrem  patruelem, 

et  consobriunni,et  propius  consobrino,^  et  sobrina  :  iidem 

gradus  in  sobrina  quoque  sunt. 
Sobrium ''  \icum  dictum  putaiit  C/ootiiis  et  JEl'ms  quod  hi 

eo  nullus  taberncc  locus,  neque  cvLuponcefncrit.    Alii  quod  ' 

in  eo  Merairio  non  vino,  sed  lacte,  solitum  sit  mppHcari. 
Sobriura  vicnni  Romas  dictum  putant,  vel  quod  in  eo  ta- 

berna  nulla  fuerit,  vel  quod  in  eo  Mercurio  lacte,  non 

vino,  supplicabatiir. 
Sodales  "  dicti,  quod  una  sederent  et  essent,  vel  quod  ex 

suo  dapibus  vesci  soliti  sint,  vel  quod  inter  se  invicem 

suaderent,  quod  utile  esset. 


2  Vir  doct.  in  itiavg.  ed.  Seal,  conj,  sobrino. — 3    Eail.  ed.  '  Alii  aliqiiod.' 
et  niox,  '  7ion  lacte  sed  vino.' 

NOTiE 

*  Snbrinus']  Ait  sobrinos  dici  con-  us  sobrino.'  Idem. 

sobrinorum    filios.    Ut   et   Donat.    in  ^  Subvinm]    Sobrium  vicum    dictum 

And.  act.  v.  sc.  4. '  Sobrini,'  inquif,  esse  testatnr  JElius,   quod  in  eo  neque 

*  sunt  consobrinonini  fiiii.'    I'cr  con-  lahcrncE    locus,    neque  en upontv  fuerit : 

sobrinos  aiiteni   fratrcs   patnieles  ct  (dii    quod    in  eo    Mercurio   non    lacte, 

amitini  intelligcndi  sunt,  qiionini  li-  sed  vino  solitum  erat  supplicari.    Jos. 

beri  proprie  so/yrJHJdicuntnr.  Cains  in  Seal. 

L.  HI.  D.  de  grad.  ct  adfin.  '  Item,'  ^  Sod(dcs]  Minim  in  modnm  placet 

inrpiit, '  patnii  nia<;ni,  aniitce  niagnit,  sodales  dictos  quod  de  suo  ederent : 

avunculi   inagni,   niatertera;     niagnic  nam  ct  inde  eos  Gnvcis  awToSa^Tous  et 

iiepos,  neptis  :  qui  ex   fratribus  pa-  auToSeiTrvous  dictos  rcperio  :    Hesych. 

tnielibus,  ant  consobrinis,  ant  amiti-  avrdSetin'os,  urav  ni  KiKKt\ixivos  kavri^ 

nis,  undiqne  propagati,  proprie   so-  </)t'poi  to  eVi  rb  SfiTrvor.     Id  est,  '  aiircJ- 

biini  vocantnr.'   Infra  in  verbis  Festi  Scnrcos  quando  qiiis  ad  crcnain  voca- 

legpuduni   ut   in    vetcri   lib.   I'cemina  tus  symbolain   fert.'     Indc  apnd  Te- 

iisdem  de  causis  appeUal fratrem,  elfra-  rent.  Andr.  '  Symbolam  dcdit,  cieiia- 

trem  patruelem,  el  coitsubrinum,  et  pro-  vit.'     l)c  coti^trris  vide  in  '  coerra;  :* 

pius  sobrino  el  sobrina.    Vide  '  propi-  iidem  ct  concwna-  dicti.    Gloss. 'con 


87(> 


SEXTl    POMP  1:1 1    FESTI 


Sodalis**  guidam  dictos  putcmt,  quod  una  sederetit  es-  [Fkst. 
sentque:  alii,  quod  ex  suo  dapihus  vescisoliti  sint:  alii,  quod 
inter  se  invicem  suaderent,  quod  utile  esset :  eosdem,  quod 
cotatit  crebro  congerrae  vocan  a  Graco  vocabulo,  quod  est 
ysppa. 

Sodes,*  si  audes,  uti  sis,  pro  si  vis,  et  illico  pro  in  loco.  Te- 
rentius  in  Andria :  Die  sodes,  quis  heri  Chrysidem  hahuit  't 

Sodes,  si  audes,  uti  sis,  pro  si  vis,  et  illico  pro  in  [Paul. 
loco.  Terentius  in  Andria:  Die,  sodes,  quis  heri  Chry- 
sidem habuit? 

Solari  sine  prtepositione  dixisse  antiquos,  testis  est  Pacu- 
vius,  cum  ait:  Solatur,  auxiliatur,  hortaturque  me. 

Solatum,*^  genus  morbi  maxime  a  rusticantibus  [Fest. 
dicitur,  cujus  meminit  eliam  Afran//<s  in 

arquato  Mede?/  cui'^  nomen  ah  awrigine. 

Solatum  genus  morbi.  [Paul. 

Solea/  vel  ea  dicitur,  quee  solo  pedis  subjicitur,  vel  genus 


4  Ead.  ed.  cnjixs. 


NOTyE 


coEiiap,  (Ti^cSetTrcof.'  Dae. 

•*  SodaV\s\  Sodalis  quidam  dictos  esse 
putant,  quod  una  sederent  cssenlque: 
alii,  quod  ex  suo  vesci  soliti  sunt :  alii, 
quod  inter  se  invicem  suaderent,  quod 
utile  esset,  lidem  quod  co'eant  crebro 
congera  vocantur  a  Graco  vocabulo, 
quod  est  yeppa.  Congera  per  iinimi  R 
scribebant,  iit  supra  attigiimis.  Liici- 
lius,  'Tapullam  legem  rUlent  concerae 
Opinii.'  Concerce  pro  Cungera.  Vide 
in  'Tapulla.'  Quod  Congerra  a  Grae- 
co  ye^pa  dictum  sit  nionet  etiam  Var- 
10  :  vide  libro  M.  de  Latino  seriiione. 
Jos.  Seal. 

"  Sodes']  Vide 'Snltis.'  Ant.  Aug. 

Sodes,  si  audes  uti  sis]  Cicero  in 
Oratore  ad  Briitnmsect. 45.  '  Liben- 
ter  etiam  copiilando  verba  junge- 
bant,  ut  sodes  pro  si  audes,  sis  pro 
si  vis.  Jam  in  uno  capsis  tria  verba 
sunt :  ain,  pro  aisne  :  nequire  pro 
non  quire :    nialle  pro  magis  voile  : 


nolle  pro  non  velle  :  Dein  etiam  svc- 
pe  et  exin,  pro  deinde  et  exinde  di- 
cimus.'  Dae. 

^  Solatum]  Solatos  appellat  Piin. 
lib.  XXIX.  cap.  6.  hoc  morbo  laboran- 
tes.  A  sole  fortasse  infesto  dnctum 
est  nomen.  Ant.  Aug. 

Solatum]  Morbum  puto  quem  quis 
ex  nimia  apiicatione  contraxit.  Unde 
qui  hoc  morbo  laborant,  solati  Plinio 
dicti  sunt  lib.  xxix.  cap.  6.  Quae  in- 
fra ex  Afranio  laudabantur  non  po- 
tuimus  assequi.  Optime  ait,  arquato 
morbo,  qui  et  regius  vocatur,  nomen 
esse  ab  aurigine :  aurigo  enim,  sive 
potius  auragu,  morbus  regius  ab  auri 
colore,  quem  bills  toto  corpore  diffusa 
repraesentat,  ut  arqualus  a  colore  ar- 
cus  ccelestis.  Inde  Isidorus  in  Gloss. 
'  Auruginosus,  arcuatus.'  Vide  No- 
niffm  in  'arquatus.'  Dae. 

e  Solea]  A  solo,  id  est,  planta  pe- 
dis.  Ncque  audiendus  Salmasius,  qui 


DE    VERBORUM    SIGNl  FICATf  ONE    LIB.    XVII. 


877 


piscis,  vel  materia  robustea,  super  quam  paries  craticius 

exstruitnr. 
Solea,  ut  ait  Verrius,  est  non  solum  ea,  qua?  solo     [Fest. 

pedis  subjicitur,  sed  ctiam  pro  materia  robusta/  super 

quam  paries  craticius  exstruitiir. 
Solicitare  ^ ''  quidam  dictum  putant  veliit  citare  ex  sollo,  quod 

est  ex  suo  loco,  ac  sententia  movere  :  solhuii  autem  quin 

significct  locum,  quis  dnbitet?  cum  exsu/es  quoque  dican- 

tur  loco  ^airicc  succ  pulsi. 
Solicitare  est  solo  citare,  id  est,  ex  suo  loco  mo-  [Paul. 

vere :  solum  autem  quin  signiticet  locum,  quis  dubitet? 

cum  exsules  quoque  dicantur  loco  patriae  suae  pulsi. 
Solida  sella,'  aif  Verriiis,.sedere  turn  </wis  jubetur,  cum  mane 

surg^;is  auspicandi  gratia   mg/lavit :    quod  antiqui  ex- 


5  Lcgendnm  monet  Dae.  ut  in  vet.  cod.  maleria  robustea,  vel  roborea. — 
Vet.  cod.  Sollicitare. 


NOTZE 


a  Grreco  v\las,  '  pellis,'  soleas  dedii- 
cit.  Idem. 

^  Solicitare  qiihlam  dictum  piitanti 
Integra  Festi  verba  affeit  Calpui- 
nins  ad  Teient.  Heaufontim.  act.  in. 
sc.  1.  '  Solicitare  qnidani  dictum  pu- 
tant veliiti  citare  ex  solo,  hoc  est,  ex 
suo  loco  ac  sententia  movere  :  solum 
autem  quin  significet  locum,'  &c. 
Idem. 

'  iSolida  sella]  Festus  videtur  Ver- 
rium  reprehendere  in  liujns  rei  inter- 
pretatione  :  et  osteiidit  religioni  fuis- 
se  aliquibus  non  solida  sella  sedere, 
quod  essent  aliquvc  aliqua  ex  parte 
excavatae.  Ileprc-liendit  autem  quod 
solidiim  dixcrit  totum.  Cetera  in- 
certa  sunt.  Vide  ante  '  Siliceruium.' 
Ant.  Aui^, 

Solida]  Solida  sella,  ait,  sedere  turn 
quis  jubetur,  cum  mane  surgetidi  causa 
evifiitavit :  quod  antiqui  exi)ressc  ab  in- 
teriore  parte  c.rcaralaf  non  facicbant 
sedes,  quas  solidas  idea,  quod  his  nihil 
erat  concavum,  appellabanl,  inquit  Ver- 


rius,  quod  essent  totce  :  absurde,  ut  mihi 
videtur,  illud  quod  sit  totum  ait  dictum 
solidum.  Nihil  omnino  praetermissum 
est  de  sententia  Festi,  fortasse  ne  de 
verbis  quidem.  '  Evigilare  surgendi 
causa'  est  data  opera  post  mediam 
noctem  experrectum  silenlio  surgere, 
auspicandi  causa:  ita  enim  auspican- 
tibus  nios  erat  in  solida  sella  sedere, 
ut  supra  in  '  Silentio  '  refertur.  Rec- 
te  autem  Verrius  '  solidas  sellas  '  Io- 
tas interpretatur  :  nam  Verrii  teni- 
poribus  vulgo  tam  notum  erat  so/i'Jum 
a  solo  dictum,  quam  solum  idem  va- 
lc're,quod  totum.  Igitur  idem  est  ac 
si  dixisset,  dictae  solida,  quod  soIcb, 
id  est,  totaj.  Quare  vides  hie  prae- 
cipitem  Festi  calorem  in  rcprehen- 
dendo  illo,  a  quo  tanta  bona  didice- 
rat.  Saltern  dtbebat  mcminisse  quod 
alibi  notat  de  '  soliferreo,'  '  solerte,' 
et  '  solennc'  Verum  profccto  ita 
est:  ad  repreliendendiim,  quam  ad 
discendum  propensioies  sumus.  Dae. 


878 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


presse,  nlhilque  ah  iutex'mxc  parte  excavata.s,  out  larofas 
yV/cicbant  sedes,  quas  sedes,  so/idas  idea,  quod  in  his  nihil 
crat  concaviim,  rnaxime  appel/aha.r\t,  inquit  Verrius,  quod 
sciiicet  essent  totoi,  ahsmde,  ut  mihi  videtur,  cum  omneul 
quod  sit  totum  ait  dictum  solidum. 

Solino''  idem 7  ait  esse  consulo. 

Solino  intelligitur  consulo.  [Paul. 

Solipunga^'  genus  bestiolae  maleficge,^  quod  acrius  conci- 
tatiusque  fit  fervore  solis  :  unde  etiam  nomen  traxit. 

^dWpunga  genus  bestiolw  maleficae,  quod  acrius  con-  [Fest. 
citaliusque  fit  fi3rvore  so//s,  a  quo  nomen  traxit. 

Solitaurilia"'  hostiarum  triumdiversi  generis  immolationem 


7    Quidam    legiint  idem  Messala.—8    Vet.   cod.   SoUpiigia  vel  Selipugna. 
AVn  Salpung a:  a.Vn  Solpuga.— 9  Vet.  lib.   veneficce. 


■    NOT^E 

''  Solino]  Consulo,  Consolino,  nt  vocat.  Soliniis  araneorum  formam 
'iter,'  'itiner:'  '  fruiscor,'  '  friinis-  Iiabere  dicit.  Pro  muleJiccB  &\.venefi- 
cor.'  Jos.  Scat.  ca.     Et  favere  videntiir  Gloss,  ubi 

Solino]  Consulo,  consolino,  ut  *  nato,'  '  splialangion,  miisca  venenata.'  Nam 
'natino:'  '  nego,'  *  negino  :'    '  pago,'     sphalangium  nil  aliiid   est  quam  soli- 


•pagino:'  '  liiicor,'  '  Inrcinor,'  &c. 
Idem,  id  est,  Verrius,  de  qnosnperiori 
capite.     Quk\ani,  idem  HI essala.  Dae. 

'  Solipunga]  Plin.  lib.  xxix.  cap. 
4.  'Est  et  foiinicarum  genus  venena- 
tuni,  uon  fere  in  Italia  :  solipugas  Ci- 
cero appellat,  Salpugas  Bjetica.  Lu- 
can.  lib.  ix.  '  Qiiis  calcare  tuas  metn- 
at,  Solpiinga,  latebras.'  Alii  Sulpun- 
ga:  alii  Solpuga  legunt.  Ant.  Aug. 

Solipuga]  Glossarium:  '  Solipaga, 
TjAioKevrpls,  /xviai  fiSos.'  Jos.  Seal. 

Solipunga]  Sidtpunga,  sive  solipuga, 
est  oKoKiVTpls,  quod  tota  puiigat,  et 
ipsa  nihil  aliud  sit  quam  aculeus.  Sic 
'  soliferrenm,'  quod  est  totum  ferre- 


punga.  Taraen  in  reliquiis  Fesli  ma- 
leJiccB.  Dae. 

">  Solitaurilia]  Contra  Aci ....  ver- 
veces  maiales  qui.  Haec  mendosa  sunt 
aut  delenda,  aut  emendanda  :  contra 
Acilius  verveces  maiales :  quia,  Sfc.  vel 
contra  accidit  verveci  maiali:  quia.  Sed 
neutrum  placet.  VidenJum  etiam,  an 
mendose  scribatur  inviolati  sitnt  tauri : 
et  in  fine  videtur  posse  scribi  mutas 
semivocales.  Ant.  Aug. 

Snlitaurilia]  Scribe:  quod  omnes  ece 
solidi  integrique  sunt  corporis :  contrarii 
verreces,maialesque :  quia,  l^c.  Quod 
ait  tauros,  id  est,  virilia  caedi  in  cas- 
tratione,  intellige  de  ea  castratione, 


nm,  &c.     Male  qui  solipugam  dictam  qua;  fiebat  in  ipso  sacrificio.     Verres 

putant  quod  in  sole   pungat.     Festi  euim,  aries,  taurus,  cum  admoveban- 

tamen  interprelationeni  juvat  Gloss,  tur  arae  mola  mactati,  priusquam  co- 

iibi,  '  solipuga  -rjXioKevTpis,  fjLvias  tlBos.'  rio  exuerenlur,  castrabantur.     Vide 

In  leguminlbus  inveniri  ait  Plin.     Et  Martialis  epigramnia   lib.  iii.  cujus 

forniicaruu),    non   niuscarum    genus  initiuni  :    '  Vite   nocens   rosa   ^tabat 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIH.    XVII.        879 

significant,  taiiri,  arietis,  verris,  quod  omncs  eae  solidi 
integriqiie  sunt  corporis  :  contra  Aci  .... 
verveces '°  maiales,  qui  quia  solium  Osce  totum,  et  soli- 
dum  significat:  undetela  quadam  solliferrea  vocanturtota 
ferrea,  ethomo  bonarum  artiumsollers,  et  quae  nulla  parte 
laxata  cavaque  sunt, "  solida  nominantur:  atque  liarum 
hostiarura  cranium  inviolati  sunt  tauri,  quas  pars  scilicet 
ca^ditur  "  in  castratione.  Sunt  quidem  qui  putent,'^  °  ex 
tribus  hostiis  praecipue  nomen  inclusum  cum  solido  tauri, 
quod  ampli.ssima  sit  earum.  Quidam  dixeruntP  omnium 
trium  vocabula  confusa ''  suis,  ovis,  tauri  adeffecisse  id, 
quod  uno  modo  appellarentur  universee  :  quod  sit  a  sollo 
et  tauris'^  earum  hostiarum  ductum  (est)  nomen,  antiquas 


10  Vet.  co<\.  verbices.     Vide  Notas  infra. — 11  Vet.  cod.  crcditur. — 12  Id. 
porlenl. — 13  Id.  coiifixa. 


NOT.E 


moritmiis  ad  aras  Hirciis,  grata  tuis 
victima,  Bacclie,  sacris.'  Glossa- 
riiiin  :  'Solitauriiia,  ducria  aiTos  Kpiov, 
Kol  ravpov.'  scrilje,  e/c  (rvhs,  Kpiov,  &c. 
Jos.  Scat. 

Solitaurilia]  Scribe  ex  jndicioScali- 
geri :  Sulitaurilia  hosliarum  trium  di- 
tersi  generis  iiimiotalimicm  significant, 
tauri,  arietis,  verris,  quod  omnes  ea  so- 
lidi integriqiie  sunt  corporis,  contrarii 
terveces  muiiilesquc,quia  solum  Osce  to- 
tum, SfC.  Ait  solitaurilia  dici  a  solo,  id 
est,  toto,  et  tauris,  id  est,  virilihus, 
(|iiod  tunc  illis  linstiis  invioi>«ti  taiiri 
ndiiKjnerentur,  roiitra  quod  in  sacri- 
ficiistiiriconsiu'rat.  Nam  liostia>,cum 
admovcbanlnr  ai  if  niola  niactatae,  pri- 
usqiiani  corio  oxiierc  ntiir,  castraban- 
tiir.  Martial.  Epii;rani.  21.  I. in.  Dae. 

"  I'll  qua  nulla  parte  luxatu  cavaque 
sunt]  Ut  biipia  '  solida  sella.'   Idem. 

"  Sunt  quidem  qui  puteiit]  Ait  esse 
qui  piitcnt  solitaurilia  esse  ex  solido  et 
taurOf  id  est,  bove,  ita   ut  ex  tiibus 


iiostiis  tauri  praecipue  nomen  hie  as- 
sunitnm  fuerit,  quod  earum  esset 
maxima.   Idem. 

V  Quidam  dixerujit]  Solitaurilia  qua- 
si suovelaurilia.  Gloss.  '  solitaurilia, 
Bviria  (k  crvhs,  Kpioi),  Kalravpov.'  '  Soli- 
taurilia, sacrilicium  ex  sue,  ovc,  et 
tauio.'  Sane  et  apud  Liv.  lib.  i.  iu- 
tegre  legitur  suovetaurilia.  Verum 
hoc  ille  niruis  audacter  forsan.  Nam 
etsi  ex  tribus  illis  nomen  esset  coui- 
positum,  ex  eorum  particulis  potius 
coiret.  Quintilian.  lib.  i.  cap.  5. 
'  Nam,' in(|uit,  '  solitaurilia  jam  per- 
suasum  est  esse  ex  sue,  ove,  et  tauro. 
Et  sane  ita  se  liabet  sacrum  quale 
apud  Homerum  quoque  est.  Sed 
base  non  tarn  ex  tribus,  (juani  ex  par- 
ticulis trium  coeunt.'  Idem. 

'1  Quod  sit  a  sollo,  et  tauris]  Lege  : 
Quod  si  a  sollo  et  tauris  earum  hostia- 
rum ductum  est  nomen,  antiqua  consue- 
iudine  per  unum  I,  Sec.  De  Ennio  su- 
pra in  '  Regium.'  Idem. 


UNT\'EKSJTY 


880  SEXTl    POMPEII    PESTI 

consuetudinis''*^  per  unum  L.  enunciari  noii  est  rairum, 
quia  nulla  tunc  geminabatur  litera  in  scribendo  :  quam 
consuetudinem  Ennius  mutavisse  fertur,  utpotc  Graecus 
Graico  more  usus,  quod  illi  aeque  scribentes  ac  legentes 
duplicabant  mutas  et  Semivocu/es  et  liquidus. 

Solitaurilia  hostiaruin  triura  diversi  generis  iramo- [Paul. 
lationem  significant,  tauri,  arietis,  verris  :  quod  omnes  hi 
solidi  integrique  sint  corporis.  Solium  enim  lingua  Os- 
corum  significat  totum,  et  solidum  :  undo  tela  quasdam 
solliferrea  vocantur,  totaferrea,  etliomo  bonarum  artiura 
sollers,  et  quae  nulla  parte  laxata,  cavaque,  solida  nomi- 
nantur. 

Solla  '^  ^  appellantur  sedilia,  in  quibus  non  plurcs  [Fest. 
singulis  possint  sedere,  ideoque  solla  "^  sternere  dicuntur, 
qui  solisternium  habent,  et  solaria  vocantur,  Babylonica, 
quibus  eadem  sternuntur  :  quee,  ut  ait  Verrius,  omnia 
ducta  sunt  solo.'^  Alveiquoque  lavandi'^  gratia  instituti, 
quo  singuli  descendunt,  solla  dicuntur  : '  quae  a  sedendo  '9 
potius  dicta  videntur,  quara  a  sollo. 

Solla  ^°  sedilia,  in  quibus  singuli  tantum  possunt  [Paul. 
sedere;  ideoque  solia'  sternere  dicuntur,  qui  sollister- 


14  Vir  doct.  in  niarg.  ed.  Seal,  conj.  anliqua  consuetudine.  Vide  infra. — 
15  Id.  ibid.  Solia  vel  Sola.— 16  Vet.  cod.  soliar.—  \7  Vir  doct.  o  sollo.— 18 
Vet.  cod.  cavandL— 19  Id.  ascend€ndo.—20  Vir  doct.  Sola  vel  Solia.— 1  Vet. 
lib.  soliare  vel  solla, 

NOTiE 

''  Solla]  Lege  Solia:  et,  ideoque  so-  lo  ipse  in  lectiilum,  Juno  et  Minerva 

liar  sternere  dicuntur,  S^-c.    Item,  fiso-  in    sellas    ad    ccenam    invitabantnr.' 

liariavocanlur  Babylonica.  \diXxo  Co%-  Vide    '  Epolonos.'     Babylonia   solia- 

niotorine  irepi  <p6opa.s  Kdafxov  :  '  Phry-  ria  a  Babylone,  qtiae  diversos  colores 

gio  qui  polvinar  poterat  pingere,  so-  picturae  intexere  docuit.    Plin.    lib. 

liar  levigabat.'     Glossae  :  '  Soliar,  5j-  viii.  cap.  48.  '  Babylonica  peristro- 

<ppai,.'  Jos.  Seal.  mala  '  dixit  Plant,  in  Sticli.  Dae. 

Solla]  Lege  nt  Scalig.  Soliar  an-  '  Alvei  quoque  lavandi  gratia,  ^c] 
tern  sternere  dicebantur  qui  sellister-  Lege,  Solia  dicuntur.  Gloss.  '  io- 
nium habebant,  quod  alio  nomine  lee-  Hum  eV/Sarrj.'  Nam  cyu/SarT?,  alveus, 
tisternium  dicebatur,  quod  Diis  epu-  in  quem  descendunt  lavaturi.  ifjifiaa-iV 
laturis  lecti  et  sellae  sternerentur.  vocat  Dioscor.  Idem. 
Val.  Max,  lib.  II.  cap.  I.  'Jovisepu- 


DE   VERBORUM   SIGNIFICATION  E   LIB.   XVII. 


881 


nium  *  habent :  et  solaria  vocantur  Babylonica,  quibus 
eadem  steruuutur. 

Sollemnia  '  *  sacra  dicuntur,  qua?  certis  tcmporibus  fiunt. 

Solemnia  sacra  dicuntur,  quas  certis  tcmporibus  an-  [Fest. 
nisque  fieri  solent. 

Sollistimum''^ "  Ap.  Pulcher  in  Auguralis  disciplinae  libro 
primo  ait  esse  tripudium,  quod  avi  ^  excidit  ex  eo  quod 
ilia  ferl,  saxumve  solidum,  aut  arbos  viviradix  ruit,  quae 
nee  prae  viiio  humanive  caedanturve,  ^  jacianturve,  pel- 
lanturve. 

Sollo''  Osce  dicitur  id  quod  nos  totum  vocamus.  Luci- 
lius  :  Suasa  7  quoque  ^  omnino  dirirait  non  sella  ^  dupon- 
di,  id  est,  non  tola.     Item  Livius  :  Sollicuria,^  in  omni 


2  Id.  sellisternium.  Vide  Notas. — 3  Scribit  Dae.  Solennia. — 4  Idem  scri- 
bendiim  nionet  per  iinicam  I  Solistimum. — 5  Vet.  cod.  uut. — G  Ed.  Seal,  hu- 
mani  cccdanturve.  Vir  doct.  in  inarg.  ejusdeni  ed.  conjicit  humanin;  vi,  vel 
humi  cadant. — 7  Id.  ibid.  rasa.  Vide  inf. — 8  Vet.  cod.  sollo. — 9  Ed.  Seal. 
Sollicularia. 


NOTiE 


'  Sollemnia]  Vide  '  Sollo.'  Ant, 
A  ug. 

SoUemnia]  Scribo  Sullcnnia.  Nam 
a  sollus,  totus,  onuiis,  et  annus,  ita  nt 
solienne  dicaliir  qui  omni  anno,  id 
est,  quotannis,  fieri  eonsuevit.  Male 
qui  solemnia,  per  unicuni  /  et  m.  Vi- 
de Vossinm.  Dae. 

"  Sollistimum]  Scribendum  per  uni- 
cani  I,  solistimiun ;  nam  a  solo,  id  est, 
terra.  '  Ctnn  ofFa  jam  ex  ore  pulli 
deciderat,  turn  auspicanti  tripudinni 
solistimum  nuutiabatur.'  Cicer.  Idem 
et  sonirium  dictum  a  sono  qiiem  ede- 
bat  cum  caderet,  vel  offa,  vel  arbor, 
vel  saxiim,  vel  aliud  quid.  Servius 
Danielis  in  illud,  '  tremere  omnia 
visa  repente,'  '  Hoc  auguriinn,'  in- 
quit,  'juxta  auguratcm  discipiinam 
dictum  est,  quod  appeilatur  tripu- 
dium  sonivJHui,  ad  quod  pertinet  si 
arbor  spoiile  ladicibus  cadat,  si  terra 
Delpli,  el  Var,  Clus.  Pomp, 


tremat,  quod  hie  ^neae  factum  os- 
tendit,  antequam  vocedivina  respon- 
sa  perciperet.'  Infra  pro,  Quce  ncc 
proi  vitio  humanive  caidanturve,  legen- 
diim,  quce  nee  pra  vitio  humanave  vi 
cadanturve,  ^c.  Nam  id  est,  quod  ait 
Servius  supra,  '  si  arbor  sponte  radi- 
cibus  cadat.'  Vide  infra  '  sonivio.' 
Idem. 

^  Sollo]  At  soUus  a  Grapco  ii\os,  to- 
tus.  Idem. 

y  Suasa  ijuoque]  Hunc  Lucilii  ver- 
sum  sic  legit  Douza,  Suasa  quoque 
omnino  redimit  non  solla  dupondi.  Sed 
dirimil  retinendnm,  et  hunc  versuni 
alleri,  qui  in  Sicyonia  legitur,  sic  con- 
tinuandum  censio  :  Et  pedibus  lata 
.Sicyonia  demit  honesta  Suasa  quoque 
omnino  dirimit  non  solla  dupondi.  Se- 
quebatur  nomen  ad  quod  adjectivum 
suasa  pertinebat :  <Ie  '  suaso  colore' 
vide  infra  '  suasiim.'  Idem. 
Fest.  3  K 


882  SEXTI    POMPEII    FESTI 

re  curiora :'°  ^  et  solliferreum/  genus  teli  totum  ferreum : 
sellers  etiara  in  omni  re  prudens  ;  et  solemne,  quod  om- 
nibus annis  prasstari  debet. 

Sollo  Osce  dicitur  id  quod  nos  totum  vocamus.  [Paul. 
Livius :"  Solliferreum  genus  teli,  id  est,  totum  ferreum. 
Sollers  etiam  in  omni  re  prudens,  et  solemne,  quod  in 
omnibus  annis  prajstari  debet. 

Solox,  lana  crassa,  vel  pecus  lana  contectum.  Titinius  : 
Lana  soloci  ad  purpuram  data  :  et  Lucilius  :  Pascali  pe- 
core  et  montano  hirto,"^  atque  soloce. 

Solox,'' lana  crassa,  et  pecus,  quod  passim  pas-  [Frst. 
citur  non  tectum.  Titinius  in  Barathro  :'5  <=  ego  ab  lana 
soloci  ad  purpuram  data :  et  Lucilius :  Pascali  '-^  pecore, 
ac  montano,  hirto,  '^  atque  soloce. 

Solum/  terram.  Ennius  libro  tertio  :  Tarquinio  dedit  impe- 


10  Vet.  lib.  curiosa.— 11  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  Litdlius.— 
12  Ead.  ed.  hirco.  Pro  atque  vet.  lib.  habet  hircoque.—U  Vet.  cod.  Barrato. 
— 14  Id.  Pastali. — 15  Id.  hirco. 


NOT^ 

z  SolUcuria,  in  omni  re  curiora']  For-  lax,  pro  sqiialido,  qtiale  solet  esse  pe- 

san,    sollicurio    in    omni   re    curiosus.  cus  quod  in  montibus  pascitur  non 

Sciiptum    fiierat   curios,  unde  facile  tectum.     Inde  factum,  ut  solox  lana 

fsicUim  curiosa,  curiora.  Idem.  dicatur  crassa  non  carminata.  Gloss. 

a   Solliferreum']    Livius   lib,    xxiv.  '  solox,  epiov  iraxi.'   Inde  Symmachus 

Ut  omissis  solliferreis  phalaricisque  lib.  i.  Ep.  1.  *  Quare  elaboratam  soloci 

gladios  strinxerunt,  tunc  velut  redin-  filo  accipe  cantilenam.'  Dae. 

tegrata  est  pugna.'  Idem.  "=  Titinius  in  Barathro]  Titinii  Ba- 

b  Solox]  Glossarium  :    '  Solox,   U-  ratlirum  citat  Fl.  Sosipater.     Nonius 

phv,  Koi  iraxvs.'  Lege,  ipiof  Tcaxv.  Ter-  etiam  non  semel.  Idem. 

tullianus  in  scholastica    oratione  de  "^  Sohnn]   Non   terra   tantum,  sed 

Pallio:  'Endromidis  solocem  aliqua  mare,  aer,  solum  dicitur.     Servius  ad 

luultitia  synthesi  extruxit.'  Jos.  Seal.  illud  v.  ^neid.  *  Sabtrahiturque  so- 

Solox]    Proprie    pecus    intonsum,  lum,'  '  Solum,"  inquit, '  unicuique  rei 

quod  passim  pascitur,  et  non  tectum,  quod  subjacet,  unde  est  solum  navis 

a  solus,  totus,  quod  sit  cum  tota  lana.  mare,  et  aer  avium.'     In  priori  ver- 

Lucil.  '  Pascali  pecore  ac  montano,  su  Ennii,   '  Sola  regni,'  sola  non  tarn 

Lirto  atque  soloce.'     Pascale  pecus,  terras  videtur  significare  quam  solia. 

quod  passim  pascitur  :  ut  '  pascales  Idem. 
Gallinae.'     Montanum,  hirtum,  ac  so- 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII. 


883 


rium,  simul  et  sola  regni:  et  aliubi  :"^  Sed  sola  terrarum 
postqnam  permensa  parumper. 

Solum,  terram.  [Paul. 

Sonivio/  sonanti. 

Sonivio  significat  in  carmine  saliari  et  augurali  so-  [Fest. 
nanti.  Soniwium  '7  inpudium,  at  ait  Appius  Pulcher,  quod 
sonet,  cum  pullo  exci^Wi  puis  (\\ididimpedive  ex  ore. 

Sons,  nocens :  Insons,  innocens.  [Paul. 

Sons/  nocens,  ut  ex  contrario,  Insons,  innocens.  [Fest. 

Sonticura  ^  morbum  in  duodecim  significare  ait  ^lius  Stilo 
certura  cum  justa  causa,  quern  nonnulli  putant  esse,  qui 
nocent,'^  quod  sontes  significet  nocentes.  Neevius  ait : 
Sonticam  esse  oportet  causam,  quamobrem  perdas  mu- 
lierem. 


IG  Vir  doct.  conjicit  a/j7>«. — 17  Vide  Notam  Scaligeri  infra.— 18  Lcgen- 
durii  nionet  Dae.  qui  nocet,  vel  qui  noccat. 


NOTiE 


«  Soniviol  Utitiir  hoc  verbo  Cicero 
in  epist.  ad  Caecinuam  lib.  vi.  epist. 
vlnt.  Aug. 

Sonivio]  Cicero  Caecinnae  :  '  Neqiie 
ex  tripudiis  solistiniis,  aut  soniviis 
tibi  augiuor.'  Plinius  de  niicibns 
juglandibiis  :  '  Quas  causa  eas  cuptiis 
fecit  religiosas,  tot  modis  foetii  muni- 
lo  :  quod  est  verisimilius,  quam  quia 
cadendo  tripiidium  soiiiviiun  faciant.' 
Manifesto  enore  legitur  in  viilgatis 
I'linianis,  svnumve  faciunt.  Servius 
Danielis  in  illiid  :  '  treinere  omnia  vi- 


nivium  tripudium  dicitur,  ut  ail  Pul- 
cher, quod  sunet  :  ut  cum  pullo  excidit 
puis,  quadrupedice  aliquid  ex  ore.  Vide 
'  Solistimuni.'  Jus.  Seal. 

f  Sons']  Sons  nocens,  ut  ex  contrario, 
insons,  innocens.  Ausonius  in  Teclino- 
pwgnio :  'Si  bonus  est  insons,  con- 
trarius  et  malus  est  sons.'  Dae. 

g  Sonticum]  Glossarium  : '  Sonticns 
morbus,  lepa  v6ffos.'  Ant.  Aug. 

So7dieiim]  Infra :  Sonlicu  causa  di- 
citur a  morbo  sontico,  qui  quid  gtren- 
dum  agere  non  permiitil.     Cato  de  regis 


sa  repente,' '  Hoc  auguriuni,'  inquit,  Altali  recligalibus.  Keliqua  non  potiii. 

'^uxta  auguraleni  disciplinani  dictum  Jos.  Seal. 

est,   quod  appellatur  Tripudium  so-  Soniieuin  morbum]  Qui  vera  causa 

nivium  :    id  est,   a  sono.     Ad   quod  est  cur  quod  agendum  erat,  agerc  dc- 

pertinct,   si  arbor   sponte   radicibus  sistimus,  quare  a  Festo  optime  sonti- 

cadat,  si  terra  tremat,  quod  hie  IE-  cus  exponitur  certiis,  cum  justa  causa. 

neae  factum  oslendit,  antequam  voce  Inde  Horat.  sonticam  cliiragram  'jus- 

divina  rcsponsa  pcrciperct.'    Ha;c  il-  tani '  dixit  Sat.  7.  lib.  ii.  '  Tostquaui 

le  vctustissimus  interprcs.  Dae.  iHi  j"sta  chiragra  Contudit  articnlos.' 

Sonivio]  Infra:  Sonivio  signif  eat  in  De  morbo  sontico  vide  GcHium  lib. 

Carmine  Saliari,  item  in  commcnlario  XVI.  c  -1.  et  lib.  xx.  c.  1.  Vac. 
augurali,  sonanti,     Aliud  caput :   So- 


884 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Sonticum,  justum.  Naevius  :  Sonticam  esse  opor-  [Paul. 

tet  causam,  quamobrem  perdas  mulierem. 
So)itica  causa  dicitur  a  morbo  sontico  propter  quern  [Fest. 

quod  est  gerendum  agere  desistimus.  M.  Porcius  Cato  de 

re  A.  Atili :  Quid  dicam  causcc  extitisse,  timidusne  sis  an 

impedimento  tibi  causam  sonXicaiQ  fuisse  ? 
Soracum  '9  est,  quo  ornamentaportantur  scenicorum.  [Pah  l. 
Soracum  p  dicitur,  quo  oxndixaentu  portuntur  scenico-   [FiiST. 

rum.     Plau^MS  in  Persa :  LiOrotum  icillum  plenum  sorra- 

cum  habeo. 
Sororiare  ^° '  mammee  dicuntur  puellarum,  cum  piimum  tu- 


19  Vet.  lib.  Sacrum,  vel  Sorracum,     Alii  Saracum. — 20  Vet.  cod.  Sororaricc. 


NOT/E 


''  Soracuni]  Refertiir,  tit  opinor,  a 
Festo  versus  Plaiiti  in  Persa :  '  Li- 
bronim  enini  ecce  ilium  plenum  sor- 
racum habeo.'  Sed  verbum,  eniin, 
non  agnoscit  Festns,  et  pro  ecce  i^xm, 
sive  eccillum,  icillum  scripsit  librarius ; 
quod  in  margine  notatum  esse  video 
litera  R.  Varie  hoc  nomen  scriptum 
reperi.  Nam  Quintilian.  lib.  vmi. 
c.  3.  refert  Ciceronem  in  Pisonem 
scripsisse  :  'cum  tibi  tota  cognatio 
in  serraco  advehatur,'  Et  Vitruv. 
lib.  X.  c.  1.  '  Portationes  eorum  non 
essent,  nisi  plauslrorum,  aut  sarra- 
corum  per  terram,  navicularum  per 
aquam  inventae  essent  machinatio- 
iies.'  Juven.  Satyr.  3.  *  Longa  corus- 
cat  Sarraco  veniente  abies,  atque  al- 
tera piuum  Plaustra  vehunt :'  et 
Satyr.  5.  '  Frigida  circuniagunt  pigri 
Sarraca  Bootae.'  Ulpian.  sub  titulo 
ad  L.  Aquil.  c.  29.  *  Quia  parvi  refert 
navem  immittendo,  aut  serraculuni 
ad  navem  ducendo,  an  tua  manu 
damnum  dederis.'  Quern  locum  non 
intelligentes,  pro  serraculo,  servaculum, 
vel  verricuhim,  vel  guhcrnacnlum,  vel 
fcraculum  ediderunt.  Ant.  Axis,. 

Soracum]  Alii  Sarncum.     Glossari- 


um  :  '  Sarraca,  dfjLa^a.'  Jos.  Seal. 

S'lructan]  A  Gra^co  adpuKos,  de  quo 
sic  Pollux  :  adipaiios  5e  irapa.  rotj  (cco- 
;uco5o7ryiors  ovTU)s  wvofJid(Tdri  rh  ayye'iov 
iv  ^  TO.  (XKivi)  tSiv  vTTOKpnQiv.  Id  est, 
•Soracum  autem  apud  comoedosita di- 
citur vas  in  quo  portantur  histriouuni 
oruamenta.'  Idem  est  soracum  ac  sa- 
racum, quod  in  Gloss.  exj>onitur  ve- 
hiculiim  :  quare  dicendum  est,primo 
soracum  dictum  vehiculum  in  quo 
corbis  erat,  vel  aliud  vas  ad  omnes 
res  recipiendas,  postea  vero  quodvis 
vehiculum  quo  onera  portantur.  Ju- 
venal. Sat.  3.  '  Longa  coruscat  Sara- 
co  veniente  abies.'  Neque  audien- 
dus  Salnias.  qui  diversum  tacit,  Va- 
rie aulem  scriptum  invenitur  illud 
nomen,  soracum,  saracum,  sarracum,  et 
seiracum.  Sed  ubicumque  vel  sarra- 
cum legitur  vel  serracum,  rescriben- 
dum  puto  saracum,  vel  soracum.  Nam 
0  saspe  mutatur  in  a.  Dae. 

'  Sororiare]  Sunt  qui  Plauti  versum 
ita  legant:  Tunc  papilla  primum  soro- 
riubant :  illud  volui  dicere  fratercula- 
bant:  alii,  ut  Faiirnxis,  legunt,  primn- 
lum,  propter  versum  senarium,qui  in 
eo  verbo  desiuit.    Vide  '  Fratrare.' 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB,    XVII.         885 

mescunt,  ut  fraterculare  puerorum.  Plautus  in  Fiibola- 
ria  : '  Tunc  sororiuhant  papilla3  ^ximidum,  sed  illnd  voliii 
6iceYe,fralerculaljant,  quid  opus  est  verb/5  midtis. 

Sororiare  ^  mammae  dicuntur  puellarura,  cum  pri-  [Pau  l 
mum  tumescunt. 

Sororium  tigillum  appellabatur  locus  sacer  in  honorem  Ju- 
nonis,  quern  Horatius  quidam  statuerat  causa  sororis  a 
se  interfectae,  ob  suam  expiationem. 

Sororium  tigillum''  appellatur  hac  de  causa:  ex  [Fekt. 
conventione  TuUi  Hostilii  Regis  et  Metii  Suffetii ' '  da- 
cis  Albanorum,  Tiigemini  Horatii  et  Curiatii''^  cum  di- 
micassent,  ut  victores  sequeretur  irapcrium,  et  Horatius 
nosier  exsuperasset,  victorque  domum  reverteretur,  ob- 
via  soror,  cognita  raorte  sponsi,  sui  fratris  manu  occisi, 
aversata  est  ejus  osculura ;  quo  nomine  Horatius  interfe- 
cit  eam  :  quanquam  a  patre  absolutns  sceleris  erat,  ac- 
cusatus  tamen  parricidii  apud  Duumviros,  damnatusque, 
provocavit  ad  populum,  cujus  judicio  victor  duo  tigilla 
tertio  superjecto,  quae  pater  ejus  constituerat,  velut  sub 
jugum  missus  subit,  consecratisque  ibi  aris  Junoni  So- 
rorias  et  Jano  Curiatio,  liberatus  omni  noxia  sceleris  est 
auguriis  approbantibus  ;  ex  quo  sororium  id  tigillum  est 
appellatum. 


1  Vir  (loct.  in  martr.  ed.  Seal.  conj.  Frivolaria. —  2  Vet.  lib.  Sororice. — 
3  Vet.  cod.  Metri  fusitii.     Vide  inf. — 4  Vet.  cod.  Curali- 


NOTyE 

Aiit.  Aug.  cidit ;    qiiare    ai)ud    Diuiiiiviros  con- 
.S'orociarc]  Plautus  Fribnlaria: 'tunc  deninatus,    ad    populum    provocavit, 
papilla!  i)rii)iilus  Fiaterciilaliaut :   il-  ubi  patiiis   bRiyniis  coudoiiatiis,    ab 
liid    volui   diccre  Sororiabant  :    cpiid  eo  cxpiaudi  gratia  sul)  tifjilluni  mis- 
opus  est  verbis  i"'  .Jos.  Seal.  sus,  (juod  nunc  quotpic  via'  supposi- 
.S'ororif/re]  Vide  '  P'ratrarc.'  Dae.  tuui, sororium  appellatur.'    Soioriuui 
"  Sororium  tiifiUum']    Aurel.  Victor  tigiiluui    in    regione   fjuarta  coiiocat 
do   viris  illustribus:  '  Et  cum  spoliis  Victor.  Idem. 

onuslus   redirct,'   (Horatius)   '  soro-  '  /»/e<u  .S'H/fdu]  Ita  sa?po  scriptiini 

rem  obviain  liabnit,  qua^  viso  paluda-  invenitur  hoc  nonien,  scd  uhiipie  re- 

nuMito  sponsi  sui,  (pii  nnus  ex  Curia-  scribcndnin  Hlelii  I'ufelii.     Nam  iov- 

tiis  erat,  flere  ccepil:  frater  cam  oc-  rpiTwv  Grscci  vocant.  Jdem. 


886  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Sors'^ct  patrimonium  significat,  unde  consortes  [Paul. 
dicimus ;  et  Dei  responsum ;  et  quod  cuique  accidit  in 
sortiendo. 

Sors  et  patrimonium  signijicat ;  unde  consortes  dicimus,  [Fest. 
et  Deis  ^  res-ponsum,  et  quod  cuique  accidit  in  sortiendo. 

Scrutillus^"  venter  suillus  condito  fane  expletus.    [Paul. 

Scrutillus  appellahatur  venter  suillus,  condito  Jarre  [Fest. 
expletus.  Plautus  :  venter  suillus  7  dicam  suo  nomine  scru- 
tillum  ego  me  hodie  .  .  •  -si  quid  esset  co- 
mesa,  farte  biberem 

Sos  °  pro  eos  antiqui  dicebant,  ut  Enniiis  libro  primo  :  Con- 
stitit  inde  loci  propter  sos  Dea  Dearum.^  Et  libro  tertio  ; 
Circum  sosque  sunt  magnEe  gentes  opulentae.  Libro  sep- 
timo :  Dum  consent  terrere  minis,  hortanturve  sos.  Li- 
bro undecimo,  contendunt  Graios  p  Graecos  memorare 
Solent  sos  :  interdum  pro  suos  i  ponebant,  ut  cum  per  da- 
tivum  casum,  idem  Ennius  eflert :  Postquam  .lumina  sis 
oculis  bonus  Ancus  reliquit. 

Sos  pro  eos  antiqui  dicebant,  ut  Ennius  :  Constitit  [Paul. 
inde  loci  propter  sos  dea  9  dearum.     Sos  interdum  pro 


5  Vir  dort.  in  marg.  ed.  Seal.  Dd.—6  Ead.  ed.  in  contextu  liabet  Sortu- 
iUlus.—7  Ead.ed.  sullus.  Vide  infra.— 8  Vet.  lib.  dea  diarum.  Vet.  cod. 
dla  dearum.     Vide  infra.— 9  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal.  conj.  dia. 

NOT/E 

'"  Sors]  Vide  *  desertiones,'  et '  Ere-  "  Sos]  Dia  Dearum,  Sla  eeduv.  Lege 

turn.'     Sic  Greecis  KXrjpos,  et  pro  hap-  altenim  versnm  ita,  Circum  sos  qua; 

reditale,   et   pro   Deornm   responsis  sunt magncB gentes opulenta .  Et:  Dum 

sumitur,   et   pro  eo  quod  cuicpie  in  censent  terrere  minis,  hortanlur  ei  sos. 

sortiendo  contigit.  Tdem.  Et :   Contendunt  Graios,  Gr<r  cos  memo - 

"    ISartutilliis]  Veteres    editiones,  rare  soknt  sos.  Jos.  Seal. 

.Scrwii/Zus :  quod  vernm  est.  Isidorns.  p    Contendunt   Graios]    Vide    post 

'  Scrutillus,  ventricuhis  fartus.'  Jos.  '  Reginm.'  Dae. 

Seal.  1    Interdum  pro  suos]    Ennius  lib. 

Scrutillus]  Piauti  locus  deploratus.  vii.  'Preni  sunt  soliti  sos  sacrifieare 

Lego  l-amen  si  quid  essem,  ^c.    Scru-  puellos.'     Cornutus  in  Sat.  i.  Persii : 

tillus    a   scrutulus.      Gloss.    Isidori  :  '  Sis  pro  suis  apud  antiques  poneba- 

•  Scrutulns,  ventricuhis  fartus.'  Scru-  tiir,  et  sos   pro  suos,  sas  pro  suas, 

tuliis  autem  a  scrutus  sive  scrutum.  detracta  m  litera.'  Vide  'sas.'  Idem. 
Dae. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.   XVII.         887 

suos  ponebant.     Per  dativum  casum  idem  Ennius  effort : 

Postqiiam  lumina  sis  oculis  :  pro  suis. 
Sospes  salvus.     Ennius  tamen  sospitem  pro  servatore  po- 

suit. 
Sospes '^  signijicat  apud  onines  fere  iixxctores  salvum:     [Fkst. 

Afranius  in  EpiA/o/^/ :  Di  te  sospitem  servent  tuis.    Virgi- 

lius  lib.  VIII.  ^tieidos  :  Maxime  Teucrorum  ductor,  quo  sos- 

pile  numquani.     En/////s  in        .....         . 

parentem,  at  patjice  Di  servaie  sospitem.     Att/?/s  in    . 

.     .  si  rite  ad  patr/am  sospes  pervenisset.     Ennius  xidetnr 

sertatorem  signijicnre. 
Sospitare^  est  bona  spe  afficere,  aut  bonam  spem    [Paul. 

non  fallere. 
Servatorem  signi^Cixxe,  oim  dixit,  quo  sospite  liher;  [Fest. 

ceterum  sospitore  Ferrius  ait  esse  bona  spe  nfficere,  aut 

bonam  spem  non  falle;'e. 
Spara  minimi  generis  jacula  a  spargendo  dicta.      [Paul. 

Lucilius:   Turn  spara,    turn  murices  portantur  tragula 

porro. 
Spara '  parvissimi  generis  jacula,  ab  eo  quod  spar-  [Fest. 

NOT^. 

^  Sos     .     .     .]  Sospes  salvus  .     .     .  aiitem  pro  servatore.     Vide  '  sispes,' 

.     .     .    omnesfere  aufugcrunt  sospiies.  Dae, 

Afranius  in  Epistola:  Di  te  sospitem  '    Sospitare^   Sospitare,    pro   bona 

servent  tuis,  Pacuvius  in  Teucro  :  max-  spe  afficere,  quod  hie  dicitiir,  ego  rc- 

ime  Teucre nun-  ptri    in   versiciilo  Lnciliaiio   ex    lib. 

quam.     Ennius  in  .     .     .     .  parentem  xxviii.    '  Sospitat,  iiiipertit  salutem 

et  patriam  Di  servate  sospitem.     Attius  pliirimam,  et  pleiiissimani.'  Jos.  Seal. 

in   .     .     .     .    si  rite  ad  patriam  sali:us  Sospitare^  Hare  ante  spara  proxime 

et  sospes  pervenisset.     Ennius.   Vid.    .  collocanda  sunt.    Fallitur  antem  \'er- 

,     .     .   Jos.  Seal.  r\\\s,  mn\ntcv\)\vtaU\r  bona  spe  nfficere, 

Sospes]  Quae  desunt  in  fine,  male  vel,  fyc.     Quasi  esset  a  awa  et  spcs, 

post  Epitomei)  Pauli  de  verbo  sospi-  quod  ridiculum  :  sospitare  est  a  sospes, 

^^^t' rejecta  sunt.     Quare  cerium  est  et  significat,  servare,  salvare.  Catul. 

ea  liuc  reduci  debere,  et  sic  cum  su-  in  Carmine  Sa>rul.  '  Ancique,  ut  so- 

perioribus  conjungi.     E7inius  videtur  lita  es,  bona  Sospites  ope  gentem.' 

sertatorem  significare,  cum  dixit,   quo  Dae. 

sospite  liber.    Ceterum  sospitare  Verrius  '   Spara]    Giossae  :    'Spams,  e?5os 

ait   esse  bona  spe  afficere,  aut  bonam  aKovriou.'    Varro  apud  Servium  qui 

spem  non  fallere.     Hapc  F'est.  supra  in  est  in  schedis:  'Sparum,  missile,  a 

verbis  Ennii  et  Atlii  nihil  dcesse  vi-  piscibus  ducia  simiiiludine,  qui  Spaii 

dutnr  priLter  nomen  fubiil.r.     Sospes  vocantur.'  Jos.  Seal. 


888  SEXTI    POMPEII    FESTI 

gantur  dicta.  Liicilius  satirarum  I  .  .  .  .  turn 
spara,  turn  murices,^^  porta)itur  tragula  porro." 

Spatiatorem,"  erratorem.  Cato  in  M.'^  Coelium,  si  se  ap- 
pellavisset:  In  coloniam  me  hercules  scribere  nolim,  si 
Triumvir  '^  siro,  spatiatorem,  atque  Fescenninum. 

Spatiatorem  pro  erratorem  Cato  posuit.  [Paul. 

Speciem  ""  quam  nos  dicimus,  slhg  Graci  dixerunt :  [Fest. 
P/rtton  quidem  ideam,  wohis  species  pro  eadem  pomiwT. 


10  1(1.  ibid.  rHWJces. — 11  Ead.  gA.  pnrvo  .  ..  tiatorem,  erratorem,    Cato,Sfc, 
-12  Vet.  cod.  Ar. — 13  Ed.  Seal.  T/nt/nrirum. 


NOTiE 

Spam]  Apiid  Lucil.     Sed  pro  rmi-  rio  :  inde  staticnlos  dare,  verba  fiin- 

rices  rescribendiim  rumiccs :    nam  et  dere.'  Qnidam  lib.  liabent  Ccecilium; 

supra  in  '  nimcx'  liunc  Liicilii  locum  sed  corrupte.     Staticuli   sinit  salta- 

laiidat  Festns.     Inde  hie  natiis  error,  tiones  statarite  queedam  non  perinde 

postreiiia  scilicet  litera  vocis  <!<m  ge-  motoriae  :  quales  erant  in    eo  chori 

minata   pro  turn  rumices  eft'ecit  turn  genere,   quod  aTaffifiov  a  Greecis  vo- 

murices.     De    sparo   sic  Servius   P.  caliir  :  vel  staticuli  a  parte  saltatio- 

Danielis:  'Spams   est  rusticnm  te-  nis  diciintur,  in  qua  statur,  nam  eti- 

liim  in  modiun  pedi  recurvnm.     Sal-  am  a  saltationis  spatiis,  ut  qnidam 

Itistius  :  Sparos  aut  lanceas,  alii  prae-  censent,   spatiatorem    vocavit   idem 

acutas  sudes  portare.   Varro  ait  spa-  Cato  Coelium.    Sed  satins  sit  eum  er- 

riim  telum  missile,  a  piscibus  ducta  ratorem  intelligere,  quern  eundem  et 

similitudine,  qui  spari  vocantur.  Alii  Fescenninum  a  versibus  Fescenninis 

spams  a  spargendodici  putant.'   Isi-  obscrena;  lasciviae  appellavit.  Turneb. 

dor.  lib.  XII.  '  Nam  sparns  est  telum  lib.  xvii.  cap.  10.  Due. 

rusticum  missile  a  spargendo  dictum.'  '^  Speciem]  Cicer.  in  Oratore  ad  M. 

Due.  Brutum  sect.  3.  '  Has   remui  fornias 

"  Spatiatorem']  Macrobius  lib.  in.  appellat  ideas  ;  ille  non  intelligendi 

*  Sic  nimirum  M.  Cato  senatorem  non  solum,  sed  etiam  dicendi  gravissinius 

ignobilein  Ca'cilium  spatiatorem   et  auctor    et   Magister,  Plato  :  easqiie 

Fescennium  vocat,  eumcpie  staticnlos  gigni  negat,   et  ait  semper  esse,  ac 

dare  his   verbis   ait :     Descendit    do  ratione    et    inteiligentia    co!itiiicri  : 

canterio  :  inde   staticulos  dare,  ridi-  cetera  nasci,  occidere,    fluere,  labi, 

culariafundere.'  Jos.  Seal.  uec  diutins  esse  uno  et  eodem  statu.' 

Spatiatorem]  Per  spatiatorem  et  Fes-  Et   lib.   i.  Academ.    quaest.  sect.  8. 

cenninum,  Coelium   intelligebat  Cato.  '  Mentem  volebant  rerum  esse  judi- 

Macrob.  lib.  iii.  cap.  11.  'Sic  nimi-  cem :  solam  censebant  idoneam,  cui 

rum  M.  Cato  Senatorem  non  ignobi-  crederetur,  quia  sola  cerueret  id, quod 

lem  Coelium  Spatiatorem  et  Fescen-  semper  esset  simplex,  et  uniusmodi, 

ninum  vocat,  eumque  staticulos  dare  ettale,  quale  esset.     Hanc  illi  ideam 

his  verbis  ait :  Descendit  de  Cante-  appellabant,  jam  a  Platone  ita  nomi- 


DE   VEREORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.         889 

Spcctio '  in  auguralibus  ponitur,  pro  aspectione,  et  nun- 


NOT/E 


natam  :  nos  recte  spccicni  possunius 
dicere.'  De  Ideis  Piato  in  Parmc- 
iiiile,  obscinissimo  illo  qnidem,  seil 
iitiiissinio  Dialog,  si  qnis  ejus  tene- 
bras  intelligentia  sua  quasi  solefiiga- 
verit.    Idem. 

>  Speciio]  Locus    difficilis,  et  fov- 
tasse  mendosus.     Sciendum  est  au- 
gmes   alios   habere   aspeciionem :   et 
7iHnliatio7ietn ;   alios  aspectionem  tan- 
tiim.     Magistratiis  auteni  liabeie  aii- 
spicia,  inspectionem,  sive   spectionem, 
et  obnuntiationem,     Cicero  Philip,  ii. 
'  Quod  te  sacerdotii  jure  facere  posse 
dixisti,  si  Ans;nr  non  esses,  et  Con- 
sul esses,  minus  facere  potuisses  ?  vide 
ne  etram  facilius  :  nos  enim  nuntia- 
tionem  solum  habemus  ;  Consules  et 
reliqui    niagistratns    etiam    spectio- 
nem.' Idem  lib.  III.  de  Legib.  '  O ni- 
nes niagistratns  aiispicia,  jndiciaqne 
habento.'     M.    Messalla  apiid    Gell. 
lib.  XIII.  cap.  14.  et  15. '  Patriciornm 
auspicia  in  diias  sunt  potestates  divi- 
sa:   maxima  sunt  Consulum,  Prajto- 
rum,    Censorum.      Reli(iuorum   nia- 
gistratuum     minora    sunt    auspicia. 
Consul  ab  omnibus  magistratibus  et 
romitiatum,    et   concionem   avocare 
potest.    Et  in  edicto  Consulum,  quo 
edicnnt,  quis  dies  comitiis  centuriatis 
futurus  est,  scribitur  ex  veteri  forma 
per|)etua  :  ne  quis  niagistratns  minor 
de  coilo  servasse  velit.'     Ex  his  igi- 
tur  dicendiim   est  hoc  loco  I'\;stinn 
vohiisse,  non  posse  augurcs  impedire 
nuntiando   magistratus,    sed  habere 
spectionem,  hoc  est,  aspectionem  au- 
gurii,  et  nuntiationem,  lioc  est,  re- 
nuntiationt'ni  ejus  augurii:  tunc  per- 
tinet  ad  magistratum,  qui   habet  au- 
spicia lit  videat,  an  iis  auspiciis  rem 
gerere  velit.     Vidend.  Cic.  lib.  i.  et 
II.  de  Divin.  Varro  lib.  v.  de   Ling. 
Lat.  Ant,  Aug. 
Speciio}  Profligatissiinus  locus,  ac 


niultis  vulneribus  confcctus.  Non  so- 
lum enim  corru|>tus,  sed  inancus,  ac 
parte sni  non  parva  trniicatiR.  Fosti 
sententia  h?ec  videtur  fuisse  :  Spectio 
in  Ang'.iralibus  ponitur  pro  aspectione. 
Spectio,  et  mmtiatio  data  erat  iis  ma- 
gistratibus, qui  oinne  jus  atispicio- 
runi  habent :  auauribus  spectio  duu- 
taxat,  quorum  consilio  rem  gererent 
magistratus,  non  ut  possent  impedire 
nuntiando  quaecumque  vidissent,  at 
iis  spectio  sine  nnnlialione  data  est. 
Hoc  videndnm  est  in  his  verbis,  nnn- 
tiationcm  duplicem  esse  :  nuntiationem 
augurii,  quam  habebat  solum,  cui 
spectio  erat,  hoc  est,  augur,  et  nuntia- 
tionem avocandse  concionis,  quam  so- 
lus habebat,  qui  omne  jus  auspicio- 
rum  habet,  hoc  est,  major  magistra- 
tus, quae  vocabatur  obnuntiatio.  Cum 
Philippica  II.  dicitur  augures  habere 
nuntiationem,  est  jus  tantuni  nunti- 
audi  magistratui  de  en  quod  viderit. 
'  Consules  habere  spectionem,  quam 
et  Augures  habeant,  et  obnuntiatio- 
nem quam  Augures  non  habebant.' 
Invenies  tamen  Obnuntiationem  posi- 
timi  pvo  nuntiatione :  ut  in  primo  de 
Divinatione  :  '  Non  in  eo,'  inquit, 
'est  culpa,  qui  obnuntiavit:  sed  in 
eo  qui  non  paruit.'  Jos.  Seal. 

Spectio  in  aug'uralibns]  Verum  est 
quod  ait  Festiis,  sj)cctionem,  hoc  est, 
aspectionem  augurii  duutaxat  augn- 
ribiis  datam,  nuntiationem  vero  cum 
spectione  iis  magistratibus  qui  omne 
jus  haberent  auspiciorum,  puta  Con- 
sulibus,  Censoribus :  per  nuntiatio- 
nem antem  hie  intelligejus  avocandao 
concionis,  qua'  vocabatur  obnuntiatio. 
Alia  quippe  erat  nuntiatio,  (|uam  ha- 
bebant augures,  et  nihil  aliud  erat 
quam  jus  nuntiandi  IMagistratui  de  eo 
quod  vidcrant.  De  hac  Cicer.  Phi- 
lippica II.  sect.  32. '  Quid  enim  istue, 
quod  tc  sacerdotii  jure  facere  posso 


890 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


tiato  :  quia  '+  omne  jus  sacrorum  habent,  auguribus  spec- 
tio  duntaxat,  quorum  consilio  rem  gererent  magistratus, 
non  ut  possent  impedire  nuntiando,  quae  cum  vidissent 
satis,  spectio  sine  nuntiatione  data  est,  ut  ipsi  auspicio 
rem  gcrercnt,  non  ut  alios  impedirent  nuntiando. 

Spectu  ^  sine  prsepositione  Pacuvius  in  Duloreste  usus  est, 
cum  ait :  amplius,  '^  rubicund©  colore,  et  spectu  protervo 
ferox .    . 

Spectu  "^  sine  praepositione  Pacuvius  posuit.  [Paul. 

Specus  ^  foeminino  genere  pronuntiabant  antiqui,  ut  [Fest. 
metus,  et  ncpos  :  tara  Hercules,  quara  masculino  stirps, 
aut'7  frons  :  ut  Ennius :  Turn  casu  '^  •*  sub  monte  altae  '^ 


11  Vir  dort.  in  niarg.  ejnsdem  ed.  conjicit  Us  qui. — 15  Ead.  ed.  amjilus. — 
16  Vir  doct.  ibid.  conj.  Specto. — 17  Vet.  cod.  stirpis,  ul. — 18  Vet.  cod.  causa. 
Vir  doct.  conjicit  cava. — 19  Vet.  cod.  alte. — Vir  doct.  conj.  monies  late. 


NOTiE 

dixisti,  si  angiir  non  esses,  et  consul  *  Specus']  Ennii  versus  fnit  lib.  xvr. 

esses,  minus  facere  potiiisses?  vide  Anna!,    ut    refert   Priscian,   lib.   vi. 

ne  etiam  faciliiis.    Nos  enim  nnntia-  '  Turn  cava  sub  monte  late  specus  in- 

tionem  solum  liabemus :  cousules  et  tns  patebat.'     Sed  melius  refertur  a 

reliqiii    maj;istratus    etiam    spectio-  Nonio :   '  Concava   sub   niontes   late 

nem.'    Invenies  tamen  obnuntiatiouem  specus  intus  patebat.'  Aitt.  Aug. 

j)ositam  pro  nuntiatione.   Ut  in  primo  Specus]    Pacuvius    Cinyse  :    '  Est 

de  Divinatione  :  '  non  in  eo,'  inqnit,  ibi  sub  eo  saxo  penitus  strata  arena 

'e8t  culpa  qui  obnuntiavit,  sed  in  eo  ingens  specus,  Solis  qu£e  exortu  ca- 

qui  non  paruit.'     De  spectione  Varro  pessit  c;indorem,  occasu  nigret.     II- 

lib.  V.  de  L.  L.  '  Spectare  dictum  ab  lud  incipio  saxum  tentans  escendere 

specio   antiquo:    quo  etiam    Ennius  verticem  In  summum  :  deinde  in  om- 

nsHS  :   Vos   epulo   postquam  spexit.  nis  partis  prospectum  aucupo.'  Jos. 

Et  quod  in  auspiciis  distributum  est,  Seal. 

qui  liabeant  spectionem.  qui  non  lia-  Specus]   Hoc   nomen  trium   gene- 


beant,  et  quod  in  auguriis  auguresdi- 
cunt,  avera  specere.'  Vide  Manut. 
de  rebus  per  epistolam  qua-sitis  lib. 
I.  Ep.  9.  Dae. 

^  Spectu]  Apuleius  lib.  iii.  Met. 
'  Obliquato  tamen  spectu  rem  admi- 
rationis  maxinice  conspicio.'  Locus 
Pacuvii  sic  integer  :  '  Hiccine  est 
quern  gratia  tbrmas  ante  omncs  nobi- 
litat  viros,  Amplus,  rubicundo  colo- 
re, spectu  protervo,  ferox,  caperata 
fronte  ?'  Idem. 


rum  fuit.  Mascul.  ut  Ennius  in  Ly- 
tris  :  '  Inferum  vaslos  specus.'  Fce- 
niinini,  Pacuv.  in  niptris  :  '  Advenio 
scrupulosam  specum.'  Neutri  Virg. 
VI.  iEneid.  '  Hie  specus  horrendum,' 
&c.  Dae. 

^  Turn  casu]  Hie  Ennii  versus  sic 
legiturapud  Priscianum  lib.  vt.  'Turn 
cava  sub  monte  late  specus  intus  pa- 
tebat.' Et  apud  Nonium  rectius  : 
'  Concava  sub  montis  late  specus  in- 
tus patebat.'  Idem. 


UE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.         891 

specus  intus  patebant  :^°  et  Pacuvius  in  Chryse :  Est  ibi 
sub  eo  saxo  penitus  strata  harena  ingens  specus. 

Speres  '^  antiqui  pluraliter  dicebant,  ut  Eunius  lib.  secun- 
do  :  Et  semel  efFugit  '^  speres  ita  funditus  nostras  :  et  li- 
bro  sextodecimo :  Spero,  si  speres  quicquara  prodesse 
potis  sunt. 

Spetile  '  *  vocatur  infra  umbilicum  suis,  quod  est  carnis, 
proprii  cujusdam  habitus,  exos,  qua  etiara  antiqui  per  se 
utebantur.  Plautus  enumerandis  vilibus  ^  obsoniis  in 
Carbonaria  sic  meminit :  Ego  pernam,  sunem,  sueres,' 
spetile,  +  callum,!'  glandia. 

Spetile*^  caro  quaedam  proprii  cujusdam  habitus  [Paul. 
infra  umbilicum  suis. 

Spicit^quoque  sine  prsepositione  dixerunt antiqui.     [Fest. 


20  Vet.  cod.  in  jus  pntehat.  Vir  doct.  inttis  patehat. — I  Vett.  edd.  Spectile\ 
— 2  Ed.  Seal,  in  enumerandis.  Pro  vilibus  vet.  cod.  villis.  Vir  doct.  in 
marij.  ed.  Seal,  conjicii  suillis. — 3  '  Sneres  quid  sit  ignoro.  Scribpndnni  for- 
tasse  sumenque  Verris.'  Ant.  Aug. — 4  Vet.  lib.  spectile, — 5  Vet.  cod.  galium. 
— G  Vet.  lib.  Spectile. 

aOTJE 

'  Speres]  Varr.  6vos  \vpas.  *  Qui-  to  liquet,  cum  dicit  antiques  earn  vo- 

bus  suarn  delertet  ipse  amasiam,  Et  cem  per  se  posuisse  :  spetile  Graecis 

aviditatom  speribus  lactet  suis.'  Vide  rli  IjTpou  vel  rh  viroKoiMou.  Dae. 
Nonium.  Idetn.  f  Spicit]  P.'aut.  iii  Milite  :  '  Flaf;i- 

"^  Et  semtleffugit]  Ennii  versuni  sic  tiuin  est,  si  nihil  mittetur,  quo  super- 

commodius  Meruia:  cilio  spicit.'  Ant.  Aug. 

Et  semel  effugit  speres  ita  funditus         Spicit]   Ut   Veteres  dicebant   pio 

nostras.  Idem.  spicit.  Plauti  versus  est  ex  Jlil.Glor. 

<=  Spetile]  Vel  ut  nonnuUae  editio-  act.  ni.  sc.  1.  '  Flagitium  est,  si  ni- 
nes .Spectile,  est  rb  ^rpov,  vel  rh  imo-  bil  mittetur,  quo  supercilio  spicit  !' 
Ko'iKiov.  Jos.  Scul.  male  tpii  specit.     Ennii  versum  infra 

.Spetile]  Pro  spectile,  ut  antiqui  di-  legunt    quidam,    Quos   uhi   rex  puulo 

cebant:  est   enim    a    specio,   quippe  spexit   de   collibus    celsis ;     vel,   Quos 

quod  ea  pars   propter  pinguedinein  ubi  rex  sedulo  spexit  de  contilms  celsis. 

in    primis    sit    spectabilis.      Versus  Scali^or :   Quos  nbi  rex  pullos  spexit 

Plauti,  Ego  pernam,  sumen  sucris, spec-  de  corlibus  celsis.     Sane  eundem  hunc 

lile,   callum  glandia.     Sueris   antique  Ennii    versuni   Varro  videtur   addu- 

pro  suis.     Quidaui   legunf.  Ego  per-  cere   lib.  v.  de  L.  L.  '  Sjx'ctare  dic- 

nam,  sumen  sueris  spectile,  Hfc.     Ita  ut  tnin   ab  specio   anti(|uo  :    quo  etiani 

.»pec<jie  sit  adjcctivumquod  ad  SMuien  Ennius  usus  :    Vos  epulo   postquani 

referafur  ;  sod  manifesto  coritra  Fes-  spexit.'     Ita  ut  non  male  (juivis  le- 

ti  nienteui,  ut  ex  ejus  iutcrprctanien  gendum   putet,    Quos  epulo  posttjuam 


8J)2 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Plautus :  Flagitium  est  si  nihil  raittetur,  quae  supercilio  7 

spicit  et  spexit.     Ennius  libro  sextodecimo :  quod  ubi 

rex  paulo  ^  spexit  de  contibus  9  celsis. 
Spiciunt  s  antiquos  dixisse  sine  prapositione  testis  est  Cato  in 

ca,  quam  kabuit  contra  Thermum '°  de,  septem  hominibus, 

ut  solent  evitare  .S'owivios,  nisi  qui  sempiterni  sunt,  quos 

dum  occurrant,  ne  spiciunt,  neque  ratos  esse  volunt. 
Spiciim  ^  masculine  antiqui  dicebant,  ut  hunc  stirpem,  et 

banc   amnem.     Versus  est  antiquis :    quasi   messim  per 

missim  unumquemque  spicum  collegit. 
Spinther'  vocabatur  armilla  genus  quod  tnulieres  antiquEe 

gerere  solebant  brachio  summo  sinistro.     Plautus  :  Jubeas- 

que  spinther  novum  reconcinnarier. 
Spinter  armillae  genus,  quo  mulieres  utebantiir  bra-  [Paul. 

chio  summo  sinistro. 
Spintyrnix,  genus  avis  turpis  figuras  :    ea  Greece  a-Triv^afig 

dicitur. 


7  Vet.  cod.  supercUo. — 8  Vet.  lib.  rex  .  .  ,  dulo.  Vet.  cod.  spdido.—Q  Vir 
fleet,  in  mar^.  ed.  Seal,  conjicit  pontibus.  Vide  Not.  infra. — 10  Ed.  Seal. 
quam  kabuit  Q  dc  Thernmm  de. 

NOTiE 

spexit  de   cortibus  celsis ;     vel,  qiiod      bus  contra  Thermum  '  citatnr  a  Fes- 


magis  placet,  Quos  iihi  rex  epulo  spexit 
de  cortibus  celsis.  Varro  enim,  ut  om- 
nes  nonint,  saspissime  tcstimonia  Ve- 
terum  ita  solet  addncere,ut  pleraque 
verbis  snis  ennntiet,  illiid  tantnni 
quo  de  agit  veibnm  posnisse  conten- 
1ns.  Inppte  Schegkius,  Quos  ubi  rex 
epulo  spexit  decolibus  celsos.  Et  inter- 
pretatur  de  ccena  nbi  modimperator 
celsos,  id  est,  equites  aspicit,  non  in 
veste  coenatoria,  sed  in  toga  detrita: 
nam  decotes  togae  detritae.  Homo  sa- 
gax  scilicet.  Dae. 

?  Spiciwit]  Antiquos  dixisse  in  so- 
!iUa  orationc  testis  est  Cato  in  ea 
quam  habuit  de  septem  hominibus. 
Jos.  Seal. 

Spiciunt']  Mendose  de  septan  homi- 
nibus legitur  pro  de  decetn  hominibus. 
Nam  68epe  Cato'de  decern  homini- 


to,  nunquam  vero  de  septem.  Lego 
infra :  Nee  spiciunt,  neque  ratos  esse 
tolunt.  Dae, 

^  Spicuml  IjegiUn  spicus,ei  spicum. 
Servius  in  i.  Georg.  '  Dicimns  et  hie 
spicus,  et  hoc  spicum.  Cicero  in  Ara- 
to :  Spiciim  illustre  tenens  insigni 
corpore  virgo.  Sed  scire  debemus  in 
nsu  esse  a  masculino  utrumque  nu- 
merum  :  a  neutro  vero  raro,  et  tan- 
timi  singularem  inveniri,nam  plurali 
nnsquam  lee  turn  est.'  Vide  Nonium. 
In  versa  antique  lege,  quasi  messor 
per  messim,  i^c.  Idem. 

'  Spinther]  Plant,  in  Meneech.  *Ju- 
beasque  spinther  novum  reconcinna- 
rier.' Ant.  Aug. 

Spinther]  Grapcis  aKpox^piov.  Pris- 
cian.  Plaiiti  locus  est  ex  IMensech. 
act.  III.  sc.  3.  Dae. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  L    LIB.    XVII.        893 

Spintyrnix''  est  avis  genus  turpis  figuroe,  occursa-  [Fest, 
trix  artificum,  perdita  spinturnix  :  ea  Graece  dicitur,  ut 
ait  Santra,  <n:iv^apl;. 

Spira  dicitur,'  et  basis  columnae  unius  tori,  ant  duorum,  et 
genus  operis  pistorii,  et  funis  nauticus  in  orbem  convo- 
lutus  ;  ab  eadem  oranes  similitudine.  Pacuvius  :  Quid 
cessatis  socii  ejicere  spiras  spaileas  ?  Ennius  quidem 
hominum  multitudinem  ita  appellat,  cum  ait :  Spiras  le- 
gionibus  nexunt. 

Spirillum"  vocari  ait  Opillius  Aurelius  caprse  barbam. 

Spirillum  barba  capraj  appollalur.  [Paul. 

Spondere  putatur  dictum,  quod  sponte  sua,  id  est,  voiun- 
tate,  promittatur. 

Spondere "  Verrius  putat  dictum,  quod  sponte  sua,  [Fest. 


NOT^ 

''  Spintijrnix]   Desideratur   nomen     itainceiiflium  faceret.     Ea  Aiistoteli 
Poetaj  ciij us  verba  referuntur.  Plant,     dicitiir   airivZaais,   interqiie    raras  et 


aiiteni  in  Milite  hoc  verbo  utitur. 
'  Pitheciuin  haec  fstprae  ilia,  et  Spin- 
turniciimi.'  Plin.  lib.  x.  cap.  13. '  Iii- 
cendiariam  avem  alii  spinturiiicem 
vocant,  sed  ba?c  ipsa,  quae  esset  in- 
ter aves,  qui  se  scire  diceret,  non  iu- 
veni.'  Ant.  Avg. 

Spintyrnix]  Avis  incendiaria,  cnnv- 
6ap\s,  a  scintilla  quae  Grspce  ffirivdrtp, 
Plin.  lib.  X.  cap.  13.  '  Incendiariani 
avem  alii  spintyrnicem   vocant :  sed 


peregrinas  aves  recensetur.  Dae, 

'  Spira  dicitur'\  Spira  a  Graeco  cirel- 
pa,  qno  nomine  dicuntnr  circnli  vel 
orbes  non  redeuntes  in  se,  ut  funium, 
serpentuni,  SiC.  Inde  npira  basis  co- 
lumnae  Vitruvio  lib.  xxxvi.  c.  23. 
'  In  Ephesise  Dianas  aede  primnin  co- 
lumnis  spirae  subditee  et  capilella  ad- 
dita.'  Et  genns  operis  pistorii  Cato 
c.  77.  *  Spiram  sic  faoito.'  Item  ho- 
minum mullitudo,  unde  apud  Hesycli. 


ha-c  ipsa  quae  esset  inter  aves  qui  se  a-rre7pa,    irXrjOos,   aTpdrevixa,    Tay/nora. 

scire  diceret,  non   inveni.'    Spintyr-  '  Spiia,  niultitudo,  coliors,  ordines.' 

nicium  diminutive  dixit  Plant.  j\Iil.  Idem. 

Gior.  act.  iv.  sc.  1.  '  Pithecium  ha>c  "'  Spirillum^  Forsan  quod  crines  in 

est  prae  ilia  et  spintyrnicium.'    Ui)i  moduin  spira>  intorti.    Vel,  idque  ve- 

Salmasius  spintyrnicem  non  avem,  sed  rius,  quod  spirae  inde  fierent ;  funes 

quadrupedem    esse    dicit,    sphingem  enim  olim  ex  pilis  caprinis.    Sed  pro 

scilicet,   additque   quosdam  Veterum  spirillum   in  Catliolico    legitur   sliril- 

deaveesse  interpretatos, (|uod  Gfapci  lian  his  verbis:  '  Stirillum  barba  ca- 

alatas  sphinges  ex  fabula  pingerent,  prae,  et  dicitur  a  stria,  quoil  pendet 

quas  TEgyptii  sine  alls,  ut  erant  re-  ad  modum  striae.'     Dc  striis  Vitruv. 

vera.  Sed  Salma«iiim  fall)  puto.  Spin-  Idem. 

tyrnix  et  incendiaria  uvis  dicta,  quod  "  Sponderel  A  sponte,  ut  Varvo  lib. 

de  husto  sudem  tectis  inferret,  atque  v.  '  Spondere  est  dicere  spondeo  a 


894  SEXTl    POMPEII    FESTI 

id  est,  voluntate,  promittatur.  deinde  oblitus,  inferiore 
capite  sponsum  et  sponsam  ex  Gra^co  dictam,  ait,  quod 
ii  (TTTovSaj  interpositis  rebus  divinis  faciant.  Spondere 
antea  ponebatur  pro  dicere,  unde  et  respondere  adhwc 
ma)iet,  sedpostea  usurpari  coeptum  est  etiam  in  promissione 
alteiiiis. 

Spondere  ponebatur  pro  dicere,  unde  et  respondere  [Paul. 
adhuc  manet;  sedpostea  usurpari  coeptum  est  in  pro- 
misso. 

Sponsis  bene,"  beneque  volueris,°  in  precatione  [Fest. 
augurali,  Messala  augur  ait  significare  spoponderis,  vo- 
lueris. 

Spurcum  vinum p  dicebant,  cum  aqua  admixia,  [Paul. 
aut  igne  tactum  erat,  mustumve  antequam  defervescat. 

Spurcum  vinum  est,  quod  sacris  adhiberi  non  li-  [Fest. 
cet,  ut  ait  Labeo  Antistius  libro  decimo  comraentarii 
juris  pontificii,  cui  aqua  admixta  est,  defrutumve,  aut 
igne  tactum  est,  mustumve  ante,  quam  defervescat. 

Squaiidum  incultura,  et  sordidum,  quod  proximo  [Paul. 
similitudinem  habeat  squamae  piscium,  sic  appellatum. 

Squaiidum  '^  //<cultum  et  soididum  ait  Verrius  sig-    [Fest. 


11  Vet.  cod.  Bene  sponsis.    Vide  inf. 


NOT^ 


sponte,  nam  id  valet.'     Sed  omnino  fuimine  tacta',  quamque  jiixta  homi- 

spondeo  a  Gia>co  o-TreVSo),  libo,  quod  in  nis  mors  iaqiieo  pependerit,  ant  vnl- 

fcEderibus  libareut.     Posiea  factum,  neratis  pedibus  calcata,  et  quod  cii- 

ut  qui  et  sine  libatione  piomitteiet,  cumcisis  vinaceis  pi ofloxeiit,  aut  su- 

spondere  diceretur,  et  qui  repiomitte-  peine  deciduo  imnuindioie  lapsn  ali- 

ret,  respondere.  Idem.  quo  poUuto,  item  Gra-ca?,  quoniam 

°  Sponsis  bene,  beneque  volueris]  he-  aquam  habet.'    Et  Isidorus  Oiig.  lib. 

git  Scalig.  Sponsis  bene,  beneque  vo-  u.  c.  3.  *  Spurcum  (vinum)  quod  of- 

leris,  vel  bene  sponsis,  bene  voleris.  Vo-  feni  non  licet,  aut  cui  aqua  admixta 

lens,Y>TO  volueris, sponsis,  vi-ospoponde-  est,  quasi  spurium."     Sed  de  oiigine 

ris,  sponsaveris.  Idem.  falsus  est  Isidorus  :  nam  spurcum,  a 

P    Spurcum  vinum]  De   vino   quod  spuo.  Idem. 
Diis  libare  nefastum  credebant,  Plin.         i    Squaiidum^  Squaiidum,   incidlum, 

lib.  XIV.  0.19.  'Et  quoniam  religione  et    sordidum,    sic    appellatum,   quod 

vita  constat,  prolibare  Diis  nefastum  proxime  ad  squamas  piscium  accedit. 

habetur  vino,  praeter  imputatae  vitis,  Itidem  Ennius  dici  pallidum  squali- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVII.        895 

nijicare,  sic  ^7/ctum  "•  quod  proxime  ad  similitudinem 
squanue  piscmxw  accedit,  xxtHjue  eurum  qui  in  projunditati- 
bus  oAditi  paludum  squalle/it  maxime.  Unde  Eiinius  in 
Telepho  :    Qnam  vestiius  squalida  septus  stola. 

Squarrosos""  «Z>  eadem  squamarum  piscium  similitudine  ait 
dicto5,  quorum  cutis  exsurgat  ob  assiduam  illuviem.  Lu- 
cilins  :   /  ar/onum,  ac  rupicum  squarrosa,  incondita  rostra. 

Squarrosi  ab  eadem  squamarum  similitudine  dicti,  [Paul. 
quorum  cutis  exsurgit  ob  assiduam  illuviem.  Lucilius : 
Varronum,  ac  rupicum'^  squarrosa,  incondita  rostra. 

Si'AGNUM  *  quidam  dici  putaut,  quod  in  eo  aqua    [Fest. 


12  Ed.  Seal.  '  Squalidum  iMCultiim  et  soididum  ait  Verrius. 
Significare  sic  dictum,'  &c. 
— 13  Vet.  lib.  rapicum, 

NOTiE 

clum  aactor  est  in  Teleplio  :  '  Qnam  non  dolati  praeduii,  ac  enodes,  unde 

vestitus  squalida  stola.'     Apiid  No-  Vaironum  familise  in  gente  Teientia, 

nium  in  '  Stola  '  integrior  versus  ie-  ac  Visellia.     Qiianquam  Varro  ipse 

gitur :  '  Cede,  ac  caveo  vestitus  squa-  de  suo  cognoniine  loqiiens  aliter  scrip- 

lida  septus  stola.'  Jus.  Seal.  serit :  enni  nenipe,  qui  primus  Vairo 

Squalidum]    Aliter    paido,   scd    in  sit  appellatus,  in  Illyiico  Iiostem  Var- 

eandem   nientem  A.  Gellius  lib,  ii.  ronem  nomine  quod  rapuerat,  et  ad 

c.  6.  '  Squalere,'   inqiiit,  'dictum   a  suos  portaverat,  id  cognomen  ex  in- 

squamarum  ciebritate  asperitatf  que,  sigui   facto   meruisse.     Auctor  Sei- 

quai  in  serpentium  pisciunique  coiiis  vius,  qui  est  penes   Daniclem.  Jos. 

visuntur.'  Idem  Servius ;  ita  ut  pro-  Seal. 

prie  id  squallere  dicatur,  quod  allqua  S(juarrosos']  Falsum  squarrosos  ab 
re  incultum  et  obsitum  nova  facie  squamis.  A  squarra  enim,  vel  ut  Ve- 
visentibus  horrorem  incuteret :  ut  teres  scribebaut  scara,  quod  purum 
apud  Virg.  '  Tunicam  squallentem  putum  Griycum  est  iffxapa,  id  est, 
auro.'  Deinde  vero  de  iis  tantum  ea  '  crusta  ulceribus  cavis  accrescens.' 
vox  usurpari  coepta  sit  quju  sordium  Rupices  sunt  rustici.  Vurrones  duri 
congerie  inculta  essent  et  squamo-  et  agrestes  homines  a  varris,  sive  ra- 
sa. Sid  optinie  iMartinius  a  o-kcAA^s,  ris,  informibus  et  furcillatis  baculis. 
aridus,  squalus,  squalidus,  i^c.  Dae.  Tertull.  in  lib.  de  anima  :  '  Rupicum 

■■  Squarrosos]    Squarra,  vel,  ut  Ve-  ac  Varronum,  quibus  alimenta  sapi- 

teres  scribcbant,  Seara,  purum   pu-  entiap  desunt.'  Dae. 

turn  Graecum  est  eVxapa.     Quod  fre-  "  Stagnum]  Vidend.  Varro  lib.  iv. 

queiis  in  libris  Graccurum  medicinis.  dc  Ling.  Lat.  Ant.  Aug. 

/iu/)u;t'.'(,  sunt  rustici.    Tertullian,  '  a-  Stagnum']  Quod   in    eo    aqua   stet. 

pud  rupicem,  et  sylvicolam,  et  mon-  Servio  quoquc,  et  Isidoro.     Unde  in 

strorum    eruditorem   scru|)ea  scLola  Gloss,  exponitur  uSpoffxdtno;/.  Sed  me- 

eruditus:'  dicuntur  et  Pc<ronfl«.  Var-  liiis   alii   a   a-reyvhi',   pro   quo    Siculi 

rones  etiam  a  Harris,  qui  sunt  stipilea  dixcre  (nayv6v.    Est  auteiu  ajfyvbv^ 


89G  SEXTI   POMPEII   FESTI 

perpetuo  stet :  alii,  quod  is  locus  a  Graecis  a-reyvos  h  di- 
citur,  quia  bene  contineat  aquam. 

Stalagmium'  genus  inaurium  videtur  signilicare.  Caecilius 
in  Karine,  cum  ait :  jum  '^  ex  aure  ejus  stalagmium  do- 
mi  habeo. 

Stalagmium  genus  inaurium.  Ceecilius:  Ex  aure  [Paul. 
ejus  stalagmium  domi  habeo. 

Stata  sacrificia"  sunt,  quee  certis  debus  fieri  debent.  [Fest. 
Cato  in  ea  quam  scribit  de  L.  Veturio,  de  sacrificio  f 
commisso,  cum  ei  equum  aderait  :  Quod  tu,  quod  in  te 
fuit,  sacra  stata  solemnia,  capite  sancta  deseruibti. 

Stata  dicebantur  sacrificia,  quae  certis  diebus  fie-  [Paul. 
bant.     Cato  :  Sacra,  stata,  sollemnia,  sancta  deseruisti. 

Statae  Matris  simulacrum  in  foro  colebatur. 

Statae  Matris"  simulacrum  in  foro  colebatur,  post-  [Fest. 
quara  id  collustravit,'^  ne  lapides  igne  corrumperentur, 
qui  plurimus  ibi  fiebat  ^  nocturno  tempore,  magna  pars 
populi  in  suos  quisque  vicos  rettulerunt  ejus  Deae  cultum. 

Statua  est  Ludii,  ejus,^  qui  quondam  fulmine  ictus  in  circo 


14  Ed.  Seal,  aveios. — 15  Vir  doct.  iu  marg.  ejusdem  ed.  conjicit  turn. — 
t  Id.  ibid.  Sacritegio. — 16  Seal,  probaiite  Dae.  Cwiius  stravit. 

NOT.E 

quod  minime  rimosiim  est,  et  fidell-  dietivis  et  mobilihiis :  niemlnit  Cicer. 

ter  continet,  a  areyu,  tego.    Staguo  i.  Tusciil.  '  Cnui  cnira  illatn  ad  so ■ 

contrarium  futile.     lude  Varro  lib.  leune    et   statum    saciificium   curru 

IV.  de  L.  L.  'Stagnum,  Giffice  ffriy.  vein  jus  esset,'  &c.     Et  in  Miione. 

vhp,  quod  non  habet  rimam.'  Dae.  Sic    pio   domo  '  Statas  caerimonias' 

'  5/aZug-mJu/n]  luauriuin  genus  ob-  dixit.     Lege  infra,  De  sacrilegio  com- 

longum   ex    bacca   pendula;   quales  misso.     Vide  in  '  prohibere  coniitia.' 

hodieque  uiulieres  uostrae  gestare  so-  Idem. 

lent.     Ad  guttaj  siniilitudinem   quaa  ^  Stales  3Iatns']   Vestam  iutelligit 

Glacis  (TTaXayfihs  dicitur.     Meiuinit  quam    prisci   illi   a  sistendo  Statani 

Plant.  INIena'ch.  Act.  iii.  so.  3.  '  A-  dixerunt,  wt  ejus  iiomen  Gra-cum  ef- 

mabo,  mi  Menaechme,  inauies  da  mi-  fingerent,  Gracis  enim  itxTia,  ab  '4o-a<7- 

hi  Faciuudas   pondo  duum  numniuni,  Bai,    i.   ISpvaaffdai,  quia  ubique  stata 

stalagmia,  Ut  te  libenter  videam  cum  esset  et  consecrata.  Idem. 

ad  nos  veneris.'     In  versu  Caecilii  le-  y  Qui  plurimus  ibijiebat']    Ob  excu- 

go,  Jam  ex  aure  ejus  stalagmium  domi  bias  scilicet,  quee   in  foro  prsecipue 

kabeo.     Etsi  aliter  in  Pauli  Epitoma.  agebantur.  Idem. 

■*"*''"•  ^  Statua  est  Ludii,  ejus]  Hinc  inteU 

"  Stata  sacrificial  OppoMun.tur  in-  ligeudus  locus  Pub.  Victoria  qui  in  8. 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.        897 

sepultus  est  in  Janiculo  :  cujus  ossa  postea  ex  prodigiis 
oraculorumqiie  responsis  senatus  decreto  intra  nrbem 
relata  in  Volcanali,  quod  est  supra  comitiuni,  obruta 
sunt,  superque  ea  columna*  cum  ipsius  effigie  posita 
est. 

Statuliber  ^  est,  qui  testameuto  certa  conditione  proposita, 
jubetur  esse  iiber :  et  si  per  haeredem  est,  quo  minus 
statuliber  prasstare  possit,  quod  prasstare  debet :  nihilo- 
minus  liber  esse  videtur. 

Status '^  dies  vocatur,  qui  judicii  causa  est  constitutus  cum 
peregriuo ;  ejus  enim  generis  ab  antiquis  hostes  appella- 
bantur,  quod  erant  pari  jure  cum  populo  Romano,  atque 
hostire  ponebatur  pro  a^quare.  Plautus  in  Curculioue  : 
Si  status  condictus  cum  hoste  intercedit  dies,  tamen  est 
eundura,  quo  imperant,  ingratis. 

Status  dies  vocatur,  judicii  causa  constitutus.  [Paul. 

NOTiE 


urhis  regione,  sicscribit:  '  Ficiis  Rii- 
niinalis  et  Lnpercal  Virginis.  Co- 
liimna  cnni  staiua  M.  Liidii  GiKCosta- 
sis.'  Hivc  eiiira  est  coliimna  et  sta- 
liia  (ie  qua  hie  Festiis  :  quamvis  de 
lioc  Liidio  nihil  alibi  me  legisse  me- 
iniiii.  Ilhid  taiitnm  constat  ante  An- 
cum  Mariium  vixisse,  qui  Janiciilum 
urhi  addidit  ubi  pi  iiiio  fuerat  hie  Lu- 
diiis  sepultus.  Nam  vetcres  Romani, 
nisi  ex  piodigiis  et  oracniorum  re- 
sponsis adiiioiierentur,  ut  hie  factum 
est,  intra  urb'eni  nemincm  se|)eiibant, 
pncter  Duces  cos  qui  in  pr<eiio  pro 
rep.  vitam  amiserant,  ut  Naiiti  et  T. 
Sicinii  consulatu  Opiter  Veiginins 
Tricostiis,  Valerius  Laevinus,  Postliu- 
iDus  Cominiiis  Auiuncus,  aliique  Tri- 
buni  militares  proxime  Circum  com- 
biisti  sunt :  ut  supra  Fest.  post '  No- 
valem  agrnm.'  Idem. 

*  Superque  ea  columna]  De  hoc  more 
Isidor.  Orig.  lib.  xv.  cap.  11.  '  Apnd 
inajorr's  poientes  aut  sub  moiitibiis, 
Deljili.  el  Var,  Cliis,  Pomp. 


ant  in  montibus  sepeliebantur.  Inde 
tractuni  est,  ut  super  cadavera  aut 
pyramides  fierent,  aut  ingentes  co- 
lumniv  collocarentur.'  Callimach.  E- 
pigr.  11.  ^rrjKrjv  firiTpviris,  /xiKpav  \i6ov 
ecrTe(pe  Kovpos.  Sed  notandum  supra 
columnani  aliquando  mortui  etfigiem 
scul|)tam  fiiisse.  Idem. 

^  Statuliber]  Giossarium  :  '  Statu 
liber,  eAevdepoi  XP^^V  Kara  StaQi]Ky)v 
a((>eOeis.'  Lego  opcfi  pro  xp<^»''>'-«^os.  Seal. 

Statuliber]  Qui  sub  conditione  tes- 
tamenlo  liber  esse,  jussus  est.  Ulpian. 
Inde  in  Gloss.  '  Statuliber,  eA.€i506pos 
XpivV  i^o-To-  SiadfjKTiv  acpedels.'  Scaligcr 
legit  opcf).  'Statulibera,  Sia/te/cTrj/usj/Tj 
rriu  e\(vd(piau.'  Dae, 

<=  Status]  Plautus  in  Boeotiis.  Cu- 
jus verba  ad  legem  12.  tab.  alluduut, 
nl  arbitror;  de  quibus  Cicero  lib,  i. 
Officior.  '  Aut  status  dies  cum  hoste.' 
Ant.  Aug. 

Status]  Vide  'condictus'    et  '  hos- 
lis.'  Dae. 
Fest.  3  L 


898  SEXTl    POMPEII    FESTI 

Stellam  significare  ait   Ateius   Capito  laetum,   et   [Fest. 

prosperum,  auctoritatem  secutus  P.  Servilii  auguris,  quae 

ex  lamella '7  aerea  assimilis  stellae  locis  inauguratis  in- 

figatur. 
Stellati??a  **  trihus  dicta,  noii  a  Campo  eo,  qui  in  Campania 

estjSed  eo,  qui  parum  abest  ab  Urbe  Capena,  ex  quo  Tusci 

profecti  '^  Stellatinum  eum  campum  appellaverunt. 
Stellionem  *  '9  germs  aiimt  Lacertce,  quod  Verrius  dilctum  ait, 

quia  virus  stillet  cibo,  i^olius  quam  quod  alii  ^°  a  stellarum 

simi/itudine,  quia  varium  est. 
Stercus'^  ex  aede  Vestae    xvii.  Kalendas  Julias  defertur 

in  angiportum  medium  fere  clivi  Capitolini,  qui  locus 

clauditur   porta   stercoraria,  tantae   sanctitatis   majores 

nostri  esse  judicaverunt. 


17  Vet,  CO  A.  qu<B  ex  tamella.  Legend  nm  monet  Dae.  quia  et  lamella  (erea 
assimilis  stellce,  locis  inauguratis  iiifigalur. — 18  Ed.  Seal,  professi, — 19  Vet.  cod. 
Stelionem.—20  Ed.  Seal.  '  alibi.' 

NOTiE 

d  Stellati . . . .]  Stellatina  tribus  non  sed  earn  ipse  devorat.'     Ab  boc  cri- 

a  Stellate  campo  eo,  qui  in   Campania  men    stellionatus    dici    certum    est. 

est,  sed  eo,  qui  est . . . .  miliario  aporta  De  stellione   Virg.    Georg.  lib.  iv. 

Capena:  ex  quo  Tusci  eum  campum  ita  Ant.  Aug. 

appellaverunt.     Haec,   vel  his    siinilia  Stellionem']    Stellionem    genus   la- 

Festus.  Liv.  lib.  VI. 'Tribus  qnattuor  certae  Verrins    dicit  ab   eo   dictum, 

ex  novis  civibus  additae,  Stellatina,  quod  virus  stillet  cibo,  potius,  quam 

Tromenlina,     Sabatina,     Ainensis. '  quod  dicit   alibi,  a  stellarum  simili- 

Anno  urbis  356.  ex  Fastis  Capitolinis.  tudine  videri  dictum,  quia  ejus  co- 

Ant,  Aug.  riiim  varium  est.     Tertullianus  de  ci- 

Stellalina']    Vide  Liv.  lib.  vi.  sect,  bis    Judaeoruni  :    '  quis    stellionem 

5.     Stellates  populos  in  Tuscia  no-  (comedit)  ?    sed    maculas    execratur 

minat  Cato  in  originibus.  Dae.  praedam  de  alicna  morte  quaerentes.' 

«  Stellionem']   Existimo  Festum  re-  Jos.  Seal. 

ferre,    placuisse   Verrio   Stellionem,  Stellionem]     Stellio  autem    dictus, 

quod  stillet  cibo,  dici :  at  ipsum  magis  quod  variis  guttis  sit  stellatus.  Ovid, 

probare    ab   stellarum    similitudine,  iv.   Metamorpb.   '  Aptnmque    colori 

quod  ejus  cutis  varia  sit,  esse  appel-  Nomen  habet  variis  stellatus  corpora 

latum.  Plin.  lib.  xxx.cap.  10.  '  Nul-  guttis.'     Unde  et  ilium  Greeci  dffre- 

lum  animal  fraudulentius  invidere  ho-  piav  et  affrepluva  dixere.  Dae. 

mini  tradunt :  indestellionum  nomen  ^  Stercus]    Ovid.  Tiberi  jactum  di- 

ainnt  in  maledictnm  translatum.  Tu-  cit.     Vide  supra  :   '  Quando  stercus 

niculam  exuit  eodem  niodo  ut  anguis,  delatum  fas.'  Idem. 


UE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII. 


899 


Sterilam,'!  sterilem.  [Paul. 

Sterilem  mulierem  appellah^int,  quam  Grccci  o-relpav      [FiiST. 

dicunt,  quae  non  cap/f  semen  geiutak. 
Seplasia,^  aut  Seplasinni,  iibi  unguentum  memorahatur  pre- 

tiosiim.    Fomponiits  in  Adelpb/s :  Di  te  perdant  inieri,  An- 

tvpho,  quia  unde  hoc  imguenium  sit,  quccris ;  atqid  lepidum 

unde  wn^ueutum,  nisi  ex  Sep/asia  est. 
Stipatores '  ait '  dictos  a  stipe,  quam  mercedis  nomine  ac- 


1  Vet.  lib.  ait  Veirius. 


NOTyE 


s  Sterilam]  Sterila  pro  sterilis,  ut 
'  sublima'  apiid  Lucret.  pro  '  siibli- 
mis  : '  '  Giacila '  Lucil.  pro  '  gracilis,' 
&c.  Idem. 

^  Seplasia']  Vide  post  '  sentinare.' 
Dae. 

•  Stipatores]  Deesse  milii  videntur 
aliquot  verba,  qiiibus  dicat  (i-el  ab 
stipo,  quod  est  Jirmo)  unde  et  siipam, 
ifc.  Justinian,  lib.  iii.  Institut, '  Sti- 
pulum  apnd  Veteres  firmuin  appel- 
labatur,  forte  a  stipe  desceiidens. 
Hinc  stipulatio  dicta  est.'  Ant.  Aug. 
Stipatores]  Stipa,  qua:  hie  vocatnr, 
est  crux,  seu  patibuhnn  humi,  ut  tro- 
pbaenm,  destitutum,  cui  argillam  iin- 
ponunt  plastae,  ut  simulacra,  quae  ve- 
lint,  deferment.  Gra^ci  vocant  Kdv- 
va^uv.  Tertullianus  in  Apologetico 
de  eo  intplligit,  cum  ait:  '  Cnicibus 
et  stipitibus  im|)onitis  Cliristianos, 
quod  simulacrum  non  prius  argilla 
deformat,  cruci  et  stipiti  superstruc- 
tar'  et  infra:  '  Diximus  originem 
Deorum  vestrorum  a  plastis  de  cruce 
induci.'  Sed  qui  seqiiitur  locus,  ut 
obiter  dicaiii,  corruptus  est  apud 
eundem  eruditissimum  scri|)torem  : 
'  Sipara  ilia  vexillorum,  et  candela- 
brorum  stohe  crucium  sunt.'  Legon- 
dum  enim  :  Sipara  ilia  vexillorum,  et 
landcn  labarorum,  stolen  crucium  sunt. 


Notum  labaruni  inter  signa  niilitaria 
fuisse,  ex  illo,  ut  ex  antenna,  pende- 
bat  candys,  quod  est  genus  paluda- 
menti  barbarici.  Itaque  in  veteribus 
monumentis  ita  visitur  semper  Laba- 
runi ea  forma  pictum  :  neque  multunr 
negotii  fuit  Constantino  Imp.  id  in 
speciem  crncis  concinnare,  cum  jam 
transverjum  anlennje  specie  lignum 
haberet.  Candes  ergo  sunt  KavSuts,  a 
Qominativo  Candys.  Non  ignoro  ta- 
nien  in  veterib.  libris  Tertulliani 
Cantabrorum  legi :  ut  etiam  apud  Ar- 
nobium  :  prjcterea  Labarum  tempore 
Tertulliani  non  fuisse.  Quare  hoc 
niodo  labefactabitur  conjectura  nos- 
tra. Jos.  Seal. 

Stipatores]  Frustra  est  Verrius  qui 
stipatores  a  stipe,  nam  stipatores  et 
stipes  a  stipando  :  stipare  autem  a 
arirKw,  condenso.  Inde  etiant  stijia 
pro  stupa.  Quare  bene  Servius  in  i. 
jllneid.  '  Slipant,  densant,  transla- 
tio  a  navibus,  in  quibus  stupa  inter- 
ponitur  vasis,  quam  stipam  dicunt.' 
Et  sic  melius,  quam  si  ad  duo  etyma 
recurras,  ita  ut  slipator,  et  stipes  nnm- 
mus  sint  a  stipare,  et  istuii  a  o-Tei'/Sw, 
caico  :  stipa  vero  et  stipes,  fustis  ter- 
riE  destitutus,  a  ffTvncn,  condenso. 
Unde  (TTinrr],  stupa,  et  aTvnos,  truu- 
cus,  caudex.  Dae. 


900 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


cipiant  ciistodes  cujusque  corporis :    uncle  et  stipam/- 

qua  ^  amphorae    cum  exstruuntur  firmari  soleiit :  etiara 

stipitcs,  qui  ob  eandem  causam  destituantur.' ' 
StipatoreSjid  est,  custodes  cujusque  corporis,  dicti  [Paul. 

sunt  a  stipe,  quam  accipiebant  mercedis  nomine. 
Stipatores,  corporis  custodes,  quos  antiqui  latrones  voca- 

bant,  stipati  enim  ferro  circundant  corpora  regum. 
»S7ipatores   appel/rt6o;/^Mr  corporis   custodes,   quos  [Fest. 

antiqui  latrones  dice\mni,  id  est,  vcievcenarios  qui  cuva  ferro 

^elut  circunduhant  regum  corpora. 
Stipem  "^  esse  nummum  signatum,  testimonio   est  [Paul. 

(et  id  quod  datur  +  stipendium  militi,  et  cum  spondetur 

pecunia,  quod  stipulari  dicitur. 
Stipem  dicebant  pecum?im  signatam,  quod  stiparetur  :  [Fest. 

ideo  stipulari  dicitur  is,  qui  i//terrogat«s  spoiidet  stipam,  id 

est,  as. 
Stipes,"  fustis  terras  defixus.  [Paul. 


2  Vet.  cod.  quam. — 3  Vir  doct.  in  rnaig.  ed.  Seal,  conjicit  comtiluantur  vel 
deslinantur.     Vide  Not.  inf. — 4  Vet.  cod.  et  de  co  qucB  datur. 


NOT^ 

^  Stipnni]  Pro  sttipam,  nt  supra.  At  dictum,  quod  as  quoque  stipem  dice- 

dormitavit  vir  siinimiis  cum  scripsit  bant.     Nam  quod  asses  librje  poiido 

hie  stipam  esse  crucem  sen  patibu-  eraut,  qui  acceperant  majorein  nu- 

lum  cui   ar^iliam  iniponunt   plastw,  nierum,  non  in  area  ponebant,  sed  in 

Quod  Graeci  vocant  Kari-a/Soj/. /(/(?/«.  aliiiua  cella  stii)abaut,  id   est,  com- 

'  Destituantui-]  Non  video  cur  viri  ponebant,  quo  minus  loci  occuparet. 

docti  rescripserint  constituantur,  vel  A  stipando  stipem  dicere  coepenmt.' 

destinantur.     Eleganter   enim   Vete-  Et  naox  :  '  Et  qui  pecuniam  alligat 

res    dicebant    destitutum,   defixnm.  stipulari  et  restipid.iri.'     Sed  de  sli- 

Sic  C.  Gracchus  in  oratione  de  legibus  pulari  niulti  dissentiunt,  quorum  alii 

promulgatis  usus  est  eo  verbo  in  eo-  a  firmitate  stipulari  dictum   volunt, 

dem  siguificatu.cum  iuquit:  '  Idcirco  quod  Veteres  Jirmiim  dicebant  stipii- 

palus  destitutus   est    in  foro,  eoqiie  lum.  Alii  rure  natuni  verbum  dicunt, 

addnctus   siias   civitatis  nobilissimus  a  stipula  scilicet,  quia  in  contractibus 


homo  M.  Marius  :  Vestinienta  de- 
tracta  sunt,  virgis  caesus  est.'  Et 
Varro  :  '  Si  eorum  colia  in  furcas  de- 
stitutas  incluserit."  Idem. 

■"  Stipem]  Varr.  lib.  iv.  de  L.  L.  in 
fine  :  '  Hoc  ipsumstipendium  a  stipe 


agrariis  stipuiam  tenebant,  quae  to- 
tum  agruni  reprcesentaret.  Quae  mi- 
hi  potior  sentenlia.  Idem, 

"  Stipes]  Muita  omisit  Paulus,  ut 
ex  Festi  reliquiis  apj^aret.  Ant.  Aug. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVII. 


!)01 


Stijyes^fuslis  terra  dehxus  :  Afrawms  /;/  .  .  .  [Fest. 
Porro  honeste  guam  fccerit,  qui  stipite  hostiuni  impulit, 
xoslrain  iinplovo  fidera,  qui  adestis      .         .         .         .         • 

.    earn  silvam,  et     . 
tts  hi  hostiVi  in  me  leictu  ^  percussit  /atus  ut  revolso  slipite 
miles  qui  jactu  vali</o  percussit  parmam,  nisi  si  stipilein 
ponere  voluit  pro  telo,  vel  hasta,  Accius  in   Bacchis,  Ec 
quern  ^  stipitem  a6iegnum  aut  <\He/ium 

.     us  Ennius   .... 

.     stipiten  abiegno    . 

.     e  stipitem    .... 

.     m^eremit  eum,  qua 
Stipitem  arripit. 

St'irpem  P  in  mnsculiuo  genexe  antiqui  usurparunt  pro  eo  quod 
est  focxQinn.  meiaphorice  diceiites,  pott  a  quae  nunc  in  J  ocmi- 
nino  proferuiit  geiiere.    Livius  :  '^  ivadunt  familias ""  quoxwn- 


5  Ed.  Seal,  jac/u;  et  ita  legendiiin  nionet  Dae. — 6  Ead.  Gd.ecqiMtn. 


NOT/E 

"  Stipea'l    Citabatiir    Afranius,  qui  pitanter  fecit  Illnstrissimiis    Gerar- 

dixerat,  slipite  ostium   impulit :  item  diis  Joaiiiics  Vossiiis,  cum  in  liiculen- 

Attius  ill  iMenalippo,  qui  dixerit  re-  tissimis  libris  suis  de  liistoiicis  Lati- 

ro/so  «<*/«'<«,  et  in  Bacchis :  et  Ennius,  nis  lib.  in.  cap,  12.  non   veiitus   est 

(jui  d\\\t  slipites  ahiegnos.  Jos.  Seal.  affinnaie  historicis   perperam  aniin- 

Slipes]    In  verbis   Afranii  hustium  lueraii  Livinni  Andioiiicum  falsocjiie 

pro  ostium.     Ut    supra    in    'scnipi,'  apnd  Diouiedeni  lib.  iii.  LiiJium  legi 

hoslreis  pro   ostreis.     Infra  pro  lactii  pro    Ennio.     Dioinedis    verba  sunt  : 

ligendum  j«c<«.     Reliqua    deploraia  '  Epos  Latiiuiin  primus  digue  scri|)sit 

sunt.  Due.  Livius,  qui  res  Rouianoruui  decern  et 

P  Sli.. .]  De  stirpe  Festiim  scrip-  octo  complexus  est  lil)ris  :  qui  et  an- 

sisse   aperte  intelligilur,  eain  mascu-  nates  inscribuntur,  (piod  singuluruni 

line  qnotjue  dici.     Vide  '  Spicum,' et  fere annoruni  actus coniincaiit.' Hiinc 

*  Specus,' et '  Recta.'  Ant,  Aug.  Diomedem  secutus  Ca^lius  Kliotligi- 

>Sti...]  Citabatur  Ennius  {jui  shr-  niis   lib.   vii.    cap.  4.     '  I'-piea'  (in- 


;)<?m  dixit  niasciilino  :  Nomine  Pyr- 
rhus,  uti  memorant,  a  stirpe  supremo. 
Jos.  Seal. 

'1  Livius]   Liviuui   Andrpnicuni   iu- 


quil)  '  digne  omnium  primus  scripsit 
Livius,  (|ui  decern  et  octo  libris  Ko- 
luiiiioruui  res  gestas  perscripsit.'  Se- 
cuti  et   Simleius  in  liiblioilieca,  Po- 


tellige:  <|uem  ex  hoc  loco  liiHtoriaruui  p<;linierus  lib.  v.  de  bisloricis,  (ilan- 
sive  annalium  libros  conscripsisse  dorpius  in  Onomastico  voce  'jjivius 
cerium  est.     Adeuque  niuiis  praeci-     Androuicus.'     Quos  omnes   Dionie- 


75S71 


902 


SEXTi   POMPEII    FESTI 


dam  'Romano)iim,  Trojano  stirpe  ante  conditam  Romam 
procreatas.  Idem  i<fvius :  Ostrymon  qucmdam  ^  memorant 
Graio  stirpe  cxtitisae.  Ennius  A/inal.  6.  Nomine  ^  Pyr- 
rhus '  uti  memorant  a  stirpe  supremo  ...  .  . 
est  revoca  ^  fratrem "  eodem  stirpe  prognatum  plaudire, 
quam  Gallus  jElius  sic  c/efinit,  stirps  est  gcntis propagatio, 
ut  quis  a  quoque  est  9  ^^xo^natus.  Stirpes  autem  per  trans- 
lationem  dicuntur  ab  stirpibus  iis  qucn  suh  irais  arboribMs 
nascuntiir. 
Stiricidium,  quasi  stillicidium,  cumstillae  concretae  [Paul. 
frigore  cadunt.  Stiria  enim  principale  est,  stilla  diminu- 
tivum. 


7  Ead.  ed.  '  Ennius  Annibal  Nomine.' — 8  Ead.  ed.  est  revocat. 
'  ut  quia  quoque  est.' 


-9  Ead.  ed. 


NOT/E 


dis  loco  deceptos  tradit  vir  doctissi- 
mus,ea  lantum  ratione  subnixus  quod 
de  Livio  Andronico  niliil  hujusuiodi 
Veteres  prodidere,  qnodque  duode- 
viginti  librorum  mentio  Ennio  potius 
congruit,  quein  totidem  libros  scrip- 
sisse  ex  eoruni  fragmentis  passim  in 
Grammaticorum  libris  satis  constat. 
Sed  futile  est  utrumque  illud  argu- 
mentum,  et  vel  minimo  ictti  percul- 
sum  rnit,  ut  quivis  facile  videbit. 
Dioniedem  aliosque  asserit  liie  Festi 
locus,  qui  virum  onini  laude  majorem 
latuit,  vel  saltern  non  sat  ei  perspec- 
tus  fnit.  Historias  igitur  et  piorsa 
et  metrica  oratione  Livius  sciipserit 
necesse  est,  quod  priscis  illis  non  in- 
solens  fiiisse  oranes  norunt.  Hue 
accedat  quod  Livii  Annalium  memi- 
nit  Festus  in  voce  '  surregit.'  Versus 
etiam  ex  ejusdeni  Annalium  lib.  i.  et 
11.  legere  est  in  voce  '  quamde.' 
Nam  viri  docti  qui  eos  Ennio  tri- 
biiunt  nullo  nituntur  fiindamento : 
Adi  locum.  Neque  est  quod  quis 
dicat,  non  hie  Livium  Andronicum 
nominal!,  sed  T.  Livium  Patavinura, 
non  quod  T.  Livium  forsan  et  legere 
et  exscribeie  non  potuerit  Verrius, 


sed  quod  absurdum  sit  putare  Verri- 
um  ex  T.  Livio,  scriptore  suo  avyxpo- 
vo),  historise  aliquid  hausisse,  et  non 
potius  ex  iisdem  fontibus  unde  hau- 
seratT.  Livius.  Praesertim  cum  nul- 
1am  ejus  alibi  mentionem  fecerit, 
quem  alioqui  saepius  laudare  necesse 
habuisset.  Sed  haec  in  Livii  gratiam 
dicta  sunto,  cui  dolebam  historici  lau- 
dem  a  viio  doctissimoaliqtiamdiiiim- 
merito  fuisse  negatam.  Dae. 

>■  Tradunt  /a;«i/ias]  Ut  familiam 
Nautiorum.  Vide  supra  in  '  Nautio- 
rum.'  Idem. 

*  Ostrymon  quemdami  De  lioc  nihil 
compertuni  habeo.  Idem. 

'  Nomine  Pyrrhus]  Male  apud  No- 
ninm  homines  pro  nomine,  in  voce 
'  stirps.'  Integrum  disticlion,  '  Na- 
vo'  repertus  homo  Graio  patre,  Grai- 
ns homo,  Rex,  Nomine  Pyrrhus,  uti 
memorant,  a  stirpe  supremo.'  Scali- 
gero  placebat  Aimonice  Pyrrhus,  Me- 
rulae  ChaonicoB  Pyrrhus.  Vetustiores 
sequor.  Idem. 

"  Est  revoca  fratrem'}  Forsan  st,  re- 
voca fratrem  ^ed  hoc  forsan  indictnm 
oportuit.  In  iis  quae  desunt  peiiit 
poijtee  cujusdam  nomen.  Idem, 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII. 


903 


Stiricidiiim  "  gtiasi  stillicidium,  cum  stellce  concrete     [Fest. 

frigore  cadunt.     Cato  pro  C.    . 

nihilorainus  voluit  semper  de  stirici- 

dio  '°  hi  re  praesenti  cognosce;e  alque  etiam  statuere. 
Stlata,  y  genus  navigii  latum  magis,  quam  altum,  et  [Paul. 

a  latitudine  sic  appellatum,  sed  "  ea  consuetudine,  qua 

stlocum  pro  locum,  et  stlitem  pro  lite  dicebant. 
Stlata  geiiKs  erut  navigii,  latum  mag/s,  quam  altum,     [Fest. 

sic  appellatum  a  latitudine,   sed  consuetudine,  qua  stlocum 

pro  locum,  et  stlitem  antiq///  pro  litem  dicebant. 
Stlembus,  gravis,  tardus/   sicut  Lucilius  pedibus    [Paul. 

stlerabum  dixit  equum  pigrum,  et  tardum. 
Stlembus,  gravis,  tardus,^  sicut  Lucilius.         .         .      [Fest. 
Apulidae  pedibus  stlembum  dixit,  cum 

refert  equum  pigrum  et  tardum. 
Stolidus,"  stultus   Ennius  libro  primo :  Nam   vidi'^  pug- 


10  Ead.  ed.  de  arricidio. — 11  Vir  doct.  in  marg.  ejusdem  ed.  conjicit  sci- 
licet.— 12  Vet.  cod.  vide. 


NOT/E 


"  Stiricidiiim]  Serviiis  in  illnd  iii, 
Georgic.  '  Stiriaqiie  impexis  iudu- 
riiit  honida  barbis.'  '  Stiria,'  inquit, 
'  est  gutta  :  inde  iit  diniiiiiitivum  iit 
dicarnus  Slilla.'  Idem. 

y  »S'<<a<a]  Glossariiim  :  '  Stlata,  ttci- 
pariKOv  aKd<povs  elSos.'  Idem,  '  Stla- 
tarins,  ipy6fjuiiK0i.'  Jos.  Seal. 

Stlata]  Pro  lata,  anti({iii  enini  vo- 
cibiis  ab  /  incipientibiis  st  praepone- 
bant.  Sllata,  subintelligitnr  navis. 
Gloss.  'Stlata,  TreipariKoC  <TK(i<povs  d- 
Sos,'  '  Piraticae  navis  genns.'  Item, 
'sllites,  SiKoi  apxaiais,'  '  Lites  anti- 
que.' Item,  '  sttatarius,  fpy6fj.(tiKoi.' 
Dae. 

^  Stlembus,  gravis,  tardus]  A  Lumba- 
gine,  stlembus,  pro  lumbus,  quasi  lum- 
bosus,  a  lumborum  vilio,  et  per  meta- 
phoram  pro  tardo  instar  laborantis 
lunibagine.  Hajc  Voss.  Diibito.  Pu- 
tabani  oiiiii,  longc  aliud  vului&se  Lu- 


cilinm  quam  quod  liabet  Festus,  eum- 
qne  dixisse  pedibus  stlembum,  non 
tardum  et  gravem,  sed  velocem,ai/cu- 
TToSa,  ab  illius  scilicet  navigii  veloci- 
tate  quod  lembum  dicunt,  nam  lem- 
bus  fiiKphv  irKoMpiov,  Hesycli.  Eum- 
qne  inter  velocissimas  et  explorato- 
rias  naves  fuisse  ex  Veteribus  cer- 
tiim  est.  Sed  vereri  se  ait  Scaliger 
ne  Verrius  in  vitiosum  exemplar  Ln- 
cilii  inciderit,  et  Lucilius  scripserit 
stlentum  pro  lentum.  In  verbis  Lu- 
cilii  rh  Apulidcc,  corruptissimum  est. 
Idem. 

'■>■  SloUdus]  Ennius,  Namque  avide 
pugnure  sues  slolidi  soliti  sunt.  Et : 
Ilominem  appellat  :  Quid  lascivis,  sto- 
lide?  non  intelligit.  Jos.  Seal. 

Stolidus]  A  stolone,  lioc  est,  inutili 
friiiicatione  quaj  circuni  arl)ores  e 
radicibiis  enascitur.  Stolo,  stolidus, 
&y iicui}c  stoldusy  sloUus,  stullus:  slolo 


904 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


nare  ''  sues,  stolidi,  stolidi  sunt,  et  in  Alexandre  :  Ho- 
tninera  appellat, '^  quia  '^  lascivi  stolide  non  intellegit :  et 
Cascilius  in  Hypoboiimaeo  :*^  Abi  hinc  tu  stolide  :^  illi  ut 
tibi  sit  pater?  et  in  Andronico  i'^^  Sed  ego  stolidus,  gra- 
tulatum  me  oportuif  prius. 

Stolidus,  stultus.  [Paul. 

Strebula  lingua  Umbrorum  appellabant  partes  carnium  sa- 
crificatarnm. 

Strebula*^  Umbrico  nomine  Plautus  appellat  coxen-  [Fest. 
dices  hostiarum,  quas  Graci  jxripta.  dicuut,  qua  in  altaria  im- 
poni  solebant,  ut  Plautus  ait  in  Frivolaria,  strebula  agnina 

tene§ 

bulls. 


13  Vet.  cod.  quid.     Vide  infra. — 14  Vir  doct.  in  niarj 
Androgyno.     Piobat  Dae. — 15  Vet.  cod.  «po)ifaf. 


ed.  Seal,  conjicit 


NOTE 


etiam  pro  sf.olido :  ut  'stipes'  pro 
'  stiipido,'  &c.  Auson.  ep.  1.  '  Sed 
jam  non  potes,  o  stolo,  doceri.'  Dae. 

^  Nam  vidi  pugnare]  In  Schedis  iiic 
Ennii  versus  .sic  legitur,  Nam  vi  de- 
pugnare  sues  stolidi  solidi  sunt.  Cor- 
rupte  manifesto  pro  soliti  sunt.  Inde 
JaniLs  Dnza  Plaiitinar.  e.xplicat.  lib. 
XI.  cap.  2.5.  Namque  aiide  pugnare 
suis  stolidi  soliti  smit,  Sed  Scalig. 
Namque  uvide  pugnare  sues  stolidi  soliti 
sunt.  Idem. 

<^  Hominem  appellat]  Seal,  legebat : 
Hominem appellat :  Quid  lascivis,  stolide  ? 
nonintelligit.  At  ego:  Hominem  appel- 
lat, quid  lascivis,  stoltde  ?  non  intelligis? 
Et  iiiterpretor  de  Hectore  Paridem 
jncrepante  quod  evitaret  Menelaum, 
et  dum  ait  quid  lascivis,  ei  nioilitiem 
exproi)rat  et  ad  Homeri  iliud  alludit, 
eiSos  &ptcrTe,  yvvaifiaves,  &c.  Vide  Ho- 
mer. Iliad.  7'.  in  principio.  Idem. 

"^  In  Hypnbolimceo]  Aliter,  Hypobo- 
liiDCEo  JEschino.   Idem. 

^  Abi  hinc  tu  stolide]    Forsan  :    Abi 


hinc,  tu  stolide,  illuc,  ut  tibi  sit  pater. 
Ut,  id  e»t,ubi.  '  Stuite,  abi  hinc  illuc 
ubi  tibipatrem  reperias,'  Et  ita  spu- 
rium  inniiit.  Et  inde  nonien  fabulae 
'  Hypobolimapus  ^schinus,'  id  est, 
iEschinus  supposititins  ;  viro^oXi/iOiOS 
enim  snpposititius.   Idem. 

f  Strebula]  Locus  Plauti  fnit  in 
Frivolaria,  quae  non  extat.  Ant.  Aug. 

Strebulu]  Habes  apud  Varronem 
et  Arnobinm.  Jos.  Seal. 

Strebulu]  Arnob.  '  Nonne  placet 
carnem  strebulam  nominare,  quae 
taurorum  e  coxindicibus  demitiir  .-" 
Sed  cur  Umbrico  noniineP  cum  a 
Grjeco  crTpe^Xhs,  curviis.  Nempc  a 
curvatuva  et  versura  coxendicis  :  ut 
optime  Varro  lib.  vi.  de  L.  L.  '  Caio 
strebola,  Opilius  scribit,  circuni  cox- 
endices  sunt  nobis.  Id  Graecum  est 
ab  hnjus  loci  ver.sura.'  Dae. 

?  Strebula  agnina  tene]  Puto  in  la- 
cuna desiderari  locum  alium  ejusdem 
Plauti  quem  laudat  Varro  ibid.  '  In 
cestione,'  inquit,  (optime  Scalig.  in 


DE   VERBORUiM    SIGNIFICATIONE    LIl}.   XVII. 


905 


Strenam  ^  vocamns,  quae  datur  die  religiose,  ominis  boni 
gratia,  a  numero,  quo  significatur  alteium,  tertiumque  '^ 
venturum  similis  commodi,  veluti  tienam,  praspo.sita 
S  litera,  ut  in  loco,  etlite  solebant  antiqui. 

Strigce  appellabantur  ordines  rerum  inter  se  con-  [Pall. 
juncte'''  collocataruni,  astringendo  dictae. 

Strioyg '  appellabantur  ordines  rerum  inter  se  conti-  [Fest. 
wuate  conlocata/7/w,  a  stringendo  dictae. 

Strigfli',''  at  ait  f^errius,GYseci  a-vpvux  aippellant ;  quod  maie- 


16  Vet.  cod.  initiamque. — 17  Vet.  lib.  continuate. 


NOT^ 


Gttstrinne)  '  cera  stiibola,  lit  de  lum- 
bo,  obcaenabis.'  Qiiein  versnm  sic 
coriexit  Scalig.  Cam  sirilmla  vitell'ma 
est:  ccenabis.  Sed  qiioniodo  ex  ut  de 
lumbo  ob  fieri  pnssit  ritelllmi  est,  non 
sat  certe  possum  conjicere.  Alqiii 
is  locus  est  qui  niilio  fere  ne<iotio 
possit  sanari.  Loge  modo,  Came 
strebola,  aut  de  lumbo  obccenahis.  Cera, 
inversum  c«re,  pro  carne,aut  pro  haud, 
ut  seepe.  Obccenubis  eodem  modo  dic- 
tum quo  obtinebis,  et  alia.  Et  iiiter- 
pretor,  '  ad  satiiiitatein  capiiabis.' 
Nam  et  nuinen  fahul?e  gastrion,  sive 
gastron,  id  ef<t,  gulosits,  venim  et  no- 
tatii  dijinuni  est,  quod  supra  dixit 
Festus  strebolani  carnem  sive  fj-r^pia 
in  altaii'i  impoiii  solita.  Nam  eap 
praeci|iuas  liostiaium  partes  eraiit, 
ideo()Uf  in  conviviis  etiam  viris  i)rin- 
cipibiis  dabantur  utdorsa.  Adi  Eu- 
stalli.  ill  Houier.  p.  IGOO.  Ed.  Roni. 
Idem. 

''  Slrenam]  In /ocoet  it7e  non  solum 
s  liteia  pia'ponitur,  sed  s  etx.  Dici- 
tur  enini  a  Veteribus  sllocus  et  stiis. 
Vide  'Stlata'  et  '  Stletnbus.'  Sic 
'  Deremviri  8tlitil)iis  judicandis  '  <li. 
cebantiir,  pro  lilibuH,  qui  Centumvi- 
ronim  primi  fuerunt.  Viilend.  Quiii- 
tilian.  lib.  i.cap.  U.  Poluisset  Festus 


stritavum  pro  trilavo  dictum  referre. 
Ant.  Aug. 

Strenam']  Etymologize  Festi  onve- 
nit,  imino  astipulatur  versus  Pom- 
poiiii  Atellanarii :  '  Asside,  siqua  ve- 
niet  strena  strenae.'  Jos.  Seal. 

Strenam]  Etymologiae  Festi  con- 
sentit  versus  Pomponii  Atellanarii : 
'  Asside,  si  qua  veniet  strena  strenie.' 
Aliter  Nonius,  '  strena,'  inquit, '  dic- 
ta est  a  strenuitate.'  Cui  fnvtt  Syni- 
maclius  lib.  x.  Epist.  28.  '  Ab  exortn 
paene  Martiie,  strenarnm  nsns  adole- 
vit,  atictoritate  Tafii  regis,  qui  ver- 
benas felicis  arboris  ex  luco  Streniie 
anni  novi  auspices  primus  accepit. 
Nomen  indicio  est  viris  streiniis  lia^c 
convenire  ol>  virttiteui.'  Dae. 

'  Strigce]  Striga  proprie  in  Re  Rus- 
tica  dicebatur  sulcus,  qui  uno  ductu 
peragebatur  in  longitudineni,  et  inde 
(luarumcuinque  ri-runi  ordines  strigaj 
dicti  sunt,  ut  Hygino  in  libello  de 
castrorum  metatione  ordo  et  scries 
equorum  in  castra  redeuntinin.  Idem. 

^  Stri  .  ...JStriges  aves  noclurnas, 
ut  ait  Verrius,  Gra^ci  (rrpiyyas  ap- 
])ellant  :  a  quo  maleficis  niulieribus 
nomen  inditum  est,  cpias  volaiicas 
etiam  vocant.  Itatpie  solent  his  ver- 
bis eas  veluti  averlere  Graeci;  :S,Tpiyy' 


906 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


ficis  mulieribus  nomen  indifum  est,  quas  volaticas 
etiam  vocant.  Itaque  solent  his  verbis  eas  veluti  aver- 
tere  Graeci  o-uppivra  -no^-Ksiv '   vuxT»xo'/>tav  (TTplyyct  xo'Xaov  opviv 

OCVMVUIXOV  OOKVTTOpOVS  Ittj  vjjaj. 

Strigores  '"  in  Nelei  carmine  pro  s^rigosis  positum  invenitur^ 
id  est,  densaYum  virium  homi)iibus,  alias  strigove  exerciti. 


NOTiE 


airSiroixirov,  vvKrt^oav,  Tctv  ffrpiyy'  anh 
AooG  *''Opviv  aviivufj.oi'  aiKvirdpovs  iirl 
PTjas.  Pliii.  lios  versus  inlellexii,  cum 
scribit,  '  Stiigas  in  Gra?cornni  diiis, 
et  imprecationibus  liaberi.'  Qui  hie 
somniant  syrnia,  nae  ipsi  multiim  hal- 
lucinantur.  Puto  secundum  versum 
ita  legendum,  ac  supplendnm  :  "Opviv 
apdwixov  aiKvirSpovi  iw\  VTJas  tKawe,  Jos. 
Seal. 

Strigas']  Harum  avium  descrip- 
tionem  pete  ex  Ovid.  lib.  vi.  Faster, 
post  versum  130.  Et  recte  Verrius 
strix,  a  Graeco  (rTpi7|,  sen  <TTp\^,  quod 
a  (TTpifco,  strideo,  unde  Ovid.  '  Est 
illis  strigibus  nomen,  sed  nominis  hu- 
jiis  Causa,  quod  horrenda  stridere 
nocte  solent.'  Mulieres  autein  vene- 
ficae  striges  dictze,  quia  in  eas  aves 
figurantur.  Unde  et  volaticce  dictas 
sunt.  Isidor. '  Striges,  mulieres  vo- 
laticae.'  Et  Gloss,  'striga,  Kaiarpi- 
•ywv.  Kali  yvv^i  (papixaKis.'  Italia  etiam 
hodie  strigam  veneficam  vocant.  Dae. 

Strigas]  Duo  versus  Gra?ci  sunt  in 
veteri  libro;  quorum  alterum  nien- 
dosum  Aldus,  et  Alciatus  in  Parergis 
ita  emendarunt:  lipviairoixTriviiv  vvk- 
TiKOfj.a  crrplyya  5'  oKodu.  Alterum  ver- 
sum, qui  recte  hie  scriptus  est,  male 
referunt :  in  priore  autem  arpiyyar 
o\ahv  scriptum  est  in  veteri  libro  ; 
sed  nentrum  esse  sine  mendo  Fulvio 
Ursino  nostro  videtur.  De  strigibus 
autem  Latina  quoque  Festi  verba 
esse  intelligenda  nemo  ignorare  po- 
test. Ant.  Aug. 

'  Swppij'To  Tr<$;U7r€ti/]  Haec  corruptis- 
simasunt:  varie  variiemendant.  Tur< 


nebus  lib.xiv.  advers.  cap.  1.  :S,Tpiyy 
airoirefj.Treiv  pvKTi06av,  crrplyy'  avriKa- 
Aahv  "Opviv  avwuvfiov  e!/0tV5'  oiKVTrSpovs 
eirl  vrias.  Scaliger  in  catalect.  Irpiyy' 
an6iToiJ.iroi'  vvKTi^6av,  rav  ffrpiyy'  a7e- 
Xaiav  "Opviv  clvccvv/j-ov  ivBevd'  wKvirSpovs 
irri  vrjas.  Et  in  uotis  suis  ad  Fest. 
^Tpiyy'  aTt6iro^iTov,  vvKTt06av,  rai' 
ffTpiyy'  airh  \aov  "Opviv  avitiwixov  wku- 
TTopovs  iirl  VTJas  e\avve.  Tandem  Ha- 
drianus  Junius  in  nomenclatore  suo 
voce  '  lamia  :'  '^vpvia  iroixnevov  vvkti- 
v6fj,av  (TTpiyya.  raKabv  "Opviv  b.vii)Vvp.ov 
i^eXd'  a)Kvw6povs  ivl  VTJas.  Sed  Junio 
imposuit  corruptus  Festi  codex.  Ne- 
que  enim  o-vpvia  Grzecuni  est.  Ego  ad 
oram  codicis  ita  tentaveram  :  ^rpiyy' 
airoTrefiTreiv  vvKTivo/xav  (TTpiyya  r'  a\ai>v 
"Opviv  avwvvfiov  wKvn6pov^  iwl  vrjai  eXau- 
veiv.  Hoc  est :  '  Strigem  averte  noc- 
tu  pascentem,  foedan)que  strigem 
avem  feralem  veloces  in  naves  fuga.' 
Vel  vvKTifiSav  pro  wKTivS/xav,  nam  et 
strix  vvKTifiSa  dicebatur.  Hesych.  in 
crrpiyKos.  Hos  versus  intellexit  Pli- 
nius  dum  scripsit  lib.  xi.  cap,  39. 
'  Esse  in  maledictis  jam  antiquis  stri- 
gem convenit.'  Dae. 

™  Strigores]  Strigores  in  Nelei  car- 
mine videtur  pro  strigosis  positU7n:  alii 
pro  densarum  virium  hominibus.  .  .  . 
Strigores  exerciti.  Memiui  Adr.  Tur- 
neb.  Strigones  legere.  Sed  non  ad- 
vertebat  morem  Veterum,  qui  ut '  ar- 
chitectores  '  pro  '  architectones,'  ita 
Strigores  pro  strigones  dicebant.  Jos. 
Seal. 

Strigores]  Pro  strigores  Turnebus 
legebat  strigones,  sed,  ut  optime  Sca<i 


DE    VERBORUM   SIGNIPICATIONE    LIB.    XVH.         907 

Stiigores  densarum  virium  homines.  [Paul. 

Stritavum  antiqui  dicebant  pro  tritavo. 

Siniavum  antiqui  rf/tebant  pro  trit«t;o,  qui  est  pater  [Fest. 
atsi\i  et  ataviae ;  ut  st/itein  pro  lite. 

Stroppus"  est,  lit  Ateius  Philologiis  existimat,  quod  Graece 
arpoipiov  '^  vocatur,  et  quod  sacerdotes  pro  insigni  habent 
in  capite  :'9  quidam  coronara  esse  dicunt,  aut  quod  pro 
corona  insigne  in  caput  iraponatur,  quale  sit  stropbium. 
Itaque  apud  Faliscos  diem  iestum  esse,  qui  vocatur 
Strupearia,  quia  coronati  ambulent,  et  a  Tusculanis, 
quod  in  pulvinari  imponatur  Castoris,°  struptum  vocari. 


18  Vet,  cod.  ffvpocpiov. — 19  /n  u/wVe  legit  Seal.     Improbat  Dae. 


NOTyE 


liger,  non  aclvertebat  morem  Vete- 
niin,  qui  ut '  architectores '  pro  '  ar- 
cliitectones,'  ita  strigores  pro  strigo- 
nes  direbant.  Strigores  autem  pro- 
pria sunt  strigosi,  strigore,  id  est,  nia- 
cie  exerciti,  et  inde  factum,  uts/rig-o- 


nium  alirubi  perperani  legitnr  slitpis 
lecticje  pro  strupis.  Jos.  Seal. 

Stroppus'\  Sed  hajc  aliena  :  (TTp6(pwy, 
stropbium,  sfro;)/>us,proprie  fascia,  tae- 
nia, et  quia  ex  fasciis  fiebant  coronae, 
inde  strophium  et  stroppus  pro  corona. 


res  densarum  virium  homines  in  Ne-  Et  pro  eo  quod  sacerdotes  ferunt  He- 
lei  carmine  dicerentur.  Hac  voce  syc]t.(rTp6cbioviioliepe'ts(j>fpov(n,^Stro- 
usus  videtur  Piautns  Baccliid.  act.  ii.  phiiim  quod  sacerdotes  ferunt.'  Stro- 
8C.  3.  vuigo  :  '  Dum  circimispecto,  at-  phium  autem  a  arp4<poi,  verto,  quia 
que  eo  lembum  conspicor  :  Longum  fasciae  illae  tortiles.  Strophia  sic  de- 
est  rigorem  maleficum  exornarier  :'  scribit  Plin.  '  Quapdam  (loronae  per 
Legendum,  ut  Mureto  etiam  et  Sal-  coronas  currunt :  tenuioribus  uteban- 
inasio  visum  est:  Dum  ciicumspecto,  tur  antiqui,  stroppos  appellautes,  un- 
aique  ego  lembum  conspicor  Longum  a  do  nata  strojibiola.'  Duac  aut  tres 
strigore mnlejico  exornarier.  Vel :  Lon-  taeniae  iuvicem  tortac  coronam  facie- 
gum,  slrigorem  maleficum  exornarier.  bant,  quauj  vocabant  .stro/jpuw.  An- 
Ut  lembum,  strigorem  dixerit,  quan-  tiqui  enim  Romani  coronas  e  taeniis 
quain  Acidalius  aliique  dissentiunt.  concinnabant  nondimi  invento  eas  e 
l)ac.  floribus  texere.  Vid.  Salmas.  in  So- 
■>  Stroppus]  Lege,  pro  insigni  habent  lin.  6^<ro/)«s,  de  quo  bic  egit  Scaiigcr, 
in  apice.     Apud  Vitruvium  sunt,  qui-  nempe   quo  remus  ad  scalmmu  reli- 


bus  relit;atur  remus  ad  scalmum,  ut 
alibi  notavinius.  Olossarium  :  '  Stre- 
pus,  TpoTTCtn-fip.'  Lege,  Strnpus.  Gios- 
sae  aliae,  '  Strupus,  o-KaAixhi  tvQa  n 
Kwni)  S((TpLUTat.'     Idem   isidorus  pro- 


gatur,  est  ab  alia  origine.  Nempe  a 
rp6iros,  lorum,  tropus,S  addito, s<ro/)us. 
Dae. 

Stroppus]  Tertia  lineacum  sequen- 
ti  alio   perlinet,   quod  divinare    non 


ducit  locum  Livii:  '  Tuncfjue   rcmos      potui.  Jos.  Seal. 

jussit  dcligari  strupis.'     Apud  Sueto-  "  Lt  a  Tusculanis,  quod  in  pulvinari 


908  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Stroppus,  quod  Gra^ce  dicitiir  <TTp6fiov,  pro  insigni  [Paul. 
ponebatur  in  capitibus  sacerdotum  :  alii  id  coronarn  esse 
dixeiunt. 

SiruereP  antiqui  dicebant  pro  aiigere,  unde  instruere.^° 

Struere  antiqui  dicebant  pro  adjicere,  auf^ere,''  unde  [Fest. 
industries^  quoque.  M.  Cato :  jure,  lege,  libertate,  Re- 
publica  communiter  uti  oportet :  gloria,  atque  honore 
quomodo  sibi  quisque  struxit :  aut  '  in  duodecim  :  quod 
est,'  Si  caluitiir,  pedemve  striiit :  manum  endojacito : 
alii  putant  significare  retrorsus  ire,  alii  in  aliara  partem, 
alii  furere  :^  alii  gradum  augere;  alii  minuere ;  ac  vix 
pedem  pedi  praefert, '  otiose  it,  remoratur. 

Strues  genera  liborum"  sunt,  digitorum  conjunctorum  non 
dissimilia,  qui  superjecta  panicula  in  transvcrsum  conti- 
nentur. 

Strufertarios  '  dicebant,  qui  quaedam  sacrificia  ad  [Paul. 
arbores  fulguritas  faciebant,  a  ferlo  scilicet  quodam  sa- 
crificii  genere. 

Strufertarios "   appellabant  antiqui,  nt  ait,  /amines  [Fest. 


20  Vet.  HI),  industria. — 1   Viri  docti  at,  quod   et   legendnm   nionet  Dae. — 

2  Vet.  rod. /(ire.     V'ir  docl.  in  niarg.  ed.   Seal,  corijicit  fugere. — 3  Vet.  lib. 
Stvuifertaiios, 

NOT/E 

imponatur   Casioris,   Sfc.']  Non   solum  aliqiiid    omissuni    videtiir.      Forsan, 

Castoiis    sed    et    alionini    Deonim.  Ac   vix    pedem  pedi  praferrc  ;  pedem 

Vide  infra  '  stnippi.'  Dae.  struii,  otiose  it,  remoratur.     Taiiien  ni- 

1'  Struere]    Glossariuni  :    '  Pedem  liil  affiimo.  Id. 
sir mt,  (pevyn.' 'Jos.  Seal.  "  Strues  genera  libor urn]  Stniesoni- 

1  Struere  antiqui  dicebant  pro  adji-  ninm    leiiim     exstnictio     direbatiir. 

cere,  avgere]  Peisins  :  '  Rem  struere  Gloss.  '  Strues,  ^vAoif  aaipbs,  ^  kcu  dv- 

exoptas  caso  bove.'     Adicere  pro  ad-  fxdrcou,'   '  Strues,   lisfnormn    cumulus, 

jicere  antiqna  scriben<li  consuetudine  vel  etiam  liborum.'  Idem. 
in  exemplari  exaratiini.  Dflf.  ^  Strufertarios]  Cato  in  libro  de  He 

■■  Utule  industrios]  Vide  '  Indus-tri-  Rustiea  ita  scribit :  '  priusqiian)  ines- 

um.'  Idem.  sim  t'aeias,  porcani  przecidaneam  hoc 

*  Aut  in  duodecim,  quod  est]  Lege  modo  fieri  oportet :'  etpostea:  '  Pri- 

a<,  ut  viri  docti.  Vide 'Pedem  strait.'  usquani  porcum  foeminani  immolabis, 

Idem.  Jano    struein  commoveto    sic  :  Jane 

'  Ac  vix  pedem  pedi  pra/ert]  Hie  pater,  tehacstruecommovendabonas 


DE    VERBORUM    SIGNIFICA TIONK    LIB.    XVII.        909 

conductos  mercede,  qui  ad  arbores  tWgiiritas  aut  placii/a- 
riiirn  cofmmssAi'um  caum  mcrijicia  qiucdtnii  striie  et  J'erto 
solemnibus  verbis  faciiint,  precor  te,  Juppiter,  uti  uiihi  volens 
propitius  sies,  quod  et  nnWo  etisiinjiebat  adhibito  struiexidi- 
rio. 
Suberies  *'  arboris  genus  ex  qua  cortex  nutatovius  detrahitur. 


ISOTIE 


pieces  precor,  6ic.  Feictnni  Jovi 
moveto,  et  mactato  sic  :  Jnppiter,  te 
hoc  leicto  obniovendo  bonas  pieces 
precor,  uti  sies  voleiis  propitius  inilii, 
liberisqiie  meis,  domo,  famiiizeque 
iHeae:  niactus  hoc  fercto,'  &c.  Ant. 
Aug. 

Strufertarlos]  Strufertarios  antiqui 
soliti  sunt  appellare  homines  conducti- 
tios,  qui  ad  lucos,  vel  arbores  fulguiitas, 
aut  piacularium  commissarum  cau^a, 
strue  etftrto  sacra  faciunt,  his  verbis: 
Oro  te,  Jupiter,  lUi  mihi  volens  propi- 
tius sis :  quod  et  nulla  etiam  adhibito 
strufertario  fiebat.  Hsec  Festus :  ut 
appareat  niajora  spatia  in  edifione  re- 
licta  esse,  quani  opus  sit  ad  ea,  quie 
desiderantur,  capienda.  Ex  his  cog- 
Dosciinus,  quantum  odorari  pofuiinus, 
strufertarios  fuisse,  qui  hiijuscemodi 
superstitioni  oheunda;  operas  loca- 
bant:  quos  Fertores  etiaiii  dictos,  sii- 
perius  ex  Isidoro  notaviuiiis.  Quod 
enim  arbores  fulgurit*  piaculis  pro- 
curari  solitw  essent,  notum  est,  cum 
ex  aliis  Vetermii  moniimentis,  luiii  ex 
tabula,  qnee  Roniae  ante  hos  v.  aunos 
eff'ossa  est :  quam  iiiihi  cruditissiiiius 
ac  nunquam  satis  hiudatus  Ci.  Putea- 
nus  couimunicavit :  in  ea  priuuun  ila 
le^itur  :   lui.  id.  dec.  fratres.  ak- 

VAL.  IN  L\CO.  DEAE.  DIAE.  VIA.  CAIM- 
PANA.  APVD.  LAP.  V.  CONVENER.  PER 
C.  PORC.  PRISCV3I.  3IAG.  ET.  IBI.  I.M- 
MOLAV.  QVOU.  AB.  ICTV.  FVI.MIMS 
ARBORES.  I.VCI.  SACRI.  U.  D.  ATTAC- 
TAE.  ARDVERINT.  EARV.MQ.  ARBOR  VM 
ADOLEFACTARVM.  ET.  COINQVENDA- 
RVM.  ET.  IN.  UO.  LVCO.  SACUO.  ALIAE 


siNT.  REPosiTAE.  &c.  Deinde  infra 
in  eadein    tabula    struis   ineiitio  fit: 

IMJIOL.  IPSO.  MAG.  PORCAM.  ET.  AG- 
NAM.     STRVIB.     EFFERTIS.     &C.     quan- 

quam  imror  struibus  ejfertis,  non  strui- 
bus  et  fertis  in  ea  taDnla  sculptuin 
t"uisse.  Non  solum,  inquit  Festus, 
ad  arbores  fulgurilas  struferta  fie- 
bant,  sed  et  piacularium  coinmissa- 
rum  causa.  Sane  hoc  verum  esse  vel 
ex  uno  Catoiie  patet,  qui  struem  com- 
moveri  jiibet  pro  commisso  impru- 
denter  piaculo  his  verbis  :  'Si  quid  in 
hisce  suovetaurilib.  erit,  quod  nee 
recte  factum  sit,"  etcetera:  uiideait 
Festus,  etiam  sine  strufertario  hoc 
fieri:  hoc  est,  sine  iiomiiie  conduc- 
tilio:  recte:  nam  paterfamilias  ipse 
hoc  pro  tota  familia  non  raro  facie- 
bat.  Cujus  exemplum  habes  apud 
euiidem  Catoneui.  Jos.  Seal. 

Strufertarios]  Ista,  Te  precor,  Jupi- 
ter, uti  iitihi,  &fc.  Solennia  precatioiiis 
verba  sunt,  ut  apud  Catouem  ;  '  Ju- 
piter, te  hoc  fercloobmovendo  bonas 
preces  precor,  uti  sies  volens  [)ropi- 
tius  inihi,  liberisque  nicis,  domo,  fu- 
miliiique  inea;',' (iicc.  Fertum  autem, 
sive  fortuni,  sive  forctum,  jjro  bono 
dictum  putavit  Salinas,  qiieui  vide 
ad  Solin.  Sed  melius  Festus  in 
'  Ferciuni.'  Dae. 

y  Suberies]  In  reliquiis,  qua-  postea 
extant,  nihil  omiiino  pertiiiet  ad  su- 
periora  de  slruferlariis :  sed,  ni  fallor, 
Ita  F'estiis  scripserat:  Suber,  arbor, 
ex  qua  cortex  deripitur.  Delude  ule- 
batiir  testimonio  Lticilii.  Neque  tan- 
tiim  hoc  loco  incuinmodiini  acicptiim 


910  SEXTI    POMPlill    FESTI 

Lucilius         .        .        ti  hibernacul         .... 

Struices  ^  antiqui  dicebant  extructiones  omnium  rerum. 
Plautus  :  Cerialis  cenas  dat :  ita  mensas  exlruit,  Tantas 
struices  concinnat  patinarias,  et  Livius :  quo  Castalia  ^ 
per  struices  saxeas  lapsu  accidit. 

Struices  dicebant  omnium  rerum  instructiones.  [Paul. 

Struppi'^'*  vocabantur  in  pulvinaribus  fasciculi  de  verbenis 
facti,  qui  pro  Deorum  capitibus  ponebantur. 

Struppi  vocantur  in  pulvinaribus/asc/cw^j  de  verbe-  [Fest. 
nis  facti,  qui  pro  Deorum  capitibus  ponuntur.  apud  Ur- 
bem"^  calo  Antistius  Lubeo  did  ait  wogistratum  publi- 
cum. 

Strutheum  in  mimis  ^  praecipue  vocant  obscoenara  partem 
virilem,  a  salacitate  videlicet  passeris,  qui  Grajce  crTf>ou9of 
dicitur. 


4  Vet.  lib.  Strui. 

NOT^ 

est;  sed  et  reliqunm  niembnim,quod  pntavit :  Livius,  libra  quarto  vel  quin- 

hue  pertinebat,  nescio  qnoniodo,  dis-  to,  nimirum  Erotopcrgnion.  Vel  Livius 

tractum  est,  et  translalum  ad  vocem  equo.     Nam   eqiunn  Livii  Trojanuni 

Stura,  post  qiiam  reliquiae  hujus  loci  citant  Cicero  lib.  vii.  Epist.  et  No- 

apparent,  in  illis,  ac  suberiesque:  de  nius  Marcellus  in  '  opitiila.'    De  Cas- 

subere  enim  manifesto  sermo  fiebat.  talia  autem  ApoUinem  fiigiente  et  in 

Jos.  Seal.  fontem  sui  nominis  conversa,  notiini 

Suberiesi  Putabat  Scaliger  hue  per-  est.  Idem. 

tinere   et  hue  retrahenda  esse  qiiaa  ^  Struppi"]   Verbenas  in  fitscicnlum 

post  stura  flumen  leguntur.  Ubi  etiam  intortae,  quae  in  pulvinaribus  Deorum 

de  suberie.    Sed  in  schedis  etiam  sic  capita  repraesentabant,  unde  et  ca- 

diversa  sunt.  Dae.  pita  Deorum   vocabantur.     Vide  su- 

^  Sfruices]  Plant,  in  MenjEcIi.  *  Tan-  pra  '  Capita  Deorum.'  Idem. 

tas    struices    concinnat    patinarias.'  <=  Apud  Urbem}    Haec  diversa  sunt 

Ant.  Aug.  asuperioribus.     Forsan  hie  de  Suffe- 

Strideesl  Naevius  etiam,  teste  Scr-  te  agebat  Festus,  de  quo  infra.     Sed 

vio,  qui  est  in  schedis,  dixit  'Struix  quid  pro  voce  ca/o,  quae  certe  mendo- 

malorum.'  Jos.  Seal.  sa  est,  subjici  debeat,  assequi   non 

Struices]    Sfruix    et    strues  idem,  possumus.     Videant  eruditi,   et    hie 

Sic  Naevius  dixit  '  struix  malorum,'  ingenii  sui  acumen  intendant.  Idem. 

teste  Servio.     Versus  Plauti  est  ex  ^  Struthemn  in  mimis]  Immo  et  La- 

Menapch.  act.  i.  sc.  1.  Dae.  tinuni  passer  alibi  quam  in  mimis  pro 

»  Livius:   quo  Castalia]   Merula  in  obscoena  ilia  parte  positum  est.  Id. 
coiumeut.  suis  ad  Ennium  legendum 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.      911 

Stultorum  feriae  appellabantur ^  Quirinalia,  quod  [Paul. 
eo  die  sacrificabant  ii,  qui  solemni  die  aut  non  potue- 
runt  rem  divinam  facere,  aut  ignoraverunt. 

Stultorum^  feri(B  appel/aba)itur  Quinnalia,  qui  e rat  [Fest. 
diesfestus  qui  priwj  qitnd  eo  die  Quirino  sacrificant  ii,  qui 
solemni  die  aut  non  potuerunt  rem  divinam  facere,  aut  ig- 
noraverunt :  suorum  fornacalium  sacrorum  diem  commis- 
sura  piacu/um  expiahant  more,  ?i\que  quod  suis  non  fecerant 
quibus  ipermittebatur  feriis,  sacrum  faciebant. 

Stuppam  ^  linura  impolitum  appellant  Grajci  Dorii. 

Stuprum  ^  pro  turpitudine  antiques  dixisse  apparet  in  Ne- 
lei  carmine  :  fcede,  stupreque  castigor  cotidie  :  et  in 
Appi  sententiis  :  qui  animi  ....  compotem 
esse,''  nequid  fraudis  stuprique  ferocia  pariat.  Naevius  : 
Seseque '  ii  perire  mavolunt  ibidem,  quam  cum  stupro 


5  Ed.  Seal,  appellantur, 

NOTiE 

<=     Stultorum]     Vide    '  Quirinalia.'  Sin  illos  deseritis  fortissumos  virorum, 

Ant.  Aug.  Magnum  hide  stuprum  poplo  fieri  per- 

Stultorum]  Lege  :    Stultorum  ferice  getis. 

appellabantur  Quirinalia,  qui  erat  dies  Ut  a  prohibeo,  proebrum,  et  probrum  ; 

festus  Quirini,  quod  eo  die  Quirino  sa-  sic  a  stupeo,  stuprtim.  Jos.  Seal. 

crificant  ii,  qui  solenni  die  aut  non  po-  Stuprum']    Pro  qualibet  tiirpitudi- 

tuerunt  rem  divinam  facere,  aut  ignora-  ne,  nnde  in  Glossis  exponitur  niaa- 

verunt    suorum  fornacalium    sacrorum  fiis.  Dae. 

diem,  commissum  piaculum  expiabant  **  Qui  animi  .  .  .  compotem  esse]  Siip- 
morce,  utque  quod  suis  non  fecerant,  qui-  plenduni  videtnr  vox  exoptat  se.  Sea- 
bus  permittebatur  feriis  sacrum  facie-  liger,  Qui  animi  volt  sese  compotem 
bant.     Ita  ex  scliedis  planus  est  liic  esse,  ifc.  Idem. 

locus,  qui  pessime  in  aliis  editt.  ac-  '  Seseque]    Na,'vii  versus  sic  distin- 

ceptus   est.     Ut   et  in   Etymologico  guebat  Seal,  ut  essent  Satnrnii : 

Vossii    in    voce   'Quirinalia.'     Vide  Se  sequc  ei  perire  mavolunt  ibidem, 

'  Quirinalia.'  Dae,  Quam  cum  stv2)ro  redire  ad  suos  jio- 

f  Stuppam]  A  Doriro  (rrJirira.  Id.  pularis. 

E  Stuprum]  Sentcntia  Appii :    Qui  Item  : 

animi  rott  sese  compotem  esse,  nequid  Sin  illos  deseritis  fortissumos  virorum, 

fraudis  stuprique  ferucia  pariat.    Naevii  Magnuminde  stuprum  poplo  fieri  per- 

versus  Saturnii  :  getis. 

Seseque  ei  perire  mai:olunt  ibidem,  Vossius  vero : 

Quamcum  stupro  redire  ad suospopularis.  Se  seque  ii  perire  mavolunt 

Item  :  Ibidem  quam  redire  cum  stupro  ad  suos 


912 


SliXTl    POMPEII    FESTI 


red  ire  ad  suos  popularis:  item:  sin  illos  dcserant  for- 

tissimos  viros,  magnum  stuprum  populo  fieri  pero;etis.^ 
Stuprum  pro  turpitudine  antiqiu  dixcrnnt:  unde  est  [Paul. 

in  carmine  :  Foede  stupreque  castigor  cotidie. 
Stura  ^  flumen  in  agio  Lanrenti  est. 
Stura  flumen  in  agro  Laurenti  est,  quod   quidam    [Fest. 

Asturam  \ocant. 
Sufjer '  arbor,  ac  subcries,  rjua  natabant  in  Thermis. 
Shad  ted,'"  idem  ^  ait  esse,  sic  te. 
Suasuni,"  colos  appellatur,  qui  sit  ex   stillicidio  fumoso 


6  Vet.  cod.  pergentis. — 7  Vir  doct.  in  maig.  ed.  Seal,  conjicit  Messula. 


NOT/E 


Populares 

Item  : 

Sin  illos  deserant  fortissimos 
viros, 
Magnum   stuprum  turn  populo  fieri 
pergitis. 
Et  hosce  postrenios  Ita  Grotiiis: 
Sin    illos    deserilis   foi'tissimos    ti- 
ros, 
Magnumque  stuprum  populo  fieri  per- 
gitis. Idem. 
^  Stura]    Tertia   alihinc   linea,   nt 
jam  supra  notavimus,  pertinet  ad  vo- 
cem  '  Siiber.'  Jos.  Scul. 

Stura]  Sex  millibns  ab  urbe  abesse 
scribit  Liviiis  lib.  xxvi.  Dae. 

'  Suber]  Suber  hodieqiie  natanti- 
biis  inservit.  .Sed  nimis  nota  res  est. 
Idem. 

"  Suad  ted.]  Lego,  Sed  ted,  idem 
ait  esse  sine  te.     Veteres  se  ponebant 


Suad  ted.]  Pro  sic  te.  Sed  qui  ? 
Non  satis  conjicio.  Quare  iinice  pro- 
bo  Scaligeri  conjecturam,  qui  legit, 
Sed  led,  idem  ait  esse  sine  te.  Veteres 
se  pouebant  pro  sine,  item  sed,  ut  su- 
pra dixit,  et  ted  pro  te,  ut  Quinti- 
lianus  etiam  annotat.  Vide  '  sed.' 
Idem ;  id  est,  Messala,  nam  ha^c  se- 
quebantur  post  'serpula  serpsit :' 
ubi  IMessala  laudator.  Dae. 

"  Swisum]  Versus  Plauti  est  in 
Trucuiento,  in  quo  legitur  insuaso. 
Vide  '  Insuasum.'  Ant.  Aug. 

Suasutn  colos]  Quae  iirireraixefcos 
colorala  sunt  et  saturata,  Grspci  ire- 
TTfiff/jLfva  dicunt  ;  Latini  suasa  et  nj- 
sunsa,  qnde  penitus  koI  eh  0ddos  iuibi- 
beriint  coiorem.  Epigramma  veins: 
crxolvos  ^afiixari  ireLOo/xevos.  Et  Strab. 
TTfiretcrufVws  iinKeKavaOai  T7}u  xpoav. 
Eieganter  dicit,  penitus  adustuni  es- 


pro  sine,  item  sed,  ut  supra  dixit,  et     se  et  profunde  coloratum  sole.    Lati- 


ted,  pro  te,  ut  Quintilianus  etiam  an- 
notat. In  vetustissimo  lapide  Duiiii, 
quod  ante  lios  xi.  annos,  Romaj  cum 
essem,  eflfossum  fuit,  semper  legitnr 
MARiD  pro  MAR[,  et  siiuilia,  cum  d 
litera  .«upertlua.  A  se,  sine  factum 
est,  ut  ab  '  iter,'  '  itiner  ;'  a  '  jecur,' 
'  jecinor.'  Jos,  Seal. 


ni  insuasum  dicunt.  '  Coiorem  intu- 
niatum  '  vuigo  appellamus,  qui  luteo 
similis  est,  sed  obscuro.  Est  enim 
fjiijXivov  ■xpwp.a  rh  ^adwd/xevov  ix4\avi. 
Glossal :  'Insuasum,  efSos  SoKapiov 
KtKaiTviffixhov  :  '  Graeci  xpwfj.a  KfKa- 
TTviff/xevov,  similiter  vocant  qualis  est 
color   in  tignis  ac   trabibiis  diutiuo 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.         913 

in  vestimento  albo.  Plautus:  quia  tibi  suaso  infccisti 
propudiosa  ^  palliilam.  Qiiidam  autcm  legunt  insuaso, 
nee  desunt,  qui  dicant  omnem  colorem,  qui  fiat  inficien- 
do,  suasum  vocari,  quod  quasi  persuadetur  in  alinm  ex 
albo  transire. 

Sub  corona"  venire  dicuntur,  quia  captivi  coronali  solent 
venire,  ut  ait  Cato  in  eo,  qui  est  de  re  militari :  ut  popu- 
lus  suus  sua  opera  potius  ob  rem  bene  gestam  coronatus 
supplicatum  eat,  quam  re  male  gesta  coronatus  vencat.^ 
Id  autem  signum  est  nihil  praestari  a  populo :  quod 
etiam  Plautus  significat  in  Hortulo :  pra^co  ibi  adsit  '' 
cum  corona,  quiquc  f  liceat  veneat. 

Sub  jugum  mitti  '^  dicuntur  hostes  victi,  ereptis  omnibus 
armis  telisque,  cum  hastis  defixis  duabus  in  terra,  ter- 
tiaque  ad  summum  carura  deligata,  (ipsi  cam  '°  jubentur 
subeuntes  transire. 


8  Ed.  Seal,  propudiosam. — 9  Hie  et  mox  vet.  cod.   venial.— i  Ed.  Seal. 
cuique. — 10  Vet.  cod.  specie  jam.     Vir  doct.  conjicit  speciem  earn. 


NOTiE 


fiimo  infeetis.  Genus  erat  laspidis, 
qui  KaiTpias  dieehatur  a  fumldo  colo- 
re. Diofcorides:  6  Se  aepi^tev,  o  5e 
Kairvias,  uiirirfpil  KiKa.TrvLap.ivos.  Cave- 
sis  aiitem  piUes  suasum  et  insuasum 
proprie  dici  rhv  k6.-kvi.ov  colorem.  Sed 
insuasus  vel  suasus  color  o  TreTreitrjueVcos' 
KfKowvKTixfvos.  Quod  dc  oniiiibus  colo- 
libiis    intensioribus    dici   queat ;     ut 


°  iSit^  corona]  Vidend.  Gell.  lib. 
VII.  Ant.  Aug. 

Sub  corona]  Versus  Planti :  Praco 
ibi  adsit  cum  corona  :  quiquc  liceat,  ve- 
neat. Jos.  Seal. 

Sub  corona  venire]  Exempla  pas.sim 
apud  historicos.  Quod  addit  infra, 
id  siginun  fiiisse  nihil  prcestari  a  po- 
pulo, confinnat  Gcllius  lib.  vii.  cap. 


optinie  infra  Festns.     Qui<i  vero  tig-  4.  quod    alioqui  sappissinie  fiebat  ut 

nuni,  quod  diutino  funio  infcctum  est,  venditor  scrvum  sanuni,  non  furem, 

vel  ea  quas  ex  stillicidio  fumoso  in-  non  fugitivum,  iiou  errorem,  non  vcs- 

fecta  sunt,  colorem  euni  penitus  im-  pillonem  praestaret.   Dae. 
biberunt,  eoque  prorsus   imbuta   ac  i>  Praco  ibi  adsit]   In  Flauti  Edit. 

v<luti  insuasa  valide   retinent,   idco  sic  :   Praco  ibi  adsit  cum  corona,  qui- 

insuasum  et  suasum  kut  f^oxh"  de  hoc  que  liceat  veneat.  Quique,  id  est,  (juau- 

fiimido  colore  nxirpatum  est  (|uo<l  de  ti.  Idem. 


omnibus  dici  potest,  ut  Giaici  trti- 
Ota-Bai  et  ■niituap.ivov.  Salmas.  in  So- 
lin.  Infra  pro  persuadetur  Scliedx: 
persuadentur,  aperte  pro  pcrsuadcatur. 
Dae. 


'1  Sub  jugum  tnilti]  Vide  'jugum.' 
Liv.  lib.  III.  sect.  28.  Dc  niodo  mit- 
tendi  vide  cundem  lib.  ix.  sect.  5. 
Inde  factum  verbum  suhjugare,  pro 
d<bellare,  devinctre.  Idem. 


Dtlph.  cl  Var.  Clus. 


Pomp.  Pesl. 


3   ISI 


914  SEXTI   POMPEII    FESTI 

Sub  jugum  mitti  dicuntur  hostes,  cum  duabus  has-  [Paul. 

tis  in  terra  defixis,  tertiaque  superligata,  inerraes  sub 

eas  coguntur  transire. 
Sub  vineam  jacere '^  dicuntur  milites,  cum  astantibus  cen- 

turionibus  jacere  coguntur  sudes. 
Sub  vineam  jacere  dicuntur  milites,  cum   astantibus  [Fest. 

centurionibus  jsicere  cogantur  sudes. 
Sub  vitem  ^  hastas  jacere  dicitur  veles,  cum  eas  sub  [Paul. 

manu  sursura  mittit.  Lucilius :  ut  veles  bonus  sub  vitem, 

qui  summisit "  hastas.     Veles  autem  velitis  facit. 
Sub  vitem  hastas  jacere  dicitur  veles,  cum  eas  sub  ma-  [Fest. 

nu  sursum  mittit.     Lucilius :  ut  veles  bonus  sub  vitem  qui 

subit  '*  hastas. 
Sub  vitem  pra^liari  dicuntur  milites,  cum  sub  vinea  [Paul. 

militari  pugnant.     Lucilius :    Neque  prodire  in  altum, 

praeliari  procul  sub  vite. 
Sub  vitem  pr^/iori  *  dicuntur  milites,  cum  sub  vinea  [Fest. 

militari  ipugnant.     Lucilius :  neque  *'  prodire  in   altum, 

praliari procul  sub  vite. 
Sub  vos  placo/'  in  precibus  fere  cum  dicitur,  sigoificat  id. 


II  Alii  legnnt  suhjicit.    Vide  infra. — 12  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal.  conj. 

suljkit. — 13  Ed.  Seal. '  pugnant  Lucilius  Mq.  prodire.' 

NOTiE 

f  Suh  mneam  jacere\    Militarem  vi-  gendns  :  XJt  veles  honiC  suh  vitem  ijui 

neam  sive  vitem  sic  describit  Vege-  sumicit  hastas.      Siimicit  pro  suhjicit, 

tius :    'E   lignis  levioribus  machina  ut  '  Conuiro'  pro  '  Couro,'  *  Conii- 

colligatur,  alta  pedibus  8.  lata  7.  Ion-  tium  '  pro  '  Coitiiim.'  Jos.  Seal. 

ga  17.  hiijiis   tectum  duplici   muni-  Sub  vitem]    Schedze   habent  subit, 

tione,  tabulatis  cratibusqne  contex-  quod  mibi  corriiptum  videtur  ex  su/«- 

itur.     Latera  quoque  vimine  sepiuu-  cit,  ut  antiquitus  scribebant  pro  sub- 

tur,  ne  saxorum  pilorumque  impetu  jicit.  Dae. 

penetrentnr.     Extrinsecus  autem  ne  <  Sub   vitem    prceliari']    Trocliaicus 

immisso  concrementur  incendio,  cru-  Lucilii  ita    legendiis  :  Neque  prodire 

dis  ac  recentibus  coriis,  vel  centoui-  in  altum,   prceliari  sub    vitem  procul. 

bus  operitur.    Cum  plures  factae  fue-  Jos.  Seal. 

lint,  juuguntur  in  ordineni,  sub  qui-  "  Stib  vos placo]  Vide  *  Endoitiuni.' 

bus   subsidentes    tuti   ad  subruenda  Ant.  Aug. 

murorum  penetrant  fundamenta.'  Id.  Sub  vus  placo]    Pro  vos  supplico:  ut 

*  Sub  vitem]    Lucilii  versus  corri-  *  per  ego  te  Deos  oro,'  et  quae  voca- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.   XVII.         915 

quod  supplico,'+ ut  in  legibus :  Transquedato.  endo- 

QUE  '5^    PloRATO. 

Sub  vos  placo,  supplico.  [Paul. 

Subactus  modo  significat  mollitus ;  modo  victus  ;   modo 

compulsus,  ut  cum  dicimus.  pecus  sub  arbore  subactum  : 

modo  coactus. 
Subncti,  ^  molliti,  alias,  compuhi,  et  coacti,  ut  cum  di-  [Fest. 

cimus,  pecus  sub  arbore  subactum,  alias  victi. 
Subditus  y  dicitur  judex,  qui  loco  mortui  datur  iis,  [Paul. 

qui  eum  habuerant  judicem  in  aliqua  re,  vel  lite. 
Subditus  dicitur  is  qui  in  demortui  judicis  locum  ^^ju-  [Fest. 

dex  datur  his,  qui  eum  hahueraut  judicem  dumtaxa.t  in 

eandern  rem,  vel  litem. 
Subices  ^  Ennius  in  Achille  pro  subjectis  posuit :  cum  dixit 

Nubes  per  ego  Deum  subices  humidas,  Unde  '^  oritur 

iraber  sonitus  aerio  '^  spiritu. 


14  Vet.  cod.  supplicio. — 15  Ed.  Seal,  edendoqtie.  Vir  doct.  in  marg:.  ejiis- 
dem  ed.  conjicit  et  endoque. — 16  Ead.  ed.  '  in  demnrim  (in  demortuis)  judicm 
locum:— \1  Vet.  cod.  i?jrfe.— 18  Vet.  cod.  cbvo.  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal, 
conj.  sonitu.  scbvo. 

NOT/E 

bnlorum  trajectiones  in  precibiis  so-  pro  subjectis  posuit,  cum  dixit  nuhes: 

lennes,  nt  alibi  dixinuis.  Dae.  Per  ego  Deum  sublimes  subices  humidas. 

"  Subacti]  Gloss.  '  Subigo,  7rpo(T/3a\-  Unde  oritur  imber  sonilu  scbvo  et  spirU 

\(t),  subegi,  viroTciffffu,  iJ.aKa.aata'    Le-  tu.  Jos,  Seal. 

ge  :  subigit,  inrordaan,  fj.a\daan.     Id  Subices^    Hie  locus  sic  distinctione 

est, '  subjicit,"  mollit.'  Idem.  jiivandiis  est:  Suhices  Ennius  in  A- 

y  Subditus]    Paiilus  in  L.  mortuo.  chille  pro  subjectis  posuit  cum  dixit  nu- 

D.  de  Jndic.  'Morttio  jndiee,  quod  bes.     Ita  Scaliger.     Idem  ad  Manili- 

cum  jiidicare    opoitnerat,   eum   qui  um  sic  dictas  ait,  quod  subcant  co'.- 

subditus  est,  sequi  oportct.'  Idem.  lestia,  quomodo  Graici  vocant  /iCTeai- 

*  Subices]  Gell.  lib.  iv.  cap.  17.  pa,  mxn  subere  e&t  ascender e.  Praiivit 
versus  Ennii  refert: 'Ergo  Deum  sub-  forsan  Nonius:  'Subicis,' inquit, 'no- 
limes  subices,  humidus  Unde  oritur  ve  positum,  non  a  subicicndo  sed  al- 
iuiber  sonitu  sa?vo,  et  strepitu.'  No-  titndine,'  &c.  Sed  de  Nonio  alias, 
nius  vero  :  'Per  ego  Deum  sublimes  faveiite  Deo.  Interim  Festum  se- 
subices  bnmidas.  Unde  oritur  imber.'  quor,  suhicesqwa  interprctor  subjectas, 
Faiirnns  noster  Nonii  scripturam  pro-  nul>ts  Deum  subices,  quippe  qua>  Diis 
bat,  et  verbum  nM/>es  Fcsti  esse  arbi-  subjiciantnr.  Nam  ut  ab  'obicio,' 
tratnr.  Ant.  Aug.  '  obex,' sic  a  *  subicio,' 'subex.'  Vcr- 

Subices]   Subices  Enniut  in  Achille  sus  Ennii :  Per  ego  Deum  subices  hu- 


916 


SEXTI   POMPEII    FESTI 


Subices  Ennius  pro  subjectis  posuit.  [Paul. 

Subici ""  Siiies  dicitur,  qui  agitur,^^  utcccdatur,  quod  fit,  [Fest. 
ut  ait  Cincius  m  Ubro  de  officio  jMr?"sconsulti,  exemplo 
Aihemensium  apiid  quos  expiandi  *°  gratia  aries  inigitur  ' 
ab  eo  qui  scelus  admisit  poenae  ^endendce.  loco. 

Subigere  ^  arietera  in  eodem  Ubro  '  Antistius  esse  ait  dare 
arietera,  qui  pro  se  agatur,  caedatur. 

Sublesta  ^  antiqui  dicebant  infirma  et  tenuia.  Plautus  in 
Persa :  Ad+  paupertatem  si  immigrant  infamia^,  Gra- 
vior  paupertas  fit,  fides  sublestior,  id  est,  infirmior.  Idem 
in  Nervolaria,  vinum  ait  sublestissimum,  quia  infirmos 
faciat,  vel  corpore,  vel  animo. 

Sublesta,   infirma,   et  tenuia.     Plautus:   Gravior  [Paul. 


19  Ed.  Seal,  agetur. — 20  Ead.  ed.  expiandi. — 1  Ead.  ed.  integitur. — 2  Vir 
doot.  ill  marg.  ejiisdem  ed.  conjicit  Subicere. —  3  Id.  ibid.  A".  V.  Juris  Pont. — 
4  Hi»c  in  ead.  ed.  ita  extant : 

'  .         .         .         in  dicebant  infir 

Plautus  in  Persa ;  Ad,' &c. 


NOTtE 


midas  Unde  oritur  imber  sonitu  sato  et 
spiritu.  Sed  aliter  Gellius,  et  No- 
nius in  '  snblicis  ;'  apud  quos,  Per  ego 
Deum  sublimas  sublicis  hu7nidas,  Unde 
oritur  imber.  Dae. 

*  Subici]  iSubici  aries  dicitur,  quern 
quis  agit,  ut  pro  se  ccedatur :  ut  ait  in 
eodem  libra  Antistius:  quod  jit,  ut  ait 
Cincius  Ubro  de  officio  Jurisconsulti, 
exemplo  Atheniensium :  apud  quos  expi- 
andi gratia  aries  inigitur  ab  eo,  qui  sce- 
lus admisit,  panes  pendendce  loco.  No- 
tum  apud  Atlienienses  et  alios  Grae- 
cos,  non  solum,  qui  anoicriov  <p6vov, 
sed  et  qui  e/c  irpovoias  fecissent,  pecu- 
dibus  inimolandis  expiari  solitos,  ut 
de  Oreste  et  aliis  proditur.  Hoc 
etiam  relulerat  in  leges  suas  Nunia, 
inter  quas  hsec  fuit:  SEi.  Qvis.  ho- 

MINEM.  LEIBERVM.  DOLO.  SCIENS 
MORTEI.  DVIT.  PARICEIDA.  ESTO.  SEI 
IM.  INPRVDENS.  SE.    DOLO.  MALO.  OC- 


CISIT.  PRO.  CAPITE.  OCCEISEI.  ET.  NA- 
TEIS.     EIVS.     IN.    CONCIONE.    ARIETEM 

svBiciTO.  Cujuslegisultinuun  mem- 
brum  concinnavimns  ex  schediis  Ser- 
vianis,  in  quibus  hujus  legis  mentio 
fit:  '  Ut  siquis  imprudens  lioniinem 
occidisset,  pro  capite  oecisi,  et  natis 
ejus  in  coneioue  arietera  offerret.' 
Quod  hie  ait  Festus,  pcence  pendendce 
loco,  paene  videtur  innuere  in  lege 
fuisse  expressum  verbo  avrliroivos. 
Jos,  Seal. 

•»  Sublesta]  Festi  verbis  pauca  de- 
sunt  in  banc  sententiaui  :  Sublestutn 
dicebant  infirmum,  et  tenue.  Plaut.  Sfc. 
Verba  Plauti  haec  sunt:  'Nam  ad 
paupertatem  si  admigrant  infamiee, 
Gravior  paupertas  fit,  fides  sublesti- 
or.' Idem  in  Baechid.  '  Lingua  fac- 
tiosi,  inertes  opera,  sublesta  fide.' 
Ant.  Aitg. 

Sublesta]  Giossae  Isidori ;  '  subles- 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.   XVII. 


917 


paupertas  fit,  fides  sublestior,  id  est,  infirmior.     Idem 
ait  vinura  sublestissimum,  quia  infirmos  facial  vel  cor- 
pore,  vcl  animo. 
Subliciiim''  ponfem  quidarn  putant  esse  appellaturn  a  [Fkst. 


NOTiE 


tis,'  ntriimqne   enini  dici   potest,  iit 
sublimis  et  sublimus,  '  infirmiis,  tris- 
tis.'  Item, '  siiblestia,  infirinitas,  tris- 
titia.'     Ul)i  melius  forsan,  Sublcstia, 
infirmia,  tristia.     Stiblestus  aiitem,  ut 
oplinie  Soalig.  est  a  GrEeco  vrrSKicTiros 
niHtato  tr-ir  iu  st,  ut  fit,  quod  Aristo- 
phanis  Sclioliastes  interpietatur  re- 
rpifififvos,   attiitiis :  Aia-rros   enim   est 
jo'Xi'^s,   gracilis.    Eiistatli.     Et  idem 
Aristopli.  interp.  in  Ran.  ol  ra  ifo-xta 
AeiTTol,  \lcnroi  KeyovTai,  Versus  Plauti 
Persa   act.  v.  sc.   1.   sic  in   editis : 
'  Nam  si  ad  paupertatem  admigrant 
infamia?,  Gravior  paupertas  fit,  fides 
sublestior.'     Idem  in   Baccbid.  act. 
III.  sc.  0.    '  Lingua  factiosi,  inertes 
opere,  snblesta  fide.'     Infra  '  vinum 
sublestissimum  '    potius    iiitcrpretor, 
'  tenue,' '  infii  nniin  :'  sic  pictura  snb- 
lesta, qiia^  tantnm   priniis  lineamen- 
tis  defonnata  est,  ac  nnllis  coloribiis 
aduml>rata.  (.tvTPc'n  fjLov6ypaixjxos.  Dae. 
•^  Suhlicium]  Liviiis  sub  Anco  Rege 
Janiculiuii  adjectum  esse  scribit,  et 
ob  coninioditatcm  itineris  ponte,  sub- 
licio  tuu)  primum  in  Tiberi  facto,  con- 
jungi  urbi  placuisse.     lijusdem  pon- 
tis  defensio  ab  Horatio  Coclite  nar- 
latur  ab  eodcm  Livio  lii).  ii.    '  Sine 
ferreo  clavo  fnisse  ita  disposita  con- 
tignatione,   ut    exinierentur    trabes, 
sive  sublicap,  ac  sine  fultnris  repo- 
nerentur '    Plinius    auctor    est   lib. 
XXXVI.  cap.  L5.     Ab  boc  ponte  sae- 
pius  a  pontificibus  refecto,  ut  cis  et 
nls  Tiberini  sacra  fierent,  ponlificcs 
dictos  esse  Varro  cxistiniat   lib.  iv. 
dc  Ling.  Lat.     Idem  lib.  vi.  ait  ab 
hoc  ponte  Argeorum  simulacra  quot- 
aunis    a    saccrdotibus    jaci    Kolcrc. 


Pons  dictus  est  a  sublicis,  sublicius. 
Sublicarum  nientio  fit  a  Ceesare  lib. 
IV.  de  Belle  Gall.  Livio  lib.  xxiii. 
Vitruvio  lib.  iii.  cap.  3.  Festus  ta- 
iiien  sublices  appellasse  videtur,  ut 
elices  qiioque  dienntur,  et  aquae  licium 
vocatur  ab  elicienda  aqua:  vel,  ut  aliis 
videtur,  a  Uquenti  aqua.  Utitur  ex- 
eniplo  Sallustii  in  bistoriis,  qui '  sub- 
licibus  cavata'  dixit.  Ant.  Aug. 

SubUcium'^  Festus  dicit  sublices,  non 
subiicas :  quod  et  in  Sallustiano  cx- 
emplo  erat.  Sic  etiam  veteres  Glos- 
sae  :  '  Sublices,  Karairriyes,  ol  iv  vora- 
fi^  T^jf  yecpvpav  inro^aaTd^ovres.'  Re- 
ferebat  praeterea  Festus  opiuionein 
eorum  qui  vocabuliim  Volscum  esse 
aiebant,  quod  non  aliter  Formiani 
tigua,  quibus  eorum  pons  surrectus 
erat,  appellabant :  item  eorum,  qui 
dicebant  Sublices  ab  eo  dictas,  quia 
sub  eis  aqua  liquens  laberetur.  Sed 
nos  censenius  sublicam  dictam,  ut  ob- 
liquam:  et  intclligi  trabem.  Sublicus 
ergo,  et  oblicus,  vel  subliquus,  et  obli- 
ijuMSCompositasunt :  quorum  simplex 
liquus,  vel  liquis.  Vetus  auctor  lo- 
quens  de  figuris  et  lincanientis  :  '  om- 
neni  autem  sununitatem  nietiundi 
observationes  sunt  diiai :  enormis,  et 
liquis.  Enormis,  quae  iu  omiuun  ac- 
tum rectisangulis continetur.  Liquis, 
cpia*  minuendi  laboris  causa,  et  salva 
rectorum  ratione  augulorum  s('cnn- 
dum  ipsam  extrcmitatcm  subteudi- 
tur.'  ,Ios.  Seal. 

Sublieiuui]  Ait  Festus  :  Sublicius 
pons  quibusdain  a  sublicis:  subliccn 
auteni,  vel,  ut  alii  auctores  vocant, 
sublices,  Volscum  vocabnlum,  quo  et 
Formiani  vocabant  tigna  q\iibus  co- 


918 


SEXTI   POMPEII    FESTI 


sublicibus,  pectdiari  vocabulo  Volscorum,  qua  sunt  tigna  in 
latitudinem  extensa,  quce.  non  flliter  Formian?  vocent,  quam 
a  no7nine  eoium  :  et  qua  ah  aliis  auctoribus  sublices  vocan- 
iur  quod  sub  eis  aqua  liquens  laheretur,  dicta,  in  qua  opi- 
nionejuit      ...  ...... 

qui    ...... 

et  meminit  sublici pontis :  en  JSavius  qui  ait  in  belli  Punici 
libro         .......... 

quam  liquidum  sublicio  tranat  ponte  amnem,  et  alii,  tabw/w 
qui  adhuc  women  retinet   ....... 

Sallustius  libro  <\Viarto  Historiarum  ne  irrumiendi  pontis 
sublici     .  ......... 

sublicibus  cavata 

essent       .......... 

Sublimavit  "^  dixit,s  id  est,  in  altum  extulit,  Originum  libro 


5  Vir  doct.  in  niarg.  ejiisdem  ed.  conjicit  dixit  Cato. 


rum  pons  nitebatnr. 
Glossarium  :  '  sublices,  Karawriyes,  ol 
iv  troTa/Kfi  rrjv  yecpvpav  vno^aard^ovTes.' 
Id  est, '  Sublices,  tigna  quaj  in  fluvio 
ponteni  sustinent.'  Addit,  sublices 
dictas,  quod  sub  eis  aqua  liquens  la- 
beretur,  quod  non  omnino  improban- 
duni,  sed  magis  placet  quod  nionet 
Scaliger,  sublicam,  vel  sublicem  dic- 
tam,  ut  oUiquam,  et  intelligi  trabem. 
Sublicus  euim  et  oblicus,  vel  subliquus 
et  obliquus  composita  sunt,  quorum 
simplex  liquus  vel  liquis.  Vetus  auc- 
lor  loquens  de  figuiis  et  lineanientis: 
'  Omnem  autem  snmniitateni  metiun- 
di  observationes  sunt  dnaj ;  enorniis 
et  liquis.  Enorniis  quae  in  omneni 
actum  rectis  angulis  continetur,  li- 
quis quae  minuendi  laboris  causa,  et 
salva  rectorum  rat  lone  angulorum, 
secundum  ipsam  extremitateni  sub- 
tenditur.'  Infra  in  verbis  Naevii  Sa- 
turniuni  versiim  agnosco  :  Quam  liqui- 
dum tranat  sublicio  punte  amnem,     E 


NOT^ 

Juvat  vetus  sequentibus  facile  me  expedirc  non 
possum,  ejusdem  sane  videntur  esse 
Naevii :  Et  non  male  sic  ea  et  emen- 
dabis  ac  .supplebi;:,  ut  alterum  ver- 
sum  Saturnium  efficias  : 

Quam  liquidum  tranat  sublicio  ponte 
amnem. 
Et  alibi : 

E  tabulis  adhuc  qui  nomen  obtinet  pons 

Sublicius. 
Et  Sallustius,  Sfc.  Nihil  tamen  affir- 
mo,  neque  enim  mihi  et  liomini,  et 
adhuc  juveui  tanta  fiducia.  Ista  po- 
tius  doctioribus  relinquo,  qui  certins 
de  iis  pronuntiabunt.  Ea  mihi  certe 
spes  est  fore  ut  eequi  harum  rerum 
SBStimatores  conatibus  nostris  fave- 
anf,  praesertim  si  subinde  sese  homi- 
nes recordentur,  humanique  nihil  a 
se  alienum  existiment.  Sed  redea- 
mus.  Verba  Sallustii  qiiee  Festus 
laudabat,  aliquid  comminiscendo  vel- 
le  edere  nimis  periculosum  est. 
Quare   nihil  tentabo;  hoc  unum  di- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.        919 

secundo:  In  maximum  decus,   atque  in  excelsissimam 

claritudinem  sublimavit;  id  au tern  dicitur  a  limine  su- 

pcriore,  quia  supra  nos  est. 
Subliraem  ^ "  est  in  altitudinem  datum :  ut  Ennius  in  Thy- 

este  :  Aspice  hoc  sublime  candens,  quern  vocant  omnes 

Jovem.     Virgilius  in  Georgicis  libro  primo  :  Hie  vertex 

nobis  semper  sublimis. 
Sublimem  est  in  altitudinem  elatum  :  id  autera  di-   [Paul. 

citur  a  limine  superiore  ;  quia  supra  nos  est. 
Sublucare  ^  arbores  est  ramos  earum  supputare,  et    [Fest. 

veluti  suptus  lucem  mittere  :  collucare  autem  succisis 

arboribus  locum  implere  luce. 
Suboles  =  ab  olescendo,  id  est,  crescendo,  dictsB,  ut  adoles- 

ocntes  quoque,  et  adultae,^  et  indoles  dicitur.    Lucretius 

libro  quinto  :  Sive  virum  suboles,  sive  est  muliebris  ori- 

go.    Virgilius  :  Cara  Deum  suboles,  magnum  Jovis  in- 

crementum. 
Subrumari  "^  dicuntur  hasdi,  cum  admammam  admoventur: 

quia  ea  (his  vocatur,^  vel  quia  rumine  trahunt  lacte  su- 

gentes. 


6  Legit  Dae.  Sublime. — 7  Vir  doct.  conj.  aduUL—8  Ed.  Seal,  vocabantur. 
Vide  infra. 

NOTiE 

cam  Tb   inrumiendi  corruptum   esse,  dens  quern  invocant  omnes  Jovem.' 

forte  pro  inveniendi.  Dae.  Idem. 

d  Sublimavit]    Aurelius  Victor   in  ^  Suhlucare'\    Gloss.  'Subluro,  as. 

Epitome  c.  iv.  8.    •  Fallasque  prapto-  inroKaBaipai.'    Sed  infra  errat  Festus, 

viis   ornamentis   siibliniatiis.'     Et  in  cum  ait  conlucare  esse  succidere  ar- 

Gloss. 'sublimo,  ui^i.'    ltem:'subli-  borem.     Nam  succidere  arboreni  est 

mo,  as,  nenupl^w.'  Idem.  iKK6Tmiv.     At    conlucare    est    ramos 

<=  Sublimem]  Lego  sublime.    Ultima  tantum   officientes    lumini    recidere, 

syllaba  repetita  vitiosam  6cri|)tnram  coinqucre,  coercere.     Ut  et  ipse,  su- 

innuit :    limen  erat  superius  et  infe-  pra  in  '  conlucare.'    Similes  Festi  in- 

riu".     Superius,  sublimem   vocarunt,  constantias  alibi  notavimus.  Idem. 

nnde  sublimis,  in  altitudinem  elatus,  »  Suboles']   Virg.    Eclog.  iv.    Ant. 

et  '  sublime  coclum  '  dictum  Eniiio  :  Aug. 

'Aspice  hoc  sublime  candens  quem  5«6o/cs]  Glossarium  :*  suboles,  eVj- 

vocant  omnes  Jovem.'     Vel,  ut  apud  yovii,  yovr),  yivia,.'    Vide  '  adoiesco.' 

Ciceronem   lib.    ii.    et   in.   de   Nat.  Dae. 

Deorum  : 'Aspice  hoc  sublime  can-  ''  Subrumari]    Quiet  subrumi  d\c\\ 


920 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Subrumari  clicimtur  haedi,  cum  ad  mammam  ad-  [Paul. 
moventnr :  quia  ea  rumis  vocatur :  vel  quia  rumine  tra- 
hunt  lac  9  sugentes. 

Subscudes '  appellantur  tabcllae,  quibus  tabulae  inter  se 
configuntur,  quia  quo  immittuntur  succiditur.  Pacuvius  : 
Nee  ulla  subscus  cohibet  compagera. 

Subscudes  oppellantur  cuneata}  tSLbellce,  quibus  tabu-  [Fest. 
lae  inter  se  configu?itur,  quia  quo  eae  iramittantur,  succidi- 
tur. Pacuvius  in^  Niptris  :  Nee  ulla  subscus  cohibet 
compagem  alvei.  Plautus  in  Astraba :  Terebratus  mul- 
tum  sit,  et  subscudes  addite. 

5/djsidium  '  Aicebalurquando  milites  suhsidebant  in  extrema 


9  Vet.  lib.  lacte. 


NOT^ 


sunt.  Vide  Varr,  de  R.  R.  cap.  1. 
et  cap.  9.  Lege  infra,  quia  ea  ru- 
mis vocabatur:  ut  viii  docti.  Gloss. 
'  Rniiiis,  e-rfXr],  apxatKoos,'  '  Rumis, 
mamma,  antique.'  Diceliatur  et 
Riima  et  Rumen.  Vide  '  Ruminalis.' 
Idem.. 

'  Subscudes]  Vide  'Serilla.'  Anf. 
Aug. 

Subscudes]  Infra  :  Subscudes  appel- 
lantur cuneutcE  taleolcs,  quibus  tabula 
inter  se  cojifiguntur.  quia,  quo  ece  im- 
mittuntur, sue  cuditur.  Pacuvius  in  Nip- 
tris. Jos.  Seal. 

Subscudes]  Tabella  ligneas  ad  tra- 
bes  aliave  comn)ittenda  :  Gallice, 
Queues  d'ironde.  Infra,  pro  succidi- 
tur legendum  succuditur,  uam  ita 
plane  scripserat  Festus,  ut  infra  ex 
Schedis.  Et  absque  lis  ita  olim  Tur- 
neb.  lib.  xiv.  cap.  1.  '  Legendum 
puto,'  inquit, '  succuditur  :  nam  a  suc- 
cudendo  milii  nomen  videtur  potius 
habere,  quam  a  succidendo.  Etsi  enim 
locus,  cui  inseruntur,  excavatur,  suc- 
ciditurque  inde  aliquid,  ut  immittan- 
tur,  cum  tamen  id  tiat  cudendo  scal- 


pris  malleo  percussis,  et  immittantur 
ictu  mallei,  non  video  cur  non  debe- 
ant  potius  a  succudendo,  quam  a  succi- 
dendo deduci.  Quod  si  Festus  a  suc- 
cidendo scripsit,  ut  et  fortasse  fecit, 
nas  ab  eo  libentissime  dissentio.' 
Dae. 

^  Pacuvius  in]  Integrum  Pacuvii 
locum  sic  supra  adduxit  Fest.  in  '  se- 
rilla.' '  Nee  ulla  subscus  cohibet 
compagem  alvei, Sed  suta  lino  et  spar- 
teis  serillibus.'  Idem. 

'  Subsidium]  Subsidium  dicebatur, 
quando  milites  subsidebant  in  extrema 
acie,  labentique  aciei  succurrebant :  quod 
ge7ius  militum  cunstabat  ex  iis,  qui  erne- 
ruerant  stipendia,  et  tamen  retinebant 
locum  in  cxercitu,  qucc  erat  tertia  acies 
qucE  dicebatur  Triaviorum.  ut  Plautus 
in  Frivolaria:  Agile  nunc  subsidile  om- 
nes,  quasi  sclent  Triarii.  Reliqua  non 
potui.  Versus  ille  Plauti  manifesto 
conjungendus  est  cum  illis  ex  eadem 
Frivolaria:  '  sequimini  bac  Sullis  le- 
giones  omnes  Lavernje.  Ubi  rorarii 
Estis?  En  sunt.  Ubi  sunt  accensi  ? 
Ecce  *  Agile  nunc,  subsidite  omneS; 


I)E    VERBORDM    SIGN  IFICATION  E    LIB.    XVII.        921 

acie,  labeniiquc  acici  succurrebant,  quod  genus  militnm 
constabat  ex  iis,  qui  emeruerant  stipendia,  locum  fai/ien  re- 
iinebaut  in  exenitu,  quae  erat  iexlia  acies  Triariorum  :  ut 
Plaiitus  in  Frivohirid :  «gite  nunc  snhsidile  omnes,  quasi 
soleiit  triarii :  s\>ni/i  modo  dicti  prfesidlavii  ante  eos  collocati 
qui  crant,  aut  in  alio  loco  prcepositi. 

Subsilles  dicebantur quasdam lamellae  sacrificiisne-  [Paul. 
ccssariae. 

Subsilles '"  sunt,  quas  rt///er  ipsilles  \ocant,  lamella:  ne-  [Fest. 
cessarice  sacris  quae  ad  rem  divinam  conferre  dicuntwv  max- 
ime,  specie  virum  '°  ct  mulieium. 

Subsolaneae  "  qucc  sunt  solo  res  appellantur,  nee  ad  unius  no- 


10  Ed.  Seal,  virorum. 


NOT;E 

quasi  Solent  Triarii.'    A  suhsldio,sub-  rent,   Pilanos,   quod    pilis  :  nam   ex 

sidiosum  .audacter   formavit  Seneca  Veteribiis  satis  constat  Iiastatos    pi- 

Epistola  8.  'clamo,  vitate  qiia?cum-  lis,  hastis  pilanos  decertasse.     Ita  nt 

que  volgo  placent,  quae  casus  attri-  utrique  ab  eo  genere  telorum  appel- 

buit  ad  onine  fortuitum  bonum,  sub-  lati  fuerint,  quibus  niinime  nteban- 

sidiosi  pavidi  quesubsistite.'     Ita  in-  tur;  quod  in  eornm  gratiani  dice  qui 


veni  in  libro  N.  Fabri,  queni  cum  op- 
tiniis  codicib.  scriptis  contulit.  Jos. 
Seal. 

Stibsidhtm'}  A  subsidendo,  ut  a  *  prae- 
sidendo,'  '  praesidium.'  Idem  Varro 
lib.  IV.  de  L.  L.  '  Hastati  dicti  qui 
primi  liastis  pugnabant,  Pilani,  qui 
j)ili8.  Principes,  (pii  a  j)iinfipio  gla- 
diis,  et  coinmutata  re  militari  minus 
illustres    s\imuntur.      Pilani    Triarii 


historiae  Romauae  assiduani  operam 
navant.  Dae. 

Ante  Subsillesi  Verba  Festi  ad  5i</>- 
sidium  pertinent :  id  vero  maxime  a 
triariis,  qui  subsidere  soiebant,  dnui 
principes,  et  bastati  pugnarent,  dic- 
tum est.     Plant,  in '  Agile 

nunc  subsidite  omnes,  quasi  solent 
triarii.'  Liv.  lib.  viii.  'Ad  triarios 
cum  vcntum  erat,  qui  ceteris   essent 


quoque  dicti,  quod  in  acie  tcrtio  or-  gubsidio,  res  in  extremum  periculuni 

dine   extremis   subsidio  deponebau-  perducta  esse  dicebatnr.'  Jjit.  yli/g-. 
tur.    Quod  lii  subsidebant  ab  eo  sub-  '"  Subsilles]  Subsilles,  quas  alii  Ipsul- 

sidium  dictum,  a  (pio  Piautus  :  Agile  lesvocant,  himelUE  neccssaricc  sacrificiis  : 

nunc    subsidite    omnes    quasi   solent  ijuce  ad  rem  divinam  dicuntur  maxime 

Triarii.   Auxiiium  appeliaUir  ab  auc-  cmiferre Vide    '  Ipsullices.' 


tu,  cum  accesserant,  qui  a<ljumcnlo 
esseul,  alienigenaB.  Priesidium  est 
dictuui  (|uia  extra  castra  prveside- 
bant  in  loco  ali(|U0  quo  tutior  regio 
csset.'  Sed  falsum  est  quod  ait  Var- 
ro lidstatos  dictob  quod  liastib  pugua- 


Jus.  Seal. 

Subsilles]  Vide  <  ipsuiliccs.'  Dae. 

"  Subsolanca:]  Quid  sit,  (|uxrunMi.s. 
Jos.  Seal. 

Subsulanea]  Lego,  Subsolanece  qua 
sub  solo  res  appellanlur.    Infra  :  Di- 


922  SEXTI    POMPEII    FESTI 

■men  rei  solum  conferunt,  suhsolanei  enim  dicunfur  qui  in- 

fimum  sohmt  colunt  nt  qui  in  terram  supersolanei :  dicitur 

inde  so/idum,  imura,  solum  :  rursus  quo  planta  pedis  inni- 

titur. 
Substillum  °  autiqui  appellabant  tempus  ante  pluviam  jam 

pasne  uvidura,  et  post  pluviam  non  peisiccum,  quod  jam 

stilla7-et,  aut  nondum  desiisset. 
Substillum  tempus  ante  pluviam  jam  paene  uvidum,  [Paul. 

et  post  pluviam  non  persiccum,  quod  jam  stillaret,  aut 

nondum  desiisset. 
Subucula  P  genus  libi  dicitur,  ex  halica,  et  oleo,  et  melle  : 

et  genus  vestimenti. 
Subuculam  JEIius  Stilo,  et  Cloatius  iisdem  fere  ver- [Fest. 

bis  demonstrant  vocari,  quod   Diis  detur  ex  halica  et 

oleo,  et  melle.   Nam  de  tunica3  genere  notum  est  omnibus. 
Subverbustam,''  veribus  ustam  significat  Plautus  cum  ait: 

Ulcerosam,"  compeditam,   subverbustam,  sordidam. 


11  Vet.  cod.  vicerosam. 


mOTJE 


citur  inde  solidum :  inde,  id  est,  a  solo :  tiis   indiiitnr  a  subuo  pro  subduo,   ut 

a  solo  enim  solidum,  ut  supra  in 'soli-  'exiio'  pro  '  exduo.'     Varr.  lib.  iv. 

da    sella.'     Optinie   autein    solidum,  de  L.  L.  *  Capitiiim  ab  eo  quod  capit 

iinum,  solum  interpretatur.  Dae.  pectus,  id  est,  ut  autiqui  dicebant, 

°  Substillum^  Substillum  igitur  vo-  indutu  comprehendit,  alterum,  quod 
catur  ante  pluviam  tempus,  cum  gut-  subtus,  a  quo  subucula,  alterum  quod 
tatim  stilJJE  cadunt,  et  post  pluviam,  supra,  a  quo  supparus.'  Sed  quare 
dum  adhuc  uvidum  est.  TertuUia-  libum  ex  alica,  oleo  et  melle  SMfcwraZa 
nns  :  '  aut  imbres  ruunt,  et  si  qua  dicatur,  reperire  non  potui.  Notavit 
Missilia  cum  imbribus,  dehinc  sub-  Scaliger  in  antiquis  Gloss,  inveniri 
stillum,  et  denuo  sudum.'  Inde  sub-  subitillus,  eyxvrov.  Sed  hoc  nihil  ad 
stilluin  et  substillatio,  tnpayyovpia,  rem,  neque  enim  pro  subucula,  subi- 
morbus  cum  urina  stillatim  cadit.  tillus  unquam  rescribere  ausim.  Dae, 
Cato  de  R.  R.  cap.  56.  'Nunc  de  il-  i  Subverbusta7n']  Hie  b  pro  u,  Sub- 
lis  quibus  aegre  lotium  it,  quibusque  vervustam.  Tertullianus  in  libroscho- 
substillumest.'  GlosseeCyril. '(rTpa7-  lastico  de  Pallio :  '  Libertinos  in 
yovpla,  culbitio,  substillatio.'  Idem.  equestribus  :  subverbustos  in  libera- 

p  Subucula]  In  nieis  Glossis  anti-  libus  :  dedititios   in  ingenuis:   rnpi- 

quis  invenio  Subitillum,  ant  Subutu-  ces  in  urbanis  :  scurras  in  forensibus: 

lum    dictum    cum    interpretatione  :  paganos  in  miiitaribus.'     Subverbns- 

Subitillus,  eyxvTOf.  Jos.  Seal.  tos  vocat  robs  ffriyixarlas,  quia  notis 

SufrMcuk]  Pro  vestimento  quod  sub-  inurebantur.  Jos,  Seal. 


UE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.        923 

Subverbustam,  veribus  ustam  significat.  [Pad  l. 

Subulo  Tusce  tibicen  dicitur. 

Subulo"^  Tusce  tibicen  dicitur:  itaque  Ennius:  Su-  [Fkst, 
bulo  quondam  marinas  propter  astabat  plagas. 

Suburam  ^  Verrius  alio  libro  a  pago  Succusano  dictam  ait : 
hoc  vero  maxime  probat  eorum  auctoritate,  qui  aiunt  ita 
appellatam  et  regionem  urbis,  et  tribum  a  stativo  prae- 
sidio,  quod  solitum  sit  succurrere  Esquiliis  infestanti- 


NOT/E 


Subverbustam,  reribus  ustam']  Pro 
veribus  optime  Ursin.  verberibus,  quo- 
modo  Hoiatiiis  dixit  '  uri  virgis,' 
Stibverbustus,  crTiyixarias,  verbero. 
Tertullianus  in  lib,  de  pallio  :  '  Liber- 
tines iu  eqiie.stribus  :  subrerbiistos 
in  liberalibns,'  &c.  Ubi  Fr.  Junius: 
'  ut  ajtis  est  Justus;  ab  arbor,  arbus- 
tuui;  ab  onus,  onustus;  sic  a  verber 
est  verbustus,  et  cum  praeverbio, 
snbverbustus.'  Dae. 

'  Subulo"]  Varro  lib.  vi,  de  Ling. 
Lat.  Versnm  Ennii  ita  refert :  'Sub- 
ulo finitiinas  propter  astabat  aquas  :' 
versus  corruptus.  Ant.  Aug. 

Subulo]  Giossariuu) :  '  Subulo,  aii- 
A.57T<)s-.'  Jos,  Scat. 

Subulo]  Gloss.  '  Subulo,  avX7]T{\s.' 
Turnebus  non  Hetruscam  sed  Lati- 
nam  esse  voceui  dicit,  subulo,  quasi 
sibilo.  At  Voss.  quasi  surbulo,  nam 
ffvp^rjvebs,  av\T)Ti\s.  Hesycli.  Meur- 
sius  subulo,  depravatuni  putat  ex  sub- 
flo,  flator.  Sed  radicem  ejus  in  He- 
tiuria  (|uaBrendaui  cum  Festo  docet 
Varro  lib.  vi.  de  L.  L.  '  Apud  Enni- 
uni  subulo  finitinias  propter  astabat 
a(|uas,  Subulo  dictiis  quod  ita  dicunt 
tibicinem  Tusci,  quocirca  radices 
ejus  in  Etruria,  nonLatio  quirrendum 
est.'  Quare  cum  Tusci  plurima  ha- 
bebant  ex  orientis  Unguis,  putabat 
Voss.  esse  ab  Arabico  sunbul,  spica, 
syrinx,  calamus.  Versus  Ennii  apud 
Festum,  est  Trocliaicus  septcnarius 
catalecticus.     Apud  Varrouem  si  a- 


quas  ponas  in  penultimo  erit  sotadi- 
cus.  Pro  adstabat  placebat  Scaligero 
assabat.  Nam  assure  tibicines  dicun- 
lur  cum  cauunt  tibia,  nulla  aliorum 
voce  admista.  Dae. 

*  Suburam]  Vidend.  Varro  lib.  iv. 
de  Ling.  Lat.  et  Quintilian.  lib.  i.  In 
Veterum  nionumentis  extat  hie  nsus 
c  litenp  pro  b. '  M.  Ccpcilio  Sp.  F.  Sue. 
Rufo.  et  T.  EX\o  T.  F.  Sue.  Aciliano, 
et  curatores  trib.  Sue.  Junior.'  Repe- 
ritur  etiam  b  litera  : '  c.  c.  Attio.  T.  F. 
Sub.  Vitaliano.'  Ant.  Aug. 

Sabxivani]  Verrio  favet  Varro  lib. 
VI.  de  L.  L.  '  Eidem  region!  attribu- 
ta  Subura,  quod  sub  niuro  terreo  Ca- 
rinarum,  in  ea  est  Argeorum  sacel- 
lum  sextum.  Subura  Junius  scribit 
ab  eo  quod  fuerit  sub  antiqua  tube, 
cui  testimonium  potest  esse,  quod 
subest  ei  loco  qui  terreus  niurus  vo- 
catur.  Sed  ego  a  pago  potius  Suc- 
cusano dictum  puto  Surcusani.  Nunc 
scribitur  tertia  litera  B,  non  C,  pa- 
gusSuccusanus,  quod  succurrit  Cari- 
nis.'  Sed  et  si  Varronis  tempore 
Suburra  scriberctur,  tamen  cum  com- 
pendiose  scribebant,  tertiam  literam 
ponebant  C  non  B,  hoc  modo  :  SUC. 
Quintilian.  lib.  i.  cap.  7.  '  Suburra 
cum  tribus  Uteris  notatur,  C  tertiam 
ostcndit.'  Suburb  tortinm  etymon 
affert  conunent.  Horat.  a  stibiirendo, 
quod  in  ea  regione  Romaj  aliquantlo 
subustionibus  paltidata  siccata  sunt. 
Due. 


924  SEXTI    POMPEII    FKSTI 

bus  earn  partem  urbis  Gabinis,  indicioqiie  esse,  quod  ad- 
huc  ea  tiibiis  per  C  literam,  non  B  scribatur. 

Subuia  regio  llomai  a  pago  Succusano  vocabulum  [Paul. 
traxit,  quod  ei  vicinum  fuit. 

Suburanani  tribum*^  antea  Succusanam  per  c,  ap-  [Fest. 
pe.Uahani  ex  nomine  regionis,  nam  partem  imam  illara 
quoque  iraduntfuisse  sMccusanam  dictam.  Verrius  aiitem 
ait  se  tniratum  esse,  cur  }ion  a  iiomine  pagi  succusa^//,  in 
quo  milites  exercerentur. 

Succenturiare  "  est  explendae  centuriae  gratia  supplere,  sub- 
jicere.  Plautus  in  Saturione :  Succentiiria  centum,  re- 
quire, qui  te  delectet  domi :  et  Ceeciliiis  in  Triumph©  : 
nunc  meae  militiae  '^  astutia  opus  est  succenturia.'^ 

Succenturiare  est  explendas  ccnturiae  gratia  sup-  [Paul. 
plere.  Caecilius  :  Nunc  meae  malitias  astutia  opus  est 
succenturia.''^ 

Succerda,  stercus  suillum.  Titiniiis:  Quid  habes,  nisi 
unam  arcam  sine  clavi ;  eo  condis  succerdas. 

Succerda ""  stercus  suilhim  dicehatur  .         ,         .         [Fest. 


12  Vir  (loot,  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  malilicp. — 13  Id.  ibid,  succenturiata. 
— 14  Id.  ibid.  siiccen<«W«/a. 

NOTiE 

'  Suburanani  trUiuml  Sed  ego  Ver-  lectent  domi.  Versnm  Caecilii  quidani : 

liuni  deniiror  qui  non  attendit  Siibu-  Nunc  mea:  malUice  asiutia  opus  est  suc- 

ranain  vel  Succusanam  tribiiin  a  Suli-  centuriala.     Sed    niiiil    mnto :    Nunc 

ura  vel    Succusa  regione  nierito  no-  niea:  militia:  astutia  opus  est,  snccentu- 

men   habuisse,  at   regioneni   a  pago.  riu.     Rlilitiam  dixit   propter  t^  suc- 

Suburam  au\em  imam  appellat  qnod  cen^uria,  quod  mililiar' proprium./i/e/M. 

sub  nrbe  antiqna  :  vide  supra.  A/ tm,  '^  SaccerdcB'\  In  principio  Lucilium 

"  Succenturiare~\  Inde  milites  sue-  videor  agnoscere.     Snppleo,  Succer- 

centuriati    qui    explendae    centurise  da  est  stercus  suillum  ut  cum  dixit  Lu- 

subjiciuntur.    Terent.  Pliorm.  act.  1.  cillus  fimo  atque  succrdis.     Ve\,fimoque 

sc.  4.  '  Nunc  prior  adito  tu  :  ego  in  sucerdis,    Titinius,  8)-c.     Integer  ver- 

jnsidiis  hie  ero  Suecenturiatus  si  quid  sus  Lueilii  est  lib.  xxx.  Sat.  '  Hie  in 

deficits.'     Ubi  Donatus  :  '  Tota  me-  stercore  humi,  fabuioque  fimo  atque 

tapliora  de  re  militari  est.     Suecen-  sucerdis.'     Vide  Nonium  in  '  Sucer- 

tnriati  dicuntur,  qui  explendiTJ  centu-  da,'     Infra  fallitur  Festus  qui  putat 

jiae  gratia  subjiciunt  se   ad  supple-  sucerdam  alio  nomine. dici  opicerdam, 

nientum   ordinum.'     Versus   Plauti :  Nam  opicerda  est  stercns  ovillum,  ut 

Succenturia,  centum  require,  qui  te  de-  siicerda,  suillum.     Gloss.    '  sucerda, 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVII.         925 

US.  siinus  succerda  Titinius  Quid  habes,  nisi  unam  urcam 

sine  clawi,  eo  condis  succerdas.     Alio  nomine  succerda  di- 

citur  opicerda   ......... 

homo  opicercfa         ........ 

hominem  ;   quern  sol  in  opicerdis 

aspicit. 
Succidaneay  hostia  dicebatur,  quae  secundo  loco  [Paul. 

caedebatur  :  sic  appellata  est  a  succedendo.'^^ 
Succidanea  hoslia  ^ppellatur  quae  secundo  loco  cade-  [Fest. 

hatur,  quod  quasi  snccideretur,  dicta.     Quidam  a  succe- 

dendo,  non  a  swcc/dendo  dictam  putant. 
Succingulura,  baltenm.  [Paul. 

.Swccingulum  ^  appellabant  antiqui  baltenm,  Plautus  :  [Fest. 

ab  Hj/ppolita  succingulum  Hercules  aque  magno  neuXi- 

quam  ahsiulit  periculo. 
Succrotilla,  vox  tenuis,  et  alta.     Titinius  :  Foemi-  [Pall. 

nea  fabula  succrotilla  vocula. 
Succrotilla  '<^  ^  tenuis  diceba^wr,  et  alta  vox  Titinius  [Fest. 


15  Vet.  lib.  succidendo. — 16  Vett.  libb.  Succortrila,  Sucrotilla,  Succotrilla, 

NOTiE 

xoipeia    Kdirpos.'     Vide    '  Muscerda.'  periculo.     Locus  est  in  Mensech.  act. 

Quae  seqmintur  non  asseqiior  neqtie  i.  sc.  3.  Dae. 

unde  petita  sunt.     Huuc  tantum  fu-  ^  Succrutilla]  Difficile  est  rcperire, 

isse  sensiiin   puto,  homo  opicerdu  om-  quid  Festus  voluerit.     Agno.scitnr  ta- 

nium  hominum  quos  sol  in  njiicerdis  as-  men  versus  Plauti  :   Cum  extoriis  ta- 

pkit.     Ita  ul  homo  hominum  opicer-  lis,  cum  todillis  crusculis,  Vide'Todi.' 

da  dicatur  eodeui  niodo  quo  nos  ho-  Ant.  Aug. 

minem  diciiuus  eme  Kiivpoi'  rod  Aaov,  Succrotillal  Succrotilla  vox  tenuis  di- 

Stercus  huuiani  generis,  la  balayure  du  cebntur,  et  alia.     Tilinnius  in  .... 

peuple.  Idem.  Fceminina  fabulare  succrotilla  vocula. 

1  Succidanea']  Vide  '  pracidanea  :'  Afranius  in  Epistulla  ....  succrutilla 

et  Gell.  lib.  iv.  cap.  7.   Idem.  voce  serio. 

»  Succingulum]  Plant,  in  Mcnapch.  Plautus  in  describendis  mulierum  vitiis 

Ab  Uippolyla  succingulum  Hand  Her-  in  Syro  : 

eules  aque  magna  unquam  abstuiil  peri-  Cum  exlortis  talis,  cum  toddlis  crus- 

culo.  Ant.  Aug.  cutis. 

Succingulum]  Id    Editis   Plauti   li-  Cetera  non  potni.  Jos.  .%«/. 

bris ;  Ab  Ilyppolila  succingulum  Her-  Succrotilla]  Cur  Plauti  versum  hie 

cuUs  haud  ceque  magno  unquam  abstuiil  adducat  Festus  nescio,  nisi  si  scripse- 


92( 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


m 

Farnina  '7  fabulare  succrotilla  vocnla.  JfframMS,  in  Epis- 
iola :  loqiiehatur  succrotilla  voce  serio.  Pluutus  in  de- 
scribendis  m\A\erum  cruribus  gracilibus  in  Syro  :  cum  ex- 
tortis  talis  cum  todellis  '^  cxuscidis,  belle  quae  non  pedibus 
irerit. 
^wcula ''  est  machinae  genus  teretis  raateriae  et  foratse,  ac 
crassa.  quam  ut  uber  scrofae  porci  c/rc?/mstant,  sic  versan- 
tesque  *^  duciariojnne  volvunt.  Eodem  nomine  Stellas  ruint- 
que  '9  dicunt,  quas  aliter  appellarunt  a  pluvia,  hyadas 
Grseci  vxdag,  nostri  cjrzstimantes  a  subus  did,  modo  Latine 
loquenix  dixerunt  eas  Suculas, 


17  Ed- Seal. /ffminea.— 18  Ead.  ed.  cum  sodellis.— 19  Vide  Notas  infra. 


NOTtE 


rlt  cum  succrotilis  crusculis.  Vide  quae 
in  '  crocotilnm  '  dicta  sunt.  Versus 
Titinii  :  Fceminea  fabella,  succroiila 
vocida.  Vel,  Fcemina  fabulare  succro- 
iila vocula.  Et  cum  hoc  Titinii  versu 
coniponendum  alternm  puto  qui  le- 
gitui-  in  '  vibrissare  :'  '  Fcemina  fabu- 
lare succrotila  vocula.  Si  erit  tibi 
cantandum,  facito  usque  exvibrisses.' 
Dae. 

b  Sucula']  Sucula  est  machince  genus, 
teretis  malerits,  et  forata;,  ac  crassa, 
tanquam  uber  scrofce,  Reliqua  deplo- 
rata  sunt,  quae  de  Hyadibus  tractat. 
Glossarium  :  '  Suculte,  vdSes,  koI  So- 
icioes,'  Jos,  Seal. 

Sucula]  Pro  ruintque  optime  Ursi- 
nus  quinque.  Loquenti  auteni  antiqua 
consuetudine  ut  supra  set  pro  sed,  Sfc. 
De  sucula  machina  haec  Budaeus: 
'Sucula,'  inquit,  'machina  est  trac- 
tatorii  generis,  constat  autem  tereti 
ligno  duobus  ant  pluribus  vectibus 
trajecto,  utrimque  aequa  extantibus 
longitudine,  ha?c  dum  versatiir,  funis 
qui  ductarius  dicitur,  circa  earn  ob- 
volvilur.'    Innuit  autem  Festus  sucu- 


1am  ob  similitudinem  suculiE,  id  est, 
scrofae,  dictam,  quia  ut  scrofae  uber 
porci  circumstant,  ita  suculam  por- 
culi.  Nam  porculus  uncus  dicitur  in 
media  sucula  qui  funem  tenet  eoque 
convolvitur  dum  sucula  versatur.  De 
hyadibus  quod  imperite  a  Latinis  Su- 
culae  dictae  sint,  quasi  essent  a  sui- 
bus  CicerQ  lib.  ii.  de  Nat.  Deor. 
'  Tauri  caput  stellis  conspersum  est 
frequentibus.  Has  Graeci  Stellas,  MSas 
vocitare  suerunt  a  pluendo,  veivenim 
estpluere:  nostri  imperite  Suculas, 
quasi  a  suibus  essent,  non  ab  imbri- 
bus,  nominatae.'  Idem  Plin.  1.  xviii. 
cap.  26.  Et  apud  Geilium  Tullius 
Tiro  lib.  xiii.  cap.  9.  Dae. 

«  Sic  versaritesque]  Haecmale  rejec- 
ta  sunt  post  vocem  sibvs.  Locum  adi. 
Idem. 

Ante  Sudiculum']  De  Succiilis  loqui 
Festum  non  dubito,  quas  Graeci  hya- 
das appellant :  licet  qua?dam  mendo- 
sa  sint  in  his  dimidiatis  verbis.  Cice- 
ro lib.  II.  de  Nat.  Deor.  *  Has  Graeci 
Stellas  hyadas  vocitare  suerunt,  a  plu- 
endo: V61V  enim   est  pluere:  nostri 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIi.       927 

Sudiculum  *° ''  genus  flagelli  dictum,  quod  vapulan-  [Paul. 

tes  sudantes  facit. 
Sudum,  siccum,  quasi  seudum,  id  est,  sine  udo  ;  Securus, 

sine  cura. 

Suditrn  ^  Verrius  ait  significare  sub  iidum,  sed  aucto-  [Fkst. 
rum  omnium  fere  exempla  volant  ut  sudiis  siccum  signi- 
ficet.  Sudum  enim  quasi  seudum,  id  est,  sine  udo,  ut  se- 
curus  sine  cura  dictum  est. 

Sufes  ^  dictus  Panorum  //iagistratus,  ut  Oscoxum  Mediastu- 
ticus  Calidius  in  Oratione  in  Q.  Ccccilium  :  Nonne  vobis 
Judices  ignem  et  fumus  prosequi  et  jiamma  videtur  :  Se- 
natus  cen&uit  referenlib.  Sufetis. 


20  Vet.  lib.  Seduculum. 

aOTJE 

imperite  snccnla?,  quasi  a  snibus  es-      ad 


sent,  lion  ab  inibribus,  nominataa.' 
Vide  Gell,  lib.  xiii.  cap.  9.  Ant.  Aug. 

^  Sudiculuni]  Forsan  diminutivuin 
a  sudes.     Male  «iui  seduculum.  Dae. 

'  Sudum]  Verrii  sententiaiii  secuti 
Angelas  Decenibrius  lib,  iv.  de  Po- 
litia  Literaiia,  cap.  48.  et  50.  Philar- 
gyriiis  IV.  Georg.  sudum  quasi  semi- 
udum.  Sed  rectiiis  Festns  :  nam  su- 
dum semper  opponitnr  udo.  Voss. 
sudum,  a  Grasco  tSos,  quod  coehim  sic- 
cum et  calidnm  notat.  Idem. 

'  Svfos]  Sufcs  diet  us  est  Pcenorum 
lingua  summus  magislratus,  ut    Osco- 


eonim  linguam  alhidit,  statim 
Grajcuiii  esse  censent.  Nam  cum 
pro  ^vapa,  quod  eorimi  lingua  non 
patiebatiir,  fivpcrav  dixernnt,  dictum 
factum  proGraecopublicarunt,  atque 
proscripserunt.  Hoc  quod  hie  nota- 
mus,  scribimus  iis,  qui  si  vel  primis 
Hebraicis  Uteris  tincti  sunt,  me  ve- 
rnm  dicere  non  negabunt  :  in  utro- 
qne  autem  tarn  nai;;,  qiiam  mvia 
scliurek  pro  liolem  effertur  more  Sy- 
rorum.  Jos.  Seal. 

Sufes]  Vide  '  Meddix.'  Suffetes 
apud  Carthaginenses,  ut  ajiud  Athe- 
iiienses  archontes  perpetui.     Et  suf- 


rum    Medix.     Calidius  in  orulione  in     fes  ab  Hebra-o  sophctim,  nam  Hebrae- 


Cccciliujn  :  Nonne  vobis,  8fe.  Porro 
qui  Hebraice  sciunt,  et  non  ignorant 
Poenos  Tyrioriim  colonos  esse,  con- 
cedent  milii,  Sufes  idem  esse,  quod 
Graccis  icpopos,  iTr6irTris,  iirlffKoiros, 
nsty.  Sic  Cartliaginiensiuni  arx  Bip- 
aa  dicta  per  metatbesiu  (piasi  fiia-pa. 
Nam  sine  dubio  n-iv^l,  boc  est,  muni- 
tu»  locus,  &Kpa.  Quo  nomine  Idumac- 
orum  metropolis  ita  dicta,  qui  eadeni 
lingua  cum  Cartliagiiiiensib.  loquc- 
bantur.     Nugaccs   Gritci,    quicquid 


orum  et  Tyriorum  lingua  eadem,  nem- 
pe  Chananvea.  Tyriorum  autem  colo- 
nos Poenos  nemo  ignorat.  Vossius. 
ScaliL'erum  vide  1.  iii.  Canonum  Isa- 
gogicorum  Eusebio  adjunctorum  pag. 
321.  et  331.  et  aiiiinadveisionibus 
Eusebianis  ad  annum  1242.  p.  G4. 
Mediastutieum  autem  vocat  ([uaiii  su- 
pra Medix,  Oscorum  Magistratum. 
Sed  potius  legeiidum  Ulcdi.vluticus. 
Nam  ita  aperte  a  lihdix.  Et  ita  Li- 
vius  lib.  XXIV.  et  xxvi.  Dae. 


928  SEXTI   POMPEII    FESTI 

Sufes  Consul  lingua  Poenorum.  Calidius:  Sena-  [Paul, 
tus,  inquit,  ccnsuit  referentibus  sufetis. 

Suffibuluni,  vestimentum  album  praetextum  quadrangulum 
oblongum,  quod  in  capite  Vestales  virgines  sacrificantes 
habebant,  idque  fibula  comprehendebatur. 

Suffibulura"  est  vestimentum  alZ^wm  pratextum  qua-  [Fest. 
drangulum  oblongum,  quod  in  capite]  Virgines  Festales 
cum  sacrificant,  semper  habere  solent,  idque  fibula  com- 
prehenditur. 

SufSmenta  sunt,  quaj ''  iaciebatit,  ex  faba,  milioque  molito, 
mulso  sparso  ;  ea  Diis  dabantur  eo  tempore,  quo  uvae  Gal- 
ea ta^^r^/o. 

Suffimenta  dicebant,  quae  faciebant  ex  faba,  milio-  [Paul. 
que  molito,  mulso  sparso :  ea  Diis  '  eo  tempore  daban- 
tur, quo  uvas  calcatae  prcelo  ^  preraebantur. 

Sulnscus'  folliculus  testium  arietinorum,  quo  utebantur 
pro  marsupio,  a  fisci  similitudine  dictus. 


1  Vet.  lib.  bis.— 2  Id.  inlo. 


aOTJE 

s  Si/ffibulum'\  A  sub  et  fibula,  quod  '  Sufftscusl  Pediao.  lib.  ir.  Verrin. 

fibula  subnecteietur,  nee  Virginuin  '  Sporia?,    Sporlula>,    et    Sportellap, 

tantuni  sed  etiam  vironun  Sacerdo-  Duniiiiiuii  sunt  recei>taciila  ;  et  sacri, 

turn  proprium.  Ut  in  lege  quee  scrip-  sacciili,  et  saccelli ;  et  crumonae,  et 

ta  erat  in  sacraiio   Divae  Opeconsi-  vellerese,  et  scortete  ;  et  niantica?,  et 

va; :  Hoc  pr^eter.  virgines.  vesta-  marsiipia.   Ita  fisci,  fiscinae,  fiscellae, 

LES.  AC.  SACERDOTEM.  POBLicoM.  IN-  spartca  siint  uteusilia  ad  majoi  is  suHi- 

TROiRE.  NEFAS.    ESTO.  IS.  CUM.   IN-  iTiEe  peciinias  capiendas.     Unde  quia 

TROEAT.  suFFiBULUM.  HABETo.   1(1.  iiiajor  summa  est  pecuniae   pnblicap, 

h  Suffimenta  siint,  qua']   Pro  molito,  quani  privatae  :    ut   pro  censu   P.  R. 

infra  Paulas  mollito.     Sed  molito  vera  aerarium  dicitur  ;  pro  loculi.*,  et  area, 

lectio.  Suffimenfuin  e»t  a  siiffio,  (\aod  a  thesauri;    pro   saccello   fiscns  :    un- 

fuo  et  fio:  fio  autein  ab  /Eolico  ^vco  de  fiscus  pecunia  pnblica'  (et  confis- 

Y>ro  6vw,  suffio :  rursus  a  Qvoi,  Ovfihs  caie)  'dicisolet.'     In  quibus  verbis 

Police  (pvfjihs,  unde  Latinum  '  fumus'  pro   censu  populi  Ro.  scribimus,  non 

et  '  funiigare,'    ut   a  Graeco  dvjju^v.  privato,  ut   editum  est.     Ilia  etiam 

Unde  Hesycli.  6vfibs,-Kvor],  a.i\p.  Asuf-  veiba  et  corifiscare  deleuda  esse  puta- 

Jio  \giti\r  siiffimenium,  aer,  odor,  Glos-  nius.  Ant.  Aug. 

sar.  *  suffinientimi,  0vixici.fjLa.'  '  suffio,  Suffiscus]  Scaliger  ait,  ut  a  xacfw 

iiTroBv/Judv.'  Dae.  eat  hiico,  a  ScicrKw,  disco,  sic  a  <jjd<rKos, 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONR    LIB.    XVII,         929 

Suffiscus  dicebatur  folliculus  testium  arietinorum,  [Fest. 
qui  Celebris  usits  erat  pro  marsupio.  forsitan  dictiis  suffis- 
cus a  fisci  similitu(Z///e. 

SuftVagato;e;.s'  ''  dicebautiir  apud  majores  hi,  qui  vulgo  in  usu 
eraut  candidat/s ;  nam  ut  melius  apparerent  juncta  suffiragvV/, 
suj'ragat07;  quern  quisqiie  fieri  vellet,  notabat  apposilo 
puNcto  scriptis  candidatorum  hominuw  nominibus.  Varro 
in  libro  vii.  Rerum  humanarum  hoc  tradit. 

Suftuerat,  sub  eodem  tectofuerat. 

Sugillatum  '  dicitur  ex  Graeco,  quod  ea  pars,  quae  [Paul. 
est  sub  collo,  xoiMv  '  ab  eis  dicitur. 


3  Vet.  lib.  KvKof. 

NOTiE 

fscus.  <pa.(TKos  aiiteni  uiutu,  uncle  (pda-  serrie  non    possum  ;    sed  ut  aliqiiid 

Ku/\os  sive  (pdffKwAov,  pasceolutn,  saccus  dicam,  ita  scribi  bacc  posse  pntaiem  : 

ex  aluta.      Hiiic   etymo  favet   quod  Suffrap;atores  dicuntur  nalu  majores  Id 

Aupiistinus  in  Psal.  146.  et  post  enm  qui  vulgo  in  usu  erant,  et  ut  minus  ap- 

Isidor.   lib.    xx.    orig.  cap.   9.  fiscum  parerent  juncta  sujfragia,  suffrugator, 

interpretantur  saccuni  publicum.  Sed  qunm  quisque  fieri  vellet,  notabat,  priva- 

mihi  probabilius  videtur  fisci  ap|)el-  tim  scriptis  candidatorum  hominum  no- 

lationem  rure  ortani  dicere.     Rustici  minibus.  Pi.nx.  Xwa, 

euim  ex  jiinco  iitensiiia  ad  fructus  et  Suffragaiores']    Notum  est  antiques 

alia   capienda  faciebant,  quae  fiscos,  suffiagia  non  scripsisse,   sed   puncto 

/scifias,  et^sceZ/rtWocabant,  a^ico,  id  notasse.     Incertus  poeta  in  Epigiam- 

est, JMHco.  A  Rusticis  Urbani  in  ejus-  mate:  '  Ciconiarum  Kufus  iste  condi- 

modi  fiscis  et  fisceliis  pecuiiias  suas  tor,  Hie  est  duobus  elegantior  Plan- 

servare  didicerunt.     Ascon.  in  Divi-  cis,  SuftVagiorum    puncta  non    tulit 

nat.  '  Fisci,  fiscin*,  liscellae,  spartea  septem.     Ciconiarum    populus    ultus 

sunt  iitensiiia  ad  niajoris  suuimaj  pe-  est  mortem.'  Dae. 

cunias  capiendas.     Unde  quia  major  '  .S'«g^j//a<Mm]  Inepta  etymologia,  ac 

summa    est    pecunia'  publican    quam  proptcrea  falsa.     Cinnus  est  cilium, 

privatae,  ut  pro  censu  privato  loculos  ant  palpebra.  i/^ro/coptim/fbi',  Cillus.  In- 

et  arcam  et  sacellos  dicimus,  sic  pro  de  subcillum  et  subciUare :  quod  post- 

publico  Tbesauro   aerarii   dicitur  fis-  ea,  Suljgillum,e{  subgiUnre,inra)iTid^ftv. 

cus.'     Atque    ita    prime    I'iscus   pro  €  iu(i, '  Subicitare,' '  inioerc  ;"Sub- 

spartco,  (lostca  vero  propter  similitii-  igitarc,'     '  inigere.'     J'rirtena     fal- 

tlinem  |)ro   quolibet  alio  sacco   simii  sum    est   Sugillationes    iicrlinere   ad 

Ctt'plus  est.   Ut  hie  tblliculiis  testium  colium  :    nisi  mavis  legere  sub  oculo : 

arietinorum,  qui  m^rsupii  usum  pric-  sed  tunc  cpiid  (iripce  substituam,  non 

stabat,   sujfiscus,  quasi  parvus  iiscus,  vi<leo.     Si   KvWhv,  nihil  ago.  si  yia- 

dictiis  est.  Dae.  Xov,  nugas  egero.  yva\a  i|ni(lem  Grae- 

'^  Suffrugal ]  Quod  dicam  as-  ci  rot  KoiKd/xma.  Sed,  quant imi  viileo, 

Delpli,  et  Var.  i'lus.               Pomp,  i'eil.                                             3  N 


930 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Sugillatum  dici  existimaut  ex  Graco  vocahulo  quod  [Fest. 
ea  pars,  quae  est  sub  collo  xuXov  ab  iis  dicitur. 

Suillum"'  genus  invisum  Veneri  prodiderunt  poetae,  ob  in- 
tcrfectum  ab  apro  Adonim,  quern  diligebat  Dea  :  quidam 
autcm,  quod  immundissimi  sint  sues  ex  omni  mansueto 
pccore,  et  ardentissimae  libidinis:  ita,  ut  opprobrium 
mulieribus  inde  tractum  sit,  cum  subare,  et  subire  di- 
cuntur." 

Sulci  appellantur,"  qua  aratrum  ducitur,  vel  sationis  fa- 
ciendae  causa,  vel  urbis  condendae,^  vel  fossura  rectis 
lateribus,""  ubi  arbores  serantur :  fulmcn  quoque,"  qua 
ejus  vestigium,  similiter  appellatur:  quod  vocabulum 
quidam  ex  Grasco  fictum,  quia  illi  dicant  oXkov. 


NOl\E 


Verrius  sugillare  pntat  dictum  2igula, 
qiiap  dicta  sit  a  Giaco,  qui  yvaKov 
partem  sub  collo  vocant.  Hae  sunt 
nugae  Gianimaticorum.  Jos.  Seal, 

Sugilhitum']  Certum  est  legi  debere 
sub  oculo  ;  nam  k:o?Aoc  sive  kvXov,  pal- 
pebia  oculi  interior,  unde  Kv\oiSiai> 
diciintur  qui  oculos  habent  tunicntes. 
Sane  lioc  etymon  probat  Camerarius 
in  appendice  proi)lematum  :  sed  me- 
lius Scaliger.  Proprie  autem  sugil- 
lare est,  ita  percutere  ut  oculi  lives- 
cant.  Metapiiorice  vero  faniam  et 
existimationem  hedere.  Livio  et  aliis. 
Dae. 

"'  Suillum']  Lege,  et  surire  dicuntur, 
Apuleius.  Glossariuui : '  Surit,  Kairpa,' 
Jos.  Seal. 

Suillum  genus^  Suem  tamen,  qui 
Adouiui  iuterfecerat,  cum  Venere  in 
gratiam  rediisse  narrat  Tlieocrit.  in 
elegaiUissimo  ilio  poematio  quod  in 
mortuum  Adonideiu  scripsit.  Illud  sis 
vide.  Dae. 

"  Cum  subare,  el  subire  dicuntur'\ 
Lege,  cum  subare  et  surire  dicuntur. 
]Moniiit  Scalig.  Subare  autem  et  surire 
dicuutur  feniinae,  cum  libidine  exci- 
tautur, '  militiamque  petunt.'   Subare 


ab  iEolico  (TvPaf,  pro  avdv,  vel  a  sti- 
bus  pro  suibus,  ut  ab  antique  genitive 
sueris,  suire,  quasi  suerire:  sic  Gra?ci 
de  suibus  foeminis  diciint  KaTrpav,  et 
KaTTpi^eiv.  Kdirpos  enim  est  verres. 
Arnobius  tamen  et  Apuleius  surire 
de  maribus  usurpant.  Subare  de  foe- 
minis  ceteri  auctores.  Aristoleles 
Ovav  quoque  de  foeminis  dicit,  cum 
maris  desiderio  incitari  incipiunt, 
quia  Veteribus  eSs  idem  quod  5s.  Sed 
ubi  marcm  admittere  orcreperunt,  ac 
subiude  repetunt,  tunc  Kairpi^eiv  et 
KaiTpav  dicuntur,  eidem  Pliilosopho. 
Vide  Salmas.  in  Solin.  Idem. 

°  Sulci  appellantur']  Sulcus  vestigi- 
um aratri :  Gracis  6\k6s.  Apollon. 
III.  Argon.  Idem. 

p  Vel  urbis  condcnda;']  Nam  apud 
Veteres  spatiuui  futurae  urbis  aratro 
designabatur.  Virg.  i.  ^neid.  '  Pars 
aptare  locum  tecto  et  concludere 
sulco.'  Idem, 

1  Vel  fossura  rectis  lnteribus'\  Virg. 
II.  Georg.  '  Hie  plantas  tenero  ab- 
scindens  de  corpore  matrum  Depo- 
suit  sulcis.'  Idem. 

'  Fulmen  quoque'\  Unde  et  trisul- 
c?<»i,  quod  pertres  tractus  sive  sulcos 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.        931 

Sulcus  dictus  a  Grasco,  qui  ab  illisoAxojappellatur.  [Paul. 

SultiSj  pro  si  vultis.  Plautus  :  Sequimini  me  hac,  sultis  : 
et  Cato  :  Audite,  sultis,  milites. 

Sultis/  si  voltis.  Plautus  in  Frivolaria :  Sequimi-  [Fest. 
ni  me  hac,  sultis,  legiones  omnes  Laverna3 :  et  in  Ru- 
dente :  Curate  heec,  sultis,  magna  diligeutia.  M.  Cato 
pro  L.  Caesetio :  Audite,  sultis,  milites :  si  quis  vestrum 
in  bello  superfuerit,  si  quis  non  invenerit  pecuniam,  ege- 
bit. 

Sultis,  si  voltis,  significat,  composito  vocabulo,  ita  ut  alia 
sunt,  sodes,  sis,  sivis,  ulicet  in  loco,  scis  licet,  scias  licet,''^ 
cquidem,  ego  quidera.  Ennius :  Pandite  sulti  genas,  et 
corde  relinquite  somnum. 

Sultis,  si  vultis.  Ennius:  Pandite  sulti  genas,  et  [Paul. 
corde  relinquite  somnum. 

Sura  pro  eum  usus  est  Ennius. 

Sum*  pro  eum  usus  est  Ennius  libro  primo :  At  tu  [Fest. 
non  ut  sum  summam  ^  servare  decet  rem  :  et  libro  secun- 
do  :  At  sese  sum  qui  dedcrat  in  luminis  oras. 


4  Legendnm  inonct  Dae.  Ita  ut  alia  sunt  sodes,  si  etudes;  sis,  si  vis ;  ilicct, 
ire  licet:  illico,  in  loco ;  scilicet,  scias  licet.  Pro  ulicet  ed.  Seal,  plicet. — 5  Vet. 
cod.  sumani. 


NOTvE 


manct.  Nam  id  propiie  sulcus  dici- 
tiir.  Apollon.  III.  Ar^on.  'Airrjp&s, 
(pKcyfOuvTCi,  5i'  Tjepos  6KKhu 'Irjcri.  Qiiare 
optime  Nonius  :  '  Sulcus,'  inquit, 
'  onine  riuirquid  in  longitudine  acu- 
leaturn  est.'  Idem. 

'  Sultis]  Mendose  scripta  ita  emen- 
davimud ;  ut  licet  Fcstus  id  non  sciip- 
scrit,  (|nod  eum  fecisse  aliquibus  in- 
diciis  existinianius,  tamen  id  ipsum, 
quod  sciipsimus,  lector  non  asperne- 
lur.  Cicero  in  Oratore:  '  Libcntcr 
etiam  copulando  verba  jiingebant ; 
nt  sodf  s,  pro  si  audcs  ;  sis,  pro  si 
vis.  Jam  in  nno  capsis  tria  verba 
sunt.'    Vide  '  Sodes.'  Ant.  Aug. 


Sultis]  Vide  '  sodes.'  Due. 

'  Sum]  Verstis  Ennii  :  Ac  te,  7ion 
ut  sum,  summam  serrurc  decet  rem. 
Item:  Ad  sese  sum  qui  dederat  in  lu- 
minis oras.  Supple  adi-ocut,  vel  aliiid 
simile  ;  et  de  Horatio  seriiio  est,  qui 
a  lictoribus  comprehensus  patreni  ad 
se  vocat.  Immo  forsan  nihil  niutan- 
d(mi :  At  sese  sum  qui  dederat  in  lumi- 
nis oras.  Ut  sensus  sit :  At  qui  Ho- 
ratium  genuerat,  ait  jnrcsibi  ca-sani 
filiani  videri,  et  sese  in  earn  anim.jd- 
versuruui  fiiisse,ni  occupasset  Hora- 
tiiis.  Sane  niuiis  audacter  Doctiss. 
Merula :  Accedit,  sum  qui  dederat  in 
luminis  oras.  Idem. 


932  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Summanalia,"  liba  faiinacea  in  modum  rotae  ficta.^ 
Summissiorem''  aliis  aedera  Honoris  et  Virtutis  C.  Marius 

fecit,  ne  si  forte  officeret  auspiciis  publicis,  augures  earn 

demoliri  cogerent. 
Summussi,7y  murmuratores.  Nasvius  :  Odi,  inquit,  [Paul. 

summussos,  proinde  apevte  dice,  quid    sit.^    Terentius 

mussare  pro  tacere  posuit,  cum  ait :   Sile,  caela,  occulta, 

tege,  tace,  mussa. 
Suinmussi  dicebantur  muriiutratores.  Naevius  :  Odi,  [Fest. 

inquit,  summussos,  proinde  aperte  dice,  quid  sit,  quod  times. 

Ennius  in  sexto  Aniialium  :  Quintus  in  occulto  mussaia^  ; 

et  Accius  in  Andromacha  :  Dice  ^am  mater  uon  est :  nam 

mussare  sine.  Cacilius  in  Anagnorizomene  :9   Quod  potes, 

sile,  caila,  occulta,  tege,  tace,  mussa,  mane. 
Suopte,''  (suo)  ipsius  ;  ut  meopte,  meo  ipsius  ;  tuopte,  tuo 

ipsius. 
Supat*  signijicat,  ^acit,  unde  dissipat,  disjicit,  et  obsipat,  obicit. 


6  \(\.fi}ictce.     Vir  doct.  corj.  facta. — 7  Vet.  lib.  Summissi.—  8  Vir  doct.  in 
maig.  ed.  Seal,  conjicit  siet. — 9  Ead.  ed.  Agnorizomene. 

NOTiE 

"  Summatialia]  Quap  Snmmano  Deo  Sutnmussl}    Naevii  versus  est  Tro- 

offerebantnr.    Male  Coellus  Rliodigi-  chaiciis :  Odi  suminissos:  proinde  dice 

nus  lib.  IX.  c.  16.  Sumenalia,  quasi  es-  aperte  quid  siet  Quod  times.  Jos.  Seal, 
sent  a  sumine.  Idem.  Sv7nmussi}  Qui  subninssant.    Vide 

"  Smnmissiorem]  iEdem  Honoris  et  '  mussare.'      Versiim  Eiinii  e  sexto 

Virtutis  dedicavit  M.Marcellns,  cum  Annal.  idem  supra  retulit  in  '  miis- 

eam  pater  ejus  vovisset  bello  Galileo,  sare.'   Versus  Accii  sic  forsan  legen- 

Vide  Liv.  lib.  xxvii.  c.  25.     Sed  earn  dus  :  Dice  jam,  mater  non  est,  jam  mus- 

a  Mario   sunimissiorem  aliis  factam  sare  sine.     In  fine  aperte  citatur  Ces- 

nescio  an  alii  auctores  tradant.   Por-  cilius  in  Anagnorizomene :   quare  non 

to  augures,  in  suis  teniplis  designan-  video  quid  agens  Paulus  Caciliumin 

dis,  ea,  quorum  altitudo   impediret  Terentium  mutavit.  Dae. 
quo  minus  liber  esset  aspectus,  de-  ^  Suople]  Gloss,  'suo,  rqi  tSi'ifj,  ru 

moliri  jubebant.  Idem.  <ravr(f.'  'Suapte,  to;  iSi^.'  Lege,  suo/i- 

y    Summussi]    Carmen  Terentii   a  te.  Idem. 
Paulo  relatum  non  reperio.     Sed  vi-  *  Supat}  Vide  '  Insipare  '  et  '  In- 

detur  esse  alterius  poetae  ex  Festi  re-  .sipere.'  Ant.  Aug. 
liquiis.    In  Adelphis  tamen  ille  ait :  Supat]  Desunt  perpauca,  quae  for- 

'  Accipiunda,  et  nmssitanda   injuria  san  non  male  sic  siipplenda  :  Et  insi- 

adolesceutium  est.'  Ant.  Aug.  pat  injicit ;  insipit  etiam  dicituVf  id  est, 


DE    VERBORUM    SIGN  I FIC  \  TIONE    LIIJ,    XVII.         933 

et  iDsipat  insipit       ........ 

injicit 

farinolam. 

Siipat'°  jacit,  iinde  dissipat,  disjicit:  et  obsipat,  [Paul. 
objicit:  etinsipat,"  hoc  est,  injicit. 

Supellectilis  ^  recto  casu,  et  senis  ratione  diceban-  [Fest. 
tur,  quae  nunc  contraria  videntur  esse  finitioni  propor- 
tionis/"^  quia  omnia  vocabula  x  litera  tinita,  per  declina- 
tiones  obliquorum  casuum  syllabam  accipiunt.  Haec 
autem  duo  desciverunt  ab  ea,  ut  alia  complura,'^  quaj 
non  ideo  infirmare  debent  prasceptum. 

Supercilia '^  in  Junonis  tutela  esse  putabant,  quod  [Paul. 
iis  protegantur  oculi,  per  quos  luce  fruimur,'-*^  quam  tri- 
buere  putabant  Junonem  :  unde  et  Lucina  dicta  est. 

SupercUia  i)i  Junonis  tulela  putabant,  in  qua  dicuntur  [Fest. 
inulieres  etiani,  quod  iis  proteganinr  oculi,  per  quos  luce 
fruimur,  quam  tribuat  Juno,  Unde  ipsa  Dea  Lucina  quo- 
que  dicta  videtur. 


10  Vir  doct.    in    maigr.    ejiisdem    ed.    conj.  Sivat. — 11  Vet.  lib.  insipit. 
— 12  Vet.  iioii.purtionis. — 13  Id.  alia  comiitum. — 14  \e{.Vib.J)-uunlur. 


NOT^ 

pulUs  injicit  furinnlam.     Vide  '  insi-  Scd  fiigit  ilium  senex  iinani  oliin  syl- 

pere.'     Necjiie  veio  doctissiimim  Ur-  labani  ascivisse.     Nam  aiUiqui  dice- 

siniim  seqiior  qui /ttriHH/((m  distingtiit,  bant . senex,  senicis.  Dae. 

far  in  alum,  olam  pro  ultuin.  Dae.  "^  SupercUia]  Vaiio  lib.  iv.  de  Ling. 

^  Supdkctilis]  Senex  senis,  nullam  Lat.    eadem   scribit.     Sed   IMin.    lib. 

syllabam  aceipit:   snpcllex  supellec-  xvi.  C.  44.  a  luco,  Lucinam  dictam 

tilis,  duas  lecipit.     Vide  Cliaiis.  lib.  esse  exislimat.     Fuisse  anteni  lucuni 

I.  Ant.  Aug.  eo  ioci,  Van o  eodeni  libio  quarto  af- 

Supellectilis]    Ait  Fcstiis  Supellecli-  fiinrdt.  Ant.  Aug. 

lis  olim  et  senis,  pro  sitptllvx,  et  senex,  SupercUia]     Idem    Varro    lib.    iv. 

jure  dietum  tiiisse,  qua-  duo  nunc  in  '  P'aeta  igitur  a  jiivaudo  et  lure  .luno 

},'enilivo  casu  a  nominativo  sitpcllcx,  Lucina,  a   quo   parientes  <am   invo- 

ct  senex,  finitioni   proportionis   eon-  cant.      Luna  enim   nasecntium   dux, 

trariasunt,  quia  onmia  vocabula  per  quod  menses  Inijiis  ducat.     Hoc  vi- 

X   desinentia    syllabam  unam    ascis-  disse  anliquos  apparet,quod  mulieres 

cunt,  at  supellex  duas  accipit,  nullam  potissiiiium   supercilia  sua  atlribuc- 

vero  senex.    Hu'c  est  Festi  stntenlia.  runt  ei  Deie.'  l>ac-. 


934  SEXTI    POMFEII    FESTI 

Supercilium  '^  dicitur,  quod  supra  cilium  sit,  id  est,  integi- 
mcntum  oculi  superiiis. 

Superescit'  significat  supererit.  Ennius:  Duit\  quidem  ^ 
iinus  homo  Ronise  '^  toga  superescit :  et  Attius  "^  in  Chry- 
sippo  :  Quin  hinc  siiperescit,'^  Spartam,  atque  Amyclas 
trado.  Sed  per  se^  super  significat  quidem  supra,  ut  cura 
dicimus  super  ilium  sedit :  '*  verum  ponitur  etiam  pro  de, 
Graeca  consuetudine,  utilli  dicunt,  vnsg.  Plautus  in  Mi- 
lite  glorioso:  Mea  opera  super  hac  vicina,  quam  ego 
nunc  coucilio  tibi.  In  Phasmate  r*"  Ehe  .  .  .  tandem 
percipio,  super  rebus  nostris  loqui  te.  Pacuvius  in  Me- 
do :  Qua  super  re  interfectum  esse  Hippotem  dixisti? 
Cato  contra  Annium  :  Nemo  antea  fecit  super  tali  re  cum 
hoc  magistratu  utique  rem.  Afranius  in  Virgine:  Aliis 
de  rebus  in  qua  coepisti  super  re. 

Superescit,  supererit.  Ennius  :  Dura  quidem  unus  [Paul. 
homo  Romae  superescit. 

Superstites  antiquitus  appellati  sunt  testes. 

Superstites*  testes  praesentes  significat:  cujus  rei    [Fkst. 


15  Vet.  cod.  Romanus. — 16  Id.  Acer. — 17  Conjicit  Dae.  quin  hide  si  super- 
escit.— 18  Vet.  cod.  cedit. 

NOTiE 

d  Supercilium']  Vide 'cilitim.'  Id.  pie  in  verbis  Plaiiti,  Ehem  vix  tan- 

e  Superescit]  Verba  Attii  mendosa  dem,  l^c.     Verba  sunt  Tranionis  servi 

sunt.  Ant.  Aug.  ad  Simonem  senem  :  '  Quid  Eiiem  vix 

Superescit]  Vide  '  escit.'  Dae.  tandem  Percepi  super  his  rebus  nos- 

f  Duin   (juideni]    Hieronymus    Co-  tris  loqui  te  ?'  Idem. 

lumna  hunc  versum   alteri  connectit  '  Supers  lit  es]  Cicero  lib.  ii.  de  Nat. 

qui  legitur  Annal.  lib.vi.  '  decretum  Deor.  'Qui  totos  dies  prerabantur, 

est  fossare  corpora  telis  Dnin  quidem  et  iiumolabant,  ut  sui  liberi  sibi  su- 

unus  lionio  Romae   toga  superescit.'  perslites  essent,  superstitiosi  simt  ap- 

Hoc   est,   dum    Romanus    supererit.  pellati.'     Heec    vulgaris    interpreta- 

Nam  togati  Romani,  ut  pueris  notum.  tio  :  ilia  prior  reperitur  in  formulis, 

Male  veroMerula:  Dum  quidem  unus  quas  irridet  Cicero  in  oratione   pro 

homo  Roma  tola  superescit.  Idem.  L.  Murena  :  '  Utrisque  superstitibiis 

e  Sed  perse]    Horat.  lib.  ii.  Sat.  8.  praesentibus  istam  viam  dico.'     Quo 

'  Nomentanus  erat  super  ipsum  For-  loco  vereor,  ne  pro  xiirisqxie,  virisque, 

ciu5  infra.'  Idem.  scribendum  sit.  Anl.  Aug. 

'•  In  Phusmate]  Quae  nunc   Latino  Superstiles]   SEi.    qvef.    in.    ivre 

nomine  Mostellaria.   Jam  supra.  Sup-  manvm.  conserunt.  vtreiqve.  sv- 


DE    VERBORTJM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII.      935 

testimonium  est,  quod  superstitibus  prajsentibus,  ii,  in- 
ter quos  controversia  est,  vindicias  sumere  jubentur. 
PJautus  in  Artenione  :  Nunc  mihi  licet  quidvis  loqui, 
nemo  hie  adest  superstes.  Volgari  quidem  consuetu- 
dine  Tpon'ifurjvo  iis  qui  satis  superque  sint.  Siiperstites 
eliam  ^  liberi  parentib/^s  dicuntur  ..... 
.  quamobrem  progredi  cuperem  uUerius  vivai- 
do,  quanquara  onines  siiperstites  mihi  velim. 

Supcrvacaneum,'  u^  videtiir,  secludit  Verrius  ab  vacuo,  (jaod 
vacuum  quidem  dicatur  id  tantummodo,  sujficiat  satis  g.  sit 
fami//«  ;  quod  aiiteni  siipersit  supervixccineum  id  dicitur.  .  . 

Supervacaneum,  supervacuum.  [Paul. 

Supervaganea  dicebatur  ab  auguribus  avis,  quae  ex  summo 
cacumine  vocem  emisisset :  dicta  ita,  quia  super  omnia 
vagatur,  aut  canit. 

Supervaganea  avis  rocatur  ab  auguribus  qucB  ex  sum-  [Fest. 
mo  cacumine  vncem  emisit,  quia  quasi  in  aliissimis  superque 
omnia  vagatur  ii]>pel/ata    ....... 

Supparus""  dicebatur  puellare  vestiraen^wm  lineum,  quod  et 

NOT.^ 

PERSTITIEVS.    PR.ESENTiBVS.   viNDt-  stes,  siicccssor,  qui  stipercst.     Super- 

riAS.  svMVNTO.  et  Pratoris  verba  :  stites,  qui  relinqunntur.'  Idem. 

VTREISQVE.  svPERSTiT(Bvs.PRAESEN-  '  Sujiervucaneum]  Lego, /rf  <a»i<«m- 

TIBVS.  HANC.  viAM.  DEico.     In  qui-  modo  qnod  siifficiat  satisijue  sit  fumilia, 

bus  verbis,  vtreiqve,  et  vtreisqve  ^c.     Hie  aiitcm  supcriucmieum  poni- 

semper    intellii;e,    utnimqiie     retim.  tur  pro  supervacuo.     Et  inter  iitriini- 

Quare  male   quidani   piitant   legen-  que  iil  ditiFerenliac  statiuint  Gramnia- 

dnm,      viREiSQVE.      svperstitibvs.  tici,  ut  sw/)cn;ritaJU'?<?n  id  (iicatnrqiiod 

Idem   enini,  ac    si    direret :  Utriqiie  non    est    tiecessariiini  ;    svpervacunin, 

rco  prapsentibus   teslibus   banc  viam  qnod   abundat  et  .siiperfJiiit.     Qiiain- 

dico.  Jos.  Seal.  vis  iliiid  discriinen  non  observarunt 

.S'u/Jers<i<fs]  Kespicit  legem  12. Tal).  Veteres.  Idem. 
SEI.  QUEL  IN.  JURE.  MANUM.  coNSE-  "'  tSw/j/wcwsJ  Utitiir  imc  verbo  Plan- 
RUNT.  UTFiEiQUE.  suPERSTiTiuus  tus  in  Epidico.  Sed  a  Feslo  alia 
PR/ESENTiBUS.  VINDICIAS.  suMUNTo.  multa  pootainin  exeiiipla  afienuitiir  : 
Utrique,  \(i  cat,  utcrque  reus.  Qiiare  in  quibns  Afraniiis  in  Epistiilaex  No- 
male  qui  legunt  virisq.  pr.esekti-  nio  Marcello.  A7it.  Aug. 
BUS.     De  vindiciis  siio  loco.  l>af.  Siipitarus]    Supparus  lineum  puella- 

^  Supeislites  eliam]  Deest  tantiim  rum  vestimeiitum,  quod  ct  subucula  ap- 

nomen    Poiitac  nescio  ciijiis.     Gloss.  pellatur,ul  ail  Poviponius  in  I'ullonia  : 

•  Stiperstes,  e^cSpor,  irtptwi/.'    '  Super-  Hem  velum  vmne,  quod  ex  lino  est,  Sup- 

slites,  7repiA.€Aei/x/LieVot.'  i.  e.  '  Snpcr-  parum  dicitur.     I'uHicum  veslimentum 


»38 


SliXTI    l>OMHRII    FESTI 


subucula  *9  appeNatiir.     Pomponim  in  Fullonia 

.  velum  omne,  quod 
ex  lino  est,  diiilur  sM/;parum.  Vumceum  vestimei/tiim  ita 
I'ocat  Nasvius  de  hello  Ptntico  :  et  in  Nautis  vocat  Nep- 


19  Ed.  Seal,  subulca. 


NOTiE 


ita  vocal  Ncevi.  de  hello  Punico,  et  in 
Nautis.  Nos  aiitem  restem  consccra- 
tam  suppanim  rocamtis :  et  nunc  suppa- 
ros  dicimus  vela  liniu  in  crticem  expunsa. 
Mulicr  videtur  puella  esse,  supparo  in- 
duta,  ut  ait  Afianius :  Puella  non  sum, 
supparo  si  induta  sutn.  Ita  h<¥c  divi- 
navinms,  vel  potiiis  iiariolati  siitnus 
ex  liis  Festi,  qua?   nobis  siipersnnt, 


cnira,  ut  patet  ex  Notiio,  de  homine 
loquitur  Varro  qui,  AuroiJe  vestes 
iiuliitus,  Auroiam  sinnilabat,  ita  ut 
quap  tribus  locis  apud  Noniuni  dis- 
tiacta  leguntur  in  '  affici,'  '  suppa- 
inm,' et  '  ostrinam,' ita  conjungenda 
sint  :  Auroral  ostrinum  hie  indutus 
supparum  :  Coronam  ex  auro  fidgen- 
tern  gerit,  Luce  locum  ufficiens.     Ad- 


reliquiis.  Jam  supparum  esse  omne  dit  Festus  supparum  esse  subucu- 
linteum  velum,  id  verimi  est,  neque  lam.  Varro  tauien  aperte  distinguit 
aliter  potest  esse.  Ita  enini  et  vela  lib.  iv.  de  L.  L.  '  Alterum  quod  sub- 
in  navibus  vocabant.     Unde  Lucanus  tus,  a  (pio  subueula,  alterum  quod  su- 


et  Seneca  dixerunt :  '  Suppara  velo- 
rum.'  Vesiein  consecratam,  et  veja- 
inentum  in  signis  niilitaribus  cruci  su- 
perpositum,  iS'i/Kn«/H  vocari,  tarn  cer- 
ium est,  quam  varum  illo  Tertuliiani 


pra,  a  quo  supparus:  nisi  quod  id 
dicunt  Osce.'  Sed  magis  placet  Festi 
sententia :  et  erit  supparus  ab  virh  et 
(pdpos,  ut  'subueula'  a  '  snbuo,' pro 
'  subduo.'  Addit  Festus,  velum  omne, 


loco  supra  a  nobis  eniendato  indica-  quod  ex  litio  est,  supparum  dici.  Et 
li :  '  Siparailla  vexillorum,et  candes  verum  est.  Ita  et  vela  in  navibus 
labarorum  '  (vel,  et  Cantabroriim)  vocabant.  Unde  Lucanus  et  Seneca 
'  stola:  crucium  sunt.'  ^ dm  et  candes  dixerunt : 'suppara  velorum.'  Addit 
vestes,  et  sipara,  vela  ilia,  de  quibus  Festus  :  Puniceum  vestimentum  ita  vo- 
ait  Festus.  Jos.  Seal.  cat  Navius.  Doctiss.  Vossius  legit 
Supparus'}  Hie  quaedam  suo  loco  Punicum  vestimentum,  ut  signet  Sche- 
mota  sunt.  Quare  locum  integrum  ma  Cartbaginiensium,  quorum  cum 
sic  compono:  Pomponius  in  Fullonia  Romanis  bellum  describebat  Na-vius. 
Mulier  videtur  puella  supparo  in-  Idem  quod  sequitur,  in  Nautis,  non  pu- 


duta.  Ut  Afranius  ait,  Puella  non  sum 
supparo  si  induta  sum.  Nunc  velum 
omne  quod  ex  lino  est,  Sfc.  Nihil  cer- 
tius    hac    restitutione.     Verum     est 


tat  esse  fabulap  nomen,  sed  commune 
sen  appellativum,  ut  sententia  sit, 
NEEvium,  quo  loco  describit  nautas 
vestem    Neptuno  consecrantes,  ap- 


quod    ait   Festus,   supparum  vestem  pellare  eam  supparum.     Sed  vix  ])u- 

puellarenj    fuisse.     Nam    male    viri  tern  ila  lorutum  fuisse  Festum  :  quare 

docti  virllem  vestem  interpretantur  hie  potius  t'abulam  cui  Nautce  nomen 

in    illo   Varronis    ex    Eiimenidibus:  erat   de&ignari   crediderim,   quamvis 

'  Hie  indutus  supparum  coronam  ex  ejusdem  nulla  alibi  facta  sit  mentio. 

auro  et  gemmisfulgentem  gerit.'  Hie  Dae. 


DR    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVH.         f)37 

tuno  restem  consecratam,  supparum.     At  nunc  supparos 

(ippe/himiis  vela  /aiea  in  -^  crucem  expcuim."  Mulier  r/dc- 

tur  puella  supparu   induta,  vel  Afranms   ait :  Puella   iwn 

sum°  supparo  si  induta.  sum. 
Supparus  ?  vestinientum  puellariim  lineum,  quod  et  [Paul. 

subucula  (id  est,  camisia)  dicitur.  Afranius  :  Puella  non 

sum,  supparo  si  induta  sum. 
Suppernati  dicuntur,  quibns  femina  sunt  succisa  in  modiim 

suillarum  pernarum.     Ennius :  His  pernas  succidit  ini- 

qua  superbia  Poeni. 
Suppernali'^  dicuntur,  quilnis  /ewina  sunt  succisa  in  [Fest. 


20  Ead.  ed.  j«/n. 


NOT.E 


"  Ah«c  si/pparos  appellamus  vela  li-  pellatiis,Tace,  inqiiit,  neque  cnim  pii- 

nea  in   crucem  expansa]  Velamentuin  ella  sum,  quamvis  vestem  piiellarein 

in  signis  niilitaribus  cruci  superposi-  induta.     Quod  et  recte  advertisse  vi- 

turn   supparum,  sive  siparum,  vocari,  deo  doctiss.  Cupeinm.  Idem. 

certiun  est  ex  illo  Tertiilliani, '  Sipa-  i'  Supparus]  Camisiam  dixisse  Fes- 

ra  ilia  vexilloriim  et  candes  labaro-  turn  non  arbitror,  iit  nee  minare:  licet 

rum,'  (vel  et   Cantabrorum)  '  stolae  ntroque   verba   Paulus  utatnr.    Ant. 

ciucium  sunt.'     Ex  his  anteni   Festi  Aug. 

verbis  optima  coUegit  Voss.  Festuni  Supparus]    Camisiam  usurpat  Pau- 

vixissesnb  Iniperatoribus  Christianis,  his,   verbum  suae   trtatis,  ac   suornin 

cum  jam  in  bouore  ab  omnibus  sacra  honiinuni  eleganiia  dignum.  Camn  est 

crux  haberetur.  Idem.  barbaruni   vocabulum  :    id   significat 

°  Puella  non    sum]    Hunc    Afranii  lectum.     Hodiecine    in  idiotismo    suo 

versura  ex  Epistolasiclaudat  Nonius  retinent  Hispani.    Camas  enim  lectos 

in  voce  '  sujiparuni  : '  '  'face,  puella  vocant.     Ab  eo  tunicani  lincain   noc- 


non  sum,  supparo  si  induta  sum.' 
Quein  versum  Festi  sententiee  repug- 
nare  ait  Vossius  cum  ex  eo  supparus 
videatur   potius  vestinientum   virile. 


turnam  vocarunt  Camisiam.     Auctor 
Isidorus,  et  ipse  homo  Hispanus.  Jos. 
Seal. 
1  Supperyiati]    Prjeter  Pauli  epito- 


Ideoque   per    interrogationcm    legit,  men  referabat  Festus  Catulli  versuin 

'  Tacc,  puella  non  sum,  supparo  si  in-  ad  Coloniam,  ut  Politianus  olim  anim- 

duta   bumr'     Additque    videri    verba  advertit.     Scd  in  dnobiis   verbis,  ut 

esse  mulieris  se  puellam  simulantis.  aibitror,  aliter  scripsit  Festus,  atque 

'  Tace,'  inquit,  '  an  me   esse  puellam  hodie    librarii  edere  soliti   sunt,    In 

negas,  cum  me  supparo  indiitam  vi-  fussa    Liguri  jacel    suppernata   securi. 

deas?'     Sed  fallitur  vir  doctissimus.  Politian.  cr/JtrHdia  maluit :  quod  Ma- 

Apud  AfVanium  enim  liumo  loquitur,  rulliis    irrisit  :    alii   seperata   scripse- 

qui,  quod   supjiarum   indutus    esset,  runt.     Pro   Ligari  autem   Liguri,  ct 

ideoque  ab  ubviu  quasi  puella  com-  Ligeris  alii  iiiiinutaruut.     iSos  quid 


938 


SEXTI    POMPEII    FESTl 


modum  suillarvLm  pernarum.  Enriius  in  AnnaUbus :  Is  per- 
nas  succidit  iniijua  supcrbia  Poeni :  et  Catn///s  "■  ad  Co/o- 
niam  :  In  fossa  Liguri '  jafe^  suppemata  securi. 

Supplicia  Veteres  quaedam  sacrificia  a  supplicando  [Paul. 
vocabant. 

Supplic/a  ^  sunt,  qucc  caduceatores  portent :  ea  same-  [Fest. 
bantur  ex  verbena  felicw  arboris ;  nee  enini  ex  alia  suppli- 
c'vci fas  erat,  quani  de  ferbenis,  sumi.  S'mnius  Capita  ait, 
cum  civ'is  necaretnr,  institutumfuisse  ut  Semoniae  res  sacra 


1  Ead.  ed.  in  fossa  ligari. 


NOTiE 


opinaniur  Festiim  scripsisse,  tradere 
oontenti  siimus :  contentiones  gram- 
inaticis  r»'linqiirmiis.  Est  etiam  '  ada- 
mas  superiias'  sciiptiim  in  Augusti 
ail  IMascenatem  cpistnia  apiid  Ma- 
crob.  lib.  ii.  Saturn.  Ant.  Aug. 

Suppernati]  Catullus  :  '  veliit  alnus 
In  fossa  Lignii  jacet  suppemata  se- 
curi.'  Cum  id  elegantissime  ab  ele- 
gantissimo  poiita  dictum  sit,  miror, 
quare  superstitiose  adeo  rejecerunt, 
ut  non  ausi  sint  vulgatam  lectionem 
ineptissimam  mntai e...se/)arafa  securi. 


et  jaceutes  vivos  succisis  femiuibus 
poplitibnsqne  inveneiuiit.'  Dae. 

r  Et  Cntulusl,  Versus  Catulli :  '  Et 
velut  alnus  In  fossa  Liguri  jacet  sup- 
pemata spcnri.'  In  antiquis  Catulli 
editionibns  separata  scriptum  :  primus 
Politianus  expernata  conatus  est  in 
Miscellaneis  cap.  73.  Idem. 

*  Supplicia]  Optime  supplicia  vocat 
Festns  quas  gerebaut  caduceatores, 
id  est,  oratores  ad  pacem  petendam 
missi.  Sailust.  in  Jugurth,  '  legates 
cum     suppliciis     mittit.'      Similiter 


An,  obsecro  vos,  hoc  Latine  est  loqui  ?  Graecis  iKer-npia  dicta.     Et  ex  verbe- 

Saltem  si  de  barbarismo  non  suspica-  nis  tiebant,  hoc  est,  ex  ramis  frondi- 

bautur,  tanti  debebat  apud  eos  esse  busque  omnium   sacrarum  arborum, 

auctoritas  Festi,  ut  quod  ipse  in  Ii-  ut  Lauri,  Olivae,  Myrti,  &c.     Qua- 

bros  suos  retnlisset,  id  melius  puta-  propter  Graecis  UirriptoL  /cA.a5oi,  '  sup- 


rent,  quam  quod  in  depravatis  codi- 
cibus  nostris  habetur.  Versum  En- 
iiii,  His  pernas  succidit  iniqua  svperbia 
Poeni,  interpretatur  Livius  de  clade 
Caunensi  loquens,  cum  ait, '  quosdam 
jacentes  vivos  '  succisis  feminibus 
poplitibusque  inventos  fuisse.'  Jos. 
Seal. 

Suppernati]  Suppemare  est  iKvev 
pl^eiv.  Gallice  couper  lesjarrets.  In 
versu  Enuii  is  pro  his,  ut  supra  saepe. 
De  Clade  Cannensi  loquitur,  de  qua 
Livius  lib.  XXII.  sect.  51.   '  Quosdam 


plicuni  rami,'  ut  Sophocl.  CEdip.  Tyr. 
iKerrjpias  6a\Kovi  vocavit  Herodian. 
lib.  VII.  '  Supplicationis  ramos.'  Ea 
supplicia  iiifulis  obvolvebantur.  Liv. 
lib.  XXIV.  sect.  30.  *  Quos  ubi  ex  sig- 
nis  armorumqne  habitu  cognovere 
Hippocrates  atque  Epicydes,  ramos 
oleaj  ac  velanienta  alia  supplicum 
porrigentes,  orare,  ut  reciperent  sese, 
receptosque  tutarentur.'  Et  lib.  xxv. 
sect.  15.  '  Legati  eo  ab  Tydia  et 
Neapoli  cum  infulis  et  veUmentis 
vcnerunt,  precantes  ut  a  cicdibus  et 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII. 


939 


iieret  vervece  bident^  ut  eo  sacrificio  pana.  solutis  civihus, 
caput  ipsiim  damnciii,  patvimoiiiitnique  cui  delibatuin  esaet, 
id  fieret  sixcrum  Deo,  indeqne  fuisbe  solituin,  ut  quia  liaic 
ill  Forum  supplic<xn6i  causa  prodiret  Rex  sacronxm,  ut  id 
xocaretur  suppliciuin,  hoc  rero  semper  xelatum  a  tnultis, 
quo  exe/uplo  docet  s\npplicia  did  supplicameula  :  nunc  fere 
supplu/a  pro  panis  dicuntur. 
Supplicmvo}  a  supp/ZcvVs  differt,  ut  nsus  argmt,  quod  i/i  usu 
sit,  ut  dicimus  base  Deorum,  illud  hominum:  cum  sumdiiwx 

NOT^ 

al)  iiicendiis  parceretnr.'  Quae  se-  na  soliitLs,  caput  damnati,  patiimoni- 
quiintur  usque  ad  quo  exemplo  verba  unique,  cujus  causa  id  fieret,  sacrum 
sunt  Sinnii  Capitonis,  referentis  sup-  Divis  nianibus  esset.  Inde  solitnm, 
pliclum  inde  dici,  quod  cum  civis  ne-  cum  prodit  sacrificandi  causa  rex  sa- 
caretur  rex  sacrorum  in  forum  pro-  crorum,  ut  id  vocetur  supplicium: 
dibat,  ut  Semonia;  Deae  (quas  eadem  quasi  vero  semper  ela. . . .  quo  exem- 
et  Na>nia)  rem  sacram  faceret,  qua  plo  docet  snpplicia  esse  sacrificia  : 
cives  poena  solvereiitur,  et  ex  nece  ci-  at  nunc  fere  supplicia  pro  poenis  di- 
vis ainolirentur,  piacnlum,  et  caput  cuntur.  Hasc,  aut  non  multum  di- 
Damnati  bouaque  ejus  consecraren-  versa,  scripsisse  Festuni  pulamus.  Et 
tur.  Inde  Isidor.  lib.  v.  cap.  27.  cum  sacram  fieret  pro  eo,  cujus  ca- 
*  Supplicium  propiie  dicitur,  non  quo  P"t  devotum  esset,  quo  supplicarent 
quis  punitur,  sed  qui  ita  damnatur,  Diis,  et  deprecarentur  rh  vijxiffrrrtiv , 
ut  bona  ejus  consecrentur,  et  in  pub-  quia  interficerent  civem,  propierea 
lico  redi^'antur.  Nam  supplicia  di-  supplicium  dici  ccEptum  pro  prena 
cebantur  supplicamenta,  et  suppli-  capitali.  Sane  ariete  aut  vervece 
cium    dicitur,   de    cujus  damnatione  solebant  amoliri  contractum  ex  nece 


delibatur  aliquid  Deo.'  Et  lib.  vi. 
cap.  18.  ex  Servio  in  lib.  i.  yEneid. 
'  Unde  supplicia  dicuntur  supplica- 
tiones,  quaj  fiebaiit  de  bonis  passo- 
rum  supi)licia  ;  sacrae  enim  res  de  re- 
bus execrandorum  fiebant.'  Nunc 
satis  apertum  cur  postea  supplicium 
de  pfEoa  capitali  dictum  sit.  Idem. 

Supplicin]  Hie  multa  Festus,  quae 
interpretem  desidcrant,  vel  potius  li- 
brum  emendatiorem.  Ant.  Aug'. 

Supplic]  Supplicia  sunt  sceptra, 
qu<£  caduceatores  {lortaut.  Suntau- 
tem  verbenae  felicis  arboris.  Non 
enim  alia  supplicia  fas  erat,  quam  ex 
verbcnis,  sumi.  Sunt  et  supplicia, 
qua;,  cum  civi«  necaretur,  fiebant. 
Tunc  enim  Semoniac  rex  sacrorum 
vervece  bidente  facil,  ut  civibus  prc- 


alicujus  piaculum  :  quod  supra  in  lege 
Nuiuae  a  nobis  expositum  est.  Se- 
moniae  Deae  nieminitcx  Varrone  Aii- 
gustinus  :  reprebendit  deinde  Ver- 
rium  more  suo,  qui  in  boc  verbo  ex- 
plicando  liallucinetur.  Jos.  Seal. 

'  Suppliciutn]  Supplicium  a  suppliciis 
differt.  Id  quod  consuetudo  arguit: 
quod  soleainus  dicere  bipc  Deorum 
snpplicia.  Contra  dicimus,  ut  suma- 
tur  supplicium  de  aliquo  :  id  est,  de 
portetur:  autjubeatur  flagris  caedi. 
Idem. 

Suppliciumi  Hasc  supcrioribus  pra?- 
mitti  debent,  et  cum  iis  ita  conjungi, 
ut  caput  unimi  efliciant.  Ita  enim 
Scliedii>.  Ait  Festus,  sivc  Verrius, 
sup])licia  dici  Deorum  supplicationes, 
supplicium  veto  quo  boruines  pltctua- 


940 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


snpp//c?«»«  de  aliqiio,  id  est,  de  poe/io  agatur  ejus,  qui  jube- 

(III-  coedi. 
Supprcmum  modo  significat  summum,  modo  extre-  [Paul. 

nuim,  modo  maximum. 
Su\)p7emum"  modo  significat  summum,  ut  cum  dicit  .   [Fest. 
.  pater  suppreme  belli  et  armorum  Mavors  po- 

tens.     Plaulus         .  ....... 

Me  certe  supjyremum  habuisti  semper  hi  rebus  tuis  :  alias 

e^iiemum  signijicat,  ut  in  \eg\\iVi&   xii.     Solis  occusus  su- 

jpreraa  tempestas  esto       ....... 

.  Supremo  crimine  necte  tuo.     Unde  dicimus  ab 

illo  sepeliri  die  supremo  ....... 

et  quasi  supremo  lugentes         ...... 

tempora  voltu.     Cato  de         .....         . 

Jolentis  nunquam  cuiq.  reo  apud  Pratorem  denegasse  sup- 


tiir.     Sed  et  sm/)J)/?cw  quse  de  liomini- 
biis  siiniantur  dici.  Dae. 

"  Suppremu7H]  Tria  significare  hoc 
nomeii  Festus  exeinplis  docuerat, 
quae  a  Paulo  oniissa  stmt.  Suniimini, 
ut  cuiH  Plautus  ait,  3Ie  snpremum 
habuisti  semper.  Extiemiim,  cum  lex 
duodecim  tabulaiuu)  :  Solis,  inquit, 
occasus  suprema  tempestas  esto.  Vi- 
dend.  Varro  lib.  v.  de  Linj;.  Lat. 
Gell.  lib.  XVII.  rap.  2.  et  Censorin. 
de  die  natali,  item  Plin.  lib.  vii.  cap. 
CO.  Teitia'.  sij^nificationis  exeniplum 
est,  suprema  mulia,  id   est,  maxima, 


NOT/E 

giiasi  suppremo  lugentes  tempora  voUu. 
Item  Catonem,  qui  dixit  suppremain 
advocationem.  In  fine  :  Alias  pro  maxi- 
mo  :  cum  iluas  oves,  et  triginta  botes 
suppremam  muUam  diccrent  :  hoc  est, 
maximum.  Jos.  Seal. 

Svppremum}  Siipremuin  modo  sum- 
mum, ut  '  supreme  Jupiter.'  Tereiit. 
modo   idlimum.       In    12.  Tabnlis.  si 

AMBO.  PR^SENTES.  SOL.  OCCASUS.  SU- 
PREMA.    TEMPESTAS.    ESTO.       Id     tSt, 

wpa  eVxarTj.  Modo  maximum.  Ut 
'  .suprema  muita.'  Sed  lia?c  signifi- 
catio  nullo  modo  diversa  est  a  prima 


de  qua  Sex.  Pompeius  sajpius  scribit.     ilia  qua  supiemuni,  summum,  iiotat. 


Ant.  Aug. 

Supp . . .  ]  Suppremum  modo  significat 
summum,  modo  extremum,  modo  maxi- 
mum. Sum7num  :  ut . ., .  Pater  suppre- 
me, belli,  et  armorum  putens.  Plautus . . . 
Me  suppremum  habuisti  semper  in  om- 
nibus rebus  tuis.  Alias  extremum  sig- 
nificat, ut  in  legibus  12.  Solis  occasus 
supprema  tempestas  esto,  Sfc.  Deinde 
citabat  exeuiphiin  scriploris  cujus- 
dani,  qui  dixerat,  ab  illo  sepeliri  die 
suppremo.  Item  lieioicitm  versum  :  Et 


Supra  ab  incerto  poeta  'armorum 
potens'  Mavors  dicitur,  quomodo  ab 
Horatio  '  Cypri  potens  '  Venus. 
Plauti  versus  videtur  esse  ex  Pseu- 
dol.  act.  I.  so.  1.  Sed  (jui  in  libris 
editis  non  leviter  immutatiis.  Sic 
enim  legitur :  Nam  tu  me  antidluic 
Supremum  habuisti  comitem  consiliis 
tuis.  Sequebatur  pentameter  incerti 
poetae,  Suppremo  crimine  necte  tuo. 
Item  versus  Heroicus :  Et  quasi  sup- 
premo lugentes  tempora  voltu.  Dae. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVII,         941 

premam  ?idvocatio>iem.  Atlas  pro  maximo  cum  duas  oves 
et  triginta  boves  s?/jJremam  \w\x\tam  diceroit. 

Suppiim  ''  antiqui  dicebant,  quem  nunc  supinum  dicimus, 
ex  Grajco,  videlicet  pro  aspiratione  ponentes  literam,  ut 
cum  idem  uAaj  dicunt,  et  nos  sylvas  :  item  s^,  sex :  ct 
sTCTu,  septem  :  ejus  vocabuli  meminit  etiam  Luciiius  :  Si 
vero  das,  quod  rogat,  et  si  suggeri  ^  suppus. 

Suppum  antiqui  dicebant,  quem  nunc  supinum  [Paul. 
dicimus. 

Surregit,  et  sortus  pro  surrexit,  et  quasi  possit  fieri  surrec- 
tus  frequenter  posuit  Livius. 

Surregit-'  et  sorctus  dintiqiii  ponebant pro  surrexit,  [Fest. 
et  ejus  parti!C?;9/o,  quasi  sit  surrectus,  quihus  L.  Livii/s ' 
frequenter  iisus  est. 

Surremit/  sumpsit :  inque  manu+  surremit  hastam.  [Paul. 

Sun-emit  sumpsit :  inque  manum  surreinit  hastam.         [Fest. 

Surremsit,  sustulerit.  [Paul. 

Idem  Surempsit"  usurpavit,pro  pue/?/m  sustuleriY.      [Fest. 


2  Vir  doct.  in  niarg.  cjiisdem  ed.  conjicit  suggeris. — 3  Ead.  ed.  L.  Livillus. 
— 4  Vir  doct.  in  marg.  ejusdem  ed.  conj,  mumim, 

NOT.E 

"  iSuppiim]  Grapci  i/TTTioi/diciint  su-  tiqiii  ponebant  pro  SMrg^if,et  ejns  par- 

pinum.     Silcas  aiiteni  Veteres  scrip-  ticipio,  quasi  sit  surrectus,  ut  est  in 

sisse,  noil  sylvas,  omnia  antiqua  mo-  Annalibiis    L.   Livilli  :    in  quibiis  id 

nnmenta  testantur.  Ant.  Aug.  frequenter  est.     Paulns  abljreviaior, 

Suppum]  Versus   Lucilii  :    Si   vero  pro  L.  Livilio,  Livium  poctam  intelli- 

das,  quod  rogat,  et  si  siiggeri'  suppum.  git,  nescio  an  diversa  lectioiie  a  nos- 

Significatnm    proverbialem    habet  :  tra  nsus.  .Jus.  Seal. 

hoc  est,  si  illi  ex  sententia  respon-  ^  Surremit]  Infra.      Adliuc  qna?ro. 

des  :  si,  quod  optat,  facis.     Suppus  Est  enini  historia  penitus  mihiincoui- 

est  pars  tali  hisorii,  quaf  Greece  i/V-  perta.  Idem. 

nos  dicitiir.     Cum  tahis  ita  caderef,  Surremit,  sumpsit]  In  omnibus  edi- 

ut  supina  pars,  quae  vocabatnr,  siipe-  tionibus  male  acceptus  est  liic  locus, 

rior  esset,   erat  feiix  jactiis.     Suppi  cum   media  Festi  verba  j^fmdat  lia'C 

meminit  Isidorus.  Jos.  Sad.  Pauli  Epitome,  Surrempsit,  mstuUrit. 

Suppum  antifjui  dicebmit]  Lege,  Vi-  Quare  illam  remove  sis,  et  reliquasic 

delicet  pro  adspirutione   ponentes   lite-  continiiabis  :    Surremit  sumpsit,  inijue 

ram  S.     Suppus  est  a  Graico  ihrtos,  manum  surremit  hastam.     Idem   etiam 

ejecto  T   Sirios,  vnhs,  '  siipiis,'  *  sup-  surrempsit  usurpavit  pro  puerum  suslu- 

piis.'  Dae.  leril.  Dar. 

y  SurregH]  Surregit,  et  sorctus  an-  *  Surrempsit]    Verba   Festi   inter- 


f)42  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Stirium  ^  .  .  •  •  cum  dixit :  qui  ita  appeUatus  est , 
quod  cum  i}i  Academia  et  Lt/cio  nobilissiwos  i)iter  excel- 
leret,  atqueob  enm  causam  pneslantissimiis  semper  habitus 
fuissef,  aislituit,  cum  disputaretur,  ut  primus  snmereturis 
qui  esset  ipso  dignior,  unde  (rnvpiov  xu)  ovxsti  XOpiov  ilium  nomi- 
nnvit,  quod  si  mowitus  esset,  disputaniem  non  unnquam  re- 
fellehat  Socratem  quas     .  .     coujecerdit  in  librum  a  se 

scriptum,  quern  inscripserat  Scy rium,  oh  eum,  cujus  gratia 
id  appel/ai'f/a^  opus. 

Surum'=  dicebant,  ex  quo  per  deminutionem  surcuius  factum 

est.     Plau^«s  iu 

.  S//7-M/7Z /<on  est  tibi:  surum  dicebant  pa- 
lam  item ;  nam  quia  sepiebatur  circus  surculis,  longum 
deligebant  surum,  tum  poliebaut  ascia  .... 
.  aut  asulae  .  .  Eunius,  unus  suxus 
surum  ferre  tamen  defendere  possent 

Surum  dicebant,  ex  quo  per  deminutionem  sit  sur-  [Paul. 
cuius.  Ennius  :  Unus  surus  surum  ferret,^  et  tamen  de- 
fendere  possent. 

Sus  Minervam/  in  proverbio  est,  ubi  quis  id  docct  [Fkst. 

5  Id.  \h'\d .  ferre. 

NOT/E 

pretein   desideraiit,  et   videntiir  ad  Eiistath.  pag.  782.     Edit.  Rom.     Ifa 

alia  verba  etiam    peitineie,   praeter  ut  ab  eo  Sctjrii  dicti  fuerint  lioiiiines 

surremjisit.  Ant.  Aug.  miliins  pretii.  Dae. 

b  Suriitm.. .]  Quantum  in  his  tene-  "  Surum]  Vide  '  Rigido  '  et  '  Cre- 

bris  videre  possnmns  agebat  hie  Fes-  brisuro.'      Versus    Ennii    mendosus 

tus  de   Philosopho  quodam,  qui  na-  est.  Ant.  Aug. 

tione  Syrus  cum  esset,  ne  eo  nomine  Suruni]  A   surus  fiet  diminutivum 

male  audiret,  ut  Syri,  Varro,  sive  ali-  surulus,  sed  Veteres  dicebant  surcus, 

us,  Scyrium  ilium  dixerat.   Hucenim  unde  surcuius.      Versus   Piauti    non 

pertinent  Gra^ca  verba  o-Kupioi' /cal  oil-  extat :  qnee    sequebantur   post  amiia 

Ken  crvpiov.     De  eo  autem  composi-  divinare  non  possum.     Ibi  referebat 

tum   librum  ea  de  causa  Scyrium  in-  Festus  quomodo  Circum  suris  et  as- 

scriptum  esse.     Qnaereudum  Philo-  sulis  sepiebant.    Versum  Ennii  idem 

sophinomen  vel  potius  historia.  Ful.  supra  retnlitin  '  Rigido.'  Dae. 

Ursin.    Forsan   per  aKvpiov  ad  pro-  <*  Sus  3Iinervam]  Hoc  proverbium 

verbium  illud   antiquissimum  allusit  sic  extulit  Theocrit.  Idyl.  v. 'Ts  ttot' 

quisquis    ita    Philosophum    vocavit,  'Adavaiav   epiv    ijpiffev.      '  Sus    contra 

CKvpia  apxh,   quod  eVi  Tav  evTe\wp  Kol  Minervam  certamen  certavit.'     Ubi 

fiTjUi'    XvaiTfKh   ix^vToiv    dicebatui'.  Scholiastes:    irapoif^ia    iarl    twv  to7s 


DE   VKRBORUM    SIGNIFICATiONE    LIB.    XVII.        943 


alterum,  cujus  ipse  inscius  est :  quam  rem  in  medio,  quod 

aiunt,  positam  Vano  et  Eiihemerus®  ineptis  mythis  in- 

volvere  maluerunt,  quam  simpliciter  rererre. 
Suspectus  a  suspicor  venit,  et  a  suspicio.  [Paul. 

Suspeclus  est  d'lverscc  significationis ;  a  suspicor  enim,  et  [FiiST. 

suspicio  part/w  venit.    Itaque  non  mirum  si  non  una  sigui- 

ficatio  dari  potest. 
Susquc,  deque,  significat  plus  minusve.  [Paul. 

Susgue,  derjue,*  J'req uens  est  y>t^o  plus,  minusve;  s/o///"-  [Fest. 

Jicat  autem  id  qxxoA  antiqui  usque  dicere  soliti  erant. 
Siitela?,^  dolosse  astutias,  a  similitudine  suentium   [Paul. 

dictce. 
Sutelce,  dolosa,  ostutiae,  a  simili^Mf////e  suentium  dictae  [Fest. 

sunt. 
Sutrium^'  quasi  eant,  j<lique  in  proverbium  ahiit  ex  hac  cau- 

NOTiE 


Kpeirrocrii'  avTept^6m(cv.  i.  e.  *  Pro- 
verbium est  in  eos  qui  melioribiis 
certant.'  Cicero  Epist.  lib.  ix.  Ep. 
18.  'Veni  igitiir,  si  vir  es,  et  disce 
jam  irpo\(yo/xevas  (]uas  quaeris.  Etsi 
sus  Miiiervam.'  Et  Academic,  qiispst. 
lib.  I.  '  Sed  qtiid  ego?  inqiiit ;  ant 
siimne  saniis  qui  lieec  vos  doceo  ? 
nam  etsi  non  sus  Minervam,  tit  ai- 
nnt,  tamen  inipte  qiiisquis  Miner- 
vam docet.'  AUusit  lib.  ii.  de  Ora- 
tore  : '  Sic  ego  nunc  Crasso  audionte 
prinnim  loquar  de  facetiis,  et  docebo 
sus,  ut  aiiint,  oratoremeum:  quern 
cum  Caiuliis  nuper  audisset,  foenum 
alios  aiebat  esse  oportere.'  Idem. 

«  Eukcmerus]  '  Autiquus  auctor 
Enhemeius, qui  full  ex  civitale  Mcs- 
sana,  res  gestas  Jovis  et  ceterorum 
qui  Dii  putantur  collegit,  historias- 
que  contexuit  ex  titiilis  et  inscriptio- 
nibus  sacris  qux  in  antiqiiissimis 
tenifilis  liabebantur,'  Sec.  Lactant. 
de  Fals.  liel.  lib.  i.cap.  II.  Dae. 

f  .S'ttsr/i/e,  t/eiyue]  Plant,  in  Ampliit. 
*  Atque  id  nie  susfpie  decjue  esse  lia- 
bituiam  putat.'  Vide  Gell.  lib.  xvi. 
cap.  y.     Ison  placet  interpreiatio,ut 


sit  idem,  quod  plus  minusve  :  neque 
etiani  idem  quod  usque  :  malim  jtro 
nihilo,  aliudve  simile.  Ant.  Aug. 

Susque,  deque]  Fallitur  Festus  :  sus- 
que  deque  aliquid  habere,  est  parvi  fa- 
cere  an  sursum  vel  deorsum  feratur. 
Nam  sus  dicebant  pro  sursum  et  de 
\)ro deorsum.  Vide  Gellium  lib.  xvi. 
cap.  9.  Dae. 

e  Sutelw]  Fnlgentius  quasi  subfiles 
telas  dici  existimat,  refertque  Plau- 
tum  in  Casina  hoc  verbo  uti,  sed  et 
in  Captivis  quoque  repcries.  Ant. 
Aug. 

Sutela]  Glossa? :  '  Sutela,  (feSpa, 
e|oTrciT7j(7is,  S6\os.'  '  Sutela,  insidia", 
fallacia,  fraus.'  Plant.  Casiu.  act.  i. 
sc.  1.  '  Possisne,  necne,  clam  me  su- 
telis  tuis  Praeripcrc  Casinam  uxorcm, 
proinde  ut  postulas.'  Indc  autem  sii- 
tclcE  dictae  (juod  proprie  '  consuere 
dolos'  diccrent,  ut  Cra;ci  ffvppa.nT(i.v 
S6\ovs.  Quo  sensu  et  nos  etiaui  uti- 
mur  verbo  nosiro  coudre.  Dae. 

''  Su  .  . .]  Sulrium  quasi  taut,  uti- 
que  in  proverbium  abut -hue  de  causa: 
Gallico  tumullu  a  Camillo  quondam 
edictum  est,  legiones  Sntrii  ut  prccnto 


944 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


sa:  Gallico  tunmltu  quondam  edictum  est  legiones  Su- 
trii,  ut  praesto  essent  cum  cibo  suo,  quod  usurpari  crep- 
tura  est  in  iis,  qui  suis  rebus  opibusque  officii  id  pra3- 
starent,  quibus  deberent.  Plautus  :  Sed  facito  dum,  me- 
rula  per  ^  versus,  quod  7  cantat  colas/  cum  suo  cuique  ' 
facito  veuiaut,  quasi  cant  Sutrium, 


6  Vili  docti  legiint  memineris.     Vide  inf. — 7  Vet.  lib.  quos. — 8  Vir  doct. 
in  iiiriig.  ed.  Seal.  conj.  colax. — 9  Id.  ibid,  cum  cibo  lu  quoque  eos. 


NOTtE 


easent  cum  cibo  suo :  quod  usurpari  coep- 
turn  est  in  iis,  qui  suis  rebus  opibusque 
coiifisi  repreesenturent  quibus  deberent. 
Plautus:  Sed  facito  dum,  merula  puree 
versus  quos  cantat,  colas.  Cum  cibo 
turn  quiqui  facito  veniant,  quasi  eant 
Sutrium.  Quamvis  non  nego  inter- 
pretationeni  proverbii,  quaui  Festiis 
proponit,  non  esse  alienarn  ab  ipso 
proverbio,  tamen  longe  abest  a  Plau- 
tino  sensu,  immo,  ut  melius  dicam, 
adveisatnr.  Locum  Plauti,  qui  oni- 
jies  inteipretes  cruciat,  in  ipsis  ad 
Plautum  notis  exponemus.  Jos.  Seal. 
iSutrium]  V^ersus  Plauti  sunt  ex 
Casina  act,  ui.  sc.  1.  Sed  facito  dum 
memineris  versus  quos  cantat  colax :  cibo 
Cum  suo  quiqui  facito  uti  veniant,  quasi 
eant  Sutrium.  Hoc  est:  facito  ut 
memineris  versus  quos  Naevius  in 
Colace  sue  (Colacem  enim  fabulam 
scripsit  Na-vius)  cantat:  Cibo  cum 
suo,  &c.  In  libiis  veteribiis :  Sed 
facito,  dum  merui  aper  versus  quos  can- 
tat, colas.  Et  :  Sed  facito  dum  Meoni 
aper  versus  quos  cantat,  colas.  Vulga- 
tam  lectionem  sequor  :  tamen  Scali- 
ger  :  Sed  facito  dum,  Merula  puree  ver- 
sus quos  cantat,  colas.  Cum  cibo  tutti 
quiqui  facito  veniant,  quasi  eant  Su- 
trium. Additf|ne,  etsi  non  neget  in- 
terpretationem  proverbii,  quam  Fes- 
tus  proponit,  non  esse  alienarn  ab 
ipso  proverbio,  abesse  tamen  a  Piau- 


tino  sensu,  immo  et  ei  etiam  adver- 
sari.  Sed  nobis  hie  locum  Plauti 
exponere  debebat  Scaliger,  neque 
nos  ad  suas  in  Plautum  notas  remit- 
tere  quas  tantnm  cogitavit.  Ego 
vero  aliud  dicam  quod  non  vidit  Sca- 
liger, et  quod  verum  esse  omnes  di- 
cent :  nenipe  non  solum  alienam  esse 
a  proverbio  banc  Festi  interpreta- 
tionem,  atque  adeo  Plautino  sensui 
adversari,  sed  vel  in  ipso  statim  pro- 
verbio aliquid  turbatum,  vel  in  ipsis 
Festi  verbis.  Si  enim  Sutrinae  le- 
giones  cum  cibo  suo  praesto  adesse 
jussse  sunt,  ut  id  aliquaudo  factum 
est,  non  utique  formari  inde  potuit 
proverbium  ;  quasi  eant  Sutrium,  sed, 
quasi  eant  Sulrio,  cum  a  Sutrio  veni- 
rent  legiones  rebus  necessariis  in- 
structa-  :  atqui  Gallico  tumultu  Sutri- 
nis  milites  imperatos  nusquam  legas. 
Quid  igitur  ?  audi  modo  :  distinctio- 
ne  tantum  apud  Festum  peccatuui 
est :  distingue  sic  :  Gallico  tumultu. 
edictum  est,  Legiones  Sutrii  ut  prasto 
essent,  &,-c.  Hoc  est :  ut  legiones, 
Romaiiaj  scilicet,  .Suttii  adessent, 
nempe  ut  inde  Hetruscos  pellerent ; 
nam  Gallico  tumultu,  dum  Gallos  Ca- 
millus  persequitur,  Hetrusci  Sutrium 
iuipugnant,  illudque  deditione  capi- 
nnt  :  eodem  die  Senatus  decretum 
fert  ut  Sutrium  iret  Camillus  cum  le- 
gionibus,  hoc  est,  Sutrii  przesto  esset 


DE    VERUORLM    SIGN  I FICATION  E    LIB.    XVII. 


945 


Sycophantas '  appellatos  hac  de causa  dicunt.  Atti-  [Paul. 
cos  qiiosdam  '°  juvenes  solitos  ainnt  in  hortos  irrumpere, 
ficosque  deligere  :  quani  ob  causam  lege  est  constitutnra, 
ut  qui  id  fecisset,  capite  truncaretur :  quam  poenam  qui 
persequerentur  ob  parvula  detrimenta,  sycophantas  ap- 
pellatos. 

Sj/cop/iantas  quidsim  ex  hac  causa  dicfos  putai/t :  At-  [Fest. 
ticos  quondam  ynenes  solitos  aiunt  in  hortos  qnorunidam 
irrumpere,  ficosque  deligere :  quam  oh  causam  lege  fac- 
tam,^  qui  id  fecisset,  capite  asset  ei :  "  quam  poenam  qui 
persequerentur  ob  parvola  detrimenta,  sycophantas  ap- 
pellatos. 


10  Vet.  ]\h.  quiisdam. — 11   Legencliim  monet  Dae.  legem  factum :  vel  lege 
fancluiii  ut  qui  id  fichset  capital  esset  ei,  Sfc, 


aOTIE 

et  Siitrinis   auxilium  ferret.      Vide  Aug. 

Liv.   lib.    VI.   sect.   3.     Postea   fac-  '  St/cnphanlas^  Plura  de  hac  re  nu- 

tuin  proverbiiiin,  Sutrium  quasi  eant,  gantiir  Graeci,  quae  iiatio  nihil  paene 

et  de  iis  iisiirpalum,  noi),  ut  vult  Fes-  aliiul   egisse  vidctiir,  quam  ut  repe- 

lus,  qui  rebus  suis  opibusque  officii  id  riret  quoniodo  in  otio  negotiosa  esse 

prccstarent  quihus  deberent,  sed  qui  re-  posset.      Ceterum    potes    advertere 


bus  neces>ariis  instructi  sese  ad  alL- 
(juid  agendum  accingerent.  Dae. 

Sutrium]    Plant,   in   Casina  :    Sed 
facito    dum    memineris     versus,     quos 


qnaui  dignuni  sit  Paulo  nnitilatore 
illud,  Capite  truncaretur,  quod  Festiis 
dixcrat,  Capital  esset,  ct  in  Graeco 
decrelo   sine    dubio   fuerat    Odfaros 


cantat    colux.       Cum  cibo   turn   quiqui     Tlp.r\ixa  taTw.  Jos.  Seal. 


facito,  ut  renianl,  quasi  eant  Sutri- 
um. Liv.  lib.  VI.  scribit  Cauiillum 
Sutrium  quam  citissinie  recuperasse. 
Festuin  igiiur  opinamur  hoc  prover- 
biuni  hoc  loco  fuisse  interpretatum, 
Sutrium  ire,  cjn.Miuc  origineni  tradi- 
disse  ex  Gallico  tiimullu,  euui  edic- 
luni  est  a  Cainillo,  ut  icgioucs  cum 
cibo  8U0  Sulrii  prasto  essent.  Ant. 


Sycophantas]  Aliter  paulo  Scholias- 
tes  Aristophauis,  qui  ait  sycophantas 
dictos,  quod  eos  judicareut  (pii  ficus, 
ex  Attica; deportarent,  a  avicuv,  ficus, 
et  (paivo),  indiro,  accuso.  Alia  nuilta 
super  hac  re  niigantur  Grafci,  quae 
noil  est  hie  dicendi  locus.  Vide  '  ho- 
lopiianta.'  Dae. 


Delpli.  et  Var,  Clas. 


Pomp.  I'est, 


3  O 


SEX.  POMPETI  FESTI 


DE 


VERBORUM  SIGNIFICATIONE 
LIBER    XVIIT. 


Xa  BEL  LIS"  pro  chartis  utebantur  antiqui,  quibus  ultro,  ci- 
trove,'  sivc  privatim,  sive  publice  opus  erat,  certiores  ab- 
sentes  laciebant :  unde  adhuc  tabellarii  dicuntur,  et  ta- 
bellae  raissae  ab  Imperatoribus. 

Tabem  ^  earn,  quae  faceret  tabescere,  apud  antiques  usurpa- 
tum.  Salliistius  quoque  frequenter,  ut  in  Catilina,  cum 
ait :  Uti  tabes  plerosque  civium,  animos  invaserat :  et  in 
libro  quarto  historiarum :  Qui  quidem  raos,  ut  tabes  in 


1  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  citroque. 


THOTIE 


*  Tabellis']  Hieronym.  lib.  I.  Epist.  simpliciter  pro  tabulis  passim  inve- 

I.  '  Ante  cliarta',' inqiiit, '  ant  mem-  nies.     Vid.  Gell.  lib.    xvii.  cap.  U. 

hranarum   usuni,   ant   in  dedolatis  e  Due. 

lii^no  codiciliis,  ant  in  cortiribus  ai-  ^  Tabem']  Tabes  proprie,  liqnefar- 

horun)    mntuo    epistolaium   alloquia  tio,  tabeseere,  iiqncfieri.    Cicero,  Lu- 

missitabantjunde  ft  portitorescaruni  cret.  Horat.  Virtjil.     Sed  et  per  nie- 

tabellarios,  €t  scri|)tores  a  libris  bo-  tapboram  pro  pcste  et  pernicie  Ve- 

riim    bbrarios   vocaverc.'      Idem    ct  teres  usurparnnt :  sic  et  Graccis  t^- 

Eiistatb.  ad  DionyH.    Cera  antem  ob-  ku,  r^/cojixai, et  liquefacio,  et  consiimo. 

lin(  hantnr  isla;   tabula;,  undo  eeram  Idem. 


048 


SKXTl    POMPEII    FESTI 


urbem  conjectus :  et  Corvinus  *=  pro  Liburnia :  Propter 
hanc  tabera,  atque  perniciem  domus  totius. 

Taljeniacula ''  dicnntiir  a  similitudine  tabernarum,  quae  ip- 
sa3,  quod  ex  tabulis  olim  fiebant,  dictoe  sunt,  non,  ut 
quidam  putant,  quod  tabulis  cludantur. 

Tablinum  ^^  proxiine  atrium  locus  dicitur ;  quod  antiqui 
magistratus  in  suo  iinperio  tabulis 

Tablinuin  proxirae  atrium  locus  dicitur,  quod  antiqui  ma- 
gistratus in  suo  imperio  tabulas  rationum  ibi  habebant 
publicarum  rationum  causa  factum  locum. 

Tablinum,  locus  proximus  atrio,  a  tabulis  appel-  [Paul. 
latus. 


2  Vet.  cod.  Tubiimmi.     Vide  infra. 


NOT/E 


<=  Corvinus]  Dubito.  Forsan  Corni- 
fcius,  ciijus  in  his  libris  sivpe  nientio. 
Idem. 

<•  Tahernacula]  Vide  in  '  adtuber- 
nalis  '  et  '  contubernalis."  Idem. 

«  Tabl'muml  Tiansposita  liic  sunt 
qnnpdam  :  qua;  ita  suo  ordini  reddes  : 
TablivuM  proxime  atrium  locus  dicitur 
piihlicarum  rationum  causa  /actus.  Quod 
antiqui  magislrutus  in  suo  imperio  tabu- 
las  rationum  ibi  habebant.  Alii  aliud 
etymon  reddunt :  quod  Tabula  pictura- 
rum  ibi  reponcbantur,  Unde  et  pinaco- 
thccu7n  quoque  vocabant,  Varro  aliter: 
ciijus  hcec  verba  sunt  libra  prima  de  vita 
populi  Romani :  Ad  focum  hieme  ac 
frigoribus  ctrnitabant :  (Estivo  tempore 
in  propatulo  ;  rure  in  corte  ;  in  urbe,  in 
tabulino,  quod  Meenianum  possumus  in- 


rum  rationum  causa  fuclxis,  quod  antiqui 
magistratus  in  sua  imperio  tabulas  ra- 
tionum ibi  habebant.  Inde  Plin.  lib. 
XXXV.  '  Tablina  codicibiis  impleban- 
tiir,  et  nionunienlis  renim  in  magis- 
tiatu  gestanim.'  Tabulinum  ergo,  per 
syncop.  Tablinum,  locus  piivatis  in 
ajdibus  ubi  piiblicas  rationes  serva- 
baiit :  et  eo  differ!  a  Tabulario,  quod 
tabiilarinm  piiblicus  locus  sit  ubi  in- 
strumenta  et  acta  publica  dispone- 
bantur  et  servabantur.  Cicer.  Virg. 
Gloss.  '  tabularium,  AoynTT-fipiov.'  Ve- 
ruin  a  Festo  Varro  dissentit,  qui  de 
vita  populi  Rom.  lib.  i.  Tablinum  a  ta- 
bulis unde  fabricatnm  :  '  Ad  focum,' 
inquit,  '  liyeme  ac  frigoribus  caeni- 
tabant;  a?stivo  tempore  in  propatulo; 
rure  in  corte ;  in  urbe,  in  tabulino. 


iclligere  tabulis  fabricalum.    Ha;c  ille.  qnod  Mdjnianum  possumus  intelligere 

Jos.  Seal.  tabulis    fabricatum.'      Ha^c   Varro : 

Tablinum]  Scheda;  pra^feruut  tabu-  alii  tablinum  a  tabulis  picturarum  qua3 

las  pro  tabulis:    sed  relicta  lacuna,  ibi  reponebautur,  unde  et  pinacathe- 

Qua;  desunt  male  hinc  divulsa  cum  cam  qnoque  vocabant,  sed  pinacothe- 

Pauli  Epitome   videntur    cohaesisse,  cas  a  tublinis  diserte  distinguit  Vitru- 

quare  Scaligeruni  sequor  qui  legit ;  vius.  Dae. 
Tablinum  proxime  atrium  locus  publica- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIIJ.      949 

Taciturniis/  qui  facile  tacct:  tacitus,  argutus  etiara,  qui 

potest  aliquando  tacere. 
Ta^dulum,  fastidiosum,  sive  quod  est  omnibus  taedio.' 
Ta^dulum  antiqui  interdum  pro  fastidioso,  interdum  [Fest. 

quod  omnibus  tasdio  esset,  poneresoliti  sunt. 
Taiuias 5  Gia?cani  vocem  sic  intcrpretatur  Verrius,  ut  di- 

cat  ornamentum  esse  laneum  capitis  honorati,  ut  sit  apud 

C^cilium  in  Androgjno  :  Sepulcrum  plenum^  tasniarum, 


3  Vet.  lib.  tcedimn. 


NOTiE 

'  Tuciturnusl  Qui  amat  tacere ;  ta-  niata  pontificalia,  vel  zonae,  vel  coro- 

cilus,  (jui  tacer.  Hem.  nae,   ornamenta,   vel    vincula  sacra.' 

8  Tccn'ms]  Corons  sepnlcralcs  hie  Haec    vincula    Virg.    vocat    '  vittas 

Intelligimtur  in  versn  Caecilii,  si  Ro-  Deiim.'      Neque  tainen   istas   t<rniaR 

inano  more  interpreteris,   et  ita  !o-  vere  erant  coronae,  sed  e  coronis  de- 

ciim    liabebit  sententia  Verrii.      Ad  pendentes.      Nam  infra   coronas  et 

sepiilcra  enini    lanje    cum  frondibus  taenias  distingiiit  Ennius  :  '  Volans  de 

atijiie  floribtis  afterebantur.     Varro  :  ccelo  cum  corona  et  tivniis.'    Nisi  co- 

'  Infulas   dictas   apparet    in   hostiis,  ronam  et  taenias  dixerit  pro  corona 

quod   e    lana   quae    adduiitur    infulae  ex  taeniis  facta  ;  antiqui  enim  Romani 

intra    liostiarum    cornua    velair.enta  taaniis   pro  coronis    ntebantur,   non- 

erant.     Itaque  cum  ad  sepulcrum  fe-  duni  invento  iis  ilores  intexere.  Vide 

runt    frondes    atque   flores,    addunt  'Stroppus.'    Due. 

nunc  lanas.'     Sed  cum  Caecilius  pal-  ''  Sepulcrum  plenum]    Per  Taenias, 

liatauj     CoiTioediam,     non     togataru  cornnae  sepulcrales  liic  intelliguntur, 

scripserit,    prarstat    Graeco     potius,  si   Romano  more   interpreteris.      Et 

quam    Romano    more     interpretari.  ita  lociun  liabei)it  sententia  Verrii. 

Sunt  igitur  taani.v,  quibus  fasciis  in-  Ad   sepulcra  enim   JaiLv  cum  frondi- 

volvcbanttir  nioriui,  qiias  Keipias  vo-  bus  atcpie  floribus  ■■.flVrebantur.  Var- 

cabant.    Quibiis  Romani  iion  uieban-  ro  lib.  vi.  de   L.  L.  '  Infidas   dictas 

tnr,  quod  cadavera  combnreient :  de  apjiaret  in  liostiis,  quod  e   lana  quae 

illis    ta?niis    intelligit    Artemidoru*,  adduiitur  infiila'  intra  liostiarum  cor- 

ciim  scribit :  ol  aiTo0av6vTis  iax'^^i^i-  niia    velamenta  erant.      Itaipie  cum 

vois   ivetKovuTai.  paKiaiv,   ojy  Tck  Ppe(p7i,  ad    sepiilcium     feriuit    frondes     at- 

Ka\  X"Mi^  Ti'Osj'Tai.  Jos.  Sad.  que  flores,  addunt  nunc  lanas.'     Sed 

Tunias]  Toi^iot,  lemiiisfi,  fasciola?,  cum  Caecilius  Palliatam  conuudiam, 

quibus  sacerdotes,  interdum  etiam  et  non  togatam   scripserit,   prsstat  in- 

victores    coronabantiir.     Virg.  nude  quit   Scaliger,   Grwco  potius,  quam 

Verrius  :' Ornamentum  capitis  bono-  Romano    more    interpretari.      Sunt 

rati.'     Hesycli.  Tatvia,  arfmxara  rHiv  igitur  in  versu  Caecilii  tivnia'  quibus 

Upiu>v,  SiaS^/ittTo  apx'spaTiKa,  ^  f cirai,  ^  fasciis  involvebaiitur  mortui,  quas  k(i- 

fTTf(pavoi,K6(Tfji(n,^S(n-txiHUpol.    Id  est :  plas  vocabant,  cpiasi  KTfplas,  a  mor- 

/Titnia,  coronae  sacerdotiim,  diade-  tuis,  vel  icripdas  a  Krjp,  fatum,  mors. 


950 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


ita  ut  solet :  et  alias :  Dum  tasniam/  qui  vulnus  vinciret, 
petit.  Enuius  in  Alexandro :  Volans  de  coelo  cum  coro- 
na, et  ta:niis.  Attius  in  Neoptolerao:  Decorare  est  sa- 
tius/  quam  urbem  laeniis. 

Taepocon'^'  appellarunt  Graeci  genus  scribendi  [Paul. 
deorsum  versus,  ut  nunc  dextrorsum  scribimus. 

Taepocon^  soliti  sunt  appellare  Graeci  genus  scri-  [Fest. 
bendi  deorsum  versus,  ut  nunc  dextrorsum  scribimus. 


4  Vett.  libb.  Tanpercon,  Taenpocon,  Taenpton,  Tuhenpocon,  Tempeton,  Tenpo- 
con,  Taempoton. — 5  Vet.  cod.  Tanpercon. 


NOT/E 


Hosycli.  Krjpe/ais,  iniOavdna  ivrervXiy- 
fjLtva  :  Lege,  Krjpetoi,  &  inl  davdrco  eV- 
rnvXiyixiva,  id  est,  '  K-qpttai,  quae  post 
mortem  mortuis  involvuntur.'  lis  Ro- 
maiii  lion  utebantur,  quod  cadavera 
combiirerent.  De  illis  ta?niis  inlelli- 
git  Aitemidoi us,  cum  scribit,  ol  airo- 
QavovTiS  eVx»fM*''0'y  iveikuvvrat  paKf- 
aiu,  ws  ra  /Spe'i^T},  Kal  x^h"'^  riQevTat. 
Id  est,  '  moiiui  scissis  involvuntur 
lintels,  ut  pueri,  et  Iiiimi  conduntur.' 
Hinc  Divus  Joan.  xi.  de  Lazaro : 
el^Afiec  o  TeOvr)Kujs  SeSefxevos  tovs  ir6Sas 
Koi  rds  Xf'pay  Knplais,  '  Et  statim  pro- 
diit  qui  fuerat  mortuus,  ligatus  pedes 
et  nianus  institis.'  Nam  institaj  sunt 
fasciae,  limbi.  Idem. 

'  Dum  lanvam}  Hie  tccniam  sinipli- 
citer  vittam,  fascitdam  interpreter. 
Neque  quicquam  ad  Verrii  senten- 
tiani  facit.  Idem. 

•^  Decorare  est  satius]  Siispicor  in 
versu  qui  hunc  praecedebat  de  sepuU 
cro  locutum  Attium.  Satius  est  de- 
corare sepulcrum  taMiiis,  quam  ur- 
bem. Fruterius  legebat  Deos  ornare, 
lib.  II.  cap.  5.  verisiniillimi.  Idem. 

'  T(epocon]  Varietateiii  librorum 
in  margine  scribi  curaviinus  :  sed  cui 
adhaereanius,   non    liabemus.     Quod 


vero  Cicer.  lib.  ii.  de  Divin.  asserit 
Sibyllam  quaedam  verba  ita  reliquisse 
scripta,  quae  ex  primis  singulorum 
versuum  Uteris  conficerentur,  quae 
ab  eodem  a.KpoffTix'^s  appellantur,  ha- 
bet  aliquid  cum  hoc  scribendi  genere 
commune.  Ant,  Aug. 

Tcepocoii]  CEdipode  opus  est.  Jos. 
Seal. 

Tcspocon']  Hebrasam,  vel  Syriacani 
voceni  puto,  pra-sertim  cum  ea  Sy- 
rorum  scribendi  modum  notet ;  Syri 
enim  non  a  dextra  ad  sinistram,  ut 
Hebreei  et  Ciialdaei,  vel  a  sinistra  ad 
dextram,  ut  Graeci  et  Latini,  sed 
deorsum  versus,  a  capite  ad  pedes 
versus  suos  ducunt.  Doctissimus 
Martinius  derivat  a  voce  Hebrsea 
quae  significat  invertes,  et  pro  deor- 
sum legit  retrorsum,  quasi  ibi  Hebrai- 
orum  scriptura  notetur.  Due. 

Legendum  To'eporchon,  hoc  est,  rh 
4-1?'  opxov,  ubi  literae  sunt  eV  opxov, 
seu  Kara  (TtIxos  dispositae,  instar  ar- 
borum,  in  viridario,  a  summa  pagiua 
ad  infiniam.  Palmaria  ha?c  emenda- 
tio  debetur  Joan.  Croio,  qui  earn  ha- 
bet  Observat.  inN.T.  cap.  IX.  quod 
dignissimum  est  iectu.  Joan.  Cleri- 
cus. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.      951 

Tagax  furunculus '"  a  tangendo  dictus  :  cujus  vo-  [Paul. 

cabuli  Lucilius  meminit :  Et  mutonis   manum"  perscri- 

bere  posse  tagacem. 
Tages  °  nomine.  Genii  filius,  nepos  Jovis,  puer  di-  [Fest. 

citur    disciplinam    aruspicii  dedisse   duodecim  populis 

Etruriae.*^ 
TagitP  Pacuvius  in  Teucro :  Ut  ego,  si  quisquam  me  tagit 

et  tagani.     Idem  in  Hermiona:  Autnon  cernam,  nisi  ta- 

gam  :  sine  dubio  antiqua  consuetudinc  usurpavit:  nam 

nunc  ea  sine  praepositionibus  non  dicuntur,  ut  contigit, 

attigit. 
Tagit  simpliciter  dicitur,  quod  attigit,  contigit  facit  [Paul. 

composituni. 


6  Hebc  quidem  esse  Festi  iiionet  Seal.  licet  in  vet.  lib.  non  sint  reperta. 


NOTiE 

•"  Tagax  furunculus]  Lege:  Tagax  dentla.     Ejus  aspectu  ciiin  obstiipu- 

furunculus,  a  tagendo,  id  est,  tangendo.  isset  biibulcns,  clamoremque  majo- 

Est  enim  a  veteii  tago, quo  profurari  rem  cum  admiratione  edidisset,  con- 

Veteres  usi  sunt.     Plaut.  Cicer.  &c.  cursum  esse  factum,  totamque  brevi 

"  Et  mutonis  manum]  Hunc  Lucilii  tempore  in  eura  locum  Etruriam  con- 

veisum  e  Sat.  lib.  XXX.   adducit  No-  venisse  :    turn    ilium   plura  locutum 

uius  in  voce  '  tangere,'   sed  ibi  pro  multis   andientibus,  qui  omnia   ejus 

niufonis  scriptum  est  musconis:  men-  verba  exceperint,  literisque  manda- 

dose  ut  puto.     Legendum  suspicor.  verint :  omnem  autem  orationem  fu- 

Et  mutone  manum  perscabere  posse  ta-  isse  earn,  qua  liaruspicinae  disciplina 

gacem.    De  Priapohic  scrmo  est,  qui  contineretur  :    earn  postea    crevisse 

furibus   mutone  minatur,    ut   in  illo  rebus  novis  cognoscendis,  et  ad  ea- 

Scazontepoetae  Illiyplialiici: 'Priape,  dem  ilia  principia  referendis.'  Dae. 
furibus  minare  mutino.'     Et   sic  ve-         p    Tugit~\    Veteres    tago    dicebant 

rum  hujusce  versus  sensum  eruinius.  quod  nos  dicimus  tango,  idquea  Grae- 

Diic.  CO  Oiyw.     Notuni  est.     Itaque  abeo, 

°  Tiiges]  Vidend.Cicerolib.il.  de  cum    te    prins  nionuero  infra  verba 

Divin.  Ant.  Aug.  Festi  male  cum  Pacuvii  verbis  coalu- 

Tages]  Cicer.  de  Divinat.  lib,  ii.  isse,  quas  sic  separandaet  distingiien- 

sect.  2.3.  'Tages   qnidam    dicitur  in  da  sunt:   Tagit  Pacuvius  in  Teucro: 

agro  Tarquiuiensi,  cum  terra  arare-  ut  ego,  si  quisquam  me  tagit.  Et  tagam, 

tur,  et  sulcus  alliiis  essct  impressus,  idem  in  Hermiona,  ifc.     Et  tagam  ver- 

extitisse  repeiite  :  eteuui  aH'atusesse,  ba  sunt  Fesli.     Et  idem,  inquit  Pa- 

qui  aiabat.     Is   aulem  Tages,  ut  in  cuvius,    tagam   dixit    in     Hermiona. 

libris  est  Etruscorum,  puerili  specie  Idem. 
'Jicitur  vfsus,   scd  sciiiii  fuissc  |)ru- 


952 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Talassionem  ^  in  niiptiis  Varro  ait  signum  esse  lanificii. 
Talassionem  enim  vocabant  quasillum,  qui  alio  modo 
appellatiir  calathus,  vas  utique  lanificiis  ^  aptum. 

la/flfssionem  in  nuptiis  Varro  ait  sigmon  esse  /an/ficii,  [Fest. 
TaXapov,  id  est,  quasillum,  ita  enim  solitum  appellari  ta- 
lassionem. At  quidam  historiarum  scriptor  Talassium 
ait  nomine  virum  raptavirgine  unicas  pu/c/inYwdinis,  quod 
ei  id  conjugium  fuerit  fe/u,  boni  ominis  gratia  nunc  red- 
integrari. 

Talentorum"^  non  unum  genus.  Atticum  est  sex  milliura 
denarium.     Rhodium  et  ^  cistophorum,  quatuor  millium 


7  Vet.  lib.  sacreficiis. — 8  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  pro  !f  conjicit  sep- 
tem  millium. 


NOT/E 


1  Talassionem']  Malta  liac  de  re 
Dionys.  Liv.  et  Plutar.  ex  qiiibiis  fa- 
cile intelligitnr,  quod  Pompeiiis  scri- 
liit;  sub  Romulo  Sabinam  raptam 
fuisse  virgineni  unicze  pulchritudinis 
a  Talassione,  et  quod  ei  id  conjugium 
fuerit  felix,  in  nuptiis  ominis  gratia 
redintegrari,  id  est,  identidem  dici, 
ac  repeti  id  nomen.  Sunt  qui  Thala- 
sionem  appellent,  sunt  qui  Talassium, 
vel  Thalassium.  Ant.  Aug. 

Talassionem]  Talassionem  in  nup- 
tiis Varro  ait  signum  esse  lanificii :  to- 
Xapov  en'\ai,  id  est,  (|uasilium,  solitum 
appellari  Talassionem.  Atilius  bisto- 
riarum  scriptor, Talassium  nomine  vi- 
rum, rapta  virgine  unicae  pulchritu- 
dinis, quod  ei  id  conjugium  fuerit 
felix,  ominis  gratia  nunc  redintegra- 
ri. Jos.  Seal, 

Talassionem]  Ut  Graeci  Hymenaum 
in  nuptiis  accinere  solebant,  sic  Ro- 
niani  Talassium,  vel  Talassionem,  de 
quo  vide  Plutarch,  in  Quaest.  Rom. 
problem.  31.  Historiarum  scripto- 
lis,  quern  laudat  Festus,  sententiam 
secutus  est  Livius  lib.  i.  ubi  de  rap- 
tu  Sabinaruni  virginum,  et    Servius 


lib.  I.  iEneid.  Dae. 

f  Talentorum]  Meudosus  locus,  et 
qui  non  patitur  emendationem.  Hoc 
unum  recte  est  :  Talentorum  non 
unum  esse  genus,  et  Atticum  esse 
sex  millium  denarium.  Cetera  incer- 
ta  sunt.  Plin.  lib.xxxv.  c.  11.  'Ta- 
lentum  Atticum  denariorum  sex  mil- 
libus  taxat  M.  Varro;'  ita  enim  scri- 
bendum  est.  Pollux  lib.  ix.  Talen- 
tum  Atticum  sex  millium  drachmar. 
Atticarum,  Babylonicum  septem  mil- 
lium, iEginaeum  decern  millium,  Sy- 
rium  mille  et  quingeutarum  drach- 
marura,  item  Atticarum.  De  taleoto 
Attico  idem  elicitur  ex  Livio  lib. 
XXXIV.  Athen,  lib.  iv.  cap.  6.  et 
aliis.  Sed  Babylonicum  esse  septua- 
ginta  duarum  minarum  Atticarum 
scribit  ^lianns  lib.  i.  cap.  22.  de  va- 
ria  hist,  id  est,  septem  millium  et 
ducentarum  drachmarum.  Vide  'Eu- 
boicimi.'  Ant.  Aug. 

Talentorum  non  unum  genus]  Multi- 
plex talentum  fuisse  verum  est.  Vide 
Biula?um  in  lib.  de  asse.  De  Attico 
Talento  vide  '  Euboicum.'  Dae. 


DE   VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.   XVIII.      953 

quingentorum  9  denarium."  Alexandrinum,  duodecira 
niillium  denarium.  Neapolitanum,'  sex  denarium.'°  Sy- 
racusanum,  trium  denarium."  Rheginum,  victoriati'-  .  . 

Taliam  '^  Cornificius  posuit,  unde  et  Talassus.  Taliam  alii 
folliculum  cepe. 

Talia,"  folliculum  cepe.  [Paul. 

Talionis  mentionem  fieri  in  duodecim  ait  Verrius,  [Fest. 
hoc  modo :  si  membrum  rapserit,'''^  ni  cum  eo  pacit,  ta- 
lio  esto  :  neque  id,  quid  significet,  indicat :  puto  quia  no- 
tum  est:  permittit  enim  lex  parem  vindictam. 


9  Vet.  lib.  qiiadringentorum. — 10  Vet.  lib.  sex  milUnm  denarium. — 11  Vir  doct. 
CODJ.  trium  milliiim  denarium. — 12  Talentorum  non  unvm  gemis,  Sfc.  Hapc  qui- 
dem  esse  Festi,  notat  Seal,  sed  non  ex  vett.  lib!),  dpsumta.  De  toto  loco 
videsis  Benti.  Dissert,  de  Phal.  Epist.  pp.  438-457.  ed.  1G99.— 13  Vet.  lib. 
Talam. — 14  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal.  conj.  ruperit  vel  rupit.     Vide  infra. 


NOT^ 

*  Rhodium  et  Cistophorum,  quatuor  taliae.'     Et  in  Gloss.  '  Ta\hi,Kpofj.iJ.6ov 

millium  quivgentorum    denarium^  Ne-  Aewvpov.'     '  Folliculus  caepse.'    Talla 

scio  cur  haic  de  mendo  viris  doctissi-  aiiteni  a  daWhs,  ramus  virens,  ita  ut 

mis  suspecta  fiierint.     Nam  recte  se  primo  et  proprie    Talla  fueiit  stipes 

habent.     Rhodium   talentiini,   ut    et  cappae.  Sed  recte  etiam  TaZia  dici  po- 

Cistophorunijfuit  quatuor  millium  et  test.     Ut  ab  SWos,  alius.      Folium  a 


qtiingentorum  denariorum.  CkUms 
Rhodiginus  lib.  x.  cap.  2.  '  Cistopho- 
rum fuisse  legimus  quatuor  millium 
ct  quingentorum  denariimi,  sicuti  et 
Rhodium  talentum.  Dici  opinantur 
cistophorum  ab  insigni  ferenlis  cis- 
tarn.  Sicut  coronati  modo  vocantur 
nummi  a  coroHEE  imagine.'  Idem. 

'  Neapolitunum'\  Lege :  Nenpolita- 
num,  sex  millium  denarium  :  Syrucusa- 
num,  trium  milliu7n  denarium.  Quae 
sequebantur  mihi  penitus  ignotasunt. 
Idem. 

"  Tulia]  Scribo,  Taliam,  alliifilli- 
cttlum,  vel  ccepcB.  Lucilius  :  '  iacry- 
mosKjiic  ordine  taliae.'  Glossarium: 
'  Talla,  KpoyifJLVou  Xiirvpov.'  Jos.  Seal. 

Taliam]  Scaliger,  Taliam  allii  fol- 
liculum, vel  cupec.  Lucilius : '  Flebile 
caepe   simul,    lacrymosaeque    ordine 


(piiXKov,  &c.   Dae. 

"  Talionis'\  Vidend.  Gell.  lib.  xx. 
cap.  1.  sed  hie  melius  verba  legis  12. 
tab.  referuntur.  Ant.  Aug. 

Talionisl  Talionem  Graeci,  avmri]- 
paxTiv,  ravTotrdOftav,  avTiffTiKwcriv.  Jus. 
Seal. 

Talionis']  Talio  a  Talis.  Jus  Talio- 
nis,quo  quis  tale  quid  patitur  quale 
fecit.  Quare  optime  Festus  parem 
vindictam  interpretatur.  Alii  pcenum 
reeiproci,  vicem,  Sfc.  Fons  talionis  lex 
divina  Exod.  cap.  22.  '  dens  pro  den- 
te,  oculus  pro  oculo.'  In  leg.  12.  tab. 
legendum,  Si  membrum  rupsit,  ni  cum 
eo  pacit,  talio  esto.  Vel  potius  si  mem- 
brum rupit ;  ut  apud  Gellium  lib.  xx. 
c.  1.  et  apud  Catonem  I.  iv.  Orig.  ex 
Prisciano  1.  vi.  'Si  quis  mcn)brum 
rupit,   aut   os    fregit,  talione   prox- 


954  SEXTI   POMPEII    FESTI 

Talipedare^  antiqui  dicebant  pro  vacillare  pcdibus  lassi- 
tudine,  quasi  trahat  pedes,  ut  talis  videatur  insistere, 
aut  identidem  tollere  pedes. 

Talipedare  est  vacillare  pedibus,  ct  quasi  talis  in- [Paul. 
sistere. 

Talus  praenomen  eratSabinorum. 

Talus  in  Sabinorum  nominibus  ^  prsenominis  loco  [Fest. 
videtur  fuisse.'^ 

Tam  ^  signiticationem  habet,  cum  ponimus  praepositivam  "^ 
quandam,  cui  subjungimns  quam:  ut  cum  dicimus  tam 
egregium  opus  tam  parvo  pretio  venisse  :  id  est,  sic :  ita 
ut  apud  Graecos  "^  quoque  outo),-  ay«9o'v.  item  ex  contrario 
ei  dicimus,  quam  bonus  Homerus,  tam  malus  Chery- 
lus'^*^  poeta  est.  At  antiqui  tam  etiam  pro  tamen  ** 
usi  sunt:  ut  Nonius:'^*  Qui,  si  taceat,  dum  videat, 
tam  etiam  sciat,  quid  scriptum  sit.'9  Ennius  :  illae 
meae  tam  potis  pacis  potiri.     Titinius :  Bene  cum  faci- 


15  Haec  qiiidem  esse  P'esti  notat  Seal,  sed  non  ex  vet.  lib.  desumta. — IG 
Vet.  lib.  projwsitivam.  Vir  doct.  in  inarg,  ed.  Seal,  conjicit  posilivam. — 
17  Legendum  nionet  Dae.  Chcerilus. — 18  Quidain  legunt  Ncevius. — 19  Vet. 
lib.  quod  scriptum  est. 


NOT^ 

imus  agnatiis  nlciscitnr.'     Sic   rupit  \r]s.'  Idem. 

pro  ruperit   dixit  Lucilius    lib.  Sat.  "^  Cherylus']  Scribe  C/i<»>iiKS.   Is  est 

26.     *  Si  se  rupit,  sic  qiioqiieanie,  qui  sub  Alexandre  rege  vixit  Olym- 

quod    roget,   non    impetret.'      Vide  piad.    113.     De    quo  Horat.  lib.  ii. 

'Rupitias.'  Dae.  Epist.  '  Gratus  Alexandre  regi  Mag- 
s' Talipedare]    Vide  '  Taurii.'  Ant.  no  fuit   ille    Chcerilus,    incultis   qui 

Avg.  versibus  et    male    natis    Retulit  ac- 

Talipedare']   Gloss.  '  talipedo,  -rrapa-  ceptos,  regale  numisma,   Philippos.' 

avpojiai..'  Qui  talipedarent  attae  dicti.  Idem. 

Vide  '  Atta.'  Dae.  ^  At  antiqui  tam  etiam  pro  tamenl 

'    Talus    in    Sabinorum    nominibus]  Nam    et    tamen   derivatuni    ex   tam, 

Huic  rei  firmandje  nullum  adliuc  ex-  Plant.  Mensech.  ii.  3.  '  Er.  Eamus 

emplum  iuveni.  Idem.  intro  ut  prandeamus.     Me.  Bene  vo- 

*  Tam]    Tam  et  quam  contracta  ex  cas  :    taui   gratia  est.'     Item    alibi. 

tantum  et  quantum.  Idem.  Idem. 

^  Vt  apud  GrcEcos]    Gloss.  'Tam,  «  Ut  Nonius]  Quidam  iVrt.-jjiKS :  in- 

ovTws.'    '  Tam  perditus,  ovtus  iravu-  certum  est.  Idem. 


D^E    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.       955 

mus/  tarn  male  subimus,  ut  quidam  pcrhibent  viri.  Item : 

Quaiiquara  "  estis  nihili,  tam  escator  '  simul  vobis  con- 

sului. 
Tam  significationem  habetpraepositivam,^  cui  sub-  [Paul 

juDgimus  quam  :  ut  tam  malus  ^  Cherylus,  quam  bonus* 

Horaerus :  tam  etiam  pro  tamen  usi  sunt. 
Tam  modo  antiqui  dicebant  pro  modo.^ 
Tammodo'  antiqui  ponebant  pro  modo  :  ut  At-   [Fest. 

tius  :  Tam  modo  inquit  Praenestinus. 
Tam  perit,  quam  extrema  faba,""  in  proverbio  est ;  quod  ea 

pleruraque   aut  proteritur,  aut  decerpitur  a  praetereun- 

tibus.*^ 


20  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  quam, — 1  Id.  ibid,  ecasta. — 2  Vet, 
\\\}.  posiliLam. — 3  l(\.  bonus, — 4  Id.  nialus. — 5  Hzec  cjiiidem  esse  Festi  notat 
Seal,  sed  non  ex  vet.  lib.  desumta. — G  Idem  de  his  quoque  notat  Seal,  et  de 
sequentibus  Tame  in  carmine,  §c.  et  Taminia  uva  sylvestris  generis,  Sfc. 


mOTJE 

^  Bene  cum  facimus']  Hiinc  Titinnii  gnam  irridebant  Romani.  Attius  liic 
versiim  sic  emendat  Lipsiiis  Episto-  est  M.  Attiiis  Plaiittis  :  Locus  est  in 
lie.  quaest.  Ep.  20.   Bene  cumfacimus,     Triniim.  act.  iir.  sc.  1.     '  Ca.  Qnani- 


tam  male  audimus  ut  quidam  perliibent 
viri.  Querela  est  niulierculas  de  in- 
juria quae  a  viris  factum  itur  sexui 
sue,  bene  an  male  faciant,  tanien 
male  audiunt.  Ego:  Bene  cum  faci- 
mus,  tam  malce  fuimus,  ^c.  Propius 
ad  scripturam.  Et  infra  :  Quanquam 
estis  nihili,  tam  tohis  ccastor  consului 
simul.  Idem. 

fc'  Tam  modo]  Locus  Atf  ii  non  est  L. 
Attii,  sod  M.  Attii  Plauti  in  Trinuni- 
nio.  Ant.  Aug. 

Turn  modo]  Non  Romani,  sed  Prae- 
nestini,  quorum  linguam  irridebant 
Komani,  ut  ille  apud  Plautum,  qui 
dicit  Coniam  pro  Ciconiam,  quia,  in- 
quit,  Prvcnestini  ita  loquercntur.  Jos. 
Seal. 


dudum  istuc,  aut  nbi  actum  est  P 
St.  Ilico  hie  ante  ostium,  Tammodo 
inquit  Pra>nestinus.'  Et  banc  vitio- 
sam  eompositionem  imitari  videmur 
in  voce  nostra  tantost.  Sic  in  Trucul. 
act.  III.  sc.  2.  Praenestinorum  bar- 
bariem  irridet,  (]U\  rabonem  et  coniam, 
pro  arrabone  et  ciconia  dicebant.  '  Ra- 
bonem  liabeto,  mecum  ut  banc  noc- 
tem  sies.  As.  Perii !  Rabonem  ? 
quam  esse  dicam  banc  beluam  ?  Quia 
tu  arrabonem  dicis?  St.  at  facio 
lucri  :  Ut  Prcencstinis  conia  est  ci- 
conia.' Dae. 

''  Ta7n  perit,  quam  extrema  /aba] 
Extrema  faba  dicitur  quaj  post  faba- 
rum  messcm  in  agris  crescit,  adeo- 
que   negligitur,  vel  quai  nu'ssoribus 


Tam  ynodo]  Non  pro  modo,  sed  pro  inter  mctendum  cxcidir.  Vel  potius, 
tantummodo.  Et  (  o  non  utebanfur  ut  ipse  intelligit  Kestus,  extrema  fa- 
Romani,  sed  Pra.'neslini,  quorum  lin-     ba  est  quic,  in  finibus  agrorum  posita. 


956 


SEXTl   POMPEII    FESTI 


Tama '  dicitur,  cum  labore  viae  sanguis  in  crura  do-  [Paul. 

scendit,  et  tumorem  facit.     Lucilius  :7  Inguenne  existat, 

papulae,  tama,  neboa  voxit.^ 
Tame  ^  in  carmine  ^  positum  est  pro  tam.  [Fest. 

Taminia  uva'"'   sylvestris  dicta,  quod  tam  mira  [Paul. 

sit,  quam  minium. 
Taminia  uva  sylvestris  generis  videtur  Verrio  dicta ;  [Fest. 

qu^  tam  mira  sit,  quam  minium 


7  Yet.  \\\).  Lucretius.— 8  Eil.Scd],  noxit.— 9  Vide  Notas.— 10  Vet.  lib.  Iiic 
et  inf.  via. 


NOT^ 


a  prtcterenntibns  vol  procnicatur, 
vel  decerpitnr,  et  ab  aratoribiis  per- 
stringitiir,  qui  perfinare  dicnntiir. 
Vide  '  peifines.'  Et  banc  meam  in- 
terpretatioiiem  probat  insignis  locus 
Catiilli,  qui  '  nltinium  florem  '  dixit, 
qui  hie  est '  extrema  faba.'  Sic  enim 
in  Od.  XI.  '  Velnt  prati  Uitimus  flos, 
przetereunte  postquam  Tactus  aiatro 
est.'  Idem. 

'  Tamil']  Quasi  Tumen:  Voss.  Vide 
'  Boa.'  Idem. 


vel  potius  Veriius,  Snnt  et  Taminia: 
rites.  Non  omittendum  quod  notat 
Hesycliiiis  in  suis  Glossis:  ' hixivcuov ,  5j' 
kvhs  V,  rhv  oivov  \eyei.  ?j  yap  TlevKtria 
'Afxivala  Ae'yerai.  Quod  apud  nullum 
aliuni  veterem  auctorem  reperi.  Jos. 
Seal. 

Taminia]  Meminit  Celsus  lib.  iii. 
et  Plin.  lib.  xxiii.  cap.  1.  Suspica- 
batur  Scaliger  apud  Virjrilinm  Ver- 
rium  legisse :  Sunt  et  Taminia'  rites, 
firmissima  rina.     Ubi  sunt  et  Amincece 


•'  Tame]   Rcpone,  in  Carmine  Salia'    vit.  Aniinaeae  vites  sunt  Appulee.  He- 


ri,  in  quo  ad  id  exemplum  Cume  pro 
Cum  legebatiir,  ut  ait  Q.  Teientius 
Scanrus,  vetus  Giammaticus,  qui 
etiain  produrit  carmen  Saliare,  sed 
corrnptissimuni.  Jos.  Seal. 

Tame]  Lipsiiis  Tatnde,  ut  *  quam- 
de'  pro  'quam.'  Sed  Tame  vera 
lectio.  Addendum  tantum,  ut  nio- 
net  Scaliger,  in  carmine  Saliari.  In  eo 
ad  id  exemplum  cume  legpbatur  pro 
cum,  ut  ait  Q.  Tereutitis  Scanrus,  ve- 
tus Granimaticus,  qui  etiam  produ- 
cit  carmen  Saliare,  sed  corruptissi- 
mum.   Idem. 

'  Taminia  uva]  Vidend.  Plin.  lib". 
XXIII.  cap.  1.  Ant.  Aug. 

Taminia]  Quidam  in  Georgicis  le- 
gunt :  Sunt  et  Aminea  rites,  firmissi- 
ma tina.     At  Festus  videtur  legisse. 


sycli.  ^ A^jiLvaiov ,  St'  kv})s  v,  rhv  olvov 
Xijfi.  1)  yap  V\(vKerla  'A/xivala  Aeyerai. 
'Aminaeuni,  perunicum?;,  vinum  di- 
cit.  Nam  Peucetia  Aminaea  dicitur.* 
Sed  scribendum  apud  Hesychiuui  5i' 
evhs  fji.  '  per  unicum  m.'  Nunquam 
enim  Amineum  per  duplex  nn  scrip- 
turn,  ^/winnaMm,  sed  per  duplex  Tnni, 
Ammimeum,  et  id  reprehendit  Hesy- 
chius.  Porro  de  Taminia  uva  errat 
nianitesto  Verrius.  Taminum,  sive 
tamina,  erat  macula,  tabes,  ut  optime 
notavit  Meursius.  Inde  taminare  et 
attaminare.  Inde  taminia  uva  macu- 
lis  variegata,  distincta,  quae  ideo  eti- 
am rariana,  et  variola  nuncupata,  ut 
ex  Piinio  Macrobioque  cognoscere 
est.  Dae. 


DE    \ERBORUM    SIGN  IFIC  ATION  E    LIB.    XVIII. 


957 


Tamne,  eousque,"'  ut  ^lius  Stilo  et  Opilius  Aurelius  in- 
terpretantur :  itaque  Afranius :  Tamne  arcula  tua  plena 
est  aranearum  ? " 

Tamne,  eousque.  Afranius  :  Tamne  arcula  tua  pie-  [Paul. 
na  est  aranearum? 

Tandem,"  cum  signilicet  aliqnando,  interdum  tamen  ex 
supervacuo  ponitur :  ut  apud  Terentium  in  Phormione, 
cum  ait:  Itane  tandem  uxorem  duxit  Antipho  injiissu 
raeo?  non  enim  hie  tempus  ullum  significat.  At  Cicero  ^ 
etiam  duplicat  temporalcin  significationem,  cum  ait : 
Tandem  aliquando. 

Tappete  "^  ex  Gra:co  sumpsic  lappeix.     Ennius  cum  [Fest. 
ait :  Tappefein  etiam  dixit  TiirpiWus  in  Demetrio.     Le 
.     tappetem  veterem  sic  tappe/e  iieutio  gertere. 

Tapulla"  dicta  est  lex  quaedam  dc  conviviis.  [Paul, 


11  Alii  legtint  Tappula,  et  niox  TappiiUun. 


NOTE 


™  Tamne,  eousque'}  Niiiil  inipedit 
qiiin  /a7i(u»jne  interpreteris.   Idem. 

°  Arcula  tua  plena  est  araneanim} 
Sic  Catullus  ad  Fabiillum  :  '  n;uii  tui 
Catiilli  Pleniis  sacculiis  est  aianea- 
lum.'  Ita  loquebantur  Latini,  ul  ali- 
fjiiid  vacuum  et  desertuui  siguifiea- 
reiit.  Idem. 

"  Tandem]  Cicero  initio  orat.  ii. 
ill  Catiiin.  'Tandem  aliquando  Qui- 
rites,'  &r.  Ant.  Aug. 

I'andem]  Locus  Terentii  est  ex  act. 
II.  sc.  I.  Ubi  Donat.  'Tandem  liic 
impletiva  conjnnctio  :  ut  Cicero  : 
Q«ous(iue  tandem  abutere,  Catilina, 
patientia  nostra  r'   Dae. 

V  At  Ciaru]  Iniiio  secundai  Cali- 
linariae:  'Tandem  ali({uandu,  Quiri- 
tes,'  &c.  Nonius  ait  liic  tandem  esse 
pro  fix,  sed  milii  Festi  auctoritas 
potior.  Idem, 

•I  Tapete]  Tappete  scribendnni  est, 
et  fortasse  Tapete,  quod  et  uiasculiui, 


et  neutri  generis  esse  apnd  poetas 
Nonius  ostpndit.  Ant.  Aug. 

Tapete]  Ostendcbat,  puto,  Enninm 
dixisse  Tapetos  niasciilino,  et  Turpi- 
liuni  in  Demetrio,  qui  dixit  '  glabrum 
tapete.'  Nonius.  Glossariuni  :  '  Ta- 
pidns,  TttTTis  \|/tAi5.'  Lege  Tapetus,  rd- 
■Kis,  \^i\-)h  etiam  Latini  veteres  Psilas 
di\erui)t.  Luciliiis  :  '  Psil.r,  atqne 
amptiitapae  niolles,  cum  ingentibu' 
villis.'  Jos.  Seal. 

Tappete]  Ha'C  corrnpta  sunt.  Le- 
go :   Tappete  ex  Grace  sumsit  tappetem 

Ennius  cum  ait Tappetem 

etiam  dixit  Turpilius  in  Demetrio  le  . .  .  . 
Tappetem  veterem.  Sic  tappete  neutro 
genere.  Tapes  a  Grieco  TOTTTjr,  et  os- 
tendit  Fe>tus  Veteres  iapetem  et  ta- 
pete dixisse.  Tappetem  ex  I'lnnio  et 
Turpilio  adducit :  sed  tappete  etiam 
neutro  genere  Turpilius,  cum  dixit, 
'  glabrum  lapett.'  Apud  Noniuiu. 
Tapetos  etiam  diccbaiit.    Gloss.  '  ta- 


958 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


Tapullam '  legem  convivalem  ficto  nomine  conscrip-[FEST. 
sit  jocoso  carmine  Valerius  Valentinus  :  cujus  meminit 
Lucilius  hoc  modo :  Tapullam  rident  legem  contere 
opimi. 

Tarraes^  genus  vermiculi  carnem  exedens.  [Paul. 

Tarpeiae  etiam*  effigiem  ita  appellari  putant  qui-  [Fest. 


NOTvE 


petus,  Tairis,  xj/iXi).'  rh  rdiris,  est  vox 
nostra  <«/)is.  }pl\rj,psila.  Nam  Latini 
veteres  tapetes  psilas  dixertint.  Lu- 
cilius lib.  I.  Sat.  '  Psilae  atque  ani- 
phitapae  molles,  cum  ingentibu'  vil- 
lis.'  Dae. 

''  Tapullam]  Tappula  cognomeu  Vil- 
liorum,  ex  qua  familia  P.  Villius  Ti. 
F.  Ti.  N.  'J'appula  cos,  fait  cum  L. 
Coinelio  Lentulo  anno  554.  ex  fastis 
Capitolinis,  et  Livio  in  extreme  lib. 
xxxr.  Atit,  Aug. 

Tapullam']  Versum  Lucilianum  su- 
pra  ita  legendum  nionemus :  Tapul- 
lam rident  legem  concern  Opimi.  Con- 
cera  pro  congera.  Et  congera,  unico 
r,  pro  congerra.  Veteres,  in  quibus 
nunc  utiniur  g,  ponebant  c.  Tandem 
SpuriusCarviliusvetustissimusGram- 
maticus  correxit :  et  primus  pro  '  ini- 
cere  '  dixit, '  inigere  :'  pro  '  Acetare,' 
*  Agitare.'  Jos.  Seal. 

Tapullam  legem]  Tapulla  sive  tapu- 
lia,  a  tabula,  vel  tapula,  sive  tapuhim, 
hoc  est,  mensa.  Et  sic  dicta,  quod 
esset  convivalis.  Versum  Lucilii  sic 
Scaliger  :  Tapullam  rident  legem  con- 
cercE  opimi.  Concerce  pro  congerte,  et 
congera,  unico  r,  pro  congerra.  Sed 
Franciscus  Duza  et  Vossins  :  Concce- 
noB  opimi.  A  cana  est  concaena,  qui 
una  crenat.  Gloss.  '  conccenap,  aw- 
Seinvoi.'  Dae. 

*  Tarmes]  Vitruvius  :  '  Et  primum 
abies  aeris  liabens  plurimum,  et  ig- 
nis, niinimumque  humoris.et  terreni, 
levioribus  naturarum  potestatibus 
comparata,  non  est  ponderosa :  itaque 


rigore  natural!  contentanon  citoflec- 
titur  ab  onere,  sed  directa  permanet 
in  contiguatione.  Sed  ca,  quod  lia- 
bet  in  se  plus  caloris,  procreat  et 
alit  tarmitem,  ab  eoque  vitiatur.' 
Plautus  Mostellaria  de  postibus  lo- 
quitur :  '  Hercle  quin  multuni  iin- 
probiores  sunt,  quam  a  primo  credi- 
di.  Quapropter?  Quia  edepol  ambo 
ab  infimo  tarmes  secat.'  In  Vitruvio, 
ut  id  admoneam,  pro  natura  rerum, 
eniendavimus  naturarum:  ne  quis 
forte  studiosus  Vitruvii  lector  id  mi- 
retur.  Sic  paulo  superius  idem  er- 
ror :  easdem  habent  infer  se  natura  re- 
rum  similitates,  pro  naturarum.  Ita 
etiam  emendabis  lib.  iii.  in  fine  pro- 
oemii :  '  de  materia,  quas  habeat  in 
operibus  utilitates,  et  quibus  virtuti- 
bus  e  natura  rerum  est  comparata, 
peregi.'  Legendum  enim:  et  quibus 
virtutibus  naturarum  est  comparata. 
Naturarum  virtiites  vocat,  quas  supra 
naturarum  potestates.  Jos.  Seal. 

Tarmes]  Teredo, Graece  Bpiip.  Plaut. 
Mostel.  act.  iii.  sc.  2.  de  postibus  lo- 
quitur :  '  Th.  Hercle,  qnin  niultum 
improbiores  sunt  quam  a  primo  cre- 
didi.  Tr.  Quapropter?  Th.  Quia 
edepol  ambo  ab  infimo  tarmes  secat.' 
Dae. 

'  Tarpeice  etiam]  De  Tarpeia  vir- 
gine  Livius,  Florus,  &c.  Vide  '  Sax- 
nm  Tarpeium.'  Illnd  etiam  a  snperi- 
oribus  pendebat;  nam  ba-c  in  Scbedis 
post '  Tarquitias  scalas '  posita  eraut. 
Idem. 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  R    LIB.    XVIIt.         959 

dam  in  asde  Jovis  Metellina,  ejus  videlicet  in  memoriam 
virginis,  quae  pacta  a  Sabinis  hostibus,  quae  in  sinistris 
manibus  haberent,  ut  sibi  darent,  intiomiseiit  eos  cum 
Rege  Tatio,  qui  postca  in  pace  facienda  caverit  a  Ro- 
mulo,  ut  ea  Sabinis  semper  pateret. 

Tarquitias'^  scalas,  quas  Rex  Tarquinius  Superbus  fece- 
rit,  abominandi  ejus  nominis  gratia  ita  appellatas  ''  esse, 
ait  vulgo  existimari  Verrius. 

Tartarino "  cum  dixit  Ennius,  horrendo,  et  terribili  Verrius 
vult  accipi,  a  Tartaro,  qui  locus  apud  inferos.'' 

Tartarino,  horrendo,  et  terribili.  [Paul. 

Tatiura  occisum  ait  Lavinii  "^  ab  amicis  eorum  lega-  [Fest. 
torum  quos  interfecerant  Tatiani'4^  latrones,  sed  sepul- 
tum  in  Aventino  laureto:^  quod  ad  significationem  ver- 


12  A],  Tarquinius.  Vet.  lib.  didas. — 13  Haec  quidem  esse  Festi  notat  Seal, 
sed  non  ex  vet.  lib.  desnmta. — 14  Vet.  lib.  Titini. 

NOTiE 

"  Tartarinni    Ennius,  ut  arbitror,  nocte,  laborem.'  Dae. 

scripsit,    corpore    Tartarino    prognata  "    Tatiiim  occisum  ait   Lacinii]    In 

Puluda  virago.   Vidend.  Varro  lib.  vi.  Schedis,    Lanuvii.     Sed  omnino    le- 

de  Ling,  Lat.  et   Frobus  eclog.  vi.  gendnm  Lavinii.  Historiam  narrat  Li- 

Ant,  Aug.  vius  1. 1.  sect.  14.  '  Post  aliquot  annos 

Tartarino]  Versum  Ennii  refert  piopinqui  regis  Tatii  legates  Lauren- 
Varro  lib.  VI.  de  L.  L.  '  Corpore  Tar-  tium  pulsant.  Cumque  Laurentes 
tarino  prognata  pallida  virago.  Tar-  jure  gentium  agerent,  apud  Tatium 
tarino  a  Tartaro  dictum.  Plato  in  gratia  suorum  et  preces  plus  pote- 
quarto  de  fluminibus,  apud  Inferos  rant :  igitur  illorum  pa-nam  in  se 
qua^  sint,  in  bis  unum  Tartarnm  ap-  vertit.  Nam  Lavinii,  cum  ad  solenne 
pellat.  Quare  Tartari  origo  Gra^ca.  sacrificium  eo  venissct,  concursu  fac- 
Paluda  a  paludamentis.  Sunt  bi^c  to  interficitiir.'  Ubi  propinquos  re- 
insignia  et  ornanienta  militaria.'  Ubi  gis  vocat  Liviiis,  quos  Latrones  Fes- 
Scaiiger,  Purus  putus,  inqiiit,    Hcl-  tus.  Idem. 

Icnismus.     Taprdpov  (Kyiyav7a  fj.t\d/j.-  .1  Sed  sepultum  in  Aventino  laureto] 

■K(ir\osa.vTiav(ipa.  Plenins  citatur  apud  Varro  lib.  iv.  de  L.  L.    '  Inde  laure- 

Probum  :    '  Corpora  Tartarino  prog-  turn  ab  eo  quod  ibi  sepultus  est  T. 

nata  paluda  virago;  C«i  par  iniber,  Tatius  rex,  qui  a  Liiurcntibus  inter- 

et  ignis  spiritus,  et  gravi'  terra.'    Ig-  fectus  est.     Ab  sylva  laurea,  quod  ea 

nis  spiritus,  irvphs  p.(vos:   et  gravis  ler-  ibi  cxcisa,  et  a^dificatus  vicus,  ut  in- 

ra,(TTv<pf\-i)  x'^'^^-     Est,  ni  fallor,  ilia  tcrsacram  viam  etniacellum  edilum.' 

qaan>allo(|uitiir  Juno  apud  Maroncni.  Idem. 
'  Hunc  milii  da  proprium,  virgo  sata 


9G0  SEXTl     I'OMl'KII    FESTl 

borum  non  raaj^is  pertinet,  quam  mulla  alia^  praeterita, 
deinceps  quae  leCerantur. 

Tauras  ^  vaccas  steriles  dici  existimabant  hac  de  [Paul. 
causa,  quod  non  magis,  quam  tauri,  pariant. 

T«uras  ^  vaccas  steiiles  uppe/labant,  ait  Ferrius,  quae  [Fest. 
non  magis  pariant  '^  quam  tauri:  sedvero  sirailius  sit  ex 
Greeco  Rictus,  quia  Graci  vaccas  ruvpa;  appellant. 

Tauri  Verbenf«que'=  in  commentario  sacrorum  sig-  [Paul. 
nificat  licta  farinacea. 

Taurii  appellabantur  ludi  in  honorem  Deorum  inferorum 
facli.  Institati  autera  videntur  hac  causa.  Regnante 
Superbo  Tarquinio,  cum  magna  incidisset  pestilentia  in 
muiieres  gravidas,  quae  fuerat  facta  ex  carne  divendita'"^ 
populo  taurorum,  ob  hoc  Diis  inCeris  instituti  ludi,  et 
Taurii  vocati  sunt. 

TauWi'^  ludi  inslituti  Diis  inferis  ex  hac  causa  viden-  [Fest. 


15  Ed,  Seal,  rapiant. — 16  Ead.  ed.  diu  lendila. 

aOTJE 

^  Quam  muUii  alin]  Optime  in  Sche-  veihenasqiie  in  commentario   sacro- 

dis  :   Quam  multa  alia  et  pralerita  jam  rum  significasse  ficta  farinacea,  ex  eo 

et  ddnceps  qua  referentur,     Deinceps,  more  scilicet  quo  simnlata  pro  veris 

id  est,  in  voiiiniine  verbonim  prisco-  accijiiebant.     Igitur   (icta    farinacea 

rum    cum    exemplis.      Vi>le    •  profa-  tnuri  verbenaque  dicta,  (\\\oi\iiro  tanr'is 

num  '  et  '  prtefationem.'  Idem.  et  verbenis  adliibercntur.    Quomodo 

"  Taurus]  Faubis  origineni  ex  Grae-  les,'imus  Cyzicenos  ProscrpiniE   quot- 

CO  oir,isil,  quifi'    verisimiiior   visa  est  annis  bovem  nigram  immolanles.cum 

Festo.  Artt.  Aug.  obsidione  premerentur,    nee    boveni 

^Taurus]  Ex  Verrii  senlentia  Glos-  haberent,  ex  frumenlo  liostiam  finx- 

sarium  :    '  Taura,    /3oC$   aTupa.'      Et  isse.     Vide  '  Cervaria.'  Jdtm. 
Varro  lib.  ii.  de  U.  R.  cap.  5.    '  Qua;  ''   Taurii]    Maxima  pars   verborum 

sterdis  est   vacca    taura    appellatur.'  Festi  ex  epitome  Pauli  recte   intelli- 

Dae.  gitur.     Ceiera,  quae  ex  Vairone  re- 

c  Tauri  verheuaque]  Liba  farinacea  fenintur,   mihi    valde  obscura  sunt : 

in  commentario  sacrorum  forsan  ob  affinia  autem  sunt   verbo   Taliptdare, 

niagnitudinem  sic  dicta,  et  ([uod  ver-  de  (|uo  supra.  Ant.  Aug. 
benis  coronata.    Sane  Veteres  omnia  Taurii]  Taurii  ludi  in  circo  Flaminio 

prsegrandia  Tauros    vocabant.     Ste-  fiebant,  qui  inslUuli  Diis  inferis  ex  hac 

phanus  in  ravpos  :   Tavpovs  ol    -rraXaio)  causa  sunt.     Tarquinio  regnante,  cum 

TTdJi^ra  oaa  /xiyaAa  Kal  filaia  iTrwvdfjia^ou.  gravis  pesiikntia  in  mulieres  gravidas 

Id  est,  'Tauros  antiqui  quaecumque  incidisset,  foetus  infecti  sunt  ex  carnis 

grandia  et  violenta  vocabant.'    Immo  pulore  taurorum  immolatorum.     Ob  id 

potius   puto  Festum  dicere  Tauros  Taurii  ludi  et  appeilali  sunt,  ct  fiunt  in 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.   XVIII.         9Gl 

tur.  Tarquinio  regnante.ciim  magna  mcidisset  pestilentia 
in  mulieres  gravidas  eariim  fetus  infecti  sunt  ex  came  di- 
lendita  popiilo  taurorum  imraolatorum:  ob  hoc  ludi  Taurii 
appellati  sunt,  et  fiunt  in  circa  Jiaminio,  ne  intra  muros 
evocentur  Dii  inferi.  Sed  Tanrios  ludos  Varro  ait  vocari, 
quod  eis  liidis  discipidus  pendens  a  doctore  in  crudo  corio 
Tauri  solitus  sit  impelli,  atque  usque  eo  inibi  cogi  docere, 
quoad  consisteret,  et  sola  virtute  talorum  constaret  pedu/« 
Jirntitas. 

Taurium  aes  dicunt,  quod  in  ludos  tauricos'7  consumitur. 

Taurorum  specie^  simulacra  fluminum,  id  est,  cum  corni- 
bus;  quod  sunt  atrocia,  ut  tauri. 


17  Vir  doct.  in  marg.  ejusdem  ed.conjicit  taurios. 

NOTyE 

circo  Flaminio,  ne  intra  muros  evocen-  steiilis  aiitein  est  taurea  appellatur, 
tur  Di  manes:  contra,  eos  ludos  Varro  iinde  ludi  Taurei  dicli,  qui  ex  libris 
ait  vocari,  quod  discipulus  pendens  a  fatalibus  a  rege  Tarquinio  superbo 
doctore  iner  .  .  .solitus  sit  impelli,  atque  instituti  sunt,  propterea  quod  omnis 
usque  eo  cogi  docere,  quoad  consisteret,  partus  mulieruui  male  cedebat.  Alii 
et  virtute  talorum  constaret  pedum  fir-  ludos  Taureos  a  Sabinis  propter  pes- 
milns.  Quod  ludi  Taurii  in  Cuco  tilentiam  institutos  dicunt,  ut  lues 
Flaminio  fierent,  qui  fuit  extra  por-  publica  in  has  hostias  verteretur.' 
tani  Carmentalem,  testis  est  Varro  Quod  ludi  Taurii  in  Circo  Flaminio 
IV.  de  Latino  sermone:  reliqua,  quze  fierent,  qui  fuit  extra  portam  Car- 
ex  opinione  Varronis  afferuntur,  quin  mentaleni,  testis  Varro  lib.  iv.  de  L. 
ita  scripserit  Festus,  negari  non  po-  L.  '  Item  simili  de  causa  circus  Fla- 
test.  Apud  nullum  autem  vetereni  minius  dicitur  qui  acdificatus  est  cir- 
scriptoreu)  id  temerc  invenias.  Ap-  cum  Flaminium  campuni  ;  et  quod 
paret  tamen  Varroneni,  ludos  Taurios  ibi  quoque  ludis  Tauricis  circum  me- 
ab  eo  diclos,  sensisse,  quod  in  corio  tas  currunt.'  Viri  docti  aiunt  hos 
tauri  etiani  id  genus  ludi  ficret  a  hi-  ludos  Taurios  Circenscs  etiam  dictos, 
diinagistris  eo  die;,  quo  iiidi  Circen-  quod  nemo  probavcrit.  Reliqua,  quai 
ses,  qui  dicti  sunt  Taurii,  in  circo  ex  opinione  Varronis  afferuntur, 
Flaminio  fierent,  ant  quod  scutica  apud  nullum  alium  auctorem  inve- 
tauria  disripulus  impellcretur  :  idque  nias.  Et  diversi  sunt  lii  ludi  a  supe- 
txplenduui  fuiSse  in  ea  lacuna,  in  qua  rioribus.  Taurii  antem  dicti  (juod  a 
causa  nominis  desiderari  videtur.  ludi  magistro  discipulus  in  crudo  bo- 
Scriptura  I'esti  manifesta  est :  ratio  vis  corio  impclleretur  donee  virtute 
nobis  incomperta.  Fortasse  pro  in  talorum  consisteret.  Sed  pro  docerf, 
pr  .  .  .  .  siipplendum,  in  crudo  corio.  dotrri  Icgenduiu  existimo.  In  eo  cOt 
Jos.  Seal.  rio  usque  eo  doceri  cogcbatur  quoad 
Taurii]  Scrvius  ii.  JEncid.  '  Qua;  consisteret,  &c.  Dae, 
Delph,  et  Var.  Clas.                 Pomp.  Fcst.  S  P 


962 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Taxat  ^  verbum  ponitur  in  iis,  quae  finiuntur,  quoad  tangi 
liceat,  in  litibus  quoque  arbitrove  '*  cum  proscribitur 
quoad  ei  jussit  '9  statuendi.  Taxatio  dicitur,  quae  fit 
certae  summae:^  a  tangendo  autera  dici,  etiam  scenici 
testimonio  sunt,  qui  taxatores  dicuntur,''  quod  alter  al- 
terum  maledictis  tangit : 


18  Id.  ibid,  arbitriove. — 19  Jus  sit,  emend.  Seal.  Dae.  et  sic  etiam  legen- 
dimi  piitat  Gifan.  Ind.  in  Liicret.  v.jussa. 


*  Tauronim  specie]  Vide  ^lianum 
in  varia  historia  lib.  ii.  cap.  33.  cau- 
sam  varie  tiadit  Strabo  lib.  x.    ot  Se 

fiKa^ovTis  f'l  ainSiv  TaArjSes,  ravpcji  jxkv 
ioiK6Ta\eyi(Tdai  rhv  'Axe^'i^6v<paai,  Kad- 
direp  Kat  tovs  SaAoi/s  iroTafj.ovs,  anS  re 
raiv  ^X""^'  '^'"^  "'''^'^  f  OT^  ra  peeOpa  Kdjx- 
■nSiv,  hs  KoKovcri  Kepara.  Id  est,  '  qui 
autem  e  fabulis  vera  colligiint,Tauro 


NOT;E 

pile  secundo,  *  Hippias,'  inquit,  '  A- 
tlieniensis,  nnmmiim  apnd  Atlieni- 
enses  legitimum  usii  interdixit,  et 
ciini  ejus  pretium  taxasset,  ad  se  re- 
feni  jussit.'  In  Graeco  rd^as  Se  Tifi-fjv. 
L'ayant  taxi  d.  un  certain  prix.  Idem. 
s  Taxatio  dicitur,  quce  Jit  certw  sum- 
ma']  Idem  Justinianiisqui  Novell.  63, 
et  82.     Taxationem  definit  i)r)TTjv  vo- 


similem  forma  Acheloum  aiiint,  ut  et     (rSrrira  opt^oixevrjv  irapa  rod  SiKd^ovros. 


alios  fliivios,  ob  strepitus  et  flexus  al- 
veorum  qui  cornua  dicuntiir.'  Pro- 
bus  ad  illud  IV.  Georg.  '  Et  gemina 
auratus  taurino  cornua  vultu.'  Et 
ideo,  inquit,  '  taurino  vultu,  quod 
ejus  sonus  ut  tauri  mugitus,  et  ripae 
flexuosae  sunt  ut  cornu.'  Vetus  Ho- 
ratii  interpres  ad  Od.  14.  lib.  iv. 
'  omnium  famosorum  fluuiinuni  vultus 
cum  cornibus  finguntur  propter  im- 
petus  et  naigitus  aquarum.'  Vide 
Zetzem  in  Hesiod.  affirlSa.  Et  alios 
passim.  Addi  potest  forsan,quia  poe- 
tee  vocant  ntpara  omnia  flumina,  quod 
sint  veluti  Oceani  cornua,     Apollo- 


'  Certam  quantitatem  a  judice  prae- 
finitam,  taxatam.'  Inde  Glossarium  : 
'  Taxatio,  iroo-<5T7jj.'  Idem. 

''  Qui  taxatores  dimntur]  Hie  etiam 
frustra  est  Festus  qui  taxatores  sce- 
nicos  dictos  putat,  quasi  inter  se  ma- 
ledicos.  Taxatores,  vcrbo  posterioris 
seeculi  ac  parum  Latino,  iidem  fiiere 
qui  designatores  a  comcedo  ac  tragoe- 
do  destiuati,  et  adhibiti  ad  tribuen- 
das  personas  actorum  cuilibet,  pro 
magistri  arbitiio  :  et  eo  quidem  de- 
lectu,  ut  interdum  nobiliores  partes 
agendas  committerent,  non  eximiis 
actoribus,  quod  dignilate  aut  corpo- 


nius    de    Istro:    "Effrt  St  ns  irorafihs     ris,  aut  de   re  quapiam   excellerent. 


inrarov  Kipas  wKfavoio.  '  Est  autem 
quidam  fluvius  ultimum  cornu  Ocea- 
ni.' Idem. 

^  Taxat]  Alienissima  sunt  quae  hie 
Festus  tradit ;  neque  enim  liic  taxo  a 
tango,  sed  a  Grsseco  rdcrffu,  quod  a 
Graecis  scriptoribus  usurpatur  ea- 
dem  notione  qua  taxo  ab  Latinis. 
Ari^toteles  lib.  n.  CEcouomicon,  ca- 


prae  principibus  actoribus  :  quibus 
lubentissimis  fierent  haec  omnia. 
Quam  enim  concorditer  agerent  inter 
se,  indicat  Tuliius  prin)a  in  Verrem 
bis  verbis:  '  Ut  in  actoribus  fieri  vi- 
demus,s2epe  ilium  qui  est  secunda- 
rum  aut  tertiarum  partium,cum  pos- 
sit  aliquanto  clarius  dicere,  quam 
ipse  primarum,multum  se  suroniitte- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.   XVIII. 


963 


Taxat,  et  taxatio  a  verbo  tango  diciintur:  unde  et  [Paul. 
taxatores  a  scenicis  dicuntur,  quia  alterutrum  maledictis 
tangunt. 

Tegillum  '  cuculiiunculinn  ^°  ex  scirpo  factum.  Plautus  : 
Tegillum  niihi  aret,  id  si  vis,  dabo. 

Tela''  proprie  dici  videntur  ea,  quae  missilia  sunt :  [Fest. 
ex  Graeco  videlicet  eorum  nomine,  quia  illi  TrjXo'Sev  missa 
dicunt,  quae  nos  eminus :  sicut  arma  ea,  quae  ab  hunieris 
dependentia  retinentur  manibus,  quandoquidem  non  mi- 
nus in  nobis  eam  partem  corporis  armum  vocari,  existi- 
mandum  est.' ' 

Temerare,""  violare  sacra,  et  contaminare,  dictum  [Paul. 
videlicet  a  temeritate. 

Temetum,  vinum:  unde  temulentus,  et  temulentia. 

Temetum,"  vinum.     Plautus  in   Aulularia  :  Qui?  [Fest. 


20  Vet.  lib.  cuculli  vinculum. — 1  Vet.  lib.  est  quam  arma. 


re,  ut  ille  piinceps  quam  inaxime  ex- 
cellat.'  Non  igitur  male  dicunt  Sce- 
nici  Scenicis  cum  eos  taxant :  sed  eos 
ad  scenae  nmneia  dignius  obeunda 
opportune  ac  scienter  designant  et 
ordinant.  Paulus,  qui  haec  non  intel- 
ligebat,  lectionem  UMitavit.  Idem. 

'  Tegillum]  Plant,  in  Ruden.  «  Te- 
gilliun  eho  illud  inihi  unum  arescit,id, 


NOT/E 

palustii  lierba  fieiet,  ut  tegetes. 
Graecis  ipiadoi  (p\6Xvai,  '  tegetes  scir- 
peae.'     Scirpus  est  <p\ovs.  Dae. 

^  Teki]  Vide  '  arma.'  Ant.  Aug. 

Tela]  Servius  ad  illud  vii.  JE- 
neid.  '  Desuper  Alcides  telis  pre- 
mit.'  '  Omne,'  inquit,  '  quod  jaci 
potest,  telum  vocatur,  dictum  oirb  rod 
rr}\6eev.'    Alii  telum  ab  antique  verbo 


ii  vis,  dabo.    Eodem  amictus,  tectus     tela,  a   quo    protelo,    expello,   ejicio. 


eodem  esse  soleo,  si  pluit.'  Ant.  Aug. 
Tegillu7n]  Varro  apud  Nonium, '  ju- 
gens  et  volifans  miliius  ob  aquam  e 
nnhibus  tortam  indicat  fore  ut  tegil- 
lum pastor  sibi  suniat.'  A  tectum,  te- 
gnlum,  tegillum.  Genus  veslis  a  ter- 
go  pendentis,  qua  caput  pluviae  ac 
teinpestatis  causa  tegebatur.  Quae 
fct  cuculus,  cucullio,  cuculliunculus : 
male  in  Ms.  Cuculli  vinculum.  Lo- 
cus Plauti  est  ex  Kudf-nte  act.  ii.  sc. 
7.  'Tegillum  eccilliid  miiii  unum 
arescit,  id  si  vis  dabo.'  Sed  potius 
tegillum  est  a  tegetibus,  quod  e  scirpo. 


De  armis  et  telis  vide  '  arma.'  Dae. 

'  Exislimandum  est]    Scbedae:    Ex- 

istimandum   est    quam forsan  : 

quam  in  equis.  Ait  eam  partem  cor- 
poris unde  dependent  arma  non  mi- 
nus in  nobis  armiim  vocari,  quam  in 
equis.   Idem. 

'"  Temerare]  Violare  sacra,  sed  et 
ad  alia  translatum  ;  nam  et  fctdare, 
inquinare,  corrumperc,  iVc.  Teme- 
rare lectum,  virginem,  fluvios  vene- 
no,  Afc.  Idem. 

"  Temelum]  Hequimini  prcB.  Mi  note 
sequere,  temeti  timor :    male  citutur  ab 


9G4  SEXTI    POMPEII    FESTl 

quia  temeti  nihil  allatura.  Pomponius  in  decima:  Non 
multi  temeti,  sed  plurirai.  Nonius  in  duobus  dossenis : " 
Sequimini  praeminate,  sequere  temeti  timor.  Idem  in 
Funere  :  Agite,  exite,  temulentiamque  ^  tollite :  et  in  Sur- 
do :  Filias  habeo  temulentas,  sed  eccas  video  incedere. 
Afranius  in  Consobrinis:  Pol  magis  istius  temulentas 
futilis. 

Tempesta,p  tempestiva.  [Paul. 

Tempestatem  '^  pro  tempore  frequenter  dixerunt  antiqui. 

Templum  "^  significat,  et  sedificium  Deo  sacratum,  et  tig- 
num,  quod  in  aedificio  transversum  ponitur. 

Tenitae ' '  credebantur  esse  sortiura  Deae,  dictae  quod  tenen- 
di  haberent  potestatem. 

Tensa  4-  vehiculum  argenteum,  quo  exuviae  Deorum  ludis 
Circensibus  in  circum  ad  pulvinar  vehebantur. 

Tensam'  ait  vocari  Sinnius^^  Capito  vehiculum,  quo  [Fkst. 


2  Vet.  lib.  exigite  temiilentum. — 3  Id.  Tenirce.—i  Id.  Thensa.—5  Tensatn 
ait  vocari  Sinnius,  Sfc.  Htec  quideni  esse  Festi  notat  Scaliger,  sed  uoii  ex 
vett.  libb.  desumta. 

NOTiE 

eo,  qui  duos  Dossenos,  quae  est  Atel-  p  Tempesta]  Node  intempesta.  Vide 

lana  Novii,  ineptissime    pro   Fabio  *  intempesta.'  Idem. 

Dosseno  Comico  accenit,  cujus  me-  •>    Tempestatem]  Vide   '  intempes- 

minit  Horatius.  Jos.  Seal.  ta.'  Idem. 

Temetum]    Ex  articulo  et  nomine  '  Templum]  De  templo  multa  Var- 

rb  fiedv,  temetum.     Locus  Plauti  est  ro  lib.  vi.  de  Liug.  Lat.  Ant.  Aug. 

act.  II.  sc.  6.  Dae.  Templum]  Vide  'contemplari.'  Pro 

°  Nonius  in  duobus  dossenis]    Atel-  tigno  usus  Vitiuvius  lib.  vii.  cap.  7. 

lanam  scripsit   Nonius,    cui    nomen  'Supraque  id  fastigium  columencan- 

duo  Dosseni.    Sed  hi  Dosseni  diversi  tlierii,  tenipla  ita  sunt  eollocanda,  ut 

sunt  a  Fabio  Dossenno  Comico,  cujus  stillicidiuui    tecti    absoluti    tertiario 

lueminit    Horatius    Ep.    1.    lib.    ii.  respondeat.'  Dae. 

'  Quantus  sis  Dossennus  edacibus  in  *  Tenitce]  Tenitce,  sive  Tenirce,  a  te- 

parasitis,  Quam  non  astricto  percur-  nendo,  dictae  sortium  Deaj.    Sed  fere 

rat  pulpita  socco.'     Verba  Nonii  sic  ignotne,  ita  ut  perpauci  essent  apud 

emendat  Scaliger :    Sequimini  prcemi  Veteres,  si  eiant  aliqui,  qui  earum 

nate  sequere,  temeti  timor.    Ego  vero  :  aris  lionorem  imponerent.  Idem. 

Sequimini,  i  pr<s  7ninate,  sequere  timeti  '    Tensam]    Ascon.   ad   in.    Verr. 

timor.    Facete   parasitum   et  heluo^  '  Thensae  sacra  sunt  vehicula  pompa 

nem,  temeti  timorem  vocat.  Idem.  ordinum  et  hostiarum.    Thensas  alii 


DE   VERBORUM   SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIIl.         9G5 

exuviae  Deorum  ludicris  Circensibus  in  circum  ad  pnlvi- 
nav  vehuntur :  fuit  et  ex  cbore  ;  ut  apud  Titiniam  in  Bar- 
bato  ;  et  ex  argento. 

Tentipelliura,  genus  calciamenti  ferratuni,  quo  [Paul. 
pelles  extenduntur. 

Tentipellium"  Artorius^  putat  esse  calciamentum  [Fest. 
ferratum,  quo  pelles  extenduntur :  idem  Afranium  dixisse 
in  Promo :  7  Pro  manibus  credo  habere  ego  illos  tenti- 
pellium.  Titinium  ait  Verrius  existimare,  id  medica- 
mentum  esse,  quo  rugae  extenduntur,  cum  dicat :  Tenti- 
pellium  Inducis,*  rugae  in  ore  extenduntur :  cum  ille 
Tpo-TTixuic  dixerit.- 

Tenus^  significat  finem:  ut  cum  dicimus,  hactenus.  [Paul. 


6  TentipeUium  Artorius  putat,  Sfc.     Idem  et  de  his  quoqne  notat  Seal. — 7 
Vet.  lib.  Pritno. — 8  Id.  Inducitur. 

NOTtE 

a  divinitate  dici  putabant,  alii  quod  mento  quo  rugae  extenduntur  acci- 

ante  ipsas  lora  tendautur,  quae  gau-  piunt.     Favent  Glossae  :    '  Tentipel- 

dent  nianu  tenere  et  tangere  qui  eas  Hum,  (papfnaKoi'  irphs  (>vTlSas.'    '  Phar- 

deducunt.'     Sed  tensa  scribendiim  :  niacuni   adversus   rugas.'     Et   locus 

sic  dictae  antem  quia  statuas  Deorum,  Titinii;  TentipeUium  InducL^,  rugce  in 

quiK  teHsis  ferebantur,  velarentur  cir-  ore  extenduntur  tuce.     Et   ita   accipi 

cumquaque   linteis   ad    cnbiculi    seu  debet  supra  apud  Afranium,  qui  nr- 

delubri  speciem  tensis.    Vide  Onu-  bane  dicit  qnosdam  pro  manibus  ha- 

plirium  Panviuum  lib.  u.  de  Ludis  bere  tentipellium,  quomodo  nosho- 

Circensibus    cap.    11.     Bullingerum  dieque  dicimus  mulieres  quae  succo 

lib.  de  Circo,  cap.  38.  Idem.  splendente  ornant  genas,  pro  vultu 

"  TentipeUium}    Fallitur  Festus  in  habeve  t^ciOYium,  que  leur  visage  n'est 

quo  Verriiim  repreliendit   quod  ten-  que  fard.     Subit  etiani  Afranium  co- 

lipellium   in    Afranio    interpretetur  mice  et  novo  signiticatu   tcutipeUium 

id,  quod   Graeci  reTcivuTpuv  dicunt  :  dixisse  pro  pelle  extensa,  ut  innue- 

cum  res  aliter  esse  non  possit.     Et  ret  eos  non  manus  habere,   sed  ossa 

Glossarium  :    '  Tentipellium,  (papfxa-  tantum   pelle  amicta.     Porro  medi- 

Kov  irphs  {ivridas.'  Jos.  Seal.  camina  illa.quibus  facies  extendeba- 

TentipeUium]  A  tendenda  peUe.    Sed  tur,  Graeci   rerduwrpa  et   Teravufj-ara 

pellem   bubulam,  hoc  est,    calceum,  dixerunt.     Inter  ea  fuit  panis  caldus 

cum  Artorio  Festus  intelligit,  quare  et  madidus.  Juvenalis  :  '  Interea  foe- 

Calccamentum    Ferratum    iuterpre-  da  aspectu,  ridendaque  multo  Pane 

tantur  :  sed  sine  exemplo  :  nam  apud  tumet  facies.'     Ubi  vetus  interpres  : 

Afranium    TentipeUium    ionge    aliud  '  Mtdicamen   ad  teudendam  faciem, 

est,  ut  mox  dicetur.     Optime   igitur  vel  cutem  magis.'  Dae. 

Verrius  et  Titinnius,  qui  pro  medica-  *  Tenus]  Gloss.  '  Tenus,  ire'paj,  /u<- 


966  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Terentiim  locus  in  campo  Martio  dictus,  quod  eo  loco  ara 

Ditis  patris  iu  terra  occultaretur. 
Terentum^  in  campo  Martio  locum  Verrius  ait  ab  [Frst. 

eo  dicendum  fuisse,  quod  Term  ibi  per  ludos  saecularis 

Ditis  patris  ita  leviter  terainx  ab  equis  quadrigariis,  ut 

eoriim  levis  wzobilitas  aequiparet  motus  rapidos  ve/ocis  lu- 

nae,  quod  quam  aniliter  relatMm  sit,  ciiiyis  manifestum 

est. 
Teres,  rotundus  in  longitudine.  [Paul. 

Teres  iu  longitudine  rotundatum:  quales  asseres  [Fest. 

natura  ministrat.9 
Teretinatibus/  qui  a  flumine  Terede  dicti  existimantur,  et 

syllaba  ejus  tertia  mutata,  et  pro  Terede  Teram  scribi 

debuisse.'° 
Termentum*  pro  eo,  quod  nunc  dicitur  detrimentum,  utitur 

Plautus  in  Bacchidibus. 


9  Haec  qnidem  esse  Festi  notat  Scaliger,  sed  non  ex  vett.  libb.  desutnta. 
— 10  Legit  Dae.  Etpro  Tereti,  Terediscrlbi  debuisse. 

NOT^E 

Xpt.'  'Tenus,  finis,  usque.'  Estque  TerenfM/H]  Jure  FestusVeirii  ratio- 
Teni/s  a  TeAoj,  finis.  Idem.  iiem  explodit.  Terentum  enim  die- 
s' TerenfHOT]  Vide  '  Sdecnlares'  et  tuni  in  campo  Martio  a  Tarento  prop- 
'  Pascales.'  Anson,  in  Ternario  :  ter  lapygiiim  promontorininsito,  Zo- 
'  Tiina  Terentino  celebrata  trinoctia  zim.  ravrrjv  yap  elxivo  r6nos  irpoffrryo- 
ludo,'  Quae  de  equis  quadrigariis  liic  piavr^  kuto.  rrjv&Kpav  'lawvyiav  o^wvv, 
diciintnr,  aliena  sunt  a  ludis  saecu-  tt-os  iiv  Tdpavn.  *  Id  ei  loco  nonien 
laribus ;  et  fortasse  ideo  acerbe  re-  fuit,  Tarento  propter  Japygium  pro- 
prebensa  a  Festo  :  ita  enim  ait  ad-  montoriuni  sito  cognomini.'  Dae. 
versus  Verrium,  ut  opinor  :  quod  ^  Teretinatibus}  Non  leviter  foeda- 
quam  aniliter  relatum  sit,  cuivis  ma-  tns  bic  locus.  Lego  :  Et  pro  Tereti, 
nifestum  est.  Ant.  Aug.  Ter edi  scribi  debuisse.  A  Terede,  in- 
Terentum']  Infra  :  Terentum  in  cam-  quit,  Flnvio  Teredinates,  non  Teretina- 
po  Martio  locum  ait  per  d  dicendum  tes,  dici  debuere.  Sed  de  Terede  flu- 
fuisse,  quod  terendus  sit  sacularibns  vio  nihil  niilii  compertum.  Idem. 
Ditis  patris  ludis:  et  teratur  ab  equis  ^  Termentum]  A  tero,  terimen,ter- 
quadrigariis, quorum  agilitas  {Bquiparet  men,  ut  a  '  moveo,'  •  movimen,'  '  mo- 
motus  ipsos  Luna,  quod  quam  aniliter  men,'  &c.  Versus  Plauti  est  act.  iv. 
relatum  sit,  cuivis  manifestum  est.  Et  so.  9.  'Non  Pelides  termento  fuit, 
haec  fuit  scriptura  Festi:  et  jure  praeut  ego  herum  expugnabo  meum.' 
Festus  anilem  Verrii  rationem  ex-  Ubi  Salmasius  :  '  Vereor,' inquit, 'ne 
plodit.  Jos.  Seal,  male  dim  lectuai  sit  termento  pro 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVIII.  967 

Termentum  apud  Plautum  detrimentum.  [Paul. 

Termes^  ramus  direptus  "  ex  arbore,  nee  foliis  repletus, 
nee  nimis  '^  glaber. 

Termino''  sacrificabant,'^  quod  in  ejus  tutela  fines  agrorum 
esse  putabant:  denique  INuma  Pompilius  statuit  eum, 
qui  terminum  exarasset,  et  ipsum,  et  boves  sacros  esse. 

Terminus,  quo  loco  colebatur/  super  eum  foramen  patebat 
in  tecto,  quod  nefas  esse  putarent  terminum  intra  tectum 
consistere. 

Termonem  Ennius  terminum  dixit. 

Termouem*  Ennius  Graeca  consuetudine  dixit,  [Fest. 
quern  nos  nunc  terminum,  lioc  modo  :  Ingenti  vadit  cur- 
su,  qua  redditus  termo  est:  et  idem:  Hortatore  bono 
prius,  quam  jam  finibus  termo  est. 

Tersum  diem  ^  pro  sereno  dictum  ab  antiquis ;  nee  se  ha- 
bere rei  auctorem  ait. 


11    Mss.  deseclus.— 12  Vet.  lib.  minus. — 13  Vet.  lib.  sacra  faciebant,  vel 
fiebant. 

NOTjE 

tonnento.'     Per  tormentum  intelligit  T<?rwi«o]Terniinonini  Deo,qiii  sub 

arieteni  quo  expugnantiir  tubes.  Pro  figura  termini,  boc  est,  rudis  ac  in- 

torinento  igitiir  fuit  Acbilles  Perga-  formis  lapidis  vel  stipitis,  colebatur. 

nio,  quo  moenia  ejus  quatiebant.  Id.  Ovid.  Fast.  lib.   ii.  '  Termine,  sive 

^  Termes']  Ramus  direptus,  vel  ut  in  lapis,  sive  es  defossus  in  agio  Stipes, 

Mss.  desectus,  ex  arliore,  neque  foliis  ab  antiquis  tu  quoque  numen  habes.' 

repletus  neque  iis  destitutus.  '  Ter-  De    modo   liuic   sacrificandi,  deque 

niesolivae'  Hoiat.  Epod.  xvi.  '  Ger-  ejus    sacris,   qua3   Terminalia   dicta, 

miuat,  et  nunquam   failentis  termes  ibidem  Ovid.  Dae. 

olivae.'     Ubi  vetus  interpres:  'Ter-  "^  Terminus,  quo  loco  colebatur]  Ovid. 

mites  dicuntur  cauies,  tiiyrsi,  seu  ra-  ii.  Fast.  '  Nunc  quoque,  se  supra  ne- 

mi    olearum.'      Unde    Glossarium  :  quid  nisi  sidera  cernat,  Exiguunitem- 

' Termes  dicitur  projjrio'caiilis  olea-  pli  tecta  foramen  habent.'     Servius 

rum  arborum.'     Sed  Termis   de  cu-  lib.  ix.  jlin.  448.  'Unde  in  Capitolio 

juslibct  arboris  ramo  dictum  est.  Est  superna  pars  lecti  patet,  quae  lapidem 

autem   a  Gracco  repfiis,  quod  in  divi-  ipsum  'I'ermini    spectat :    nam    Ter- 

sione   agrorum,  antequam  meta;  po-  mino  non  nisi  sub   divo  sacrificaba- 

nerentur,    ranios    arborum    figerent.  tnr.'  Idem. 

Idem.  '■  Termonem]  A  Grajco  rtpfxaiv,  Ter- 

''■  Termino]  QVKi.  TERMINOM.  exa-  mo,  ut  ab  obiiquo  re'p/iioj'oj,  terminus. 

KASSIT.    IPSVS.      ET.    BOVEIS.    SACKEl  Idem. 

•  VNTO.  Jos,  Seal.  f  rcjiM/n  (/iemj  Id  est,  siccuin,  Ter- 


968 


SEXTI    POMPEII    PESTI 


Tersum  diem,  serenum.  [Paul. 

Tertium,  quartum  differre  ^  ait  a  tertio,  quarto,  quin-  [Fest. 

tiis :  quod,  quid  factum  sit,  significat. 
Tesca'*  loca  augurio  designata.     Cicero  aspera  [Paul. 

ait  esse,  et  difficilia. 
Tesca^  Verrius  ait  loca  augurio  designata,  quo  ter-  [Fest. 


14  Vet.  lib.  TesqiM. 


NOT« 


gere  enim  est  siccare,  ab/Eolico  rep-     dicta.'     Ex  his  magnani  partem  ver- 
«r«,  pro  nipw,  |ijpai»'«,  sicco.  Idem,  boriim  Festi  intelliges.  Ant.  Aug. 

s  Terlium  quartum  differre']  Hie  Tescal  Tesca  diciint  loca  augurio 
certe  locus  corruptus  est :  et  ea  cor.  designata:  quo  terinino  finitur  terra 
ruptio  latet  in  voce  quintus,  quae  hie  angurii.  Opiiius  Aurelius  loca  con- 
locum  habere  non  potest.  Suspicor  secrata  Deo  alicui,  non  ut  templum 
scriptum  fuisse  per  abbreviationem  sit,  sed  sancta  loca,  undique  septa, 
qm  tpus  pro  quom  iempus.  Et  vernm  ut  aiunt  Pontificii  libri,  in  quibus 
est.  Lege  modo,  Tertium  quartum  dif-  scriptum  est:  locvmq.  seuemq.tes- 
ferre  ait  a  tertio,  quarto,  quom  tempus,  cvmq.  aliqvoi.  deo.  dedicaverit 
quoquJd  factum  sit,  significat.  AhTer-  vtei.  deos.  accipiat.  volens.  pro- 
tium  differre  a  tertio,  quod  tertium  sig-  pitiosq.  Hostius  belli  Istrici  lib. . . . 
niticet  tempus.  Idque  egregie  illus-  '  Per  gentis  alte  SEtherias,  ac  tesqua 
trant  verba  ista  M.  Varronis  ex  libro  volabisTemplaantiqua  Deum.'  Qui- 
disciplinarum  v.  '  Aiiud  est  quarto  dam  explicavere  aspera,  difficilia 
praetoreni  fieri,  et  quartum:  quod  aditu.  Attius,  'Loca  aspera,  saxa 
quarto  locum  adsignificat,  ac  tres  tesca  tuor :'  et  in  Philocteta,  '  Quis 
ante  factos :  quartum  tempus  adsig-  tu  es  mortalis,  qui  in  Lemni  tesca  te 
nificaf,  et  ter  ante  factum.  Igitur  adportas  loca?'  Glossarium:  'Tes- 
Ennius  recte  conscripsit:  Quintus 
pater  quartum  fit  consul.  Et  Pom- 
peius  timide,  quod  in  theatre  ne  as- 
criberet  consul  tertium  aut  tertio, 
extremas  literas  non  conscripsit.' 
Vide  Gellium  lib.  i.  cap.  1.  Idem. 

^  Tesca]  Varro  lib.  vi.  de  Ling. 
Lat.  '  Loca  quaedam  agrestia,  quod 
alicujus  Dei  sunt,  dicuntur  tesca: 
nam  apud  Attium  in  Philoctete :  Lem- 
nia,  quis  tu  es  mortalis,  qui  in  deser- 
ta  et  tesca  te  apportes  loca  ?'  et  post- 
ea  :  '  Quare  heic  qui  tesca  dixit  non 
erravit:  neque  ideo  quod  sancta,  sed 
quod  ibi  mysteria  fiunt,  ac  tuentur, 
tuesca  dicta,  post  tesca  :'  et  postea  : 
'  Quare  a  luendo  et  templa,  et  tesca 


qua,'  sive,  '  Tesca,  KaraKpTjjuvoi,  koi 
^ax«'S,  Kol  fpvfjioi  tSttoi.'  Verba  Tes- 
quorum,  sen  templorum  dedicando- 
rum  ex  veteri  formula  traduntur  a 
Varrone:    templa.  tescaq.  incita 

SVNTO.  QVAAD.  EGO.  CASTE.  LINGVA 
NVNCVPAVERO.  OLLA.  VETER.  ARBOR 
QVISQVIS.  EST.  QVAM.  ME.  SENTIO 
DIXISSE.  TEMPLVM.  TESCVMQ.  ESTO 
IN.  SINISTERVM.  OLLA.  VETER.  ARBOR 
QVIDQVID.  EST.  QVOD.  ME.  SENTIO 
DIXISSE.  TEMPLVM.  TESCVMQ.  ESTO 
IN.  UEXTERVM.  INTER.  EA.  CONRE- 
CIONE.  CONSPITIONE.  COP.TVMIONE 
VTEIQ.  RECTISSVME.  SENSI.  JoS.  Scul. 

Tesca]  Ait  ex  Verrio  et  Opilio  Au- 
relio  Tesca  esse  templa,  hoc  est,  spa.! 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  B    LIB.    XVIII. 


9G9 


mino  finis  in  terra  auguri.  Opilius  Aurelius  loca  conse- 
crata  ad  aiigurandum  sctipsit,  sed  sancta  loca  undiqj/e 
■<:epta  docent  Pontificis  libri,  in  quibus  scriptum  est  tern- 
pliimqiie,  sederaque,  tescumque,  site  Deo  sire  Dece  dedica- 
veiit,  ubi  eos  accipias  volentes,  propitiosque.  Hostius 
belli  Histrici  lib.  i.'^  pergentis  alte  aitherias,  atque  avia 
tesca  per  rjua  violabis  templa  antiqua  Deum.    Cicero  vero 


15  Ed.  Seal.  'lib.  3.' 


NOT.E 

tia  Augiuio  designafa  intra  terniinos     finnt  ac  tuentur,  Tiiesca  dicta,  post 

tesca.'  Ubi,  nt  vides,  Accii  versum 
aliter  Varro  accipit  quam  Festus,  ibi 
enim  Tesca  agrestia  quidem  et  de- 
serta  loca  interpretatur,  sed  quae  ta- 
nien  Dei  alicnjus  sint,  et  reveiaerant 
tesca  ilia  loca  midiquaqiie  nemorosis 
collibus  cincta,  ubi  Volcani  fiebant 
mysteria,  quae,  quia  praerupta  et  adi- 


ubi  finis  sit  auguri.  Deinde  ex  Pon- 
lificalibus  libris  Tesca  dici  loca  sancta 
quae  undique  septa  sunt,  hoc  est, 
templa  sive  Dei  sive  Deee.  Tandein 
ex  Cicerone  et  Accio  Tesca  esse  loca 
aspera  et  difficilia  aditu.  De  tem- 
plo  auguris  Varro  lib.  vi.  de  L.  L. 
'  Templa    Tescaque     incita     sunto ; 


quoad  ego  caste  lingua  nuncupavero,'  tu   ditiicilia,   inde   quaevis    alia   loca 

&c.     De  teniplo  sive  Dei  sive  Deap,  praecipitia  et  aspera  Tesqua  etiam 

idem  Varro  ibidem,  sed  contra  Pou-  dicta.  Utramque  significationem  am- 

tificios  libros  negat  tesca,  quod  tern-  plectitur  Glossarium  :  '  Tesqua,' sive 

pla  sint,  ideo  esse  etiam  sancta  ;  ejus  '  Tesca,  KaraKpTjixvoi  koI  ^tix^'S  ««'  ep"- 

verba  sunt :  '  Quod  addit,  templa  ut  juoi  rd-rroi,'  '  Tesca,  prjecipitia  et  mu- 

sunt  dextra,  aiunt  sancta    esse   qui  nita  et  septa  loca.'     Supra  in  verbis 

glossas   scripserunt,    id   est  falsum.  Pontificalibus  emendabis :  Templum- 

Nam  Curia  Hostilia  templum  est,  et  que  sedemque  Tescumque  sive  Deo  sive 

sanctum  non  est ;  sed  hoc  ut  puta-  Dece  dedicaveris,  ibi  eos  accipias  volen- 


rent  aedem  sacram  esse  templum  et 
sanctum  esse ;  quod  in  urbe  Roma 
pleraeque  a;des  sacrae  sunt  templa, 
eadem  sancta,  et  quoil  loca  quwdani 
agrestia,  quod  alicujus  Dei  sunt,  di- 
cuntur  tesca.  Nam  apud  Actium  in 
Philocteta,  Lemnia,  Quis  tu  es  nior- 
talis  qui  in  deserta  et  tesca  te  adpor- 
tes  loca  ';  loca  enim  quae  sunt  desig- 
nat  cum  dicit  Praestolare '  (optime 
Fulvius  Ursinus  Ephcesti  lares)  '  et 
celsa  Cabirum  delubra  tenes,  Myste- 
riaque  pristina  castis  concepta  sa- 
cris.'  Et  paulo  post :  '  Quare  hie  qui 
Tesca  dixit,  non  erravit.  Nequc  ideo 
quod  sancta,  sed  quod   ibi  mysteria 


ics  propitiosque.     Versus  Hostii : 
Per  gentes  alte  cethereas  atque  avia 

tesca, 
Perque  volabis  templa  antiqua  Deum. 
At  Scaliger: 

perdiu  gentes 
Aliger  JEthereas  atque  idem  tesca  vo- 
labis 
Templa  antiqua  Deum. 
Putabam  ego  vocem  templa  ad  expli- 
cationem  vocis   tesca  hue  irrepsisse, 
adeoque  legendum  : 

Per  gentes  alte  JEthereas  et  celsa  uo- 

labis 
Tesca  antiqua  Deum. 
Ubi  tesca  vocat  spatia  coelestia,  quae 


970  SEXTI    POMPEII    FESTI 

aspera,  difficilia  aditu  dixit,  cum  ait  /oca   aspera   saxa 

tesca  tuor,  Accius  in  Phi/octetix:   Quis  tu  es  mortalis  qui 

in  desertR,  et  tesqua  te  adportas  loca. 
Testicular!'  est  jumentis  maribus  foeminas,  vel  ma-  [Paul. 

res  foeminis  admovere :  licet  alii  dicant  testilari. 
Tetini  ^  pro  tenui. 
Thaleae'^'  nomen  dictum,  alii  ab  aetatis  flore  aiunt,  [Fest. 

alii  quod  carmina  semper  floreant. 
Themin'"  Deam  putabant  esse,  quae  praeciperet  horainibus 

id  petere,  quod  fas  esset,  eamque  id  esse  existimabant, 

quod  et  fas  est. 
Thiasitas,"  sodalitas.'7  [Paul. 

Thoraices  Grasco  nomine  appellantur  canabi  impoliti,   et 

sparto  leviter  tortae  '^  restes,  ex  quibus  funes  fiunt :  pul- 

villi  quoque  quos  in  collo  habent,  ne  a  restibus  laedan- 

tur,  thomices  vocantur. 
Thomices"  Graco  nomine  appellantur  canabi  impoliti,  [Fest. 


IG  Legenduni  nionet  Dae.  Thalia,  nt  in  vet.  lib.— 17  Vid.  Not. — 18  Vet. 
lib.  torto. 

NOTiE 

alii  templa.    Ennius  i.  Annal.  '  Units  ciat  et  gerniinare,  iinde  earn  etiani  co- 

erit  quem  tii   toUes  in  coenila   coeli  lebant  nistici:  ut  est  apiid   Plutar- 

Templa.'     Siiperiusque     illud  lienii-  chum  :  vel  ut  Fulgentius  lib.  i.  My- 

sphaerium;  intellige,   quod    tenipliim  tholog.  '  Quarta '  (nnisa)  '  edXeia,  id 

tescnmque  dicitur  quia  iindique,  ut  est,  capacitas,  velut  si  dicatur,  rideh 

Na2vii  verbis  utar,  aefhra  coerula  sep-  ed\€iau,  id  est,  ponens  gerraina.'    E- 

tum  est :  '  Hoc  ubi  aethra  ccerula  sep-  menda  ndua-a  OdXeiav.  Idem. 

turn  Stat hemispheerium.'  Versus  Ac-  "  Themini  Nam   Giaece   fif'/uis,  jus 

cii  ex  Varrone  Scaliger  :  Quis  tu  es  et  fas.     Haec  teinplum  habuit  ad  Ce- 

mortalis  qui  in  deserta  Lemnia  Et  Tesca  phisum  Boeotiae  fliivium.  Idem, 

te  adportas  loca?  Tesca,  a  Graeco  Sc£-  "  Thiasitas]  Thiasus,Gr.6laa-os\tro- 

(TKLa,  umbrosa.  Dae.  prie  Bacchantium  turba,  hinc  BiaarS)- 

'  Testiculari]  A  Testiculis. /dew.  rai,  xopeurol,  qui  una  exercent  chores. 

■^  Tetini]  Ab  ant'iquo  teno  pro  teneo  Et  T/tiasi^as,  tripudiantium,Bacchan- 

preeteritum    tetini   pro  teriui :  supra  tiiim,  convivarnm,  &c.  sodalitas.   Sed 

purissime  tetinero,  pro  purissime  tenu-  mihi   in   mentem    venerat    scripsisse 

ero.  Idem.  FesUim  Thiasotas,sodales.    Quod  post- 

'  Thalecs'}  Leg.  Thalia,@i\eia&ed\-  ea  et  Vossio  in  mentem  venisse  didi- 

Ae*,  vel  quod   ejus  iaus   semper  flo-  ci.     Etsi  T/nVisif«s  libri  omnes.  Idem. 

real,  vel  quod  Plantas  florescere  fa-  "  Thomices]    Verba  Lucilii  ita  legi- 


DK    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVIII.       971 

ct  sparto  leviter  tortas  restes,  et  quibus^^  Junes  fiunt.     Lu- 

cilius:  Y\Aevi\\\s  vine  turn  T^o;/?  ue  cabina.*°     Opilius  Au- 

rel///.5  nit  mollem  pulvillum,  quern  in  collo  habent,  restis  ne 

/aedat,  toraicem  voraW.' 
Thraeces  ^  p  gladiatores  a  similitudine  palmularum '  [Pau  l. 

Thraciarum. 
Throcum  +  'i  genus  sellas  habetur  apud  Plautum. 
Thymbraeus "  Apollo  a  monte  Thymbraeo  dictus,  qui  est  in 

agro  Trojano. 
Tbymbrasum  Apollinem  Virgilius  a  monte  Thym-    [Fest. 

braio  appellavit,  qui  est  in  agro  Trojano. 


19  Ed,  Seal,  exquibus. — 20  Vide  Notas  infra. — 1  Ed.  Seal.  '  tomiceni  vocari 

' — 2  Malit  Dae.  Threces. — 3  Vir  doct.  in  marg.  ed. 

Seal,  conjicit  parmularum.    Vet.  cod.  parvularum. — 4    Vet.   cod.    Trachum, 
Legendum  monet  Dae.  Thronum,  sive  Thocum. 


NOT^ 


to,  indimus  eis  tomices  canabinas.  Re- 
liquasunt  in  Epitoma.  Gra?cumesse 
ait,  Bwfjuyyts  scilicet.  Veteres  dice- 
bant  tumiculus  et  tumiclas.  Apuleins 
libro  vin.  '  Et  ilico  me  tumicla  spar- 
tea  deligatuni  tradidit  Philebo.'  Ita 
legendum,  non,  nt  viilgo,  tumida  spar- 
tea:  nam  tumex  potius,  quam  tomcx 
dicebant.   Plaiitiis  Mercatore  :  '  Quia 


relii  sententiam  secutus  Perottns. 
Sed  male  tomicum  vocat :  '  tomicus,' 
inquit,  '  restis  e  canabo  sive  sparto 
leviter  torta,  sivepuivillus  apponi  so- 
litns  e  conciso  cannarum  cannabi,  ne 
restis  laedatur.'  Illud  etiam  interest 
quod  Perottus  pulvillum  intelligit  fu- 
nibus  circumdatum  ne  frequent!  col- 
lisione  laedantur,  Aurelius  vero  pul- 


negotiosi  eramus  nos  nostris  ncgotiis,     villum  queni  in  collo  ponunt  animali- 
Arnianientis    complicandis,    conipo-      bus,  ne  reste  Ijedatur.  Dae. 


nendis  tumicibus.'  Male  liodie 
Plauto,  componendis  studuimus.  Sed 
de  eo  amplius  in  editione  Plautina. 
Etiam  tumicem  pro  vibice  usurpa- 
bant.  Glossarium:  'Tumex,  fffidSi^, 
alfxaTuSris  tvwos.'  Sed  tunc  Latinum 
est,  a  tumendo  scilicet.  Jos.  Seal. 


P  Thrceees]  Malim  Threces.  Et  ab 
armis  dictos  Threces  gladiatores  ait 
quia  parma?,  Thracia  arma.  Gloss. 
'  Parma,  QpuKiKhv  '6it\ov.'  Sed  potius 
sic  dicti,  quia  primi  ex  ea  geute  erant. 
Idem. 

'i   Throeum]  Lege  Thronum,  nt  ha- 


Thomices]  Thomix  a  GraRCO  Ouifxiy^      bent    quidam    codd.    Thronus, 


quod  Hesychius  interpretatur  Aeirrhu 
ffxoiv'wVf  '  minutum  funem.'  Vitruv. 
lib.  VII.  cap.  3.  *  Tomice  ex  sparto 
Hispanico  religentur.'  Sed  melius 
Thomiee  cum  aspiratione.  Locus  Lu- 
cilii  sic  corrigendus  est,'  Vidimus 
vinctum  thomiee  canabina.     Opilii  Au- 


yos,  Sella.  Sive  potius  Thocum  cum 
Meursio,  a  Gra^co  Owkos.  Suid.  Ooikos, 
Qpuvos,  icaOeSpa.  Idem. 

''  Thymbrccus]  Potius  a  Thymbra, 
nrbe  Troadis,  Eustath.  in  Homer. 
Vide  Hesycli.  in  0vnPpa.  Locus  Vir- 
gilii,  quem  Festus  intelligit,  est  e  ill. 


972 


1SEXT1   POMPEII    FESTI 


Tiberis*  fluvius  dictus  a  Tiberino  Rege  Albano-  [Paul. 

rum,  quod  in  eo  cecidisset:  vel  Tiberis  a  Tiberi^  Rege 

Tuscorum. 
Tibicines*  in  aedificiis  dici  existiraantur  a  similitudine  libiis 

canentium,  qui  ut  canentes  sustineant,  ita  illi  aedificia.'^ 
Tifata  "  iliceta,  Romae  autem  Tilata  Curia.    Tifata  etiam 

locus  7  juxta  Capuam. 
Tigillum  sororium.^ " 
Tignum  ^  nou  solum  in  aedificiis,  quo  utuntur,  ap-  [Fest. 

pellatur,  sed  etiam  in  vineis,  ut  est  in  duodecim  :  tignum 

junctum  aedibus,  vineaeque,  et  concapu,^  ne  solvito. 


5  Vet.  lib.  Tibris  a  Tibri.—6  Vet.  lib.  adificiorutn  teda.—l  Vet.  lib.  Incus.— 
8  Hoc  et  seqiiens  caput  esse  quidem  Festi  notat  Seal,  sed  non  ex  vet.  lib. 
desunitmn.— 9  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  capulo.  Vet.  cod.  concapet. 
Vide  infra. 

NOT^ 

/Eneid.    '  Da  propriam,  Tliymbraee,     rectum   est,    ex    antiqua  scriptura, 
domum,  da  moenia  fessis.'  Idem.  Concapet.     Tignum  recte  Theopliilus 

"  Tiberis]  Vide  '  Albula.'  Idem.  irav  ^v\ov  epyda-i/iov.  Et  tunc  junctum 

»  Tibicines]  ColumellEe  quibus  tec-  aedibns  aedificiove  dicitur  :  at  conca- 
ta  fulciuntur.  Juvenal.  Sat.  III. '  Nos  pes  vineae  tantum  dicitur,  quia  ha- 
urbem  colimus  tenui  tibicine  fultani.'  beat  caput  suum  cum  capite  vineae 
Idem.  comniissum.     '  Caput  vineae  *  est  ra- 

"  Tifata]  Tifata  sunt  iliceta,  ne-  dix  ipsa,  Virgilio,  Columellae.  Sig- 
mora.  Curia  Tifata,  quae  domum  Cu-  nificat  ergo  depactum,  ac  delixura 
rii  ornabant.  Vide  '  Curii  fana'  et  terrae  ad  vineam  sustinendam.  Cori' 
'  Mancini  fana.'  De  Tifata  monte  capes,  ut  Procapes,  de  quo  supra,  a 
urbi  Capuae  imminente  Livius  lib.  quo  capite  multi  descendant :  '  Pri- 
VII.  sect.  29.  'Tifata  irnminentes  Ca- 
puae colles  cum  praesidio  firmo  occu- 
passent,  descendunt  inde  quadrato 
agmine  in  planitiem,  quae  Capuam 
Tifataque  interjacet.'  Idem. 

^  Tigillum  sororium]    Vide   '  soro- 
rium.'  Idem. 

y  Tignum]  Lex.  12.  Tignom.  ivnc- 

TOM.  ^DIBVS.   VINEjEQVE.  CONCAPES 

NEi.  SOLVITO.     Primae  notae  Gram- 


micapes,'  '  prscapes,'  *  deincapes,' 
*  ancapes  :  '  Postea  dictum,  '  Primi- 
cipes  :'  'Praecipes,' Plauto,  et  aliis  : 
'  Deincipes  '  Apuleio  :  *  Ancipes  ' 
Plauto  et  aiiis.  Hodie,  '  Princeps,' 
'  praeceps,' '  deinceps,' '  anceps.'  Sic 
formucapes  supra,  '  formicipes,'  '  for-' 
cipes.'  Quae  omnia  erant  l<To(Tv\\a$a, 
quia  retinebant  formam  suam  :  '  prae- 
cipem,' '  ancipem,' '  deincipem.'  At 
matici  mnlta  studiose  in  hujus  loci  irepuroaavKKafia  cum  sunt,  turn  non 
Jnterpretationem  contulerunt.  Sed  formam  veterem,  sed  compositionem 
omnes,  quod  libere  dicam,  pecca-  sequuntur.  Sunt  enim  a  simplici  ca- 
rnnt,  priscai  Latinitatis  non  dicam  put:  ♦  praecipitem,"  ancipiteni.'  Sic 
ignorantia,  sed  oblivione.     Cmcapes     '  Terticapes,'     '  quinticapes  '     dice- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATION  E    LIB.    XVIII, 


973 


Tinia,'^^  vasa  vinaria.  [Paul. 

Tippula  *  bestiolae  genus  sex  pedes  habentis,  sed  tantae  le- 
vitatis,  lit  super  aquam  curreiis  non  desidat."  Plautus: 
Xeque  tippulae  levius  pondus  est,  quara  fides  lenonia. 

Titiensis  ^  tribus  a  pra^nomine  Tatii  Regis  appellata  vide- 
tur.     Titia  quoque  curia  ab  eodera  Rege  est  dicta. 


10  Malit  Seal.  TincE.—  U  Vet.  lib.  decidat. 


NOT>E 

bant.     In  sacrariis   Argeonini :    CE- 

ROLIENSIS.  QVARTICAPES.    CIRCA.    MI- 

NERViOM.      Item  :     oppivs.     mons 

PREIMICAPES.  LVCOM.  ESQVILINOM 
LVCOM.    FAGVTALEM.     SINISTRA.    SVB 

MOERVM.  EST.  ct  Cetera.  Igitur  et 
bic  concapes  eleganter  eadem  forma. 
Non  longe  ab  hoc  abliidit  verbnm 
fictiim  a  Seneca,  grandiscupia.  Epis- 
tola  88.  '  omnes  antem,' inqiiit,  'istas 
arbores,  quze,  ut  ita  dicam,  grandisca- 
piae  sunt,  ait  aqua  adjuvandas  cister- 
nina.'  Nam  bic  Grandiscapiae  arbo- 
res sunt,  quas  grand!  capite,  hoc  est, 
radice,  ut  jam  diximus.  Quaj  lectio 
in  vulgarib.  Senecas  editlonib.  non 
extat ;  sed  in  abstrusis  et  reconditis  : 
quas  multas  emit  doctiss.  Nicolaus 
Faber  ex  vetustiss.  exemplarib. 
Quod  si  quis  non  capit,  quid  ei  cum 
12.  Tabuli<i,  ac  Koiiiaiia  antiquitate  P 
Sane  huic  generi  hominuni  ♦^go  lijec 
non  scril)o.  Nequis  vero  miretur  in 
vetere  codice  scriptum  concapet,  pro 
concapes,  hoc  est,  t  pro  s :   sciat  sap- 


Pop.  R.  lib.  I.  *  Antiquissimi  in  con- 
viviis  utres  vini  primo,  postea  tinas 
ponebant.'  Dae. 

*  Tippula]  Plant,  in  Persa  :  '  Ne- 
que  levius  tippulje,'  &c.  Ant.  Aug. 

Tippula]  Compilator  Glossarum 
veterum  usns  est  codice  depravato. 
'  Timnlus,  i<pv3p\s,  e^dirow  iTnv7)x6iJ.(- 
vov  T(f  vcirc}!.'  Tippulam  enim  intel- 
ligit.  Jos.  Seal. 

Tipptila]  Glossarium  :  '  Tippula, 
4<pvSpls,  £|(7rour  iTravrix<ifJt^''ov  T<p  rcorij),' 
*  Besiiola  aquatica  babens  sex  pedes 
aquae  siipeificiei  innatans.'  Gaza 
perperam  aaKapidas  vertit  tippullas, 
Siquidem  tippullce  non  sunt  vermes, 
sed  potius  aliud  insecti  genus,  quod 
semper  in  rivis  et  fontibus  visitur, 
siiinma  celeritate  superficiem  aquae 
percurrens ;  quas  vulgus  Aqiiitanum 
et  Accoltp  Garuninae  capias  vocant. 
Itaque  dicta  sunt  irapa  to.  ri<pT],  riipea 
enim  to  eXrj,  paliides,  lacus.  Itaque 
Varro  :  '  levis  Tippula  lyniphcij'  tVi- 
gidos  transit  lacus.'     Scaliger  in  con- 


plus  ad  hunc  niodum  peccatum  esse    jectaneis  ad  Varronem.    Versus  Plauti 


in  eo  libro  :  ut  in  'Topper,'  viret 
pro  vires  :  et  in  aliis  locis.  Jos.  Seal. 

Tignum]  Sed  tjuicquid  ille  dicat, 
grandiscapicE  arbores  apud  Senecam 
non  a  graudi  capite,  sed  a  grandi 
scapo.  Dae. 

»  Tinia]  Malo  Tince.  Vide  priniuui 
Conji'Ctaneuui.  Jus.  Seal. 

Tinia]   Tinas  vocat  Varro  de  vita 


est  e  Persa  act.  ii.  sc.  2.  '  Neque 
tippulie  levius  pondus  est,  quam  fi- 
des lenonia.'  Sed  qui  sic  emendan- 
dus  :  Ne(]ue  tippula-  lerius  pundus  est 
quam  fide  lenonice.  Nam  fide  ainiqui 
\tvofidei.  Dae. 

''  Titiensis]   Qua  et  Tutiensis  a  Ti- 
to Tatio.  Idem. 


974 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Titinnire,  et  titinnabunt  '*  Naeviiis  dixit  pro  sonitu  tintina- 

buli. 
Titinnire '' '  est  apud  Nasvium  hoc  modo:  Tantum  [Fest. 

ubi  ^  molle  ■+  crepitum  faciebant,  titinnabant  '^    compe- 

des :  et  apud  Afraniiim  :  Ostiarii  impedimenta  *  tinnire 

audio. 
Titivillitium  ^  millius  significationis  est,  ut  apud  Graecos 


12  Vet.  lib.  Tintinire  et  tintinabunt. — 13  Vet.  lib.  Tjn<ini)£.  Vide  Notas.- 
14  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal.  conj.  mollem. — 15  Vet.  lib.  tintinabant. 


NOT^ 


*=  Titinnire]  Afranii  versus refeitur 
a  Nonio,  ex  Vopisco.  '  Titinnire  ja- 
nitoris  impedimenta  audio.'  Ant.  Aug. 

Titinnire]  Veteres  editiones  Tinti- 
nare,  et  ita  Catullus  in  manu  scripto: 
'  Tintinant  aures  :  gemina  teguntur 
Lumina  nocte:'  et  Na3vii  versus, 
quern  citat,  non  aliter  liabet  :  Tan- 
tum ubi  violle  crepitum  facient,  tintina- 
bunt compedes.  Dictum  apparet  ab 
eo,  qui  servis  interrainabatur  vincula 
et  compedes,  si  vel  minimum  strepi- 
tum  edidissent.  Molle  crepitum,  ap- 
XaiKus  mutatum  genus.  In  Afranii 
versu  ostiarii  impedimenta  quae  sint, 
aperiet  Ovidius:  'Janitor  immitis 
dura  religate  catena.'  Jos.  Seal. 

Titinnire]  Schedie  Tintinnare,  vel 
Tintinare,  ut  apud  Catuilum  'Tinti- 
nant aures.'  Dae. 

J  Tantum  ubi]  Hnnc  versum  Naevii 
sic  Scaiiger  :  Tantum  ubi  molle  cre- 
pitum facient,  tintinabunt  compedes. 
Dictum  apparet  ab  eo,  qui  servis  in- 
terminabatur  vincula  et  compedes, 
si  vel  minimum  strepitum  edidissent. 
Molle  crepitum,  pro  mollem,  mutato 
genere,  ut  solebant  antiqui.  Sed  mihi 
commodum  aliud  in  mentem  venit, 
nempe  :  Tantum  ubi  molce  crepitum 
faciebant,  tintinabant  compedes.  Et 
sane  jnolcc  in  Schedis  exaratum.  Ait, 
cum    tantillum    strepitum     edebant 


niolae,  servorum  qui  illas  versabant, 
compedes  tintinabant.  Et  crepitum 
vocat  Naevius,  quern  stre/)iium Ennius. 
'  Quo  nunc  me  ducis  ?  Ubi  molarum 
strepitum  audihis  maximum.'  Idem. 

«>  Ostiarii  impedi7nenta]  Nonius  in 
Titinire  hnnc  Afranii  locum  sic  lau- 
dat:  '  Afranius  Vopisco:  Titinnire 
janitoris  impedimenta  audio.'  Sed 
Festum  sequi  malo  :  per  ostiarii  im- 
pedimenta Catenas  intellige  :  Ovi- 
dius :  '  Janitor  immitis  dura  religate 
catena.'   Idem. 

f  Titivillitium]  Graeca  verba  ex 
Amnionio  restituit  Fulvius  nostcr. 
Plaut.  in  (Hasina.  Vide  Fulgen.  Pla- 
ciad.  Ant.  Aitg. 

Titivillitium]  Inter  ea  censendum 
quae  Graeci  Critici  vocant  iTri<l>6€y- 
fMariKa,  Latini  veteres  effutilia.  Jos. 
Seal. 

Titivillitiinn]  Vox  nullius  significa- 
tionis,  quales  Graeci  vocant  iirKpdfy- 
juoTiKa,  Latini  veteres  effutilia.  At  Ful- 
gentius  Placiades  'Titivillitium,' iq- 
quit,  '  dici  volueruntfila  putrida  quje 
de  telis  cadunt.'  Quare  suspicor 
scripsisse  Fulgentium  telivillitium  a 
tela  et  villus.  At  Turnebus  lib.  xvi. 
advers.  cap.  3.  Textivillitium,  ut  sit 
compositum  ex  textu  et  vilitate.  Ver- 
sus Plauti,  quem  Festus  refert,  est  e 
Casin.  act.  ii.  so.  5.    Sed  pro  empsim 


UE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.         975 

^xlrvpi  et  o•xlvS«\^oV.^     Plautus  :  noa   ego  istud  verbum 

empsitem  titivillitio. 
Tituli  ^  milites  appellantur,  quasi  tutuli,  quod  patriam  tue- 

rentur :  unde  et  Titi  praenomen  ortum  est. 
ToDi  genus  avium  parvarum.     Plautus:  Cum  ex-  [Paul. 

tortis  talis,  cum  todillis  crusculis. 
Todi '  sunt  aves  parvec,  et  todilli,  quarum  meminit  [Fest. 

Plautus  in  Sy;o,  cum  ait,  cum  extiHis  talis,  cum  todillis 

cmscu/is. 
Togatarum  ^  duplex  est  genus,  prcctextarum  Aominum  iastigi, 

NOTiE 

<e>tt  legitur  e/Hissi/H.  Dae.  dias:  nisi  forte  velinius  dicere,  to- 

s  Ut  apud  Gracds  pxirvpi  et  (TKLvSa-  gatas  esse  dictas,  ut  differant  a  pal- 

i//bj]  BAiTupt  est  xopSrjx  ^i|U7j^a,  '  chor-  liatis,  qiiaj  sint  ex  aigumenlis  nrba- 

diE   Imitatio,'  adcoque  pro  niigis  et  nis;    nam    paliiatae    sunt   Graecanini 

rebus  nihili  sumitiir.     Sed  toC  (tkiv-  fabularum.     Togatarum  autem  alias 

Sa^f/os  non  eadem  est  ratio,  est  enim  esse  pra?textatas  ingenuarum  perso- 

vel  instrumentum  niiisicum,  vel  plan-  narum ;  alias  vero  tabernarias  vilium 

tag  genus  similis  liederiE  apnd  Nysam  persoiiarum  :    togis   enim    praetextis 

in  India,  quare  inter  efTutiiia  reponi  ntebantur   ingenui  pueri   ac  pnellae  : 

non  potest.  Sed  legendum  (TKirSaA^ubj,  in    tabernis    vero    versabantur   servi 

id  est,  assiila,  segmentum  ex  caiamo  plagiarii,  ut  Festus  ait,  et  alii  liiimi- 

fisso.    Schol.    Arislophanis  :  (r/c<c5aA-  lis  condilionis  viri,  ac  niulieres.  Vide 

/ioi/j,  TO.   Twv  Ka\d/j.ii}i/  ^vafxaTu  Kal  to  'Praetextis.'  Ant,  Aug. 
\ein-6raTa  tuv  ^vKcdv,   id  est,  '  Cala-  Tugatarmn']    Togatarum     privatum 

moruin  tegmenta  et  iignorum  minn-  argumentum  est,  quia  bominum  fas- 

tissima.'     Et  pro  nngis  apud  Aristo-  tigia  quaedam  sunt.     Prtetextatarum 

pbanem  sumitur  in  Ranis.  Idem.  publicum, quod  togis  praetextis  remp. 

^    Tittdi]    Quasi   tutuli,  a  tutando.  administrent.     Tabernarianim,   quia 

Sed  potius  iit  Jul.  Scalig.  lib.  i.  de  personis  excellentibus  etiam  bumiles 

Re  Poet.  cap.  9.  a  T(io.    Vel  ut  Voss.  niistae,  caiipones,  plagiarii,  servi  de- 

a  tit'ki},  quod  per  reduplicationem  a  nique  et  lenones  in   tabernis  lioneste 

tIu).    Hesycl).  mUi,  tiixS.  Idem.  prodeant,  mistum   argumentum   est. 

'  Tudi^  iMirum  est  et  liic  et  supe-  Eleganter  liaec  Festus,  et  dolenduni 

rius  Plautum  in  Sy citari,  cum  erat  nos  eis  diutius  carere.  Jos.  6V«/. 

alibi  citet  conjiinctini  cum  illo  versu:  Togalarmn]  Quanti  niomenti  sit  bic 

*  Diobolares  sclmnicolae,  miraculaD  :'  locus  liinc  existimandum  est,  quod 
queni  versum  manifesto  alii  citant  ex  absque  eo  in  magna  fabularum  igno- 
Cislellaria :  quod  perperam  est  pro  rantia  versareniur.  Nam  Gramma- 
Clitellaria.  Jos.  Seal.  tici    ita    perplexe,    intricate    earum 

Todi  mnfl   Vide  '  Ciocotilum  '  et  genera  tradidere,  ut  eorum  o|)e  ne- 

*  Succrotilla.'  Dae.  mo   adbuc    ex    lioc    argumcnto    sese 

^    Togatannn\    Vidctur    ostendere  extricare   potuerit.     Inimo  eliam   et 

Festus  difleieiiliam  inter  pra;texla-  per  cos  viii  doctissimi  sa'|)issinie  in 

tas,   togatas,  tt   tabernarias   comoe-  « rrorem  praecipites  dati,  duni  togatas 


1)76 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


quae  sic  appellanlur,  quod  togis  prsetextis  remp.  adndnis- 
trarent,  tabernaiiarum,  quia  hominibus  excelientibus  etiam 
humiles  peruiixti,  ut  sunt  plagiarii,  servi  denique,  et  cau- 
poii(Z  ex  tabexms  honeste  prodeant  persapje. 

Tolerare,'  patienter  ferre.  Attius  in  Neoptolemo  :  Aut  '^ 
quisquam  potis  est  tolerare  acritudinem.  Ennius  libro 
secundo :  Ferro  secedere,'^  quam  dictis  his  toleraret. 

Toles,"'  tumor  in  faucibus,  quae  per  deminutionem  tonsillae 
dicuntur. 

Tolleno'^"  est  genus  machinas,  quo  trahitur  aqua,  alteram 
partem  praegravante  pondere,  dictus  a  tollendo. 


16  Vir  doct.  conjicit  Haud. — 17  Vet.  cod.  se  cade.     Vir  doct.  in  marg.  ed. 
Seal,  conjicit  se  cadet. — 18  Vet.  lib.  Tolenno.     Ed.  Seal.  ToUenno. 


NOT.E 


a  pratextatis  et  Tabernariis  diversas 
somniarunt.  Pratextala  et  Taberna- 
ria  nihil  aliud  sunt  quam  togata,  ut 
nos  doeet  liic  Festi  locus.  Neque 
pratextata  vere  traga'dise  sunt,  ut 
volunt  viri  docti.  Pisetextatae  toga- 
ta dictae,  quod  niagistratus,  et  pa- 
tricios,  qui  togis  praetextis  utebantur, 
producerent  in  scenam.  Tabernaria 
vcro  togata,  quod  cum  tabernis  sce- 
nx  disponebantur,  ita  ut  inter  viros 
excellentes,  patricios  interdum  et 
plebeios,  quorum  erat  toga,  plagia- 
rii,  servi  et  cauponae  e  tabernis  sse- 
pissime  prodirent.  Ab  his  diversa 
aliquatenus  atellana, (\\\amvis  etiam  et 
togata;  quae  GraRcorum  Satiram  imi- 
tata,  ut  et  planipes,  quae  Gra?corum 
inimos.  Sed  quia  notulas  scribimus 
de  singulis,  olim  pluribns  ageuuis, 
niodo  Deum  ilium  Opt.  Max.  propi- 
tium  et  faventem  experiamur.  Su- 
pra in  verbis  Festi :  pratexiatarum  ho- 
minum  fastigi :  (fastigi  ytrofastigii)  in- 
terpretor:'  Praetextatarum  quae  sunt 
hominum  fastigit.'  Id  est,  '  liomi- 
num   qui   sunt  fastigium,    rh   &Kpoff 


Prima  virorum.'   Dae. 

'  Tolerare]  Versus  Ennii :  Ferro  ca- 
dere  se,  quam  dictis  his  toleraret,  Jos. 
Seal. 

Tolerare]  Tolero  ab  antique  tolo, 
quod  a  raXcS,  sustineo.  In  versu  Ac- 
cii  Aut  est  pro  haud.  Ennii  versiim 
varie  varii  emendant :  Dnza  scrip- 
turam  Festi  sequitur,  additque  eo- 
dem  modo  dictum:  '  Aquila  rostro 
pectus  secideral.'  Dae. 

•»  Tales]  Giossae:  'Tolae,  tolia,  ton- 
sillae, iraplaOfjLta.'  Ab  eo  Tolarius, 
irXiovoTp6(pos.  Jos.  Seal. 

Tales]  Quae  et  Tola:  Glossariuni  : 
'  Tola?,  iropi'o-0M'«''  Item:  'Tonsillae, 
irapla6fj.ia  :'  wapla-B/j-ta  autem  glandulae 
faucium,  nam  iad/xos  diruntur/tracf*, 
quia  in  niodum  istlimi  inter  os  et  gu- 
1am  interjectae  sunt.  Dae. 

"  ToUeno]  Vide  '  Reeiprocare.'  Ant. 
Aug. 

Tolleno]  Trabs  quae  super  alteram 
humi  defixam  transversa  deligatur, 
ita  ut  ab  altera  parte  praegravante 
pondere  modo  sustollatur,  niodo  de- 
orsuiu  agatur.    Graece  Kri\wviov,  Un- 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.        977 

Tongere  nosse  est:  nam  Praenestini  tongitionem '9  [Paul. 

dicunt  notionem.     Enuiiis:  Alii  rhetorica  tongent. 
Tongere^  JEUns  Sti\o  ait  iioscere  esse,  quod  Prcc-  [Fest. 

nestini  /o;/o/tionem  dicant  pro  uotione.  signijicat  et  /atius 

dominari.     Ennius :    alii   Rhetorica  tongent:  et  vincere 

etiiim  (jua>ido(^ue  videtur  significare. 
Tonsam  p  Ennius  significat  rcmum,  quod  quasi  tondeatur 

feiro,  curn  ait  libro  septimo :  Poste  lecumbite,''  vestra- 

que  pectora  pellite  tonsis :  item  :  Pone  petunt,  exin  re- 

ferunt  ad  pectora  tonsas :  et  in  Asota : '  Alius  in  mari 

vult  magno  tenere  tonsam. 
Tonsa,  rennis,   quod   quasi  tondeatur  ferro.     En-  [Paul. 

nius :  Pone  petunt,  exin  referunt  ad  pectora  tonsas. 
Tonsilla,'  palus  delatus  in  acumen,  et  cuspide  praeferratus, 

qui  navis  religandaj  causa  in  littore  figitur.     Attius  :  Ta- 

cete,  et  tonsillas  littore  in  la^da  edite.^° 


19  Vet.  lib.  tongionem.    Vide  Notas. — 20  Vet.  lib.  in  littore  edite. 


NOTiE 


de  et  Celonia  dixit  Piantiis  Pceniil. 
act.  V,  sc.  3.  '  Sunt  Graeca  Celonia, 
sustolli  Solent.'  Estqne  toHeno  non  a 
toUendo  sed  ab  obliqiio  Kr]\oiivos,  qua- 
si coleno.     El  c  in  t  loleno.  Dae. 

°  Tongere]  Tongere  JElius  Stitn  ail 
noscere  esse  ;  cum  et  Pranestini  tongi- 
tionem  dicant  pro  notione  :  signijicat 
etiam  lalius  dominari,  Ennius:  Alii 
rhetorica  tongent:  el  vincere  quandoque 
vidclur  significare,  Hajc  foitasse  Ets- 
lus.  Ant.  Aug. 

Tongere]  Tongere  Slilo  ait  noscere 
esse :  quia  PrcBnestini  tongilionem  di- 
cant pro  notione:  ul,  Tongitione  potius 
dominari.  Ennius:  Aliirheloricamto7i- 
gent,  et  vincere  volunt :  norunl  vidclur 
significare.  Jus.  Seal. 

Tong'cre]  Glossal  iuin  Fornerii:  'Ton- 
gere, ciSeir,  Eiiuius  In  xviii.  Liirilius 
in  XMii.'  Illud  non  Icgerat  Scaliger 
qui  putdvit  lioc  fia(;ni(Mituiu  esse  ex 
Delph,  et  Vur.  Clm,  Pomp. 


Sotadico  Ennii.  Tongeo  Vos^ins  ait 
esse  a  (ch<?o,  quod  nosco.viuco,  et  do- 
minor  aliquando  significat.  Dae. 

p  Tonsam]  Vide  in  appendice  Con- 
jectaneoruni.  Jos.  Seal. 

Tonsam]  Glossarium:  'Tonsae,Koo- 
Trai,'  id  est,  renii.  Sed  a  tundendo, 
non  a  tondendo,  ut  vult  Festus,  quia 
illis  aqua  tunditur.  Dae. 

1  Poste  recumbite]  Lego,  Pone  re- 
cumhite  veslraque  pectora  pellite  tonsis. 
Ita  ut  nios  et  gestus  reniiguni  expri- 
niatur.  Sic  infra  '  pone  petunt,'  &c. 
Idem. 

'  Et  in  Asota]  Asolam  sivc  Asotum 
ELnuii  l<iu(lat  ctiain  Varro  lib.  iv.  de 
L.  L.  Sed  nionnit  Scaliger  Icgendiun 
non  in  Asola,  sed  in  Sotadico.  Nam 
Soladicum  scripsit  Ennius,  Asolam 
vero  sivc  Asotum  Ca'cilius.  Idem. 

'  Tonsillit]  Attii  carmen  mendosum 
est.  Anl.  Aug. 
Feil.  3  Q 


978 


SEXTl    POMPEII    FEST) 


TonsUlam^  esse  Verrius  palura  dolatum  m  acumen  'et  [Fest. 
cuspide  prasferratum,  ut  existiw«^,  quern  configi  in  litore 
navis  religanda  causa.  Pacuvius  in  Medio :  '  Accesse 
ad  cam,  et  tonsillam  peg!  laeto  in  littore.  Accius  in  Phi- 
nidis:  *"  Tacete,  et  tonsillas  litto/e  laeda  edite. 

Topper"  significare  ait  Artorius  cito,    fortasse,  celeriter. 


1  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  Medo. — 2  Vet.  lib.  Phcenissis.     Vide 
N.  infra. 


NOTiE 


'  Tonsillam^  Tonsillam  ait  esse  Verrms 
palum  dolatum  in  acumen,  et  cuspide 
prtrferratum,  ut  exislimant  ijuidam,  cum 
Jigitur  in  littore  navis  religanda  causa. 
Pacuvius  in  Medo  :  Accessi  ad  earn,  et 
tonsillam  pegi  lavo  in  littore.  Idem  in 
Phinidis :  Tacele,  et  tonsillas  littore  in 
iavo  edite.  Jos.  Seal. 

Tonsillam']  Aliter  Isidonis  lib.  x. 
cap.  11.  '  Tonsillae,'  ini|nit,  '  iincini 
ferrei  vel  lii;nei  ad  qiios  in  littore 
defixos  naviuiii  funes  religantur.' Sed 
melius  Festns  sive  Verrius.  Dae. 

"  Accius  in  Phinidis]  Vera  lectio. 
Non  Phcenissis,  ut  viri  docti.  Accii 
Phinidas  seepe  Nonius.  Eoge,  Ta- 
cete  et  tonsillas  littore  in  lavo  edite: 
vel  in  lato,  ut  supra  apud  Pacuvium. 
In  Mss.  erat  inleda,  vel  illeda.  Idem. 

*  Topper]  Ilia  videntnr  mendosa, 
Ennius  vero  sic ;  et  in  veteri  libro  lia- 
bent  notam  R  literac'.  In  Attii  rar- 
niine  nintat  Faernus  noster  :  patris  te 
ejecitforas.  Ex  Odyssia  vetcre  ver- 
sus relati  senarii  stmt  magis,  quam 
lieroiei :  ideo  suspecti  sunt.  Ant. 
Aug. 

Topper]  Sic  in  eodem,  hoc  est,  in 
Nelei  carmine,  non  apnd  Nsevium. 
Est  auteni  egregia  Gnome:  Namque 
neillum  pejus macerat  humanum,  Quamde 
mare  savum.  Vires  quoi  sunt  magnce. 
Topper  confriugent  imporlunw  und(e. 
Sed  vereor  ne  sit  Livii  Aiidroniei  ex 
veteri  Odyssea,  non  Nelei,  ant  Nae- 


vii.    Ad   verbum    enini    ex    Honiero 

'05u<r.  Q' .  Ov  yap  67a'7e  ri  (prj/A  kukw- 
repov  &KKo  6a\d<Taiqs''AvSpa  re  avyxfvat^ 
el  Koi  fid\a  KapTfphs  etrj.  et  non  dubi- 
um  est  esse  ex  Odyssea  veteri,  sunt 
auteni  versus  Saturnii.  Neillum  au- 
teni pro  niliilum.  Verba  jusdem  ve- 
teris  Odysseae  :  Topper  facit  homines 
veris  sueris,  boc  est,  verres  sues:  ex 
illo  :  rjKfv  dnavras  *H  avs,  ije  \vkovs 
iToiiicrerai..  'OSutr.  k.  verres  sues  dictum 
conjunctim,  ut  '  rete  jaculum,' '  lapi- 
dem  silicem,'  et  similia.  Veris  non 
geminato  r,  qui  erat  mos  illorunitem- 
poruui,  et  facit  pro  faxit :  ita  apud 
Plantum:  et  in  12.  el  pacit  in  iis- 
dem  pro  pax  it.  Topperfacit,Vf\  faxit: 
Troifjffeiev  &i>.  Ilia  vero  :  Topper  citi  ad 
adis  venimus  Circce,  simul  duonorum 
portant  ad  naves miiui:  alia  in  iisdem  in- 
serinunlur :  potius  sententiani,  quani 
verba  Honieri  exprimunt :  ov  S'  &pa 
KipK7)V  'E^  ai'Seco  i\Q6vTfS  iX-fjOofiev.  d\- 
Aa  ixd\'  SiKtx  'HA0'  evrvvapiivT}.  ajxa  5' 
a/J.<pliroXoi  (pepov  auTjf  Slrov,  Kal  Kpex 
iroWa,  Kol  aWoira  olvov  ipuOpSv.  Duo- 
norum milia  dixit  etiam  ex  iiiiitatione 
Homeri,  sed  aliis  locis,  dveiara  fxvpla. 
Quare  apparet  ita,  uti  posuimus,  le- 
genda  esse  verba  Livii:  qus  neque 
senarii  sunt,  neque  Livius  aliis  versi- 
bus  Odysseani  vertit,  quani  Satnrtiio : 
tantiim  abest,  ut  debeant  esse  Hexa- 
metii,  quod  tamen  videntur  sentire 
doctissimi  viri.    Nam  ante  Najvium 


DE    VERBORUM    SIGN  I FICATION  R    LIB.    XVIII. 


979 


temere/  cito,  sic  in  Nelei  carmine :  Topper  fortunae  '^ 
commutantur  hominit^us:  citiiis.  Sic  C.  Naevius :  Ca- 
pesset  flammam  Volcani  topper :  ^  sic  in  eodera  :  ^  Nam- 
qiic  nullum  pejus  macerat  humanum,  quamde  mare  sae- 
vum  viret''^  cut  sunt  magna?  topper  contVingent  importu- 
nes unde:'  fortasse :  sic  Coelius  libro  septimo:  ita  uti 
sese  quisqne  vobis  studcat  aemulari  in  statu  fortunae  rei- 
publicae,  eadeni  re  gesta,  topper  nihilo  minore  negotio 
acto,  gratia  minor  esset :  fortasse.  Sic  Attius  in  lo : 
Topper,  ut  fit,'' patris  tunc*^  eicit  iras.  (Ennius  vero  sic.) 
topper  fortasse  valet  in  Ennii  et  Pacuvii  scriptis  :  apud 
Enniumest:  Topper,  quam  nemo  melius  scit.  Pacuvius: 
Topper  tecum  sit  potestas  faxit  si  mecum  velit.  At  in 
antiquissimis  scriptis  celeriter,  ac  mature  :  in  Odyssia 
vetere :  Topper  facit  homines  utrius  fuerint.  Topper 
citi  ad  aedis'^  venimus  Circae,  simul  duona  eorum  portant 
ad  navis  milia.     Alia  in  iisdem  inveniuntur.^ 


3  Vet.  cod.  cito. — 4  Vir  doct.  in  marg.  ed.  Seal,  conjicit  vires, — 5  Id. 
il)id.  und<e. — G  Vet.  cod.  te. — 7  Vet.  cod.  inserciuntur.  Vir  doct.  conjicit 
inseiuntur.     Vide  Notas. 


NOTiE 


nemo  adliuc  Hexametros  Latine  scrip- 
serat,  ne  ipse  Naevius  qiiidem.  Jos. 
Seal. 

Topper]   Jul.  Caesar   Scaliger  lib. 


y  Temere]  Optime  Fiilviiis  Ursiniis 
Mature.    Ex  sequentibiis.  Idem. 

^  Topper  fortu7ice]  Fortune  liomini- 
bus,  fro fortuiia;  hominum.    liominibux 


VII.  de  Re  Poet.   cap.  1.    '  Semper,  in  dandi  casn.  Idem. 

priiitam  prodiicit  natura,   fiiit  cnim  "  Sic   in    eodem]     N*vio    ascrihit 

snmiopere,  siciit  toper,  toto   0[>ere:  Fcstus  quae  sunt  Livii  Andronici,  ut 

niiper,  novo  opere.    Significat  enim  optime  monnitSc«liger.  In  verbis  aii- 

loper,  citoet  expeilite.    Ita  iit  opera  tern  Livii   topper  non   significat  /or- 

absoluta  sit,  itaqne  semper  ei  contra-  tasse,    ut    notavit    Festns,    sed    cito. 

ritim  est,  proplerea  quod  si  quid  di-  Idem. 

midio  tantnm  opere  sit,  id  non  abso!-  *>   Topper,  ut  fit]  Hiinc  Accii   ver- 

viliir,  sed  continualur.'     Hnjns  voci<<  sum  ex   lone  sic  eniendabat   Fidviiis 

ineminit   Qiiintilian.   lib.    i.    cap.    G,  Ursiniis  :     Topper,   ut  fit,  palris    ten' 

Quod  Grjci  Tox^.  Latini  <o;);)er  dice-  cicit  ira.    Vel :   Topper,  ut  fit,  paler  is- 

b^nt.     Taxa   enim  et   cito  ct  fortasse  tunc  ijecit  foras.    Mem. 

significat    lJocli>simo   CJiiyeto,    nt   a  '■    Topper  citi  ad  a-dis]    Hiec    sunt 

•  nuncper,' '  niiper.'  Sic  a  '  tiincper,*  etiam   Livii  ex   Odyssea.    Sed   infra 

'  liipcr,' '  toper.'  Dae.  pro /nre/awn^ur  Schedit;   liabent  */i.s<- 


980 


SF.XTI    POMPEII    FESTl 


Topper,  cito :  ut  illud  Nelei :  Topper  fortunae  com-  [Pau  l. 
mutantur  hominibus. 

Torrens  et  participiuni,  et  nomen  est. 

Torrens''  participialiter  pro  exiirens  ponitur,  ut  [Fest. 
est  apud  Pacuviura  in  Antiopa :  flainmeo  vapore  torrens 
terras  fetum  exusserit.  Significat  eliam  fluviiim  subitis 
imbribus  concitatum,  qui  alioqui  siccitatibus  exarescit : 
quamvisf  aquain  ipsam,  quas  fluit,  flumen  recte  dici  ait 
yElius  Gallus  libro  secundo,  quas  ad  jus  pertinent.  Ce- 
terum  volgi  consuetudine  utrumque  jam  dici  fliimen,  et 
perennem  fluvium,  et  torrentem. 

Torrere^  a  torreo^  deductum  :  proprie  significat  siccare, 
atque  arefacere,  sed  usurpatum  est  jam  pro  eo,  quod  sit 
igne  urere.  Plautus:  (in)  unaeadem'  opera  in  furnum 
calidum  condito,  atque  ibi  torreto. 


t  Vet.  cod.  quiiis. — 8  Torrere  a  torro  enieiul.  Dae.  ut  in  Mss.  et  sic  *  om- 
nino  legendtmi,  astipnlatite  v.  c'  ait  Gifan.  Ind.  in  Lnnet.  v.  Serascere.  Vet. 
cod.  in  marg.  ed.  Seal.  Torreri  a  torro. — 9  Vet.  cod.  edet. 


NOTiE 


rintintur,  hoc.  est,  inseruntur.  Unde 
Scaliger:  Topper  citi  ad  adis  venimus 
Circce  Simul  duonorum  porlavit  ad  naves 
milia.  Alia  in  iisdem  inserinuntur.  Ad- 
ditque  liaec  potius  sententiani  quam 
verba  Homeri  exprimere.  Quas  sunt 
Odys.  fi.    OuS"  &pa  KlpKfiv  'E|  'Ai'Seoi 

ivTwa/jifVT]'  afxa  5'  aixtpliroXoi  (pepov  avrrj 
SiiTov,  KO.)  Kp4a  TToWa,  Kal  aWoira  olvov 
ipvdpSv.  Id  est : '  Neqne  vero  Ciiceni 
ex  Inferis  redeuntes  latuinius,  sed 
valde  celeriter  venit  festinabunda, 
simul  anteni  faniulap  ferebant  cum 
ipsa  panes  et  carnes  niultas  et  vinum 
nigrum.'  Idem. 

<'  Torrensl  Haec  Pacuvii  verba  in- 
telligit  Varro  lib.  i.  de  R.  R.  cap.  2. 
'  Verum  enim  est  illud  Pacuvii,  sol  si 
perpetuo  sit,  ant  nox,  tlaiiimeo  va- 
pore, aut  frigore  terras  fructus  oinnes 


interire.'  Nam  Varro  s?ppissime  non 
tarn  verba  ipsa,  quam  eonim  sensum 
re|ira?sentat.  Torrens  etiam  dicitur 
Finvius  subitis  imbribus  concitatus, 
et  a  niontibus  in  valles  decurrens, 
amnis  bybernus,  xftM^PPOfyj  non  quod 
siccitatlbus  exarescat,  ut  ait  Festus, 
sed  quod  propter  rapiditatem  exae- 
stuet.  Unde  et  quilibet  alii  Fluvii 
torrentes  etiam  dicti.  Idem. 

e  Torrere']  Plant,  in  Casina  :  Una 
adepol  opera  in  furnum,  S^c.  Ant. 
Aug. 

Torrere  a  torreo]  Lege,  Torrere  a 
torro.  Et  ita  in  Mss.  Tvrrus  autem 
sive  Torus,  unico  r,  ut  infra,  Veteres 
dicebant  pro  torrido,  aridoque.  Est- 
que  <(/?'MS  a  reipic,  arefacio,  sicco.  Lo- 
cum Plauti  infra  vide  in  '  Rubidus.' 
Dae. 


DE    VERBORUM    SIGN  IFICATION  E    LIB.    XVIII.      981 

Torrere  a  torreo  deductum  proprie  significat  sic-  [Paul. 

care,  atque  arefacerc :  sed  usurpatum  est  etiam  pro  co 

quod  sit  ignescere. 
Torvitas  a  ferocia  taurorum,  quasi  tauri  acerbitas,  est  vo- 

cata. 
Torvitas  ^  a  ferocia  taurorum  dicta  est.     Pacuvius  [Fest. 

in  Arraorum  judicio :  feroci  ingenio   torvus,  praegrandi 

gradu :  et :  cum  recordor  ejus  ferocem  et  torvam  confi- 

dentiam. 
Torum,^  ut  significet  torridura,  aridum,  per  unum  quidem 

R  antiqua  consuetudiiie  scribitur.     Sed  quasi  per  duo 

R  scribatur,  pronuntiari  oportet,  nam  antiqui  nee  mutas, 

nee  semivocales  literas  geminabant,  ut  fit  in  Ennio,  Arrio, 

Annio. 
Torum,  torridura,  aridum.  [Paul. 

Toxicum  ^  dicitur  cervariww  venenum,  quo  quidem  t  [Fest. 

perunguere  sagittas  soliti  sunt.    Caecilius  in  Gamo  :   Ut 


t  Ed.  Seal,  qiiidain. 


NOTiE 


f  Torrilns]  Nam  toive  Graeri  tou-     Jos.  Seal. 


prid6i'.  Tai/p7)86f  eVi^AeTrefj',  ip^f,  torve 
intiiei'i.  Idem. 

s  Torum]  Pro  torrum.  Ut  loris  (ii- 
cebant  pro  torris.  Vide  *  torreo.' 
De  Ennio  cjui  primus  consonantes 
geminavit  jam  supra.   Idem. 

''  Toxicum]  Toxicum  dicitur  eer- 
varum  venenum,  quo  quidam  peruii- 


Toxicutn]  Quasi  taxicum  a  taxo  ar- 
bore  dici  putavit  Plin.  lib.  xvi.  cap. 
10.  Sed  omnino  vera  Festi  Etymo- 
logia  a  sagittis,  quae  Gr* ee  r6^a,  quia 
eo  sagittas  perungerent.  De  quo 
more  Virgil,  ix.  '  (|uo  non  felicior 
alter  Ungere  tela  manus,  ferrumque. 
armare  veueno.'  Idem  Etyuion  Dios- 


geie  sagillas  sclent.      Hoc  ex«'mi)li3      corid.  lib.  vi.  cap.  20.  t6  5e  To^tKhv 
Capcilii   et  Afraiiii  confirmat  Festiis.      Soku  /xiu  iivotxdaQai  iK  rod  to  T(J|a  twv 

fiap^dpojv  vtt'  avTov  xp^^<^0ai.  Id  est, 
'  toxicum  autem  videtiir  quidem  dic- 
tum quod  liarbarorum  sagitiit  ex  eo 
illinerentur.'  Quaj  et  apud  I'auluni 
yLginetam  fere  ad  verbiim  lib.  v.  c. 
53.     Cenarium  autem   venenum   vo- 


Ant.  Aug. 

Toxicum]  Toxicum  dicitur  cervuritim, 
teneuum,  quo  quidam  perunguere  sagil- 
las solenl.  Cwcilius  in  Gamo :  ut  ho- 
minem  miserum  toxica  Iransegerit.  A- 
franius:    uxori  tin'  islud  toxicum  mil- 


tere!      Caecilius     liellenismo    utitur,  cat,  quia  de  sanguine  Cervorum  fie- 

transigere  houiinem  toxico  :    ^hv  &v-  ret,  vel  etiam  quod  olint  de  sanguine 

epwirov  (ljapiJi.(iK(f>    ii^wvaai.      Fortasse  liydr<K,  quam  Hercules  confodit,  pri- 

etiam    legendum:     AJrunius    Uxon:  mum  factum  est.  Dae. 


1)82  SEXTI    POMPEII    FESTI 

hominem '  miseruni  toxico  transegerit.    Afraw/ws  in     . 

uxoriura  istud  toxicum  mittite 

Trabica''  navis,  quod  sit  trabibus  confixa.     Pacu-  [Paul. 

vins:  labitur  trabica  in  alveos. 
Trabs '  proprie  dicitur  duo  ligna  compacta. 
Trachali"  appellantuv  muricum    ac    purpurae    superiores 

partes:  unde  Ariminenses  maritirai  homines  cognomen 

traxerunt  Trachali. 
Tragula,"  genus  teli,  dicta,  quod  scuto  infixa  trahatur. 
Tragus,"  genus  conchce  mali  saporis. 
Transtra,P  et  tabulae  navium  dicuntur,  et  tigna,  quae  pro 

pariete '°  in  parietem  porriguntur. 


10  Vet.  lib.  per  parietem  vel  ex  parieie. 

NOT.f: 

'  Ut   hominem]     Toxico   cum    dixit  '  Sed  purpurae  florem  ilium,  tingendis 

Czecilius,   sagittam    toxico    armatain  expetituni  vestibus  in  inediis  habent 

iutelligit.  Tra>ise^m^  autein,  ut  apud  faufibus.' Voss.    Hue  referenda  vei- 

Virg. '  Transadigit  coslas.'     Non  in-  haHesychW:  Tpaxv^ovSfTas  irop^vpas, 

tellexil  Scaliger,  qui  bic  iiellenisuiiuii  evioi   tovs  aTtovSvKovs  rwv  Koyx^^^ii'V. 

cogitavit,   quasi    transigere    hominem  Idem. 

toxico  GT2sce  sit  rhv  &vdp(in!ov  (papfia.-  "    Tragulai]    Kep/fls,   PoXis,  Graeci. 

/C6U  iE.avva-ai.  Idem.  Jos.  Seal. 

^  Trahica]  A|>ud  Pacuviumlegerein  Tragula]  A  trajiciendo,  Varro:  qua- 

in  alveo.     Labitur  proprie    de   navi :  s\  traicula.    K  am  tragula,  &'ive  trahii la, 

'  labitur  nncta  carina  :'    et  '  prolabi.'  quod  a  trahendo,  aliud  est,  nempe  in- 

Accius  :  '  ruit  prolapsa,'  &c.    Trabica  strunienluni  ritsticum.     El  male  con- 

auteni  aliud  quam  trabs:  trabex,  rpd-  fundiint  viri  docti.  Dae. 
<>r)|,  trabica  :    ut    'senex,'    'senica,'         °  Tragus]    A  felore  hirci,  qui  rpa- 

'  trix,' '  trica,' &c.  Idem.  70s  diritur.     Tragi  pisciculi  nieminit 

'  Trabs]  Duo  ligna  compacta,  nam  Atlienaeus  lib.  viii.     Et  Plin.  lib.  ix. 

siniplicia  proprie  tigna  dicuntur.  Id.  cap.  45.   Spongiarum    genus    Tragos 

■"  Trachidi]  Purum  putum  Graecuni  vocavit.  Idem. 
est;    rpdxv^os,  et  Dorice   rpdxaKos,         i'    Transtra]    Transtra   in   navibus 

collum.     Nenipe   coucIiep   pars  ante-  sunt   scanina   remigum.  Virg.   '  con- 

r'ior  Tpaxv^os,  wtiWa  fiiiKajv,  \el  fxrjKco-  sidere    transtris.'      At    in   apditiciis, 

viov.     Mediae   sunt  fauces,  in  quibus  transversa?  trabes  quaj  fx  pariffe  (sic 

purpuras  est  flos  succi  tinctorii.    Un-  enim  legendum,  ut  in  Mss.)  in  parie- 

de  Aristoteles  de  purpura:  Thdf&vOos  tern  porriguntur.    Usus  Vitruvius  lib. 

0   e'xoi/o-ii'   ava  jUf'ffor/  rod   nr}Kcovos  Kal  iv.  cap.  2.  transtra  autem  quasi  tranS' 

TovTpaxh><ov.     Hoc  est,  ut  Plin.  ait:  itra.  Idem. 


DE    VERBORUM   SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.        9S3 

Trepit,"*'  vertit:  iinde  trepido,  trepidatio,'*  quia  turbatione 
mens  vertitur. 

Tributorum  ^  collationem  cum  sit  alia  in  capite,  [Fest, 
alia  ex  censu,  dicituretiam  quoddam  temerarium,  ut  post 
urbem  a  Gallis  captaui  collatnm  est,  quia  proximis 
quiudecim  '^  annis  census  alius  non  erat.^  Item  bello 
Punico  secundo  M.  Valerlo  Lcnevino,  M.  Claudio  Mar- 
cello  coss.  cum  et  senatus,  et  populus  in  asrarium,  quod 
habuit,  detulit. 

Tributum  dictum,  quia  ex  private  in  publicum  tri-  [Paul. 
buitur. 

Trieutem  *  tertium  pondo  coronam  auream  dedisse   [Fest. 


11  Vet.  lib.  Trapit  vel  Tropil. — 12  Id.  trephlatione. — 13  Vir  doct.  in  marp. 
ed.  Seal,  conjicit  quinque.  Dae.  legendiim  nionet  quia  jn'oxiniis  quinque  ccii' 
sus  alius  nun  erat /actus  :  vel  potiiis  ut  Ursiims,  census  populus  wow  erat. 

NOT^ 

1  Trepil]     Quod    a  Graeco  rpfirw,  '  Tricntem]  hiv,  \ib.  \i.  '  T.  Quinc- 

verto.  Idem.  tins,  seinel  acie  victor,  binis  castiis 

•■  Tributoruni]    Lap.vino  2.  Marcello  hostiiini,    novem    oppidis     vi    captis, 

4.  Cos.  ex  Livio  et  ceteris,  anno  553.  .  Pra?neste  in  deditioneni  accepto,  Ko- 

in  Capjtolinis  fastis.  Ant.  Aug.  mam   levertit:    trinmpliansqae   sig- 

Triliutonon]    Lege,    alia    in  capita,  nnm,  Przeneste  devectum,  Jovis  Ini- 

vel  ex  capite.     Duplex  fuit  tributum,  peiatoiis  in  Capitolinm  tiilit.     Dedi- 

iinum  capitis  sive  personae  :  alternni  catum     est    inter    ca-Uam    Jovis    ac 

rei  sive  soli  lib.  ui.  et  lib.  ult.  D.  Minervee;    tabiilaqiie    sub    eo    fixa, 

Censibus.    Fuit  et  alierum  fortuitiim  monunieiitum  reruni  gestarumbis  fer- 

et  temerarium  quod  rebus  urgenlibus  me    incisa   literis  fuit:    Jupiter    at- 

conferebatur  :  quale  fuit  aurum  illud  que  divi  omnes  hoc   dederunt,  ut  T. 

quod    post    urbem   a  Gallis   captam  Ciuinclius    Dictator    opjiida    novem 

collatnm    est.      Livius    lib.    v.    sect,  caperet.     Die  20.  (|uam  creatus  erat, 

48.     Item  illud  quod  anno  nono  belli  Dictatura  se  abdicavit.'     Omisit  Li- 

Punici  seciindi  M.  Claudio  INIarcello,  vius,  quae  de  corona  Festus  scripsit. 

et  M.  Valerio  L.fvino  Coss.  An.  Urb.  Vide  'Sestertii.'    Postrenia  verba  ita 

Cond.    543.  de   (juo    Liv.    lib.    xxvi,  scriberem  :    si  tres  asses  sunt ,  et  qua- 

sert.  30.  Dae.  drans,  quartus  quadruns  dicitur.     V'ide 

*    Quia    proximis  quindecim   census  IMaecian.   de   asse,  Aruntium  et   Di- 

alius  non  erat]    Hie    deesse    videtur  dymum  apud  Priscianum,  sive   (juein 

aliqnid.     Lf-go,    Quia  proximis  quia-  alium  de  ponderibus.  Ant.  Aug. 

que  census  alius  non  erat  /actus.     Vel  Trientcm    tertium    pondo    coronam'] 

poliiis  ut  Ursinus,  census  populus  non  Vide  Livium  lib.  vi.  sect.  29.  qui  de 

erat.  Nam  quolibet  <iuin<|iiennio  cen-  corona    praetermisit,   aitque    signuio 

BUS  fiebat.  Idem.  Praeneste  devectum  Jovis  imperato- 


984  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Jovi  donum  scripsit  Quinctius  Dictator,  cum  per  novem 
dies  totideni  urbes,  et  decimam  Praeneste  cepisset.  Id 
significare  ait"  Cincius  Mystagogicon  libio  secundo, 
duas  libras  pondo  et  trientera,  qua  consuetudine  hodie- 
que  utimur  cum  lignum  bes  alterura  dicimus,  id  est, 
pedem  et  bessem  latitudinis  habens :  et  sestertium,  id 
est,  duos  asses  et  semissem  tertium :  item  si  tres  asses 
sunt,  et  quartus  quadrans. 

Trifax^  telum  longitudinis  trium  cubitorum,  quod  [Paul. 
catapulta  mittitur.  Ennius  :  aut  permaceret  paries  per- 
cussus  trifaci. 

I/isulcum^  I'ulgur '■^  ^uit  ab  antiquis  dictum  quia,  id  [Fest. 
aut  incendit,  aut  afflat,  aut  ^erebrat. 

Tritonia'^  Minerva  a  ripaTritonis"^  fluminis  dicta,  [Paul. 
quod  ibi  primitus  sit  visa. 


14  Vir  doct.  conjicit  fulmen. — 15  Vett.  libb.  Tritogenia,  Trogenia. — 16  Id. 
Trogeonis. 

aOTJE 

ris  in  Capitolium  aTito  Qiiintio  alia-  y   Trisukum']  Trisnlcnni  fulmen  fuit 

turn.  Dae.  dictum,  quia  id  aut  incendit,  aut  fin- 

"  Id  significare  ait]   Triens  tertius,  dit,  aut  terebrat.     HaBc  est  Festi,  ut 

id  est,  librae  duae  cum  triente,  ([uod  arbitror,  senteutia.  Vide  '  Manubiae.' 

tunc  tertius  triens  numeratur.    Vide  Servius  lib.  ii.  y^n.  Fulminum   tria 

supra  'sestertius.'    Sic   lignum   bes  genera  esse  dicit;    qnod  afllat,  quod 

ulterum  dicitur  quod  pedem  et  bes-  incendit,  quod  findit.  Ant.  Aug. 

sem  latum  est,  quod  tunc  secundus  Tnsulcuinl  Merae  nugae:  Vide'siil- 

bes.     In   fine  supplendum  :    Si  tres  cum.'  Dae. 

asses  sunt  et  quartus  quadrans  adjieitur,  ^  Tritonia]    Virg.  if.  yEneid.  *  Nee 

quartus  quadrans  tantum   numeratur  :  dubiis  ea  signa  dedit  Tritonia  nion- 

lioc  est,  si  tres  asses  cum  quadrante  stris.'    Eadeni  et  Tritogenia,  a  Trito- 

velis    dicere,   quartum    tjuadrantem  ne,  anine  Lybiae,  unde  et  Herodotus 

tant\im  nunierabis:  haec  aperta  sunt.  Tritonis  accolas  ei  sacrificare  dicit : 

Idetn.  sed  cur  non  potius  a  Tritone,  fonte 

"     Trifax]     Eodem     niodo    Bifax.  vel  fluvio  Cretae,  sive  Arcadiae,  sive 

Glossarium  :  '  Bifax.SfxpwMos.  SiTTpfJo--  etiam   Bceotias  :    sive  potius  ab  jEo- 

oiTTos,  5iTT<is.'  Ergo  compositum  a  fa-  lico,  vel  Cretensi  vocabulo,  rpiru,  id 

cie.  Jos.  Seal.  est,  caput,  quod  e  Jovis  capite  nata 

Tri/ax']   Trisulcum,  trifidjim,  a  tri-  sit?     Id   firmat  Schol.  Aristoph.   in 

na  facie.     Nam  eodem  modo  bifax.  Nebul.  TpiTa)7op  ■^  K€<^aA.7;irap' AfoAeC- 

Glossarium  :  '  Bifax,  S(Xpc<'/iOJ,5(7rprf(r-  <nv.     'EyevriB-r]  5e  rj  'Adrjva  e/c  t^s  Ki(pa- 

unos,  SittSs.'  Dae.  Arjs  rod  Ai6s.     Et  in  Lysistrat.  rpno- 


DE    VERBORUM    SIGNIFIC ATIONE    LII5.    XVIIf.       985 

Triiimphales  *  coronas  sunt,  quae  Tmperatori  vlctori  anreae 

prajferuntur,  quae  temporibus  antiquis  propter  pauperta- 

tem  laurea3  fuerunt. 
Troja,^  et  regio  Priami,  et  lusus  '7  puerorum  equestris  dici- 

tur,  et  locus  in  agro  Laurente,'^  quo  primum  in  Italia 

iEneas  cum  suis  constitit. 
Tromentina ''  tribus  a  campo  Tromento  dicta. 


17  Vet.  lib.  apml  Ui?in.  Iiabet  Ixubis. 


NOTvE 

yevda  5e    tj  'A0-nvn,  elre  Sia   napa  t^  anreap,  qiije  Impcratoribiis  ob  hono- 

Tp'noivi  Ai^vr}s  TroTafj.(l>  yifqerjvai,  ^  ira-  rem    triiimphi    mittuntiii' :     id    vuigo 

pa  t5  rpiTu),  t  napa.  KpTjffi  ttjv  KecpaXijv  dicitiir  auniiii  coronaiium.     Hae  an- 

arifialvfi-  ol  yap  iroiTjTal  t^u  ' Adrivai'  e/c  tiqnitus  e  lauro  erant:   post  fieri  ex 

TTJs  KirpaKris  tov  Aihs  yivndrjvai  ixvOev-  auro  cceptae.'  Et  non  semper  ex  aiiro, 

ovaiv.     Sed  ha?c  sunt  Veterum  som-  sed  ad  imitationem  Veternm  ex  foliis 

Ilia.     Et    vere   doruit   Uibanissimiis  quibiis  inter()onebantur aiiiei  lemnis- 

Chevraeus,  Tritoniam  et  Tritogenium  ci.     Et  sic  trinmpiii  laiiream   concin- 

dictam  a  Trilta,  ita  euim  dicebatiir  natam  scribit  ermlitissiiims  et  vetus- 

Gnossiis.   Idem.  tissimns  auctor  Teitiillianiis.     '  Tri. 

*  TiiumpluUes]    Vocabantiir  Etrns-  umphi,'  inqiiit,  '  iaiirea  foliis  stniitiir, 

c?e.  Tertulliiinus :  '  Coronant  et  pub-  hinc   aiireis  lemniscis   inauratur,  ac 

iicos  ordines  laiiieis  publicic  causae,  mustis  iingiientis  delibuitnr,  an  lacry- 

Magisfratus   vero  insuper  aiireis,  iit  mis  conjiignm   ac  matnmi .'  fortasse 

Athenis  et  Romae.     Praeferuntur  eti-  qiionindam    et  Chrisfianoiuni.'     Sic 

am  illis  Etrnscae  :  hoc  vocabiiliim  est  hunc  locum,  qui  in   editis  insigniter 

coronaruni  quas  gemmis  et  foliis  ex  depravatus,     emendavit     Salinasius. 

anro  quereinis  ob  Jovem  insignes  ad  Porro  non  tantum  ob  friumphum  co- 


dcducendas  tensas  cum  palmatis  to- 
gis  sumiint.'  Haec  ille  :  qu>e  indicant 
illuui  ritiim  ex  antiqtta  triumphanlium 
consnetudine  propagatum.  Nam  pal- 
mata  est   ttiiimpiiantiiim.     Sed   quia 


ronae  illae  offerebantur,  sed  ob  quam- 
vis  aliani  pompam ;  ut  ex  Veterum 
lectione  constabit.  Due. 

''  Trojd]  Ludus  pueroium.    Virgil, 
lii).  V.  yEneid.  '  Trojaqne  nunc  pueri 


Tertullianus  ait,  '  quereinis  foliis  fin-  Trojanum  ducitur  agmen.'  Ubi  Ser- 
gi,'  Festus  vero  lauream  anti(|uitu3  vius:  '  Ludus  ipse,  quern  vuIgo  Pyr- 
fuisse,  praestat  potius  intelligere  de     rhicham  appellant,  Troja  vocatur:* 


ea,  quae  ab  eodem  Tertulliano  descri- 
bitur  :  '  Triumphi  laurea  foliis  strui- 
tur  :  banc  adumbratis  lemniscis  :  in- 
auratur laninulis  :  unguentis  delibui- 
tnr,' &c.  Non  est  dubium  earn  esse, 
de  qua  Festus  agit.  ./os.  Seal. 

TriumphdU'H  coronw]    Gellius  lib.  v. 
cap.  0.   '  Ti'iumpbalus   corouu;  sunt 


Hanc  omnium  optime  describit  Apu- 
liius  Miles,  x.   Idem. 

*^  Et  loeua  inagro Laurente~\  Sic  An- 
tenor  locum  ilium,  in  r|uem  cum  mnU 
titudine  Venetum  prinnim  egressus 
est,  Trojam  dixit.  Vide  Livium  lib. 
I.  initio.  Idem. 

''  Troinentiiiu]  Meminit  Livius  lib. 


986 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Trossuli  ®  equites  dicfi,  quod  oppidum  Tuscorum  Trossu- 

lum  sine  opera  peditum  ceperint. 
Truo  '^  ^  avis  onocrotalus.    Cascilius  irridens  magiiitudinem 

nasi :  Pro  Di  immortales,  unde  prorepsit  truo. 
Tryga'9g  antiqui  vinuni  appellabant,  unde  trygetus ''  adhuc 

dicitur. 


18  Vide  Notas  infra. — 19  Vet.  lib.  Trigon.     Idem  pro  vinum  habet  humutn. 


NOTyE 

VI.  sect.  5.  Idem. 

^  Trossuli]  Vide  Jnninm  Graccha- 
mim  apiid  Plinium  lib.  xxxiii.  cap. 
2.  A7it,Aiig. 

Trossuli]  Auctor  Glossarii  :  *  Trii- 
sulns,  6  (V  jiiKptfi  Traxvs.'  videtiir  velle 
quasi  Torosulus  dictos  :  quod  ego  val- 
de  amplector.  Vairo  Sesquiulysse  : 
'  Nunc  emunt  trossuli  nardo  nitido 
volgo  Attico  talento  equum.'  Inde 
Trossula  irubea  dirta  apud  Veteres. 
Tria  enim  genera  Trabearum  fuerunt. 
'  Regia,'  '  Quirinalis,'  '  Trossula.' 
Regia  fota  <ie  sola  purpura,  quam 
GrEeci  6\oTT6p<pvpou  dicunt.  Ea  nti 
solis  regibus  iicebat,  vel  adulescenti- 
bus  de  stirpe  regia.  Quirinalis  con- 
cinnior,  praeliis  apta :  bac,  cum  bellum 
susciperetur,  duces  amicti  Jam  fores 
aperiebant.  Trossula  cocco  purpura- 
que  pertexta  erat,  quam  etiam  Au- 
gnralem  vocabanf,  Graeci  f(pe(TTpi5a. 
Cui  iceirco  coccum  adhibebatur : 
quod  russati  antea  prEpliabantur  prop- 
ter vulnera  el  aspersiones  sanguinis, 
unde  russati  vocabantnr,  ea  non  alia 
est  a  sago  Punico.  Inveni  etiam  in 
veteribus  monumentis,  consulem  tra- 
beatuni  Janum  Quirini  aperire.  Jos. 
Seal. 

Trossuli]  Glossa?  Isidori :  '  Trosnli, 
equites  ;  Trosulus,  equester  adoles- 
cens.'  Glossae  veteres  in  Persium ; 
'  Trossuluni  oppidum  fuit  Hetniriac, 
non   loBge   a  Volscis.     Hoc   equites 


runt,  Numio  quodam  duce,  imde  equi- 
tes Trossuli  dicti  sunt.'  Idem  Plin. 
lib.  XXXIII.  cap.  2.  qui  etiam  illud 
nomen  Trossulorum  pro  equitibus  non 
din  post  Gracclium  mansisse  auctor 
est.  Jam  enim  multos  pudebat  eo 
nomine  appellari  propter  ambiguita- 
tem  vocis  Trossulus,  qua;  tunc  delica- 
tum  et  moliem  significabat.  A  Grapco 
vocabulo  Tpvaahs,  delicatus,  mollis : 
ut  optime  Salmasius.  Et  banc  vocem 
usurpavit  Seneca  Epist.  87.  '  Idem 
faciam  quod  trossuli  isli  et  jnvenes.' 
Ubi  Trossuli,  non  EijuHes,  sed  delica- 
ti,  luxii  difluentes.  Item  alibi:  unde 
Nonius  trossnlos  dictos  ait  quasi  toro- 
sulos,  quo  respexit  Giossograplius : 
'  Trusulus,  o  eV  ixiKpcf  Ttaxvs,'  '  Homo 
pinguis,  babitior.'  Dae. 

f  Truo]  De  onocrotalo,  vidend. 
Plin.  lib.  X.  cap.  47.  Ant.  Aug. 

Truo]  Compilator  Glossarii  legit 
Truvo.  '  Truvo,  Truvero,  oyoKpdra- 
Aov.'  Quanquam  in  mannscripto,  et  in 
ediuoneesx,  Tribuo.Tinuern.  Jos.  Seal. 

Truo]  Gloss.  '  Truo,'  sive  '  Truvo, 
6voKpoTaA6v ,'  Male  in  edit.  Trihuo, 
timiero.  Hieronymus  ad  Psalmum 
101.  Onocrotalum,  Pellt'canmn  vo- 
cat.  Sed  vide  Plin.  lib.  x.  cap.  47. 
Truo  fortasse  a  Tpvco,  tundo,  tero. 
Quod  rostro  arbores  tundat.  Dae. 

s  Tryga]  Tpvya  a  recto  rpv^.  Quod 
Hesycli.  exponit,  o  veos  oivos.  Item 
yXevKhs  aSiriO-qTov.     Vinum  recens  et 


Kouiani  sine   peditibus   expugnave-     vinum  tiondum  percolatuni.     Sed  et 


DE    VERBORUM    SIGNIF1CA.T10NE    LIB.    XVIII.       9S7 

TuBiciNES '  etiam  ii  appellantur,  qui  sacerdotes,  [Fest. 

viri  speciosi,  publice  sacra  faciunt  tubarum  lustrandarum 

gratia. 
Tiibilustria  dies  appellabant,  in  quibus  agna  tubas    [Pau  l. 

lustrabant. 
Tiibilustria  ^  quibus  diebus  ascriptura  in  fastis  est,  [Fest. 

cum  in  atno  sutorio  agna  tubae  lust  rant  ur,  ab  eis  tubos 

appellant,  quod  genus  lustralionis  ex  Arcadia  Pallanteo 

tninsvectuin^°  esse  dicunt. 
Tuditantes,'   tuudentes  negotium,  tondentes  significare  ait 

Cincius,  id  est,  agentis.      jE;mius  libro    secundo  :    Hajc 

inter  se  totum  vi  tuditantes:  et  Lucretius  item  lib.  ii. 

Nee  tuditanlia  rem  cessant  extriusecus  ullam. 


20  Ed.  Seal.  '  Umslectam.' 


NOTiE 


qiiodlibet  aliiid  vinum  Giaeci  rpvya. 
dixeie.  Ut  est  apiid  Sclioliasten 'I'he- 
ocrili  Pt  Polliiceiii.  Idem. 

'•  Unde  tryi^etus]  Tpvyr]T6s.  Quod 
proprie  vindeinia,  neiiiie  anqiiain  vi- 
num rpvyijTui',  dictum  me  legisse  me- 
mini.  Idem. 

'  Tubicines']  Qui  tubas  liistranf. 
Vide  infra.  Viri  spiciosi  abest  a  Sclie- 
dis,  recte.  Idem. 

^  Tubilustrid]  Varro  lib.  v.  de  Ling. 
Lat.  '  Tuliilustiiuiu  appellalur,  quod 
eo  die  in  atrio  sntoiio  sacrorimi  tubae 
Instianiui.'  Bis  autem  id  fieri  decent 
fasti,  10.  Kal.  Apr.  et  10.  Kal.  Jun. 
in  quibus  tvb.  vel  tvbil.  ascriptum 
est  :  et  Ovid.  lib.  in.  Factor.  '  Snni- 
ma  dies  e  qnin(|uc  tubas  instrare  ca- 
noras  Admonet,  et  forii  sacrificare 
Deae.'  Loqniiur  autnn  de  quinto  die 
post  quinqualrus,  qu*  dies  Minerva? 
sacrif  (iicebaiUur:  et  111),  v.  'Proxi- 
ma  Vtdcani  hix  est,  quam  Instria  di- 
runt :  Lustmntur  pnra;,  quas  fanit 
illc,  tiilisfi.'  l'",x  His  verba  Festi  in- 
telligiiulur,  exceptu,  quod  de  Arca- 


dia dirit.  Tubi  vero  qui  sint  omnibus 
notuni  est.  Ant.  Aug: 

Tiibilustria]  Tuljiiustria  dies,  qui- 
bus diebus  ascriptum,  in  atrio  sutorio 
agna  tubae  nt  lustrentur,  ab  eis  tubis 
appellant,  quod  genus  lustralionis  ex 
Arcadia,  Pallante  eo  transferente, 
venisse  dicunt.  Apud  Ovidium  : 
'  Proxinia  Volcani  lux  est.  Tubilus- 
tria  dicunt.  Lustrantur  pura:-,  quas 
facit  ille,  tuba'.'  Male  hodie  legitur: 
Proxima  Volcani  lux  est,  quam  lusfria 
dicunt.  Jos.  Seal. 

'  Tuditantes]  Glossae:  '  Tuditatores, 
XaKicoTinroi.'  Aliud  est  '  Tudicula, 
TopivT}.'  Inde  Tudiculare,  Varro  Mar- 
cip.  '  Haeccine  nobis  tibique  tiidicu- 
lasse?'  Iioc  est,  mctvere  :  nam  ropwr), 
Kiv7\rijpiov  TTjs  x^'''?"-^-  l^orro  verba 
Ennii  ita  lege,  hac  inter  sc  totu  vi  in- 
ditnntes.  Sape  in  lioe  exeniplari  Fes- 
ti a  pro  u,  et  contra  «  pro  a,  scrip- 
turn  erat.  Reliqua  Integra  sunt  in 
Epitoma.  Idem. 

Tuditantes]  A  tudes,  tuditi«,  mal- 
leus,  est  tudilo,  id  est,  proprie,  inalltu 


988 


SEXTl    POMI'KII    FESTI 


Tuditantes  significat  negotium  tundentes,  id  est,  [Paul. 
agentes.  Lucretius  :  Nee  tuditantia  rem  cessant  extrin- 
secus  ullam. 

Tudites  mallei  a  tundendo  dicti,  inde  et  cuidam  cognomen 
Tuditano  fuit,  quod  caput  malleo  simile  habuerit. 

Tudites""  malleos  appellant  antiqui  a  tunden^/o.  [Fest. 
Quamvis  alii  cruribus  tudites:  inde  Ateius  P/ii/o/ogus 
existimat  Tuditano  cognomen  inditiim,  quod  caput  mal- 
leoli simile  habuerit. 

Tuor,  video,  tueor,'  defendo.  [Paul. 

Two;- "  video ;  tueor,  defendo  //?  usu  oUmfuit,  sed  [Fkst. 
jam  promiscue  utuntur  et  ponitur  tueor  pro  video,  et 
contueor,  pro  defendo. 

Tuguvia."  a  tecto  appellantur  domicilia  rusticorum  sordida. 


1  Vir  doct.  ill  marg.  ejnsdeni  ed.  conjicit  Tueor,  video,  tuor. 


NOTiE 

tundo,  impello.  Et  per  metaplioram, 
negotium  tundo,  ago,  nt  in  illo  Ennii : 
Hac  inter  se  tola  li  luditantes.  (Sic  enini 
legendiun  docnit  Scaliger.)  Tuditan- 
tes, id  est,  agentes,  quo  sensu  etiain 
nos  diciniiis  haltre,  rebuttre.  Sed  ali- 
ter  in  illo  Lucretii:  '  Nee  tuditantia 
rem  cessant extrinsecus  nllamCoipora 


Quamvis  alii  cruribus,  sic  emendabat 
Fulvius  Uisiiins,  Quamvis  alii  a  tudi- 
bus.  Quasi  prinio  tudes,  tudis  :  ut  su- 
des,  sudis,  postea  tudes,  tuditis,  dic- 
tum sit.  Dae. 

"  Tuor'\  Lego  in  fine  transpositione 
vocniae  :  tueor  pro  video,  contueor,  et 
pro  defendo.    Neque  enim  ait  contueor 


conficere.'   Gloss. 'Tudilatores,  x^A-     esse  defendo,   quod  falsum  est,  sed 
Aliiid  est, 'Tudicula,  Topu-     tueor  esse  video,  contueor,  et  defen- 


Korvirot 

VT].'  Inde  Tiidicnlare.  Varro  Marcip. 
'  Haeccine  nobis,  tibique  tudiculasse  ?' 
hoc  est,  niovere.  Nam  Topvvt)  est 
KivrjT^ptov  TTJs  xoTpas,  trua.  Dae, 

'"  Tudites]  Tuditani  Sempronii  dic- 
ti, quorum  primus,  ut  arbitror,  M. 
Sempronius  Tuditantis  Cos.  fuit  cum 
C.  ClaudioCentlione  anno  P.R.C.D, 
13.  ex  fastis  Capitolinis.  Ant.  Aug. 

Tudites]  Infra :  Tudites  malleos  ap- 
pellant antiqui  a  tundendo,  quamvis  alii 
e  tudibus  tudites  :  inde  Ateius  Capita  ab 
eis  existimat  Tuditano  cognomen  datum, 
quod  caput  malleoli  simile  habuerit.  Jos. 
Seal. 

Tudites]  Vide  *  tuditantes.'    Hsec, 


do.  Tuor  pro  video.  '  Tesca  tuor' 
snpra  in  '  Tesca  :'  et  '  tuorem  '  dice- 
bant  '  visum.'  Idem. 

°  Tuguria]  Tuguria  a  tecto  appellan- 
tur villa  et  sordida.  Haec  exemplis 
Afranii  et  Caeciiii  in  Hypobolimcpo 
Festus  confirmabat.  Quod  Virg.  in 
Eclog.  ait,  '  Pauperis  et  tuguri  con- 
gestum  cespite  culmen.'  Servius  tn- 
gurium  a  tegendo  dictum  interpreta- 
tur.  Ant.  Aug. 

Tuguria]  Tuguria  a  tecto  appellantur 
adijicia  rusticorum  sordida,  Afranius 
in  Virgine :  tugurium  est  turpe.  Cce- 
cilius  in  Hypobolimao :  Habitabat  in  tU' 
gurio  sine  operculo.  quo  nomine  Valerius 


DK    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVlll.         9S9 

Afranius  in  Virgine:  Sordidum  tugurium  est  turpe.  C^e- 
ci/iiis  in  Hi/poho\imeeo  :  Habitabaf  i/i  tugurio,  sine  oper- 
culo.     Quo  nomine  Valerius  eip/aiiatione  12.  ait  etiam 

.     sigiiijicari. 

TulIianumP  quod  dicitur,  pars  quaedara  carceris,  Ser.  Tul- 
lium  Regem  cediiicasse  aiunt. 

Tul/ios'^  alii  dixeriint  esse  silanos,  alii  rivos, alii  vehementes 
projectiones  sanguinis  arcuatim  fluentis,  quales  sunt  Ti- 
buri  in  Aniene.  Ennius  in  iVjace  :  Ajax,  misso  "^  sanguine 
tepido  tullii^  efBantes  volant. 

7«/«Mlluarii '  milites  dicuntur   lecti  ob  subitum   timorem: 


2  Id.  ibid,  tulli.     Vide  Not. 


NOT^ 


in  exiiosilione  12.  ait  etiain  .  .  .  itavo- 
cari.  Jos.  Seal. 

Tuguria]  Tugurium  a  teclo,  nisi  po- 
tius  legendiiin  a  tegit,  nam  tugurium, 
quasi  tegurium.  Isidor.  lib.  xv.  cap. 
12.  'Tugurium  casula  est  quam  f'a- 
ciunt  sibi  custodes  vinearum,  ad  te- 
gimen  sui,  quasi  tegurium.'  Verba 
Afrauii  :  Sordidum  tugurium  et  turpe. 
Infra  defectum  sic  supplebat  IMarci- 
lius  :  Quo  nomine  Valerius  in  explana- 
tione  12.  ail  etiam  tectum  in  lege  12. 
tabulurum  significari.  Et  putabat  ibi 
de  tugurio  legem  egisse,  ubi  de  pari- 
ete  communi.  Dae. 

I'  Tuilianum']  Infra:  Silani:  Glos- 
sario,  silcani:  'Silvanus,  Kpow6s.'  Jos, 
Seal. 

Tuilianum}  Varro  lib.  iv.  de  L.  L. 
'  Career  a  col-rcendo,  quod  exire  pro- 
hibentur.  In  hoc  pars  qua>  sub  ten  a 
Tuilianum,  ideo  quod  addituni  a  Tul- 
lio  rege.'  De  eo  vide  Sallust.  et  Mar- 
lianum.  Dae. 

'i  Tullius]  Tullii  a  tullo,  pro  tollo, 
quod  aijuam  snrsum  tollant.  Voss. 
Silani  sunt  aquarum  ttibi  sive  fistulue. 
Idem. 


'  Ajax,  inisso']  Ennii  verba  sic  suis 
nuineris  restituit  Voss.  Sanguine  E- 
misso  tepido  tullii  effiantes  volant.  II- 
lud  Ajax  uatnm  ex  prsecedt-nti  voce 
Ajace.  Et  verba  sunt  nuntii  de  Ajace, 
postquam  sibi  inanus  intulit,  et  ex 
illo  Soplioclis,  cujus  fabulaui  conver- 
tit  Eunius,  ut  optime  Scaliger  :  "En 
yap  Ofpfxal  'S.vpiyyes  avco  (pvaoiicn  /xiKav 
MeVos.  '  Adliuc  enim  calidi  tullii  sur- 
sum  efflant  atrum  sanguinem.'  Glos- 
Sds  Papia;  ;  '  Tullii,  aquarum  projtc- 
tus.'  Idem. 

^  Turnu  . . .  ]  Tumultus  causa  mili- 
tes dicuntur  lecti  ob  subitum  timo- 
rem :  unde  etiam  tumultum  dici  ait 
Verrius,  qui  ab  aliis  orialur,  quaiu 
ab  Itaiicis  et  Gallicis  liostibus.  Alii 
tantum  iielluin  Galliae  et  Itali*.  Ita- 
que  nullum  aliuui  praeterquam  Galli 
cuin  aut  domesticuui  ita  app<,'llant. 
Hac  vel  bis  similia  Festus.  Cicero 
Philip,  viu.  'Quid  est  «iiim  tumul- 
tus, nisi  perturbatio  tanta,  nt  major 
timor  oriatur?  unde  etiam  nomen 
ductum  ent  tumultus.  Itaque  niajo- 
ii:s  nostri  tumultum  Italicum,  quod 
irat    domesticuis,     tuuiultum    Galli- 


1)90 


SMXTI    POMPEII    FESTI 


uride  etiam  tumultum  dici  ait  Verrius,  quia  non  aliunde  is 
oriatur,'  quam  ab  Italicis,  et  Galiicis  \\ominib.  qui  immi- 
nent Italiae :  itaque  nullum  tumultum  prieterq}i&,m.  Galli- 
cum  aut  domestif///«  nominahant. 

Tumulum^  .S'^i/o  iElius  sic  definit :  Tumulus  est  cumulus  are- 
nag  editus  secundum  mare  fluctibus  in  altum  e/evatas : 
unde  similiter  et  manu  i'dcim,  et  /mturalis  proprie  dici 
potest. 

Turbellas'^"  dixisse  antiques,  quas    nunc  turbas  appella- 


3  Ead.  eil.  ornatitr. — 4  Vet.  cod.  Turbelas. 


NOT/E 


ciirn,  quod  erat  Italiae  finitimiis,  pra?- 
terea  nnlliim  tnnniltum  noiiiinabant.' 
Ant.  Aug. 

Tumu  .  .  . .  ]  Tutnultus  dicitur  timor 
viultus.  TiimuUu  m'llites  dicuntur  lecti 
oh  subitum  timorem.  Unde  etiam  tu- 
muUuin  dici  ait  Verrius,  quia  is  non  ali- 
ter,  quam  ab  Italicis  et  Galiicis  hosti- 
bus  immineat  Italice :  itaque  nidlum 
alium,  quam  GaUicum,  aut  domeslicum 
timebant.  Qiiis  negaverit  liaiic  esse 
ipsam  Festi  lectioneni?  quod  dice, 
quia  docti  viri  contra  Festi  seiiten- 
tiain  atqiie  adeo  contra  veritateni 
ipsam  aliter  legiint :  iit,  si  vera  est 
eoruin  lectio,  tuniiiltum  alium  esse, 
quam  qui  tiniebatur  ex  Gallis  et  Ita- 
licis, faiendiim  sit  :  quod  t'alsum  esse, 
et  mediocriter  docto  palam  est.  Nul- 
lum enim  alium  tumultum  dixere, 
quam  Gallicum,  et  doroesticum,  hoc 
est,  Italicum  :  ut  aperte  Verrius  ipse 
docet.  Jos.  Seal. 

Tumultuarii]  lisdem  fere  verbis  Ci- 
cero Philip.  VIII.  '  Quid  est  enim  tu- 
multus,  nisi  perturbatio  tanta,  ut  ma- 
jor tiuior  oriatui  ?  unde  etiam  nomen 
ductum  est  tumultus.  Itaque  majo- 
res  nostri  tumultum  Italicum,  quod 
erat  domesticus,  tumultum  Gallicum, 


quod  erat  Ilaliae  tinitimus,  pra>terea 
nullum  tumultum  nominabant.'  Ubi 
tumultus  etymon  a  timore  deducunt ; 
cuui  potius  a  tuinore  duci  debuerit ; 
tumor  enim  pro  tumuitu  apud  Cice- 
rouem  alicubi.  Sed  prceterea  falsum 
est,  Veteres  nullum  aliuui  tumultum 
nominasse,  quam  Italicum  et  Galli- 
cum, nam  de  quovis  alio  hello  tumul- 
tum dixisse  certuui  est.  Dae. 

'  Tumulum]  Tumulum  JElius  sic  de- 
jinit :  Tumulus  est  cumulus  harence  edi- 
tus secundum  mare,  fluctibus,  ventisque 
cumulutus  :  unde  similiter,  et  manufac- 
tus,  et  naturalis  proprie  dici  potest.  Sic 
fortasse  Festus.  Ant.  Aug. 

Tumulujn^  Tumulum  JElius  sic  dtfi- 
nit:  Tumulus  est  mons  arena;  editus  se- 
cundum mare  fluctibus  sublevatus.  Un- 
de similiter  el  manufactus,  et  naturalis 
proprie  did  potest.   Jos.  Seal. 

Tumulum]  Lege  infra,  in  altum  ele- 
vata-,  vel  elevatus,  nempe  cumulus. 
Gloss.  '  Tumuli,  /Sowoi,  \6cpoi,  tv^^oi, 
accpol  yris.'  '  CoUes,  aggeres,  tunibi, 
aggestus  terrae.'  Dae. 

»  Turbellas]  Plant,  in  Pseud.  Quo 
pactOy  et  quantas  soleam  turbellas  dare.. 
Ant.  Aug. 

Turbellas]    Male  V.  C.   Turbela.     A 


DR    VERBORUM    SIGN  IFICATION  R    LIB.   XVIII.         991 

mus, testis  est  Plautus  in  Pseudolo :  Quales,^  et  quantas 

soleam  tiirbellas  dare. 
Turbellas  apud  Plautiim  turbas  si;:rnificat.  [Paul. 

Turmain  eqnitnm"  dictam  esse  ait  Curiatius,  quasi  [Fest. 

teriinam  ;  qnod  terdeni  equites  ex  tribus  tribubus  Titien- 

sium,  Ramnium,  Lucerum,  fiebant :  itaqne  primi  singula- 

rum  decuriarum  decuriones  dicti,  qui  ex  eo  in  singulis 

turmis  sunt  etiani  nunc  terni. 
Turrhenos'^  Etruscos  ^  appellari  solitos  ait  Verrius,  a  Tur- 

rheno  duce  Lydorum,  a  cujus  gentis  prascipua  crudeli- 

tate^  etiam  tyrannos  dictos. 
Tusci  a  Tusco  rege  filio  Herculis  sunt  dicti,  vel  a  [Paul. 

sacriiicando  studiose,  ex  Graeco  Qvo-kooi  ;  velut  Tusculum 

dictum,  quod  aditum  difficilem  habet,  id  est,  Ua-xoXovJ 


5  Vet.  co(\.  quo  alto.    Wr  (]oct.  cot\yicit  quo  pacta.     Vide  infra. — G  Vet.  cod. 
Turannos. —  7  Vet.  lib.  6v<tko\ov. 

aOTJE 

turba,  turbclla  ;   iit  a   '  popiiliis,'  '  po-  apiul  oninfs   fere  scriptores  pro  Ti/r- 

pelliis  ;'    '  iimbrii,'    '  uinljclla,'    &c.  rheni  el  Tirrhenia  Tvpn-fji'oi  el  Tvparjvia 

Dae,  sit  exaralnm.    Ita  dicti  scilicet  a  rvp- 

"   Turmam  equ'itum]  Varro  lib.  iv.  ffets,    turres,    mini  :     qnod    Tijrrheni 

de  L.  L.  '  Tnrnia  terma  est.     E  in  U  prinii  ninros  exstrnendi  arteni  inve- 

a!)iit.     Quod  terdeni  eqnites  ex  tri-  nerint.    Eos  Pelasgici  generis  fuisse, 

b"is  lribui)ns^Tatien>iiini,  R;ininium,  Lemnumqne  et  In)i)riini    /Egei   maris 

et   Liireriim,   fiebant.     Itaqiie   prinii  iiisulas    inliabitasse,    testantiir   mnlti 

singularnni    deciiriariim,  Ut-curioiies  veteres.    A!)  his  igitnr  Ptlasgis  dicta 

dicti.     Qui  a!)  eo  in  singulis  tnrniis  est  Tyrrhenia  ea   pars  Italiae  quani 

sunt  etiam  nunc  terni.'  Idem.  occuparnnt,    relictis     suis     sedibns. 

y  Turrlienos   Elruicos~\    Vide   '  Sar-  Vide  Hellanicnm  Lesbium  apud  Dio- 

di.'     Velleiiis  Patercnlns  lib.  i.  '  Per  nys.    Halicarn.      Vide    Dionys.    Pe- 

liJEC    teiijpora,    Lydiis  ft   Tyrrlieniis  rieg.  Marcianum  Heracieot.  et  alios, 

fratres, ciiMi  re^'narnnt  in  Lyilia,  steri-  Postea  autcni   Etrusci  cum  Pelasgis 

litate  frnguiii  rompiilsi,    sortili   sunt  a<lmisti    Tijrrheni    etiam    dicti    sunt. 

uter    cum  parte   miiltituilinis    patria  Idem. 

deccderet.  Sors  Tyrilieniun  contigit :  '  A  cujus  genlis  pracipua  crml.]  Vi\\- 

pervectiis  in  Italiani  et  loco  et  inco-  sum.    Tyrannns  enim  a  Graco  rvpav- 

lis  et  mari   nobile  ac  pcrpetiium  no-  vos,  qui    prime  regem   et   piincipem 

men  a  se  dedii.'      Aliter  p<iiilo  Tacit,  notavit,  et  postea  in  nialain   partem 

Annal.  v.     Vide  Strab.  Herod.  Ser-  snmtns  est.      Vule  qum  apud   Hora- 

vium.     Veriim  totum  hoc  fictuin  esse  tium    nostrum    Gallicum    notavinius 

niinis  verisimile  est,  praserlim  cum  Oil.  35.  lib.  i.  Idem. 


992 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


Tuscos""  quidam  dictos  aiunt  a  Tusco  rege  Herculis  [Fest. 
filio  :  alii,  quod  unicestudiosi^  ita  sacri/iciorum,  ex  Giaeco 
velut  &v(rxooi.  Unde  Tmculnm  ab  eadem  causa  sacrificio- 
rum,  \el  quod  aditiun^  J/fficilem  liabeat,  id  est,  U<Ty.oXov. 

Tuscura  vicum*"  cetcri  quidam  omrtes  scriptores  dictum  aiunt 
ab  eo,  quod  Porseua  rege  descendente^  ab  ohs\dio)ie  '°  re- 
maiiseriut  Rorua?,  locoque  his  dato,  ibi  habitaverint  Vei- 
entes  fratres  Coeles,  et  Vibenno,  ntide  post  ejecti  guodliaY- 
quinium  Romam  secum  maxime  reducere  ciipier'mt.  M. 
Varro  quod  ex  Coe//o  i?i  eum  locum  deducti  sint. 


8  Ed.  Seal,  uwici  sfjidisJ. —  9  Vir  doct.  in  maig.  ejiisdem  ed.  coiijicit  disce- 
denle. — 10  '  L.  in.  Iiabet  obses.iiove  pro  obsidione,  tt  ita  videtur  fiiisse  apud 
Fesliini  in  fragniento.'  Fulv.  Ursin, 

NOTiE 

^  Tuscos]  Lege,  Alii  quod  iinice  stu-  Livius  et  Dionysiiis  videntni  id  seqiii, 

diosi  sint  sacrificiorum.     Prioreni  sen-  quod   a   Paulo   in  epitome  sci  iptum 

tentiam,   qnod    Tusci    a    Tusco,  sive  est.     Festus  autem    id  ipsum   initio 

TuscM^o,  Heiculis  tilio,  secutus  Strabo  dicit;  dnosque  fratres  noniinat  Cce- 

et  alii.     Posteriorem,  nen)pe  quod  a  lent    et  Vibennium :    postea    opinio- 

sacriticandi   ritu,  inter  alios  Pliniiis  nem  Varronis  paucis  attingit.    Ant. 

lib.  III.  cap.  5.  '  Unibros  inde  exegere  Aug. 

antiqniins  Pelasgi,  hos  Lydi,  a  quo-  Tuscuiji]  Tnscuni  vicnm  coluerunt 

jum  rege  Tyrrheni,  mox  a  sacrificio,  Tusci:  a  quibus  euni  scriptores  die- 

ritu  lineua  Graecorum  sunt  cognonii-  turn  aiunf,  ab  eo  quod   hi,  Porsena 


nati.'  EtServius:  *  Tusci  a  sacrifi- 
candi  frequentia  dicti  sunt,  virh  rod 
6vHv.'  Nam  Bvu  est  sacritico.  Et 
Eustatliium  nihil  nioror,  qui  ad  Dio- 
nysiuni  Perieget.  notavit  Tuscos  Trus- 
cos  ctiam  dictos.  Idem. 

•>  Vel  quod  adituni]  Ineptum  et 
Stoico  dignum  quod  ait,  Tiisculum 
dictum  quod  habeat  aditum  difficiiem, 
id  est,  SvaKoXou  :  neque  enim  SvaKoKos 


discedente  ab  obsidione,  remanserint 
Romse,  locoque  his  dato,  novis  rebus 
studentes  fratres  Cales  et  Vibenna 
reducere  Tarquinium  Romam  secum 
niaturaverint.  M.  Varro,  quod  ex 
Ccele  Tusro  orti  sint.  Hai)es  omnino 
quod  Festus  de  Tusco  vice  scripsit. 
Jos.  Seal. 

Tuscum]  Vide  Livinm  lib.  ii.  sect. 
14.    Locus  M.  Varronis,  qiiem  Festus 


iinquam  hoc  scnsu   potuit   usurpaii.     intelligit,  est  lib.  iv.   de  L.  L.  '  In 


Idem. 

•^  Tuscum  licMWi]  Varro  lib.  iv.  de 
Ling.  ^Lat.  ait  Coelium  inontem  a 
Coele  Vibenno  Tusco  dictum,  qui 
Roinulo  auxilio  fuit  contra  Sabiniim 
Regeni.  Hi,  qui  cum  eo  veneriint, 
post  ejus  obitiun,  quod  iiimis  munita 
loca  tenere  dicerentur,  deducti  esse 
dicuntur  in  planum,  et  ab  eis  esse 
dictum   vicum  Tuscum  idem  scribit. 


Subiiranee  regionis  parte  princeps  est 
Calius  moiis,  a  Cceiio  Vibenno  Tus- 
co, duce  nobili,  qui  cum  sua  luanu 
dicitur  Romulo  venisse  auxilio  con- 
tra Sabinum  regem.  Hi  post  Coelii 
obitum,  quod  nimis  munita  loca  te- 
nerent,'  (Coelium  montem  scilicet,) 
'  neque  sine  suspicione  essent,  de- 
ducti dicuntur  in  planum.  Ab  eis 
dictus  vicus  Tuscus.'  Dae 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XVIII.      993 

Tuscus  vicns  Romas  est  dictus,  quod  ibi  habita-  [Paul. 
verunt  Tusci,  qui  recedente  ab  obsidione  Porsena  re- 
manserunt. 

Tutiilum  dicebant  Flaminicarum  capitis  ornamentum  vitta 
purpurea  innexa  crinibus,  et  in  altitudinem  exstructum. 
Ennius  :  Fictores,  Argeos,  et  tutulatos. 

Tutulum'^  vocari  aiunt  Flaminicarum  capitis  orna-  [Fest. 
mentum,  quod  fiat  vitta  purpurea  innexa  crinibus,  et  ex- 
structum in  altitudinem  :  quidam  pilcum  lanatum  forma 
etali  figuratuni,"  quo  Flaraines  ac  Pontifices  utuntur, 
eodem  nomine  vocari.  Ennius :  Libaque,  fictores,  Argaeos 
et  tutulatos. 


11  Ed.  Seal,  'forma  metali  figuratiim.'    Vide  Not. 


NOT/E 


<•  Tutulum]  Vano  lib.  vi.  de  Ling. 
Lat.  Ennii  versus  refert,  qui  ad  Nu- 
niam  referuntiir  :  Menses  ronstitiiit, 
idemque  anrilia  . . .  Libaque,  fictores, 
Argios,  et  Tutulatos.  Ant.  Aug. 

Tutuluml  Propi  le  tntuhis  locus  nr- 
bis  altissinius,  unde  in  mnliere  notat 
capillorum  in  connm  congestum  ; 
'  suggestum  comse  '  vocat  Papinius, 
'  Tiirritam  frontem  '  Juvenalis.  In 
tlaininibus  autem  sumnnim  fastigiiim 
piiei  lanati.hoc  est,flamei.  Varrol.  vr. 
deL.  L.dum  ex[)onit  illiid  Ennii  e  Sa- 
t'lniio  cariiiiiie  :  *  Libaque,  fictores, 
Aigeos  el  tutulatos:'  '  Tutulati,'  in- 
quit,  '  dicti  qui  in  sacris  capitibus  ' 
(leg.  apicibus  Seal.)  '  habere  solent, 
ut  Meiain.  Id  Tutulus  appellatiir  ab 
CO  quod  iTiatresiamilias  erines  con- 
volutos  ad  vertieem  capitis,  quos 
liabent  uti  velatos,  dicunt  tutidos, 
sive  ab  co  quod  tuendi  causa  capilH 
fiebant,  sive  ab  co  quod  altissinnuni 
in  iirbe  quod  est,  ea  res  tutissima, 
tiitulus  vocatur.'  Quern  locum  Var- 
lonis,  quia  turpi  mendo  deforniatiis 
DkII'Ii.  et  Var.  C'/u.s.  Pomp. 


est,  tentavit  olim  Sealiger,  pro  nti 
velatos  rescribens  elatos,  Infeliciter 
sane,  nam  certum  est  scripsisse  Var- 
ronem  :  quos  habent  rete  velatos.  Rete 
enim  inter  niundum  muliebrem,  pro- 
prie  vitta  criniuni.  Idem  Varr.  lib. 
IV.  '  Et  quod  capillnm  contineret, 
dictum  a  rete  reticulum :'  restiuitio- 
nem  banc  firinant  verba  ipsa  Festi 
cum  verbis  Varronis  collata.  Ait 
Festus  tutulum  esse  erines  innexos 
vitta  purpurea  et  in  altitudinem  ex- 
structos,  ubi  sane  nullum  allum  quain 
Varronem  ipsum  interprctatur,  qui 
scripserat  erines  convolutos  ad  ver- 
tieem capitis,  rete  velatos,  tutulos 
dictos.  Hursus  quod  dixerat  Varro, 
luibere  solent  ut  Metam,  dixit  Festus 
forma  metali :  sic  eniin  legendum  pro 
forma  e  tali  nionuit  Fulvius  Ursinu'*. 
Hoc  est,  in  formam  mdw ;  nam  in 
Schedis  erat /«»•»(«/«  etali.  Inde  in 
veteri  inscriptionc  (luac  penes  Fulv. 
Ursin.  fuit:  aponi.e.  a.  tutul.  or- 
NATRicr.  Dae. 


Fest. 


3  R 


994 


FESTI    DE    VERB.    SIGNIF.    LIB.   XVIII. 


Tutum  ^  frequenter  dicitur  maxime :  Varro  in  Europa  :  Tu- 
tum  sub  sede  fuissent. 

TvRiA  maria*^  in  proverbium  deductum  est;  quod  Tyro 
oriundi  Poeni  adeo  potentes  maris  fuerunt,  ut  omnibus 
mortalibus  navigatio  esset  periculosa.  Afranius  in  Epis- 
tula  :  Hunc  serrium  autem  maria  Tyria  conciet. 

Tribunitia"  rogatione  lex  curiata  fertur,  quo  Hannibal  anno 
in  corispectu  Romae  cum  esset,  nee  ex  prsesidws  discedere 
Ikeret,  Q.  Fabius  Maximus  Yexxncosus,  id  est,  TR.  PL. 
et  Marcellus  Cos.  facere  instituerimt,  ut  wotovit  ^Elius  in 
XII   si^ni/icationum  verborum. 


NOT/E 

*  Tutimi]  Opinor  pro  tulo.     Var-  gistiatibus  mandando,   qui   superio- 

roiiis  Europae  solus  Festus  lueminit.  ribiis,   centiiriatis    scilicet,    comitiis 

Idem.  creati  fuerant.     Neqne  eniin  consuli, 

^ Tyria  maria]  De  Poenis,  quod  ma-  si  ciiiiatam  legem  non  liaberet,  attin- 


lis  potentes  essent,  notum  est.  Inde 
Tyria  maria  proverbio  de  re  valde 
periculosa  dictum.  Vide  Erasm. 
Versus  Afranii  non  vacat  mendo, 
Lipsius  Epistolicar.  QiiEesf.  Ep.  20. 
Icgebat,  Hunc  ferreum  Tyria  maria 
conciet:  id  est,  hunc  hominem  aspe- 
rnm  et  tangi  periculosum  ut  Maria 
Tyria.  Sed  liaec  manifesto  contra 
nientemFesti.  Lego,  Hie  servus  mnria 
Tyria  conciet :  id  est,  hie  servus  sibi  ex- 
citat  maria  Tyria,  rem  valde  pericu- 
losam  aggreditur,  suo  sibi  juniento 
n)alnm  qna;rit.  Forsan  et  sic  melius, 
Hie  Syrius  maria  Tyria  conciet:  ut 
proverbium  sit  de  eo  qui  congreditur 
cum  potentiori:  nam  Syri  olim  ini- 
belles  audiebant.  Idem' 

s  Tribunitia']  Locus  dignus  inter- 
prete,  sed  mihi  adbuc  obscurus.  Ant. 
Aug. 

Tribunitia]  Lex  Curiata  erat  po- 
tissimum  de  imperio  militari  lis  ma- 


gere  rem  militarem  licebat,  ut  ait 
Cicer.  ii.  Rull.  Eam  legem  ferebant 
consules.  Cicer.  ibid.  '  consulibns 
curiatam  legem  ferentibus,'  &c.  At 
bello  secundo  Punico,  cum  Hannibal 
portaeCapena?  appropinquasset, ideo- 
que  non  liceret  magistratibus  ex  prae- 
sidiis  discedere,  Consules,  quia  ipsi 
metu  Hannibalis  imminentis,  urbem 
venire  et  populum  rogare  non  pote- 
rant,  id  egerunt  per  Tribunos  plebis, 
atque  ita  Tribunitia  rogatione  curiata 
lex  lata.  Nunc  omnia  plana.  Verum 
Q.  Fabium  Maximum  Verrucosuni, 
Cunctatorem  dictum,  et  M.  Marcel- 
lum  consules  fuisse  invenio  an.  U.  C. 
539.  At  Hannibal  ad  urbem  accessit 
an.  541.  Coss.  Q.  Fulvio  Flacco, 
Appio  Claudio  Pulcro.  Vel,  ut  qui- 
dam,  anno  542,  Coss.  Cn.  Fulvio  Cen- 
tumalo,  P.  Sulpicio  Galba.  Igitur 
vel  in  tempora  peccavit  Festus,  vel 
alios  annates  secutus  est.  Dae, 


SEX.  POMPEII  FESTI 


DE 


VERBORUM  SIGNIFICATIONE 
LIBER    XIX.    ET    XX. 


V ACERRAM  dicunt  stipitem,  ad  qiiera  equos  so-  [Paul. 
leant  religare :  alii  dicunt  maledictum  hoc  nomine  signi- 
ficari  magnae  acerbitatis,  ut  sit  vecors,  et  vesanus. 

Vaceiram  ^  Verrius  *  et  alii  complures  vocari  di-  [Fest. 
cunt  stipitem,  ad  quem  equos  solebant  religare.  Ateius 
vero  Philologus  maledictum  hoc  nomine  significari  mag- 
nae acerbitatis,  ut  sit  vecors,  et  vesanus,  teste  Livio,*"  qui 
dicat :  vecorde,  et  malefica  vecordia. 


1  Vet.  lib.  et  JEllus. 


NOT/E 


*  VacerTmn]  A  distortione  saepc  vo-  bacillus  distorliis  et  informis,  et  inde 

cantur  ligna   Vacerra,    Varus.     Nam  propter  distortioneni  I'accrru,  stipes ! 

iitrnmqiie  a  distortione  cruiuin  ho-  sed    per   nietapborain  vacerra  homo 

minis.     iSotuniqnid  s'lnt  Vacict:  no-  stnpidiis   et   insaniis    dicittir   eadem 

turn    item,   quid    Vuri.      Livii  verba  ratione  qua  et  idem  stipes   vocatur. 

cgent  castigatione  :   Vecors,  et  male-  Inde  Augustus  pro  cerito  vacerrosma 

fice  Vacerra.     Est  ex  Odyssea  vetcri,  assidue  posuit,  Sueton.  cap.  87.     Et 

ex  illo,  MiVrop  &TopT7jp6,  <ppiva^  r\\ii.  in  Gloss.'  vacerra,  7rapaTrArj|.'     Nam 

Nam  vf'cors,  (pptfas  ijKef,    nialefice,  -irapdirXri^    proprie    vecors,    vesanus, 

i.rapr-np4,  Jos,  Scut.  nientc  captus,  attonitus.  Dae. 

Vaccrram]    Varus   proprie    dicitur  ''  Livio]  Livio  Andronico.     Hujus 


99G 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Vadem,<=  sponsorem  significat  datura  in  re  capital!.  [Paul. 

Vagoiem  pro  vagitii  Ennius  posuit. 

Vagorem  **  pro  vagitu  Ennius  libro  sextodecimo  :     [Fest. 

Qui   clamor*   oppugnantis    vagore   volanti.      Lucretius 

libro  secundo  :  Etsuperantur,  item  miscetur  funere  vagor. 
Vagulatio  ' "  in  lege'^  duodecim  tabularum  significat  quaes- 

tionein  cum  convicio  :  Cui  testimonium  defuerit^  is  ter- 

tiis"^  diebus  ob  portum  obvagulatum  ^  ito. 
Valgos  ^   Opilius  Aurelius    aliique  complures  aiunt  dici, 


2  U.  cuiclatnas. — 3  Id.  Valgulatio. — 4  lil.  in  libro. — 5  Id.  defuserit.~6  Id. 
certis. — 7  Id.   obialgulatum. 


aOTJE 


verba  optinie  rorrexit  Scali»er.  Idem. 

«  Vadem]  Vas,  sponsor  erat  sisten- 
di  aliquem  jiidicio  sive  piibliro,  sive 
privato.  Et  proprie  erat  in  re  capi- 
tal!, ut  in  re  nuniniaria  pras.  Anson. 
'  Qiiis  snbit  in  pcenam  capitali  jiidi- 
cio? vas.  Quid  si  lis  fiierit  numnia- 
ria,  quis  dabitiir?  pra>s.'  Idem, 

^  Vitgorem]  Nonius :  '  Vagor  dic- 
tum pro  vagitus.  Lucretius  lib.  it. 
Et  superanlur  item  :  misretur  funere 
vagor.'  Locus  Ennii  lib.  xvi.  annal. 
Qui  cliimos  oppugnantis  vagore  volanti. 
Ubi  Ligiirnm  vagor  describitur,  qui 
itrailium  oppugnantes,  et  ab  eo  nee 
opinautes  impetiti,  sublato  claiiiore 
in  castra  corapulsi  sunt.  Idem. 

*  Vagidatio']  Ex  verbo  Portum  ver- 
ba 12.  tab.  emendatasunt :  interpre- 
tatio  Festi  mihi  non  placet.  Crede- 
reni  significare  ad  quarendum  testi- 
monium licere  tertio  die  ante  domum 
paulisper  vagari :  sed  non  facile  an- 
tiquorum  interprctationes  sunt  reji- 
ciendffi.  Ant.  Aug. 

Vugulatio}  '  Pipio,'  '  Pipilo:'  '  Va- 
gio,' '  Vagilo,'  Jos.  Seal. 

Vagulatio'l  Ut  a  '  pipio,'  '  pipilo,' 
sic  a  '  vagio,'  '  vagilo,'  sen  '  vagulo,' 
vel  '  vagulor,'  '  obvagulor.'    Obvagw 


lari  auteni  in  12.  est  vagitu  et  cla- 
niore,  cum  testes  desint,  sua  repo- 
scere.  Cut  testimonium  defueril,  hoc 
est,  qui  certo  testimcnio  confirmare 
non  poterit  aliquem  sua  involasse,  is 
postejuam  uno  et  altero  die  sua  sibi 
restitni  frustra  petierit,  tertio  die  ob 
portum,  id  est,  ad  domum  adversarii 
sui  veniat,  ibique  obvagnletur,  i.  e. 
cinii  claniore  et  convicio  sua  repetat. 
Plautiis  dicit  '  pipulo  ditferre  ante 
ffides:'  Aulul.  act.  in.  sc.  2.  '  Ita 
me  bene  auiet  Laverna,  te  jam,  nisi 
reddi  Mihi  vasa  jubes,  pipilo  hie  dif- 
feram  le  ante  aedes.'  Dae. 

f  Vulgosl  Plaut.  in  Mil.  utrumque 
horum  exempliim  ponit:  initium  se- 
cundi  est.  Ea  mihi,  &)C.  Ideo  titu- 
liis  ille  in  Sitelitergo  falsus  est.  Ant. 
Aug. 

Valgos'\  VlvqixoviKhv  ap.a.pT7]fj.a  Festi, 
qui  citat  ex  Scythe  liturgo,  quod  de- 
bebat  ex  Milite.  Scythe  liturgo  le- 
gendum  esse  in  Conjectaneis  olim 
docuimus.  Jos.  Seal. 

Valgos'\  QuEB  Uic  de  loco  suo  tra- 
jecta,  sic  ex  virorum  doctorum  emen- 
datione  conjungenda:  Valgos  Opilius 
Aurelius  aliique  complures  aiunt  dici  qui 
dirersas  suras  hubeant  ac  tulos  vitiosos. 


DE    VERBORUM    SIGN  IFICATIONE    LIB.    XIX.    XX.      997 

qui  diversas  suras  habeant.  Plautus  in  milite  glorioso, 
qui  talos  vifiosos  babeat :  Majorem  partem  -  vidcas  val- 
gis  talis  :  ^  et  (in  Siteliter^o)  : ''  Sit^  ea  mihi  insignitos 
pueros  pariat  postea,  Aut  varum,  aut  valgum,  aut  com- 
pernem,  aut  paetum,  aut  brocchum  '°  (filium.)  e  contrario 
vari  dicuntur  incurva  crura  habentes. 

Valgos  Aurelius  intelligi  voluit,  qui  diversas  suras  [Paul, 
habent:  sicut  e  contrario  vari  dicuntur  incurva  crura 
habentes. 

Vallescit,'  perierit,  a  vallo  militari,  quod  fit  circa  [Fest. 
castra,  quod  qui  eo  ejiciuntur,  pro  perditis  habentur. 

Valvoli,  folliculi  labaj.  [Paul. 


8  Id.  saviis.     Vide  Notas. — 9  Id.  Sin. — 10  Id.  boccum. 


NOTvE 

Plant,  in  milite   glor.    l^c.     Valgus,  apnd  nosGermani  in  stipaiidis  legiim 

Grapce  BXaiahs,  cui  crura  ita  extror-  et  principiim   corporibiis.      Ideoque 

sum   incurvantur,   ut    Lunae    cornua  Aenovpyol    dicti.      Versus   Plauti  . . , 

referant,  quo  fit,  ut  genua  plus  justo  sin  ea  mihi,  ^-c.  miruni  non  monuisse 

conjunctiora  habeant,  unde  et  iidem  interpretes  eosdeni  esse  qui  leguntur 

compernes  dicuntur.  Oi)ponitur  varus,  in  Mil.  Glor.  act.  ill.  sc.  1.  *  Turn  ne 

pai^hs,  cui  crura  introrsum  flexa.    De  uxor   mihi    insignitos    pueros    pariat 


liis  Pollux  :  pai^ovs,  ols  Kafi.Trv\a  (Is  rh 
4vShv  TO  (TKfKrT  BXaicrovs,  ols  aTrb  rSiv 
"yoviruv  els  rh  taca  awiarpanrai.  Id 
est,  '  varos  vocant  quibus  inflexa  in- 
trorsum crura.  Valgos,  quibus  a  ge- 
nibus  extrorsum  intorta  aunt.'  Due. 


postea.  Aut  varum,  aut  valgum,  aut 
compernem,  Aut  pactum,  aut  bron- 
cum  filium.'  Hem. 

'  Vallescit~\  Optime  Doctiss.  Sal- 
masius  legendum  docuit  vallcfit,  et 
errare  Festum  qui  a  vallo  castrorum 


<?  Majorem  partem]  Hie  locus  ex  Mil.     deducit.  A  vunnus  factum  vallus,  ut  a 


Glor.  act.  ii.  sc.  I.  '  Itaque  hie  me- 
retrices  lai)iis  dum  ductant  cum  Ma- 
jorem partem  videas  valgis  saviis.' 
Vali^is  saviis,  id  est,  labris  extrorsiun 
inflexis,  ut  fit  cum  aliquem  deride- 
Tuus.  Nam  savia  pro  labris  dixit 
Plant,  quomodo  et  Virgil.  '  Oscida:' 
'  dulces  circiim  oscula  nati.'  Idem. 

''  fn  SitelH(frf(o]  Lcgeiirluin  in 
Scijlhe  Lilurgo.  Scylha  Lilurj^ua  Plau- 
ti Conuedia;  nomen  est.  Id  est,  Scy- 
tlui  slipnlor.  Scytiiii!  enitn  apud  Gra'- 
cos  eundein  ordinem  tcnucrc,  qucin 


'  cinnus,'  '  cillus:'  '  viuuiis,'  '  villus,' 
&c.  A  radius  factum  ra//(/re,  hinc'  eval- 
lefacere,'  ejicerc.  Varro  Promotheo 
lib.  II.  '  Retrimcuta  cibi  qua?  exie- 
rant  per  posticum,  evallefeccrunt.' 
Et '  evallare  '  Titinius  in  Prilla : '  Qua 
ego  liodie  extorrein  banc  doiiio  fa- 
ciam  pilafricem  pallia  evallavit,  o  pu- 
terc.'  Quern  locum,  quia  conuplis- 
siiuus  ost,  sic  legerc  non  duhilo  : 
Quando  ego  hndie  extorrem  hanc  domn 
fiicium  pilalriccm  pallii,  evttllaro  pulcre. 
Idem. 


998 


SEXTl   POMPEII    FESTI 


Valvoli''  folliculi  fabae  appellati  sunt,  quasi  vallivoli,  [Fest. 
quia  vallo  facti  excutiantur. 

Vapula'  Papiiia,  in  proverbio  antiquis  fuit :  de  quo  Sin- 
nius  Capito  sic  refert,  turn  dici  solitum  esse,  cum  vellent 
minantibus  significare  se  eos  neglegeie,  et  non  curare, 
fretos  jure  libertatis.  Plautus  in  Feneratrice : ""  Heus 
tu,  in  barbaria  quod  dixisse  dicitur  liberta  suas  patronas, 
ideo  dico,  liberta  salve,  vapula  Papiria.  In  barbaria  est, 
in  Italia.  ^Elius  hoc  loco  vapula  positum  esse  ait  pro 
dole.   Varro  pro  peri,  teste  Terentio  in  Phormione :  Non 

tu" 

et  Plauto  in  Curculione :  °  Reddin,  an  non,  raulierem 
prius,  quam  te  huic  meae  machaerae  objicio,  mastigia? 
vapula  ergo  te"  vehementer  jubeo  ne  me  territes. 


11  Vir  doct.  in  inarg.  ed.  Seal,  conjicit  vapulare  ergo. 


NOT^ 


''  Valvoli]  Lege,  appellati  sunt  quasi 
vallicoli,  quia  vallo  fracti  excutiantur. 
Valvoli  legiiininum,  prapcipue  faba- 
riim,  folliculi  sic  dicti,  quod  vallo,  id 
est,  fiiste  fracti  volitent.  Maigini 
ascriptnm  fnlt  fustibus  ad  interpreta- 
tioneni  scilicet  vocis  vallo  quae  fustem 
notat  a  varo  detorta.  Sed  optinie 
Salnias.  Quia  vallefacti  excutiantur,  id 
est,  evannali,  vel  evallati.  Idem. 

'  Vapula]  Plaiiti  versus  hac  auim- 
adversione  opus  iiabeiit  :  Heus  tu : 
in  Barbaria  quod  dixisse  dicitur  Liberta 
sucE  patronce,  id  ego  dico  iibi.  Liberta 
salve.  Vapula  Papiria.  Versus  ex 
Pliormione  sunt  111  :  non  manes?  Va- 
pula. Id  tibi  quidemjamfiet,  nisi  resis- 
tis,  verbero.  Latin!  hoc  verbo  utuntur, 
pro  quo  Gra;ci,  oijuo^e,  K\aieiv  fxaKpav 
a-e  KsXevo},  et  sinnlia.  Jos.  Seal. 

Vapula  Papiria~\  Ancilla  olim  ab  lie- 
ra  sua  Papiria  mauumissa,  coutinuo 
earn  crepit  contemnere,  jureque  li- 
bertatis freta  se  libertain  salutavit, 
heraniqtie  jussit  abire  Morboniani, 
Vapula,  Papiria.     Sic  Horat.  dixit  : 


'  Jnbeo  plorare  '  '  Jubeas  misernm  es- 
se.' Et  GreEci  dicunt  oi/ucofe,  KXaieiv 
fxaKpau  (re  KeXevo).  Callimacli.  Epig,  Ot- 
ixd^eiv  i'lTras  troWa,  &C,  Vapulo  au- 
tem  est  ab  aTrah6w,  contundo,  flagris 
caedo,  potius  quam  ab  awoWvo!,  per- 
eo,  ut  quibusdani  visum  est.  Etsi 
recte  quidem  Varro  vapula  interpre- 
tatur  peri.  Nam  et  Plautus  dixit 
Curcul.  sc.  ult.  '  Ego  te  vehementer 
perire  cupio,  ne  me  nescias.'  Sed 
'vapula,' '  peri,' '  dole,'  '  plora,'  *  mi- 
ser sis,'  unum  et  idem.  Dae. 

'"  Plautus  in  feiieralrice]  Plauti  ver- 
sus ex  judicio  Scaligeri  sic  legendi : 
Heus  tu  :  in  Barbaria  quod  dixisse  di- 
citur Liberia  sues  patronce,  id  ego  dico 
tibi,  Liberta,  salve.  Vapula,  Papiria. 
Idem. 

"  Non  tu  . . .]  Terent.  versus  sunt 
hi  :  Vapula:  id  tibi  quidem  jam  fiet, 
nisi  resistis,  verbero.  Phorm.  act.  v. 
sc.  6.  in  Schedis  scriptum:  No7ilu..,. 
resipis  verbero.  Idem. 

o  Plauto  in  Curcul.]  Act.  iv.  sc. 
reddin',  an  non,  virginem,  Priusquam  te 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.    XIX.    XX.      999 

Vastum  P  pro  magnum  :  ponitur  tamen  et  pro  inani.  At- 
tius:  Jam  banc  urbem  ferro  vastam  faciei  Peleus.  Pa- 
cuvius:''  Qaales,  scabres,  quod '^  inculta  vastitudine  ? 
unde  vastitas,  et  vastitudo. 

Vastum  pro  magnum  :  ponitur  tamen  et  pro  inani.  [Paul. 
Attius  :  Hanc  urbem  ferro  vastam  faciet :  unde  vastitas, 
et  vastitudo. 

Vaticanus  collis '  appellatus  est,  quod  eo  potitus  sit  popu- 
lus  Romanus  vatum  responso  expulsis  Etruscis. 

Ve  victis,'  in  proverbium  venisse  existimatur,  cum  [Fest. 
Roma  capta  a  Senonibus  Gallis  aurum  ex  conventione 
et  pacto  appenderetur,  ut  recederent,  quod  iniquis  pon- 
deribus  exigi  a  barbaris  querente  Ap.  Claudio,  Brennus 


12  Id.  ibid,  quamque. 


NOT;E 


huic  me<B  macharce  objicio,  tnastigia? 
Vapulare  ego  te  vehementer  jubeo,  ne  me 
territes.  Idem. 

P  Vastu7n']  Pacuvius  in  Teiicro  apiid 
Nonium  :  '  Quae  desidei  ia  aliimmim  ! 
pcenitiidines  Qiiaies,  Scapresqiie  in- 
culta vastitudine  !'  Ant.  Aug. 

Vastum]  Versus  Pacuvii  in  Teucio 
ita  lej^i  debeni  :  Qua:  desiderio  alum- 
v.um,  poenitudine  Squales,  scabresque, in- 
culta vastitudine.  Ait  iliam  dcsiderio 
aluumuui,  p«initudine,  et  vastitudine 
squalere,  ac  scabrere.  Jos.  Seal. 

Vastumi  Virg.  iii.  j'Eiieid.  '  Terra 
prociil  vastis  coiitur  Mavortia  cam- 
pis.'  Vastis,  id  est,  niagnis.  Et  lib. 
IX.  *  Haec  ego  vasta  dabo.'  Vasta,  id 
est,  inania,  sola.  Et  Servius  i.  JE- 
neid.  '  Vasto  pro  desolato  Veteres 
ponebatit,  et  etiam  pro  niagno.'  Sic 
.Sallust.  Livius,  &.c.  Dae. 

'I  I-'acuvius]  Hujus  versus  ita  legi 
jubet  Scalig.  Quai  desiderio  ulumnum, 
ficniiitudinc  Squnlt'S,  scabresque,  inculta 
vaslilwline.  Ait  illani  desiderio  aluni- 
lium  pa:nitudiuc  ct  vastitudine  srjua- 


lere  ac  scabrere,  hoc  est,  squalidam 
et  scabram  esse.  Apud  Nonium,  qui 
ter  hiinc  locum  adducit,  legebatur : 
QucB  desiderio  alumnum,  poenitudine, 
Squale,  scabreque,  inculta  vastitudine. 
Quae  vera  lectio  esse  potest.  Sic 
squales  et  scabres  nomina  conjunxit 
Varro  Manio  :  '  Ager  derelinquere- 
tur  ac  periret  squale  scabreque,  illii- 
vie  et  vastitudine.'  Idem. 

■■  Vaticanus  coins']  Vel  a  Vaticano 
Deo,  qui  et  Vatiganus,i\noA  vagitibus 
infantiuui  pra-sideret.  Idem. 

"  Ve  victis]  Utitur  lioc  proverbio 
Plant,  in  Pseud,  et  Liv.  lib.  v.  pro 
Ap.  Claudio  P.  Sulpicium  tunc  Tr. 
Mil.  quod  verisimilius  est,  cum  Bren- 
no  de  foedere  egisse  scribit.  Ant. 
Aug. 

Ve  victisl  Livius  lib.  v.  sect.  48. 
'  Rei  facidissiniaj  per  se,  adjecta  in- 
diguitas  est.  Pondera  ab  (iallis  al- 
lata  iniqua,  et  tribuuo  recusante,  ad- 
ditus  ab  iiisolente  Gallo  pnncleri  Gla- 
dius:  auditaque  intoleranda  Uonianis 
vox,  vae  victis  esse.'  Dae. 


1000 


SEXTl    POMPEII    FBSTI 


rex  Gallorum  ad  pondcra  adjecit  gladium,  et  dixit,  Ve 
victis  ;  quem  postea  persecutus  Furiiis  Camillus  cum  in- 
sidiis  circiimventuni  consideret,  et  quereretur  contra  foe- 
das  fieri,  eadem  voce  remunerasse  dicitur. 

Ve  vobis  dicebatur  ab  antiquis,  et  ve  nobis.''  [Paul. 

Vecors  *  est  turbati  ac  niali  cordis. 

Vecticularia  "  vita  dicitur  eorum,  qui  vectibus  pa-  [Fest. 
rietes  alienos  perfodiunt  furandi  gratia.  Cato  :  vecti- 
culariam  vitam  vivere,  rcpente  largiter  habere,  repente 
nihil. 

Vectigal,  aes''  dicitur,  quod  ob  tributum,  et  stipendium,  et 
cquestre,  et  ordinariura  populo  debetur. 

Vegrande^  significari  alii  aiunt  male  grande ;  ut  vecors. 


13  Vet.  lib.  VI  nobis  vel  vi  vobis. 


NOT^ 


'  Vecorsi  Sine  corde,  particula  ve 
niiniiit:  Vide  infra  '  vegrande.'  Sod 
hapc  sunt  ex  Epitome  Pauli  et  Festi 
verba  omissa  quia  sic  in  Schedis.  Ve- 
cors est  turbati  et  mali  cordis.  Pacu- 
vius  in  .  .  .  lUona  qui  veloci  sKperstilio- 
ne  cum  vecordi  covjuge  et  Novius  in  .  . . 
coacttts  tristimoniam  ex  animo  deturbat 
et  vecordiam.  Idem. 

"  Vecticuluritt]  Vecticularinsest  con- 
vicium  Graecornm,  roixopuxos-  Jos, 
Seal. 

Vccticularitti  Vecticularii  qui  vecle 
nunos  furandi  gratia  perfodiunt. 
Perfossores  parietum  vocat  Plant. 
GrsDce  Toixaipi'ix'i^-   lidemque  vecticu- 


pendio  sumifur,  ideoque  vectigal  sti- 
pendiarium  dicitur,  et  vectigales  pro- 
vinciae  agrive  pro  stipendiariis.  Cicer. 
III.  in  Ver.  sect.  6.  'Inter  Siciliani 
ceterasque  provincias,  judices,  in 
agroruni  vectigalium  ratione  hoc  in- 
terest, quod  ceteris  aut  imposituni 
vectigal  est  certiim,  quod  stipendia- 
rium  dicitur,  ut  Hispanis,  plerisque 
Poenorum,  quasi  victoriae  prjeiuium, 
ac  poena  belli,'  &c.  Idem. 

y  Vegrande'\  Ex  Plauti  Cliteilaria, 
non  Cistellaria,  citari  luinc  versum  in 
Conjectaneis  docuinius.  Jos.  Seal. 

Vegratidel  Male  grande,  alii,  par- 
turn  :   ridiculnu)  !  quasi  male  grande, 


lariamfacere  dicuntur,  et  eorum  vita      aliud  sit  qnam  parvum.     In  vegrande 


vecticularia,  Dae. 

"  Vectigal,  as,  ^c]  Vectigal  proprie 
quod  pro  invectione  vel  evectione 
mercium  debetur  :  sed  generaliter 
significat  omneex  quo  Resp.  reditiim 
liabet,  veluti  vectigal  portus,  decu- 
marum,  vicesimae,  scripturae,  salina- 
riim,  nietallorum,  &c.  Interdum  eti- 
ani  latins  patet  ac  pro  Iributo  ac  sti- 


autem  particula  ve  nunc  niinuit,ut  in 
'  vecors,'  '  vesanus,'  '  vegrandis  gra- 
dus,''  vegrande  frumentum  ;' '  Vejo- 
vis  '  Ovid.  III.  Fast.  'Nunc  vocor 
ad  nonien  :  vegrandia  farra  coloni 
Qua;  male  creverunt,  vescaque  parva 
vocant.  Vis  ea  si  verbi  est,  cur  non 
ego  Vejovis  apdeni  JEdem  non  niagni 
suspicer  esse  Jovis  ?'   Nunc  auget,  ut 


DE   VERBORUM    SIGN  IFICATION  E    LIB.    XIX.  XX.      1001 

vesanus,  mali  cordis,  maleqiie  saniis  :  alii  parvum,  sivc 
niinutum,  lit  cum  dicimiis,  vegrande  iViimentum  :  et  Plau- 
tus  in  Cistellaria  :  ^  qui  nisi  iteres  niraium  is  vegrandi 
gradu. 

Vegrande  significat  male  grande  :  lit  vecors,  vcsa-  [Paul. 
nus,  mali  cordis,  male  sanus  :  alii  parvum,  si%'e  minutum 
intelligunt,  ut  vegrande  frumentum. 

Vehere,  portare,  vol  trahere.  [Fest. 

Veia'''^^  apud  Oscos  dicebatur  plaustrum,  unde  [Paul. 
veiarii  '^  stipites  in  plaustro,  et  vectura,  veitura. 

Vel,  colligatio  "^  quidem  est  disjunctiva,  scilicet  earura  re- 
rura,  quai  natura  disjunctas  sunt,  in  quibus  aut  conjunc- 
tioue  rectius  utimur,  ut,  Aut  dies,  aut  nox :  sed  earura, 
quae  nou  sunt  contrariae,  quae  eligatur,  nihil  interest,  ut 
Ennius  :  Vel  tu  Dictator,  vel  cquorum,  equitumque  Ma- 
gister  Esto,  vel  Consul. 

Velati  '*  appcllabantur  vestiti,  et  inermes,  qui  exercitum  se- 
quebantur,  quique  in  mortuorum  militura  loco  substitue- 
bantur :  ipsi  sunt  et  ferentarii,^  qui  fundis  ac  lapidibus 


14  Vir  doct.  in  inarg.  ed.  Seal,  conj,  Veha. — 15  Vet.  lib.  veiari. — 16  Vir 
doct.  conj.  i'e/a/«)«.. — 17  Vet.  lib.  cunjunctio :  el  raox  pro  scilicet,  sed  non. 
Legenduiii  nionet  Dae.  non  scilicet. 

NOTiE 

'  vegrandis  stilus,'  'vegrandi  siibere.'  balnr  plaustrum,  unde  i-elarii  stipites  in 

Vide  infra  in  '  vesculi '  et  '  vescus.'  plaustro,  et  reclura,  velalura.     Vela  a 

Dae.  veho,  iit  '  tela  '  a  '  lexo.'     A  vela,  re- 

^  I'laut.  in  Cistellariu]  Inimo  in  Cli-  latura.     Apud  Varronem  '  velatnrani 

tellaria.    Et :  qui  nisi  sic  biteris,  ni-  facere,'  id  est,  faeere  vectnram.  Dae. 

niiutn  is  ve'^randi  gradu :  biteris,  eas  :  ^  Velati^  ^Lrgo  n.velare,velites  iWv.li, 

a  beto  vel  bito,  nnde  '  coiiibito,'  '  per-  Loc  est,  velati,  cjuod  vestiti  tantnni  et 

bito,'  '  rebito,'  '  inibito.'    Janus  Gu-  sine   armis    exercitnni    scqiierentur. 

lielnuis  legebat :  Quin  is  si  ilura  cs.  Supra  tanien  in 'advclitatio  '  legitiir: 

i)-c.  Idem.  '  Velites   dicunfnr    expediti    niilites, 

»  Veia']     Varro  lib.    iv.  de  Ling,  quasi  volites,  id  est,  voiantes.'    Sed 

Lat.     '  \'eha  brevis  voliicnluni  est :'  ha;e  nobis  suspecta  sunt,  et  videntur 

et  alio  loco  :  '  velabruni  dicitur  a  ve-  I'aulo  potius  tribuenda.    Lociun  adi. 

bendo  :  velaturain  facere  etiani  nunc  Idem. 

dicuntur,  (jui    id    nicrccdc   faciuut  :  '^  Ipsi  sunt  et  ftrcntarii]  Et  ascrip- 

binc  vcciura-.'  Ant.  Aug.  tivi  et  aceensi.     Vide  '  ascriptivi '  ct 

Veiu\  Lege  ;   Vela  apud  Oscos  dice-  *  fereutarii.'  Idem, 


1002  SEXTI    POMPEII    FESTI 

pugiiabant,  quas  tela  feruntur,  non  tenentur.     Cato  eos 

feientarios  dixit,  qui  tela  ac  potiones  militibus  pugnan- 

tibus  ministrabant.'' 
Velitatio^  dicta  est  ultro  citroque  probrorum  objectio,  ab 

exemplo  velitaris  pugnae.     Plautus :  Nescio  quid  velitati 

estis  inter  vos. 
Venditiones  olim  dicebantur*^  Censorum  locationes,  [Fest. 

quod  velut  fructus  publicorum  locorum  venibant. 
Venerari  =  verbum  compositum  ex  venia,  et  orando. 
Ventabant''  dicebant  antiqui :  unde  pisepositione    [Paul. 

adjecta  fit  adventabant. 
Ventabant  antiqui  dicebant  sine  praepositione,  pro    [Fest. 

adventabant. 
Ver  sacrum  *  vovendi  mos  fuit  Italis :  magnis  enim  [Paul. 

periculis  adducti  vovebant,  quascumque   proximo    vere 

nata  essent  apud  se  animalia,  immolaturos.     Sed  cum 

crudele  videretur  pueros  ac  puellas  innocentes  interfi- 

cere,  perductos  in  adultam  aetatem  velabant,  atque  ita 

extra  fines  suos  exigebant. 
Verberitare  idem  Cato  frequentative  ab  eo,  quod  est  ver- 

bero,  dixit. 

NOTiE 

•^  Qui  tela  ac  potiones  inilitibus  7ni'  alios  traductum.  Idem. 
nistrabant'\   Ferentarii,  ministratores.  •'  Ventabant]  Haec  sunt  Panli.  Fes- 
Nam  accensiiidem  qui  ferentarii,&c.  ti   verba   sic  in   Scliedis :     Ventabant 
Idem.  dixisse  antiqtios  verisimile  est  cum  et 

•=  Velilatio'\    Plaut.   in  Menaechm.     prcepositione  adjecta adventa- 

Nescio  quid  vos  velitati  estis  inter  vos  bant.     Deest  dicatur,  vel  adhiic  dica- 

duos.  Ant.  Aug.  mus,  vel  quid  simile.  Idem. 

f  Venditiones  olim  dicebantur']   Ven-  '  Ver  sacrum']    Vide  supra  in  *  Ma- 

dere  pro /oc«re,  sicut  '  eniere' et 'red-  mertini :'   et   Noniuni   in   'Ver  Sa- 

iinere  '    pro    '  couducere  '     Veteres  crura  :'  et  Eiiseb.  lib.  iii.  de  praepa- 

dicebant.    Cicero  i.  in   Verr.  '  Ubi  ratione  Evangel.  Ful.  Ursin. 

ilia  coDsuetudo,  in  bonis  (praedibus  Ver  sacrum]  "Eros  hphy  Sirah.     Sic 

praediisque)  vendundis,  omnium  con-  dicebatur  quicquid    intra   Kalendas 

sulum,  censorum,  quaestorum,  ut  op-  jNIartias  et  pridie  Kalendas  Maias  na- 

tima  conditione  sit  is,  cuja  res  sit,  cu-  turn,  Deo   vovebatur.     Necjue   vero 

juni  periculum  ?'  Ubi  in  bonis  vendun-  primiliuncniorem  Itali  tenuere.  Nam 

dis,  hoc  est,  in  bonis  locandis.  Dae.  tale  quid  in  Uteris  sacris  a  Veteribus 

s  Venerari]  Immo  potius  a  Venere,  factitatum  fuisse  legimus.  Vide  su- 
nt proprie  venerari  sit  Veneri  sacrifi-  pra  in  '  Mameriini :'  Liv.  I.  xxii.  et 
care,  Venerem  adorare.     Et  inde  ad  xxxiv.  et  Dionys,  lib.  i.  Dae, 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONE    LIB.  XIX.  XX.      1003 

Veredis  *^  ^  antiqui  dixerunt,  quod  veherent  rhedas,  [Fest. 

id  est,  ducerent. 
Vergiliae  '9 '  dictee,  quia  earum  ortu  ver  finitur,  et  aestas  in- 

cipit. 
Vergiliae  dictae,  quod  earum  ortu  ver  finem  facit.     [Paul. 
Verniina"  dicuntur  dolores  corporis  cum  quodam  minuto 

motu,  quasi  a  vermibus  scindatur :  '^°  hie  dolor  Graece 

(j-Tpo^^og  dicitur. 
VerucX   appellantur  ex  ancillis  civium  Romanorum  vere 

nati,  quod  tempus  anni  maxime  naturale  foeturae  est. 
Vernae,"  qui  in  villis  vere  nati,  quod  tempus,  duce  [Fest. 


18  Vir  docf.  in  niarg,  ed.  Seal.  conj.  Veredas. — 19  Alii  Virgilitr. — 20  '  In- 
telligo  sane  ea  tormina,  quorum  vi  crispetnr  corpus,  et  undatini  fluctuet. 
Fortassis  igitur  verba  Festi  sunt  ita  emendanda  :  . .  .aim  iiuodam  mbuilo  motu, 
qualis  a  vermibus  cieatur.  Comniitte  poetam  nostrum  ad  iii.  72L'  IVakefiM. 
ad  Lucret.  v.  995. 


NOT/E 

^  Veredis'\Q\\dLS,\veheredis,(\\\oAve-  cum  factum  est:  ita  fit :  ita  semper 

herent  rliedas.     Et  hoc  Etymon  con-  solet.     Decumo  mense  demum  fur- 

firmat  quod  olini  cursus  publicus  erat  gens  verminalur,  parturit.'  Sane  pul- 

veliicularis.  Sneton.  August. 49.  Sal-  sns,   qui   niedicis   ff<pvyij.hs  ixvpixTjKiwv 

niasio   vero   aliud    placet,   nempe    a  dicitur,    nulla    controversia,    pidsus 

GrzBco  ^e^p77s  ant  )36'p7js,  )3ef>rjTos,  quod  verminans    dici    potest.      Martialis  : 


fugilivum,  fugacem  signiticat,  fieri 
veredus.  Sed  nimis  ambitiose.  Verc^ 
dns  primo  dictusequus  cum  cnrriculo, 
deinde,  cum  scilicet  equis  singulis  ari 
cnrsum  publicum  uti  ca;perint,  equi 
veredi  dicti.  Martial,  lib.  xii.  Ep. 
14.  '  Parcius  ntaris  moneo  rapientc 
veredo.'  Idem. 


'  Si  tibi  morosa   prurigine  vermmat 
anris.'  Jos.  Seed. 

Verminn]  Lucret.  lib.  v.  '  Vermina 
saeva  '  eadeni  et  tormina.  Vermina 
autem  et  vermen  averteiido,\\t  Gra'cis 
ffTpocphs  a  ffTpe<pai,  verto.  Inde  vernii- 
nare  et  vermivari  pro  tormina  pati. 
Pomponius   hernia   Pappi  :    '  Decu- 


'  Vergilia]  Quod  extrenio  vere  ori-  nius  niinsis  est,  cum  factum  est  :  ita 

antur.     Alii  virgilia,  quod  in  modum  fit :  ita  semper  solet.  Decumo  nicnse 

virgulae  porrigantur.    Nam  et  eodein  demum  turgeiis  verminalur,  parturit.' 

modo  a  figura  ^i-rpvs  a  Gra-'cis  ap|)el-  Due, 


lantur,  quod   rarematim  pusita;  sint. 
Idem. 

■"  Verminn']  Vermina  recte  (np6- 
<povs  vertit.  Nam  quiE  postca  tor- 
mina, pri  us  vermina  vocabant :  inde 
verminare,  tormina  pati.  Pomponius 
hernia  Pappi:  '  Decnmus  meusis  est, 


"  Verna']  Primis  tomporibus,  ut 
optime  notat  Festus,  verua^  diceban- 
tur  ipsi  Roniiini  quasi  eodcm  loco 
nati.  Uuare  in  Sacris  Tiburtibus, 
()U0i-uni  carmen  afi'ert  Servius,  Curio 
Junouem  sic  prerabatiir  :  '  Juno  Cii- 
ritis,  tuo  curru  clypeoque  tuere  meos 


1004 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


natura,  foeturae  est :  et  tunc  rem  divinam  institiicrit  Marti 
Numa  Pompilius,  pacis  concordiceve  obtinendas  gratia 
inter  Sabinos  Romanosque,  ut  vernse  vincerent.  Roma- 
nos  enim  vernas  appellabant,  id  est,  ibidem  natos  :  quos 
vincere  perniciosumarbitrium  Sabinis,  qui  conjuncti  erant 
cum  populo  Romano. 

Vernisera,°  mensalia '  auguria.  [Paul. 

Versuram  facere/  mutuam  pecuniam  sumere,  ex  eo  dic- 
tum est,  quod  initio,  qui  mutuabantur  ab  aliis,  non  ut 
domum  ferrent,  sed  ut  aliis  solverent,  velut  verterent 
creditorem. 

Versutii  dicuntur,  quorum  mentes  crebro  ad  malitiam  ver- 
tuntur. 

Verticulas "  cum  dixit  Lucilius,  articulos  intelligi  voluit. 


1   Qiiidam  legunt  messala. 


NOTiE 


cnrieD  verniilas.'  Nempe  pro  Roma- 
iiis  cuiialibiis  snis  pieces  concipiebat. 
Se<l  postea  cie  servis  donii  natis  ver- 
na  dici  coeptiim  est.  Qiik  seqiinntiir 
milii  siispecta  sunt,  iieque  enim  iin- 
quam  legas  Niimam  Marti  rem  sa- 
cram  instituisse  nt  Romani  Sabinos 
vincerent.  Hoc  sentient  qui  liisto- 
riam  Romanam  norunt.  Ultima  eti- 
am  ilia  :  Quos  vincere  pendciosnm  ar- 


aliennm  contrahere.  Et  Donat.  in 
Pliormionem.  '  Versnram,'  inqnit, 
'facere  dicitur  qui  aesalienuni  ex  sere 
alieno  solvit.  Dicitur  etiam  versn- 
ram facere,  cum  minora  foenore  ae- 
ceptam  quis  pecuniam  majore  occii- 
pat.'  Idem. 

1  Versuii]  Cicero  iii.  de  Nat.  De- 
or.  '  Versutos  eos  appello,  quorum 
celeriter  mens  versatur.    Callidos  au- 


hitrium  Sabinis,  fyc.   non   esse   Fesfi     tern,  quorum,  tanquam  manus  opere, 
fortnnas    meas   omnes   paratus   sum      sic  animus  usu  concaluit.'  Idem. 


ponere  et  pacisci.     IMera  balbuties. 
Lege  modo.  Jdem. 

°  Vernisera']  Mensalia  augurianinl- 
ti  generis  habes  apud  Plinium  lib. 
xxviir.  cap.  2.  Jos.  Seal. 


f  Verticulas']  Scliedae  aliter;  Ver- 
ticulas  cum  ait  Lucilius,  ita  appcllavit 
I'ertebras.  Lucilii  versum  intelligit  e 
IV.  Annal.  '  Hveret  verticulis  affixum 
in  posteriore  Parte,  atque  articniis 


Ve7-nisera,mensaliaauguria'\Ma\c(\\n  ut   nobis    talu'    genns(jue.'     Turneb. 

Messala:  auguria.     Mensalia   auguria  lib.   xxvnr.  cap.  9.  scribit  Lucilinni 

iTiulti    generis    liabes    apnd    Plinium  j;(?r</CM/as  vocare  spondylos  spina'.  Et- 

lib.  xxviii.  cap.  2.  Dae.  si  et  articuli  etiam  recte  verliculce  di- 

P  Versuram  facere]    Cum    quis,  ut  ci  possint.    VerticulcB^vertendo,(\\\o(\ 

alii  solvat,  ab  alio  mutnatur.     Cicero  in  iis  se  vertant  membra.  Idem, 
etiam  dixit  versuram  facere,  pro  ?es 


DE    VERBORUM    SIGNIFICATIONS    LIB.    XIX,  XX.      1005 

Veruncent/  vertant.  Pacuvius :  Dii  monuerint  meliora  :  * 
atqiie  amentiam  averuncassent  tnam,  id  est,  avertissent. 

Vemta  pila""  dicuntur,  quod  veluti  verua  habent  pra3fixa. 

Vescor,  pascor. 

Vesculi/'  male  curati,  et  graciles  homines  :  ve  enim  sylla- 
bam  rei  parvai  pra3ponebant,  unde  Vejovem,  parvum  Jo- 
vem  ;  et  vegrandem  fabam,  minutam  dicebant. 

Vescus/  fastidiosus;  ve  enim  pro  pusillo  utebantur.  Lu- 
cretius vescum  dixit  edacem,  cum  ait :  Nee  marc  quas 
impendent  vesco  sale  saxa  peresa. 

Vespaj/  et  vespiliones  *  dicuntur,   qui  funcrandis  corpori- 


2  Vir  doct.  in  maig.  ed.  Seal,  coiij.  vespilones. 

NOT^ 

"  Veruncent]    Pacuvius   in    Ciuyse  ba  Festi  sic  Sclieda? :   Veruta  pila  di- 

ex  Nonio  :  Di  monerint  meliora:  atque  cuntitr,  quod  veluti  verua  habent  prwjixa. 

amentiam   averruncassint   tuam.     Vide  Ennius   lib,  x cursus  quingentos 

Van.  lib.  VI.  Ant,  Aug.  saye  veruii,   '  Veru  Sabelluin  '   vocat 

Veruncent]    Lege  Verruncenl,  iit  in  Virg.  vii.  iEmid.  '  Et  tenui  pugnant 

Mss.  Verrunco  quidam  ab  ipvKco,  pro-  mncrone  veruque  Sabello.'  Idem, 
hibeo.     Vano  cum  Festo  a.  verlendo,         *"  Vesculi]    Glossarium  :    '  Vesces, 

Apud  Accium  ; '  Te,  sancte,  venerans  vescus,    o\i-y6aiTos,    oAiyoSeris.'     Jos. 


precibus,  invicte  invoco  Forteiita  ut 
populo  patriiB  verruncent  bene  :'  id 
est,  vertant  bene.  A  verrunco  est 
averrunco,  quod  et  aurunco,  averto  : 
averruncus,  qui  et  auruncus,  Deus,d7ro. 
Tpdnatos,  qui  mala  avertit.  Dae. 

'  Dii  monuerint  tneliora^  Pacuvii  ver- 
sus sic  ex  Varrone  lib.  vi.  de  L.  L. 
et  Nonio  :  Dii  monerint  meliora  utque 
amentiam  averruncassint  tuam.  Mone- 
rint pro  monuerint.  Nonius  etiam  pri- 
orem  partem  sic  adducit  in  '  nione- 
ris  :'  Dimonerint  meliora,  aitque  esse 
ex  Cbryse  Pacuvii.  Idem  in  aver- 
runcare  eundem  Lucilio  tribiiite  libio 
Aunal.  20.  Dii  monerint  meliora  utque 
amentiam  averruncassint  tuam,  Quare 
e  Pacuvio  suniserit  Lucilius.  Nam 
Pacuvio  eum  astribit  etiam  Vano. 
Idem. 

"  Veruta  ]iila]  H*c  sunt  I'aiili.  Ver- 


Seal, 

Vesculi]  Ditninutivum  a  vescus. 
Qracilis,  exsuccus,niacilentus.  Vide 
in  'vegrande:'  et  A.  Gell.  lib.  v. 
cap.  12.  Dae. 

^  Vescus^  Gloss.  '  Vescus,  o\Ly6cri- 
ros,  oKLyodsris.'  Gellius  lib.  xvi.  cap. 
5.  '  Ve  particula,  sicuti  qua-dam  alia, 
turn  intentioncm  signilicat,  tum  mi- 
nutionenijcVc.  vescum  autciii  quod  ex 
ve  particula,  et  esca  copulatiun  est, 
utrius(|ue  divcrsee  significationis  vim 
capit.  Alitereuini  Lucretius  vescum 
salem  dixit,  ex  cdendi  iuleutione  : 
aliter  Lucilius  appellat  cum  edeudi 
fastidio.'  Festus  et  Gtllius  Ininc  Lu- 
cilii  versum  respiciunt,  (piem  ex  /\n- 
nal.  xxvi.  laudat  Non.  '  Quam  fasti- 
diosuMi  ac  vescum  cum  clastidio  vi- 
vere.'  Idem. 

y  Vcspce]  Subpectus  locus,  quo  re- 


1006 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


bus  officium  gerunt,  non  a  minutis  illis  volucribus,  sed 
quia  vespertine  tempore  eos  efferunt,  qui  funebri  pompa 
duci  propter  inopiam  nequeunt :  hi^  etiam  vespilones ' 
vocantur.  (Martialis  :  Qui  fuerat  medicus,  nunc  est  Ves- 
pilo  Diaulus.) 

Vespcrna''  apud  Plautum  coena  intelligitur. 

Vesperugo,*'  vesper  Stella.  Plautus :  Nee  vesperugo,  nee 
vergiliae  occiduiit. 

Vespices*^  fruteta  densa  dicta  a  sirailitudine  vestis. 

Vesticeps  puer/  qui  jam  vestitus  est  pubertate  :  e  contra 
investis,  qui  necdum  pubertate  vestitus  est. 


3  Vet.  lib.  vespulw.    Vide  Notas  infra. 


NOTiE 

fertiir  Martialis,  qiiem  non  alio  loco 
non)inaverat,  et  Feslo  fuit,  ut  arbi- 
tror,  posterior.  Ant.  Aug. 

Vespcp']  Finalia  ilia,  Hi  etiam  Ves- 
pilones,  Ifc.  omnia  ab  inepto  mutila- 
tore  hue  assuta  sunt.  Jos.  Seal. 

Vesp(B,  et  vespiliones]  Glossee  Isido- 
ri :  '  vespiliones,  fossariiqui  mortuos 
sepeliunt,  bajiili.'  Vespa,  vespilio,  a 
vespere.  Mnaseas  scripsit  in  Cecrope 
libro,  'ApoUinem,  posteaquam  a  Jove 


antlquioreni  ptitarunt.  Quod  contra 
est.  Martialis  enim  Festum  niultis 
annis  autecessit.  Idem. 

'  Fesperna]  Vide  'Scensas.'  Ant. 
Aug. 

Vesperna']  Vide  Donatum  in  Euuu- 
cbum.  Jos.  Seal. 

Vesperna]  Desideratur  Plauti  locus 
unde  hoc  Festus.  Vide  '  Co^na'  et 
'  scensas.'  Dae. 

b  Vesperugo]  Plant,  in  Ampb.  '  Nee 


vinctus  atque  interfectus  est,  a  Ves-     jiigula,  nee  vesperugo,  neque  Vergi- 
pillonibusadsepulturanielatiun  esse.'     liae  occidunt.'  Ant.  Aug. 
Dae.  Vesperugol    Locus  Plauti  Amphit. 

act.  I.  sc.  1.  '  Nee  jugula,  neque  ves- 
perngo,  neque  Vergilite  occidunt.' 
Vespenigo,  aiiis  vesper,  et  vesperus, 
efffrepos.  Dae. 

«  Vespices]  Mibi  ignota  vox  :  conji- 
ciebani  Veprices  fruteta  densa  a  simili- 
tudine  vepi-is.  Tanien  nihil  teniere  mu- 
tanduni.  Idem. 

•■  Vesticeps puer]  Vestis dlcHar  pubes 
et  barba.  Pro  pube  usns  Lncret.  lib. 
V.  '  Et  iinpubem  niolli  pubescere 
veste.'  Pro  tarfca  Virgil,  viii.  '  Au- 
reaca'saries  ollis  atque  aurea  vestis.' 
Inde  vesticeps  puber,  investis  impu- 
ber.  Nonius:  '  investes  dicuntur  im- 


*  Hi']  Haec  finalia  unde  sunt  in 
fronle  promtum  gerunt.  A  barbaro 
mutilatore  scilicet,  vel  ab  alio  quovis 
Luc  assuta,  ut  volunt  viri  docti.  Sed 
frustra.  Nam  delenda  tantum  hi  eti- 
am vespilo7ies  vocatitur.  Nam  cetera 
sunt  Festi,  qui  Martialeni  laudare 
potuit,  ut  et  infra  Caninni  laudat  qui 
Martiali  contemporaneus  fuit.  Ilia, 
hi  etiam  vespilones  voeantur,  ab  studio- 
so  aliquo  ad  vocem  Medicus,  quae  in 
versu  Martialis,  ascripta  fuerant,  nt 
innueret  medicos  vespilones  etiam 
dictos.  Nihil  certius :  viris  eruditis 
illud  imposuit  quod  Festum  Martiale 


DE   VERBORUM   SIGNIFICATIONE    LIB.   XIX.  XX      1007 

Vestis  *  generaliter  dicitur,  ut  strai^ula,  forensis,  mnliebris : 
vestiinentuni  pars  aliqua,  ut  palliiini,  tunica,  peniila. 

Veteratorcs  ^  caiiidi  dicti  a  multa  rcrum  gerendarum  vetus- 
tate.  Canniiis:'^^  mulieri  non  astutae  facile  vetcrator 
persuasit. 

Veterinam '"  bestiam  jumentura  Cato  appellavit  a  vehendo. 
Opilius  veterinam  dici  putat,  quasi  venterinam,  vel  ute- 
rinara,  quod  ad  ventresn  onus  religatum  gerat. 

Veternosus '  dicitur  qui  gravi  premitur  somno.  Cato  Ve- 
ternosum  hydropicum  intelligi  voluit,  cum  ait:  Veterno- 
sus quam  plurimura  bibit,  tam  maxime  sitit. 

Vexillum  *"  deminutivum  est  a  velo. 

Viatores'  appellabantur,  qui  magistratibus  parebant :  eo 


4  Al.  Zanniiis,  Sannius,  Granius,  C.  Annius,  T.  Annius,  Canius. 


NOTtE 

piibeies,  quibiis  propter  teneram '<r-      tar:   sic 
tatein  nulla  pars  corporis  pilat.'  Vide 
pubes.  Id  em. 

*  Vestis]    Ait  vesteni  dici  omne  id 
quo  quis   vestitur,  vestinientum  par- 


nsanis  sani  et  furiosis  vi- 
dentur  esse  insani.'  Glossa^ : '  Veter- 
nosus, (pOicriKhs,  vSpuiTTiKSs.'  Pro  Phtlii- 
si  Apiileius  lib.  ix.  'Totumque  ceri- 
um   vetcrno   atqiie   scabiosa    macie 


tern  aliquam  vestis,  ut  tunicani,  pal-     exasperati.'    At  Virgilius  pro  lelliar- 
lium,  6zc.     Sed  discrimen  illud  uoii     go.  Jos,  Seal. 


observatiir.  Idem. 

*  Veteratorcs']  Donat.  '  Veterator 
est  vetus  in  astutia,  et  qui  in  onini  re 
callidus  est.'  Proprie  de  servis  dici- 
tur qui  longo  usu  et  longa  servitute 
astnti  et  vafiifacti  sunt.  Idem. 

8  Cannius]  Melius  Canius ;  qui  poiita 
fuitGaditanus  eetate  Douiiliani. /J^^m. 

h  Veterinam]  Glossa;  :  '  Veterina 
bcstia,  vno^vyiov.'  Jos.  Seal. 

Veterinam]  Gloss. '  Veterina,  /cT^vrj. 
Veterinum,  jumeutiini,  kttivos,'  Lu- 
cret.  lib.  v.  '  Ne  forte  ex  bomine  et 
veterino  sanguine  e(juorum.'  Veteri- 
num quasi  vehiterinum,  sed  prius  dic- 
tum velurium,(\\\a.s\  reliiterium.  Dae. 

'  l^eternosus]  Vairo  Kiimenirbbus  : 
'  Nam  ut  arquatis  el  velernosis  (jiiic 
bitea  non  sunt,  iequc  ut  lutca  vidcn- 


Veternosus]  A  Veterno,  id  est,  le- 
thargia,  stupore,  somno.  Virgil,  i. 
Georg.  '  Nee  torpere  gravi  passus 
sua  regna  veterno.'  Veternus  etiam 
morbus  intercus.  Hydrops.  Gloss. 
'  Veternosus,  (pOiiriKhs,  vdpoiniKds.'  Dae. 

^  Vexillum]  Idem  l*riscianus  etSer- 
vius :  sed  omnino  velum  est  a  vexillum, 
ut  ala  ab  axilla,  demta  litera  x.  Ci- 
cero in  Oratore  ad  Brutum  :  '  Quin- 
etiani  verba  sape  contrabuntur,  non 
nsus  causa,  sed  auriuu).  Qiioniodo 
euim  vcster  axilla  ala  factus  est,  nisi 
ftiga  litera;  vastioris  ?  quam  literam 
etiam  e  maxiliis,  et  taxillis,  et  vexil- 
lis,  et  paxillo  consuetudo  elegans  La- 
tini  sernionis  evcllit.'   Idem. 

'  Viiilores]  (ilossiu:  '  Viator,  iSonrS- 
pos,  afj.(po5dpxris,  apx'i'''''/p<''"T)y.'    Vide- 


1008  SEXTl    POMPEII    FESTI 

quod  plerumque  ex  agris  homines  evocabantur  a  magis- 
tratibus,  et  freqiiens  erat  eorum  ab  agris  ad  urbem  via. 

Viatores  appellantur,  qui  magistratibus  apparent,  [Fest. 
eo  quia  initio  omnium  tribuum  cum  agri  in  propinquo 
erant  urbis,  atcjue  assidue  homines  rusticabantur,  cre- 
brior  opera  eoruni  erat  in  via,  quam  urbe ;  quod  ex  agris 
plerumque  homines  vocabantur  a  magistratibus,  et  fre- 
quens  eorum  erat  ab  agris  ad  urbem  via. 

Vibices'^'  plagae  verberum  in  corpore  huraano  die-  [Paul. 
tas,  quod  vi  fiunt. 

Vibrissae"  pili  in  naribus  hominum,  dicti,  quod  his  evulsis 
caput  vibratur. 

Vibrisse5°  est  vocem  in  cantando  crispare.  Titinius  :  Si 
erit  tibi  cantandum,  facito,  usque  exvibrisses. 

ViciP  appellari  incipiunt  ex  agris,  qui  ibi  villas     [Fest. 


5  Seal,  et  Dae.  legendum  monent  Vibrissare.    In  Mss.  est  vibrissere. 


NOT.E 

tur  Viatorem   pro  vici   magistro  ac-  Vibrisscp']  Glossariiim  :  '  vibrussae, 

cepisse,  cum  vocat  a/U(/)o8apx')'''   Eiin-  rpixes  pivSs.'     A  verbo  vibrissare  dic' 

deiu  postea    Viaculum  vocat  :    '  Via-  tae    vibrissce,  quod    spiiitti,    qui    per 

cuius,  oBSii/  iTnixi\7)rriS.'  Jos.  Seal.  nares    meat,  i^ibrcntur,  id   est,   cris- 

Viatores]    Qui    e  villis  in  Curiam  pentiir.    Dae. 

magistratus  arcessebant.     Cicero   in  °   Vibrisse'\  Lege  vibrissare  :  in  ^Iss. 

Catone   Maj.     'A   villa   in   senatum  est  vibrissere.    A  '  vibro,'  '  vibrisso,' 

arcessebanlur  Curias  et    eeteri   se-  ut  a  '  peto,'  '  petisso.'     Vibro  autera 

lies,  ex  quo  qui  eos  arcessebant  via-  est  conditio,    projicio,  et  quia  quae 

tores  nouiinati  sunt.'  Columella  pra;-  projiciuntur  motu  tremulo  crispan- 

fat.  lib.  I.     '  Illis  temporibus  proce-  tur,  inde  vibro  est  crispo.  De  Titinii 

res   civitatis  in   agris  morabantur,  et  versu  vide  in  '  sucerotila,'  iibi  quae 

cum  consiliiun  publicuin   desideraba-  duobus  locis  distracta  sunt  non  male, 

tur,a  villis  arcessebantur  in  senatum,  ut  puto,  conjunximus:    ubi  etiam  e.r 

ex  quo  qui  eos  evocabant,  viatores  vibrisscs ;  lege  uno  voeabulo  exvibris- 

nominati  sunt.'  Dae.  ses,  ut  hie.  Idem. 

'"   Vibices']  '  Escitatum   verbtribus  p  KiciJ  Abundat  negatio,  Villasnon 

corpus,'  Varr.  lib,  VI.  de   L.  L.  lude  luibent.   Ueiude  legendum  infra  :  J<e>K 

'  pra?gnautes  plagas,"   vocat  Plautus.  magistri  pagi,qui  creuti  quoturuiis  fue- 

Vibices  a  Greeco  invites,  id  est,  ariy-  rint :  scriptum  erat   primum   archai- 

fioi.  Hesych.  Idem.  cos   paci    pro  pagi,  ex   quo    factum 

"   Vibrissa]    Glossarium :    '  Vibru-  puucL    Postea  lege  :    Altera,  cum  id 

cze,  rpix^s  ^ifos.'  Jus.  Scat.  genus  adificia,    qua;  conlinaitia  sunt, 


DE    VERBORUM    SlGNlFlCATiONE    HB.    XIX.  XX.      1009 

non  habent,  ut  Marsi,  aut  Peligni.  Sed  ejc  vicis  partim 
habent  rempublicam,  ct  jus  dicitur;  partim  nihil  eorura, 
et  tamen  ibi  nundinae  aguntur  negotii  gereridi  causa,  et 
magistri  vici,  item  magistri,  pauci^  quota.nms  fuerit.  Al- 
tero  cum  id  genus  eedificii,  quae  continentia  sunt,  iis,  op- 
pidisque,  itineribus,  regionibusque  distributa  inter  so 
distant,  nominibusque  dissimilibus  discriminis  causa  sunt 
dispartita.  Tertio  cum  id  genus  sedificiorum  definitur, 
quae  in  oppido  prive  in  suo  quisque  loco  proprie  ita  sedi- 
ficat,  ut  in  eo  sedificio  pervium  sit,  quo  itinere  habita- 
tores  ad  suam  quisque  habitationem  habeat  accessum, 
qui  non  dicuntur  vicarii,^  sicut  ii,  qui  aut  in  oppido 
vias,^  aut  hi,  qui  in  agris  sunt,  vicarii^  appellantur. 
Vicinia,''  vicinorum  conversatio.  [Paul. 


6  Vet.  Wh.pagi.    Vide  Notas  inf. — 7  Vir  doct.  in  niarg.  ed.  Seal.  conj. 
vicani, — 8  Id.  ibid,  oppidi  civis. — 9  Id.  ibid,  vicani. 


viis  oppidi,  itineribus,  S^c.     Tertio 
versa  sunt  a  superioribus  :  nam  su- 
perius  aedificia  continentia,  hie    se- 
parata inteiligit.     Tn  fine  lege  :  sicut 
hi,  qui  nut  in  oppidi  viis,Sfc.  Jos.  Seal. 
Vici  appcllari  incipiunt]  Lego,   Vici 
oppelhtri  incipiunt  ex  agris  qui  ibi  vil- 
las habent,  ifc.     Nam  vici  sunt  plures 
villa;  conjunctae.     Tria  genera  vico- 
rum  Festus  statuit, '  villaticuni,' '  ur- 
ban'.im,'    et     '  doniesticum,'     aitque 
agroruni  vices  alios  habere  remp.  et 
jus  dici,  alios  non  item,  et  habere  ta- 
men   nundinas,   ibique   vici    pagiqne 
magistros   quotannis    fieri.      Deindc 
docet  vicanos  dici  qui  in  oppidorum 
ct  agroruin    vicis  degunt,   non   vero 
cos  qui  in  domesticis,  qui  proprie  vi- 
cini  dicuntur.     Hsec  est  Festi  sen- 
tentia,  sed  quia  ejus  verba  corrnpta 
et  mntila  sunt,  integrum  locum  po- 
nam   ut  euni  scheda;   repraiisentant : 
Et  tamen  ibi  nundincc  aguntur  negotii 
gerendi  causa  et  magistri  vici,  item  ma- 


NOTjE 

di-     gistri    pad    quotannis  fiunt 


Delph.etVar.  Clas. 


Pomp.  Fest. 


Altera 

cum  id  genus  eedijiciorum  definitur  qua: 
continentia  sunt  his  oppidis  qua  itine- 
ribus, regionibusque  distributa  inter  se 
distant  nominibusque  dissimilibus  dis- 
criminis causa  sunt  dispartita.  Tei'tio 
cum  id  genus  a'dificiorum  definitur  qua: 
in  oppido  privo,  id  est,  in  suo  quisque 
loco  proprie  ita  adificut,  ut  in  eo  adificio 
pervium  sit  quo  itinere  habitatores  ad 
suam  quisque  habitationem  habeat  ac- 
cessum, qui  non  dicuntur  vicani,  sicut 
ii,  qui  aut  in  oppidi  vicis,  aut  hi  qui  in 
agris  stint,  vicani  appellantur.  In  his 
pad  antiqua  scribendi  consuctudinc 
pro  pagi,  ut  in  colunina  Duiilii  ma- 

CISTKATOS,et  LECIONES.    Duc. 

'I  Vicinia}  Aliter  Cornelius  Pron- 
to :  '  Vicinia  vicorum  conjiinctio; 
Vicinitas  honiinum  conversatio  est.' 
Et  apud  Terent.  '  Coniuiigravit  hue 
vicinia:;.'  Vicinia  est  locus  ubi  i)lurcs 
vicini  habitant.  Et  vicinitas  vicino- 
rum propinn)^tas+-,W«iU,|^   '  Virtus 


1010 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Victimam  vEliiis  Stilo  ait  esse  vitulum '  ob  ejus    [Fest. 

vigorem  :  alii  autem  quae  vincta   adducatur  ad  altare  : 

aut  qu£e  ad  hostis  victos  '°  immoletur. 

Vias'  sunt"  et  publicae  per 

.    e  omnibus  licet,  privatae  quibus  vetitum  uti 
praetereorum 

quorum  sunt  privatae       ....... 

vias  muniunto.     Dionisam  la- 

pides  sunt,  qua  volet  jnmenta  agito. 
Viduertas  ^  calamitas  dicta,  quod  viduet  bonis. 
Viere,"  alligare,  unde  viraina,  et  vasa  viminea.         [Paul. 


10  Id.  ibid,  hostibus  victis.    Scribendtim  monet  Gifanius  ob  hostis. 
caput  in  ed.  Seal,  desideratur. 

NOTiE 


-11  Hoc 


tua  me  vel  vicinitas,'  &c,  Idetn. 

>■  Victimam  JElius  Stilo  ait  esse  vi- 
tulum] Inde  Glossariiim  :  '  virtima- 
rius,  ;uo(rxo0i^T?js,  juofrxorrfjuos,'  '  Qui 
vitulum  immolat,  capdit.'  Sed  ter- 
tium  etymon  veiiim  est,  victima  quae 
ob  hastes  victos :  (sic  enini  legendiim, 
ut  in  Scliedis.)  Ovid.  '  Victima,  quae 
cecidit  dextra  victricc,  vocattir.' 
Vide    'hostia,'  el  'maxima   liostia.' 


ire  omnibus  licet  et  privatce  quibus  ve- 
titum vti  omnibus  prater  eorum  quorum 

sunt  private vias  muniunto,  dO' 

nicum  lapides  esunt,  qua  volet  jumenia 
agito.  Publicae  viae  sunt  quas  '  re- 
gias'  Graeci  dicunt,  Romani  '  Prae- 
torias'  et '  consulares.'  Privatae  sunt 
agrariae  quae  dti[)liciter  intelligi  pos- 
sunt.  Sunt  enini  quaedam  agrariae 
quibus  uti  omnibus  licet,  et  quapdam 


Pro  vincta  in  Scliedis  est  victa.  '  For-     quae  ad  domiuorum  utilitatem  ducun- 


tasse  pro  vitta,'  inquit  Ursinus.  Nam 
boves  auratis  coinibus,  vittis  ornati 
et  sertis  ad  aram  diicebantur.  Prae- 
terea  Serv.  i,  iEn.  scribit :  'Solutas 
sunt  hostiae,  nam  piacnlum  est  in  sa- 
crificio  aliquid  esse  religatum.'  Ni- 
bil  tamen  mutandum.  Idem. 

*  VifE]  Desideratur  lioc  caput  in 
aliis  editionibus  :  in  eo  vero  Festus 
agebat,  ut  ex  reliquiis  ejus  apparet, 
de  viis  publicis  et  privatis,  et  anti- 
quam  legem  referebat  de  viis  niii- 
niendis,  iisdemque  lapi<le  sternendis, 
ut  quas  stratze  lapidibus  essent,  per  eas 
jumentaagere  liceret.  Extat  inscrip- 
tio  in  quodam  denario  Augusti :  quod 

VU,     MUNIT^     SUNT.         Fulv.      Uisiu. 


tur,  qnibusque  aliis  interdictum  est, 
nisi  id  a  Dominis  concedatur.  De  his 
loquitur  Festus.  Verba  legis  ab  illo 
relatae  fortasse  ad  12.  tabulas  per- 
tinent, et  fortasse  ad  idem  caput 
ubi  scriptum  :  '  Amsegetes  viam  mu- 
niunto, si  via  immunita  escit,  qua 
volet  jumentum  agito.'  Ilia  enim, 
donicum  lapides  esunt,  idem  significant 
quod  ista,  'si  via  immunita  escit.' 
Idem. 

I  Viduertas]  A  '  viduare,'  '  viduer- 
tas,' ut  ab  '  nberare,' '  ubertas.'  Idetn. 

"  Fiere]  AmpliusinSchedis  :  Viere 
alligare  significat  ut  hie  versus  demon- 
strat :  Ibant  Malaci  viere  venerium  co- 
rollam.     Unde  vimina  et  vasa  viminea, 


Suppleo  ;   Vice  sunt  et  publica  per  quas     quod  vinciuntur  ligata,    Hunc  versum 


DE    VERBORLM    SIGNIFICATIONF.    LIB.    XIX.  XX.      1011 

Vietus,"  languidus,  sine  vi,  et  naturalibus  privatus  viribus. 
Viget^  dictum  a  vi  agendo,  sed  non  in  agendis '^  hostili- 

bus  rebus ;  verum  iis,  quae  concitato  animo  ad  bonum 

tendunt. 
Viget  dictum  videtur  a  vi  agendo,  sed  non  in  agen-    [Fest. 

dis  liostilibus  rebus,  verura  his  quag  celerrimo  concita- 

toque  animo  ad  bonam  tendunt  frugem. 
Viginti  quinque  '^  poenae  significat  viginti  quinque  asses. 


12  Ead.  ed.  sed  in  agendis,  et  mox  qui  pro  qttca. 


NOTiE 


affert  etiam  Varro  lib.  iv.  'Viere 
vincire  a  quo  est  in  Asoto*  (Sotadico, 
ut  Seal.)  '  Ennii:  ibant  nialaci  viere 
veneriain  coroliam.'  Ubi  Scaliger: 
ibant  malacam  viere  venerium  coroliam: 
aitque  esse  ex  Sotadico  Graeco  qui 
citatiir  ab  Hepliaestione:  Uoir]s  rtpev 
ivdos  fiaKaKby  fj.ar€v(Tai,  '  Herbae ' 
(ibant)  '  teiienim  florem  et  nialaciim 
quEerere.'  A  viere  autem  est  vimen 
quod  ante  Cannabi  usum  viticibus  et 
virgultis  pro  funihiis  uterentur.  Tzet- 
zes  :  irpdrepov  UTrb  Xvyov  axoivovs  iTToiow 
■npb  fvpeffews  ttjs  Kavvd^ecos,  '  Priniuni 
e  viticibus  funes  faciebant  ante  iu- 
ventionem  cannabi.'  IndeGraecis  Kv- 
yi^fiv,  qiiod  Latinis  viere.  Idem. 

'^  Virtus']  Tereut.  in  Enn.  *  Hie 
est  vietus,  vefus,  veternosus  senex.' 
Plaut.  in  Mercat.  « Aclieronticus, 
senex,  vietus,  decrepitus.'  Ant.  Aug. 

Vietus]  Pioprie  Marcidus  a  vieo, 
ut  dicei)ant  pro  vio,  ita  ut  de  virgul- 
tis dicatur  quae  maicida  fiiint  et  Hac- 
cida  postquam  vientur  ut  funium 
usuni  pra;stent.  Quare  optinie  in 
Glossis  :  '  Vietum,  fi€ixapa(Tfj.fi'ov,mav- 
cidum.'  Inde  lioinines  moiles  llaccidi- 
que  tic<tdicti.  Tereut.  Eunuch. iv.  sc. 
4.  '  Hie  est  vetus,  vielus,  veternosus 
nenex.'  Ubi  Uonatus  :' Vietus,  mollis 
flaccidiisque,  et    llexibiiis    corpore, 


unde  et  vimina  et  vimenta,  et  vites  et 
vietores  dicuntur,  et  viere  religare  di- 
citur.  Quia  vietis  virgis  magis  religare 
possumus  quidlibet.  Lucretius  Ara- 
neae  dixit  vietam  vestem,  hoc  est,  pu- 
tri  mollitia  praeditam.'  Sed  in  origina- 
tione  fallitur  Donatus.  Nam  a  vio 
est  vimen,  vimentum,  vitis,  et  a  vieo, 
vietus,  vietores.  Dae. 

y  Viget]  Gloss.  '  Vigeo,  edWw, 
aK/xd^ui.'  Ut  de  iis  dicatur  qui  vi  ct 
robore  praediti  sunt.  Quare  Festus 
a  vi  et  ago  deducit,  quod  '  vi  agunt,' 
et  quoniaui  '  vi  agere'  poterat  de- 
pravari  et  in  malam  partem  accipi, 
adjecit  agere  sen  vi  agere  non  dici  de 
iis  qui  per  vim  omnia  perpetrant  et 
hostiliter  agunt,  sed  de  iis,  qui  ce- 
lerrimo et  concitato  animo  ad  egre- 
gia  fertinfur.  Idem. 

'■  Viginti  quinque]  Schedae  :  Viginti 
quinque  jiance  in  12.  significat  viginti 
quinque  nsses.  Hanc  legem  12.  tabu- 
larum  refert  Gelliiis  lib.  XX.  cap.  I. 
'  Si  injuriam  alteri  faxit,  viginti 
quinque  a-ris  poenae  sunto.'  Ubi  de- 
Icndum  rh  ccris  ex  auctoritatc  Festi. 
Et  viginti  quinque  esse  viginti  quin- 
que asses  idem  Gell.  ibid.  'Sed  enim 
ipsum  vide,  (|uod  in  injurias  fnctas 
quin(|ue  ct  viginti  assibus  sanxerunt.' 
Idem. 


1012 


SEXTI    POMl'EII    FESTI 


Viminalis  porta/  et  collis  appellabantur,  quod  ibi  viminum 

sylva  fuisse  videtur,  ubi  est  et  ara  Jovi  Viminio  conse- 

crata. 
Viminalis  porta,  et  collis  appellabantur,  quod  ibi    [Paul. 

viminum  fuisse  sylva  videtur. 
Vinalia''  diem  festum  habebant,   quo  die  vinum  novum 

Jovi  libabant. 
Vinciara'^*^  dicebant  continentem. 
Vindex*^  ab  eo  quod  vindicat  quominus  is,    qui    [Fest. 

prensus  est,  ab  aliquo  teneatur. 
Vindiciae '  appellantur  res  eae,  de  quibus  controversia  est, 

13  Vet.  lib.  Viciam.    Vide  Notas. 


NOT;E 

*  Viminalis  porta']  Aliter  paiilo 
Vario  lib.  iv.  de  L.  L.  '  Collis  vimi- 
nalis a  Jove  Vimineo,  quod  ibi  aras 
sunt  ejus,  aui  quod  ibi  vimineta  fue- 
runt.'  Sed  a  vimineto  potius.  Juve- 
nal. Sat.   III.   '  Esquilias  dictumque 


ciain  retineas  a  vincire,  nempe  quaa 
sit  vincto  pectore,  ut  fere  olim  vii- 
gines.  Nam  flocci  est  quod  ait  Tur- 
nebus,  alicubi  vinciam  dictam  conti- 
nentem, quia  quae  vinctae  sunt,  te- 
nuioris  et  gracilioris  sunt  abdominis, 


petunt   a   vimiue  collem.'      Et  inde     quam  incontinentes  quibus  propen- 
nomen  Jovi  Vimineo,  quod  ibi  ejus     det  aqnaliculus.  Idem. 


aree.  Idetn. 

^  Vinalia']  Mirnm  quam  inter  se 
discrepent  scriptores  de  Utrisque 
Vinalibus,  turn  iis,  quae  9.  Ral.  Mali, 
turn  alteris,  quae  14.  Kal.  Septembris 
celebrabantur.  Quae  non  afferam, 
ne  molestus  sim.  Sed  hoc  tantum 
dicam,  Vinalia  mense  Aprili  esse  Ve- 
neris, eique  liortos  dedicatos  :  quae 
Veneralia  Plutarchus  vocat  :  Vina- 
lia mense  Sextili  esse  Jovi.  Tamen 
utrumque  contra  apud  scriptores  re- 
peries.  Jos.  Seal. 

Vinalia]  Vide  post  '  Roscii :'  et 
'  Rustica  vinalia.'  Dae. 

<=  Vinciatn]  Lege  ut  in  Mss.  viciain, 
et  infra  coniinentiam  pro  continentem. 
Nam  ricia  est  continentia.  Nisi  velit 
Festus  inde  viciam  etiam  virgiuem, 
vel  mulierem  continentem  dictam. 
Sed  sic  etiam  uon   incommode  viu' 


*i  Vindex]  Qui  vindicat,  asserit, 
unde  et  assertor  dictus.  Idetn. 

*  Vi7idieicB]  Lucilii  versus  inver- 
sus :  Nemo  hie  vindieias,  nitmen,  neqiie 
sacra  veretur.  Auctor  Glossarii  ac- 
cedit  ad  primam  Festi  interpretatio- 
nem  :  '  Vindiciae,  ra  iv  afxcpiafii^Triaei 
wpdyixara.'  Lege  postea :  At  Ser. 
Sulpitius  nomine  etiam  singnlariter  for- 
mnto,  vindiciam  esse  ait  rem,  qua  de  re 
controversia  est.  Jam  docti  viri  legem 
12.  emendarunt :  tidit  rei  sive  litis. 
Jos.  Seal. 

Vindicia]  Lege  exTurnebo  et  Ful- 
vio  Ursino,  Vitidicia;  appellantur  res  ecc 
de  quibus  controversia  est.  Aut  potius 
dicuntur  vindicia  inter  eos  qui  conten- 
dunt.  Vindicare  est  manum  asserere, 
injicere,  ad  aliquid  e  potestate  alte- 
rius  extraliendum,  vel  simulata  vi  ad- 
hibita   et   consertis   cum   adversario 


DE    VERBORUM   SIGNIFICATION  li    LIB.    XIX.  XX.      1013 

quod  potius  dicitur  jus,  quia  fit  inter  eos,  qui  contendnnt. 

M.  Cato  in  ea,  quam  scripsit  L.  Fiirio :  De  aqua      .     . 

Prcetoies  secundum  populura  vindi- 

cias  dicunt  .        .         .         .        et  Lucilius :  Nemo 

liic  vindicias  neque  sacra,  nequc  numen  vereretur."^    De 
quo  verbo  Cincius  sic  ait:  Vindicije  olim  dicebantur^ 
illae,  quae  ex  fundo  sumtae  in  jus  allatas  erant.     At  Ser. 
Sulpicius        .         .        jams  singulariter  formato  vindi- 
ciam  esse  ait  .         .         .         .         .         .  qua  de  re 

controversia  est,  ab  eo  quod  vindicatur 

et  in  duodecim  :  Si  vindiciam  falsara  tulit 
si  velit  is         ...         . 

arbitros  tres  '^  dato :  eorum  arbitrio         .... 

fructus  '^  dnplione  damnum  decidito.t 


14  Seal.  Neyno  hinc  vindicias,  numen,  neque  sacra  veretur.  Tiirneb.  Nemo  hie 
vindicias  neque  sacra  aut  numitia  retur.  Diiza  :  Nemo  hie  nee  numen,  nee  vin- 
dicias neque  sacra  verelur. — f  Legendiim  monet  Gifaniiis,  Intiice  Lucretiano  : 
At  Ser,  Sulpicius  nomine  jam  singulariter  formato  vindiciam  esse  ait,  qua  de  re 
controversia  est,  ab  eo  quod  vindicatur  :  id  in  duodecim  :  Si  vindiciam  falsam  iulit 
rei  sive  litis  arbitros  trcs  dato:  arbilriis  frncti  dujdione  damnum  decidito  vel  deci- 
ditor. — 15  Vet.  lib.  tot  arbitros  aris. — IG  Vet.  Wh.  fructi. 

NOTyE 

manibns,  in  jure  quippiam  sunm  esse  bat,  nt  de   fundo  litem  nioveret  et 

dicere.      Unde   vindicice   res    omnes  vindicias  peteret.  Idem. 
qua?  ciii  pertiueant  et  vindicentiir  in  e  At  Ser.  Sulpi. ..  .jam']  Lege:  At 

jure  agitur.     Vindiciae  etiam  diclas  Servius  Sulpitius  nomine  etiam  singula- 

res  quieiibet  de  quil)us  aliter  conten-  riter  formato  vindiciam  ait  esse  earn, 

dunt    inter  se.      Unde  Glossaiium  :  qua  de  re,  Sfc.     Vindicia  pro  vindicice 

'  Vindicia^  ra  iv  afi<pi.(T^r)j7)(Tii  irpdy-  in   12.     Si  vindiciam  falsam  tulit,  rei 

fxara,'  '  res  quae  in  controversia  sunt.'  sive  litis  praior  arbitros  tres  dato,  eo- 

Vindiciaa  etiam  dicitur  possessio  rei  rum  arbitrio  fructus  duplione  damnum 

controversae   usque    ad    dijudicatam  decidito.     Sic  enim  legenduni.     Nam 

litem.     In  illo  Catonis,  Pratores  se-  in  Schedis  erat:  Si  vindiciatn  falsam 

cundum  populum  vindicias   dicunt :  id  tulit . . .  si  velit  is  ... .  tor,  arbitros,  ifc. 

est,  populo  vindicias  dant,  Rei  con-  Vindiciam  ferre  est  decreto  rem  ob- 

troversa;  possessionem  populo  decer-  tinere,  vindiciam  direbat  judex,  fe- 

nunt.  Dae.  rebat  is  qui   rem  obtinebat.     .Sod  si 

f  Vindicicc   olim  dice  bant  ur]    Ursin.  vindiciam  ille  tulcrat,  qui  non  debue- 

et   Turncb.    Vindicice  olim  dicebantur  rat,  pra'lor  tres  arbitros  dabat,  (juo- 

gleba:  qua  ex  fundo,  ifc.     Nam  olim  rum  arbitrio  duplione  damnum  lue- 

qui  fundum  aliqucm  suimi  esse  dice-  bat.  Idem. 
bat,  ex  eo  giebas  aiiquas  in  jus  fere- 


1014 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


Vineae,''  ut  Verrius  praecipit,  quod  vini  feraces  sint :  etiam 

militares  qusedain  machinationes  a  similitudine  appel- 

lantur. 
Vinulus '  dicitur  raolliter  se  gerens,  et  minime  quid  [Paul, 

viriliter  faciens.    (Plautus :  Oratione  vinula  ac  venus- 

tula.) 
Viritanus  ager  dicitur,  qui  viritim  '7  populo  distribuitur. 
Viritim''  dicitur  dari,  quod  datur  per  singulos  viros.    Cato: 

praeda,  quae  capta  est,  viritim  divisa. 
Vitiligo  '^ '  in  corpore  hominis  macula  alba,  quam  Graeci 

ot\(pov  vocant,  a  quo  nos  album  :  sive  a  vitio  dicta,  etiam 

si  non  laedit:  sive  a  vitulo,  propter  ejus  membranae  can- 

dorem,  qua  nascitur  involutus.     Lucilius  :  Haec  odiosa 

mihi  vitiligo  est :  non  '9  dolet,  inquit. 
Vitulans,""  laetans  gaudio,  ut  prato  ^°  vitulus.    Ennius :  Ha- 

bet  is  coronara  vitulans  victoria. 


17  Vet.  lib.  virenti.—  lS  Ms.  Vituligo.—\9  Vet.  lib.  wim — 20  Vet.  lib.  «< 
partu. 


NOTiE 


''  VinecB'\  A  vinum  est  vineus,  unde 
vitica,  subaiiditur  terra.  Nam  vinea 
est  solum  vitibus  consitiim.  De  vi- 
neis  miiitaiibus  macbiiiis  vide  '  sub 
vitem.'  Idem. 

'  Vinulus']  Plant,  in  Asin.  '  Ora- 
tione vinnla,  venustnia.'  Ant.  Aug. 

Vmultis]  Glossarinm:  '  Virniicus, 
foiXeATis.'  lege  :   Vinulus.  Jos.  Seal. 


^  Viritim]  Gloss.  '  viritim,  kot'  Jtf- 
Spa,  Koff  '4va  (KacTTov.'  Idem. 

'  Vitiligo]  In  Ms.  vituligo.  Ita  et 
Gloss.  Quod  favere  videtiir  etymo  a 
vitulo.  Sed  melius  vitiligo  a  vitio:  de 
ea  sic  Ceisus  extremo  lib.  v.  '  Vitili- 
go quamvis  per  se  nullum  periculuni 
affert,  tamen  foeda  est,  et  uialo  cor- 
poris habitu  fit.'     Deinde   tres   ejus 


F»!u7ms]  Mollis,  a  vini  diminutione,  species  esse  ducit,  alphas,  inelas,  et 

nam  vinum  quod  generosum  non  es-  Lcuce.    Sed  locum  adi.  Idem. 
set,    vinulum   et  villum    appellabant.  '°  Vitulans]  Varro  1.  vi.  '  vituiantes 

Apud   Plaut.   Asinar.  act.   r.   se.  3.  a  vitnla.'     Similiter  Grapci  a  fj.6(Txos, 

'  Osculando,  oratione  vinula,  venus-  vitulus,  dixere /^oo'xia'',  viiulare.  Sed 

tula.'     Ubi  Nonius  vinnulum  exponit  si    a  vitulus,    prima    syllaba   corripi 

illecehrum.     Verum  Janus  Duza  vo-  debet,  quae  manifesto  apud  Ennium 

cem  fin?i«/a>n  interpretatur  flexuosam  producitur,  dicendum  igitur  a  vita, 

instar  vinni,  hoc  est,  cincinni.     Ex  quae  interdum  Iffititiam  et  lubentiam 

Isidoro  1.  II.  Origin,  c.  19.  '  Vinnolata  signat,  esse  diminutivum  vilula.    Un- 

vox  est  levis  et  mollis  alqne  flexibilis,  tie  vitulari  et  vitulare,   pro   lubentiis 

et  vinnolata  dicta  a  vinno,  hoc  est,  ditttuere.      Nonius:  '  vituiantes  Ve- 

cincinno  molliter  Hcxo.'  Dae.  teres  gaudentes  dixerunt,  dictum  a 


DE   VERBORUM   SIGNIFICATIONE   LIB.   XIX.  XX.      1015 

Vivatus,  et  vividus  a  vi  magna  dicuutur. 
Vivatus,"  et  vividus  a  poetis  dicuntur,  a  vi  magna.  [Fest. 
Vivissiraus,  superlativus  a  vivido.  [Paul. 

Uls°  Cato  pro  ultra  posuit. 

Umbrce ''  vocabantur  Neptunalibus  casae  fiondeae  pro  ta- 
bernaculis. 


NOTiE 


bonas  vitee  coniniodo,  siciiti  qui  nunc 
est  in  suinnia  Isetitia,  vivere  eum  di- 
cimus.'  Nasvius  Lycurgo  :  '  Ut  in 
venatu  vitulantes  ex  suis  Locis  nos 
mittaut  poenis  decoratos  feiis.'  Inde 
etiam  hilaritatis  Dea  Vitula  dicta, 
cujus  nieminit  Macrob.  lib.  iii.  Sat. 
cap. 2.  Idem. 

"  Vivatus]  Vividuni  qiiidem  agnos- 
cimns :  sed  vereor  ne  Festus  pro  Vi- 
riaUis  vivatus  legerit  :  Luciiius  libio 
XXVI.  '  Ut  populus  Romanus  victns 
vi,  et  snperatus  prailiis  Saepe  est 
multis :  bello  vero  nnnqnam,  in  quo 
sunt  omnia  :  Contra  fliigitiimi,  ne- 
scire  vinci  bello,  a  barbaro  Viriato 
Hannibale.'  Iileni  libro  ii. '  In  viria- 
turn  hunc  in  fauces  invasse  :  aniniam- 
que  Elisisse  illi.'  At  quod  Nonius 
ait  Viratium  significare  niagnarum 
virium  hominem  in  verbis  Varronis, 
fallitur.  Verba  Varronis  in  Melea- 
gris  :  'Si  non  nialit  viraciam  nxoreni 
habere  Atalanfani.'  Viracia  est  av- 
ridvetpa.  Sed  et  versus  Lucilianos 
conjnnximns  ;  et  secundum  ejusdem 
poiita-  testimonium  depravatissimum 
in  Nonio  legitur  Injuriatum  pro  In 
viriatum.  Nolo  tanu-ii  contra  veteres 
Grammaticos  quicqiiaui  tcuiere  a  me 
pronunliaii.  Nam  qiiidni  virntus,  ut 
et  Sensalut  possit  dici  H  Jos.  Seal. 

Vivatus]  Non  dubinm  quiu  vivatus 
sit  vera  lectio.  Lucret.  lib.  iii.  '  Ut 
lacerato  oculo  circum  si  pupula  man- 
sit  Incolumis  stat  ccinendi  vivata  po- 
tcstas.'  Sed  vivatus  ct  tiviilus  a  vivo, 
non  a  vi,  nt  Tcstus  putat.  Dae. 

"  Uls]  Uls,  ullis  Pomponius  in  ori- 


ginejuris :  '  Ultis  Tiberim.'  Ab  vis, 
sive  ultis,  iillra,  ut  a  '  cis,'  sive  '  citis/ 
'  citra.'     Vide  *  cis.'  Idem. 

1'  Umbra]  Non  solum  in  Neptuna- 
libus, sed  etiam  aliis  solennibus  cele- 
britatibus,  nt  in  solenni  Ann*  Per- 
annae.  Ovidins :  '  Plebs  venit,  ac 
virides  passim  disjecta  per  herbas 
Potat :  et  accumbit  cum  pare  quis- 
que  sua.  Sub  Jove  pars  durat :  pan- 
el tentoria  ponunt  :  Sunt,  quibus  e 
ramis  frondea  facta  casa  est.  Pars 
sibi  pro  rigidis  calauios  statuere  co- 
lumnis  :  Desuper  extentas  imposnere 
togas.'  Quae  factae  sunt  e  frondibus 
Trichilae  vocabantur  a  Veteribus,  ut 
alibi  notavimus,  et  amplius  ad  Cie- 
sarem  dicemus,  apud  quem  in  omni- 
bus manu  scriptis,  quot(|uot  extant 
(extant  autem  infiniti)  codicibus,  turn 
etiam  in  veteribus  editionibus  Tiieiii- 
ItE  non  trieliniale gxtixr.  Quam  inep- 
ta  lectio  sit  vulgata,  ostendemus  in 
iis,  quae  ad  ipsum  Caesarem,  qucm  di- 
ligent issime  cumveteri  coiiice  contu- 
limus,  annotamus,  quia  video  quibus- 
dani  doctis  viris  comnientitiam  lec- 
tionem  placuissc.  Primus  enim  lic- 
roaldus  censuit  Tlwrielea  pro  Trichi- 
la  legenduni  esse.  Postea  extite- 
runt  ineptiores  illo  liacquidem  in  re, 
qui  Triclinia  substituerunt.  Sed  de 
bis  suo  loco.  Jos.  Seal. 

Umbra.]  Tabernacula  sive  tentoria 
ad  excipien<los  percgrinos  qui  ad 
spectandos  ludos  convenirent.  Quae 
similiter  (Jritcis  fr«(a5ejdicta^  Allie- 
nirus  lib.  iv.  Dae. 


1016  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Unciaria''  lex  dici  coepta  est,  quam  L.  Sulla  et  Q.  [Fest. 
Pompeius  Rufus  tuleiunt,  qua  sanctum  est,  ut  debitores 
decimam  partem      ........ 

Ungulates  ungues  raagnos  •  atque  asperos  Cato  ap-  [Paul. 
pellavit. 

Unguium  Oscorum  lingua  significat  annulura. 

Ungulus '  Oscorum  lingua  annulus  ut        .         .         [Fest. 

siquidem  monumenti  nacta  est, 

qui  eorum  requireret,  est  ungulus,  quem  ei  detraxit  e 
Lirio.  Pacuvius  in  Iliona :  Repugnanti  ego  porro  hunc 
vi  detraxi  unguium:  et  in  Atalanta:  Suspensum  in  leevo 
brachio  ostendo  unguium. 

Ungustus,^  fustis  uncus.  [Paul. 

Volsgram  ^  avem '  quas  se  vellit,  augures  banc  ean-  [Fest. 
dem  fecilitram  ?  appellant. 

Vola,"  vestigium  medii  pedis  concavum :  sed  et  palma  ma- 
nus  vola  dicitur. 


1  Legit  Dae.  cum  Vossio  Ungulatos,  qui  haberent  ungues  mngnos,  ^-c— 2 
*  Voisgram.  Antique  '  avolsus  '  pro  '  avulsus  :'  sic  Festus  volsgram  avem 
dixit:  ita  enini  puto  legendum,  non  voisgram.'  Gifan.  Indice  Lucretiano. 
Voiscram  legitnr  in  ed.  Seal — 3  Vet.  lib.  fucillanlem.  Conjicit  Dae.  Fulici. 
tram  a  '  fulicia.' 

NOTjE 

1  Uiiciaria]  Lex  mihi  omnino  in-  anctoris  sint  incertum  est.     Sclieda; 

comperta.  Jos.  Seal.  pro  e  lirio  liabent  ebrio.     Lego  :  .  .  . 

Vnciaria  lex]   Putabnm    infra  :    «<  .  ...  Si  quid  monumenti  nacta  est  qui 

debitores  duodecisimam    partem  credi-  verum  requireret,  est  ungulus  quem  ei 

toribus  sokerent,  vel  quid  simile.    Sed  detraxit  ebrio.  Idem, 

nihil  audeo,  cum    luijns   legis  nemo  *  Ungiistus]  Uncustus,^os,\.eiungus- 

prater  Fesfum  meminerit.  Dae.  tus.  Idem. 

■^  Ungulus]  Plin.  lib.  xxxiii.  cap.  '  Volsgram  avem]  Quze  sc  vellendo 

1. 'MirorTarquinii  ejus statuam  sine  malum  auspicium  faciebat.     Eas  in- 

annulo   esse.     Quanquam  et  de   no-  tellexit  Statins:  'simul  ora  recurvo 

mine  ipso  ambigi  video:  Gra?ci  a  di-  Ungiie   secant  rabidiE.  pianctumque 

gitisappeliavere,  apud  nos  prisci  un-  imitantibus  alis  Exagitant  Zephyros 

gulum  vocabant,  postca  et  Graeci  et  et  plumea  pectora  ca:dunt.'  Idem. 

nostri  symbolum.'     Putat  Voss.  non  "   Vola]  Gloss.  '  vola,  devup.'  e4vap 

Oscum  sed  Latinum,  ab  uncus,  uncU'  autem  Hesychio  et  rh  koIKov  rrjs  x«- 

lus,  postea  ungulus.     Sic  infra  ungus-  phs  koI  tov  iroShs,  concav'tasmanus  et 

tus,  pro  uncustus,  fustis  uncus.     Quae  pedis.  Idem. 
sequuntur  usque  ad  Pacuvius,  cujus 


DE    VERBORUM   SIGNIFICATIONE    LIB.    XIX.  XX.      1017 

Volones"  dicti  sunt  milites  qui  post  Cannensem  cladera'^ 
usque  ad  octo  millia,  cum  essent  servi,  voluntarie  se  ad 
militiani  obtulerunt. 

Volturnalia'  Volturno  Deo  sua  sacra  faciebant,^  [Paul. 
cujus  sacerdotem  Volturnalem  vocabant. 

Vopte^  pro  vos  ipsi  Cato  posuit. 

Urbanas "  tribus  appellabant,  in  qua  ^  urbs  crat  dispartita 
a  Ser.  TuUio  rege,  id  est,  Suburrana,  Palatina,  Esqui- 
lina,  CoUina. 

Uruat/  Ennius  in  Andromeda  significat  circumdat,  [Fest. 
ab  eo  sulco,  qui  fit  7  in  urbe  condenda  uruo  aratri,  quae 
sit  forma  simillima  uncini  ^  curvatione  buris,  et  dentis, 
cui  praefigitur  vomer  :  ait  autem  :  circum  sese  uruat  ad 
pedesterra  occ  9         .         .         ,        caput. 


4  Vet.  lib.  plagam. — 5  Videtur  scribendnm,  (sic  notat  Ursimis)  Volturnalih. 
Volturno  deo  suo  sacra  faciehant. — 6  Ed.  Seal,  in  quus.—7  Ead.  ed.  sit.— 8  Ead. 
ed.  uncini  a. — 9  Vet.  lib.  occuUat. 


NOTiE 

^   Volones'}  Macrob.  lib.  i.  Sat.  cap.  vomerem  coniprehendit,  ideo    dixit 

2.  '  Bello  Punico  cum  deessent  qui  '  sulcum  in  luhe  condeiida  fieri  uruo 

scriberentur,  servi  pro  dominis  pug-  aratri.'     Ab  uruutn  est  nruare,  quod 

natures  se  polliciti,  in  civitatera  re-  est  in  urbe  condenda  uruo  aratri  cir- 

cepti   sunt,  et  volones,  quia  sponte  cumdare :  nam  qui  urbem  erant  con- 

lioc  voluerunt,  appellati.'     Vide  Li-  dituri    aratro    locum    circumscribe- 

vium  lib.  xxiv.  Idem-  bant :  ut  notum  est.     Deinde  uruare 

y  Fo/<«rna/ia]  6.  KalendasSepteni-  simpliciter  pro  cijtumtiurc.     Infra  lo- 

bres.  Idem.  cus  Ennii  ita  in  Scbedis  :  Circum  sese 

^  Vopte']  Vide  '  suopte.'  Idem.  uruat  ad   pedes  a  terra  ijuadringcntos 

*  Urbanasi  Varr.  lib.  iv.  '  Ab  hoc  caput.      Scriptuni  fuerat    aterra  cccc 

quoque  quatuor  partes   urbis   tribus  caput.    De  ceto,  cui  exposita  Andro- 

dictae  :  ab  locis  Suburana,  Esquilina,  nieda,  loquitur  Ennius,  quod  quadrin- 

Collina,  Palatina.'   Idem.  gentis  pedibus  a  littore  remotum  cir- 

''  Uruat]  Vruum  vocabatur  quic-  cum  sese  caput  uruat.  Doctiss.  Sal- 
quid  ita  flexum  erat  ut  rediret  sur-  masius  legebat,  circum  sese  uruat,  ad 
sum  versus,  et  inde  Romani  aratri  pedes  fert  occultans  caput.  Quod  ego 
curvatnram  uruum  dixere.  Festus  ita  interpretor,  videt  Andromeda  ce- 
curvationcni  burls  ct  dentis  cui  vomer  turn  circum  sese  uruare,  at  ipsa  prae 
prapfixus  erat,  totum  id  uruum  appel-  timore  caput  ad  pedes  dcmittit  ut  oc- 
latum  dicif,  et  figuram  liabuisse  si-  cultct,  &c.  Idem, 
niillimam  uncini.     Quo  nomine  etiam 


1018 


FESTI    DE    VERB.   SIGNIF.    LIB.    XIX.    XX. 


Uxoriutn'^  pependisse  dicitur,  qui,  quod  uxorem    [Paul. 
non  habuerit,  ass  populo  dedit. 


NOTjE 

Uxorium]  'A^o/^iou  Siktj,  Atheni-     diiitatis.'  Sic  apnd  Atheniensesmulc- 

ta  indicta  in  eos  qui  iixoieni  non 
diixerant,  quae  ayafxlov  5i/ct;.  Apud 
Lacedsemonios,  in  eos  qui  vel  sero 
vel  male  nupserant,  quae  o^iyafiiov 
KoX  KaKoya/j-iou  Slkt]  dicebatiir.  Vide 
Polhicem.  Apud  Romanos  auteni  il- 
lud  aes  piimi  exegeiunt  M.  Fuiiiis 
Camilius  et  M.  Postumius  Censores 
anil.  U.  350.  Dae. 


ensibus:  alibi  etiam,  hoc  est,  Lace- 
daeuione,  o^iyafjilov,  koI  KaKoyajxiov,  aes 
poena;  nomine  a  caelibibus  primi  exe- 
geiunt, ut  puto,  M.  Fuiius  Camilius, 
et  M.  Postumius  censores  anno  ab  U. 
C.  350.  Jos.  Seal. 

Uxorium]  Ut  viduvium,  aes  quod  a 
viduis  pendebatur.  Gloss. '  viduvium, 
TTpocrrtixov  x7?pf^aS}'  id  est,  '  nuilcta  vi» 


SEXTI    POMPEII    FESTI 

DE  VERBORUM    SIGNIFICATIONE 
FRAGMENTUM, 

EX  VETUSTISSIMO  EXEMPLARI  BIBLIOTHEC.E  FARNESIAN^ 
DESCRIPTUM. 

SCHEDiE     QUiE    FESTI 

FRAGMENTO  DETRACTiE 

APUD  POMPONIUM  L^ETUM  EXTABANT. 

EX  BIBLIOTHECA   FULVII  URSINI,    CUM   EJUSDEM    NOTIS  IN 

SEXTI  POMPEII  FESTI  FRAGMENTUM, 

ET  SCHEDAS. 


DE  FESTI  FRAGMENTO 


Ex  Ed.  Rom.  1581. 


ViGESiMus  agitur  annus,  ex  quo  Ant.  Augustinus  Archiep.  Tar- 
raconensis,  Festi  fragmentum,  quod  majorum  memoria  ex  Illyrico 
advectum  in  bibliotheca  Farnesiana  servatur,  multo  quam  alii  dili- 
gentius  cum  vulgatis  contulit,  et  primus  partem  alteram  ejus  libri 
mutilam  exscripsit,  commentariisque  a  se  illustratam  edidit  Venetiis, 
opera  Caroli  Sigonii.  Sed  ut  tunc  erat  Romse  stlitibus  judicandis 
xiiviR,  aliisque  gravioribus  curis  impeditus,  nonnulla  clarissimo 
viro  deque  Uteris  optime  merito,  in  eis  schedis  describendis,  exci- 
derunt.  Quam  quidem  editionem  doctissimi  viri  postea  secuti, 
tarn  multa  in  ea  restituerunt,  ut  ex  iis,  quse  Lutetiae  vulgarunt, 
intelligi  facile  possit,  quid  facturi  fuissent,  si  emendatiorem  codi- 
cem  nacti  essent.  Nos  igitur,  quibus  has  antiquitatis  reliquias  non 
solum  inspiciendi,  sed  etiam  arbitratu  nostro  tractandi,  commoditas 
ssepe  fuit,  cum  ex  locorum  aliquot  collatione  animadvertissemus,  si 
fragmenti  hujus  schedee  ad  fidem  archetypi  exemplaris  repraesen- 
tarentur,  fore,  ut  quae  mutila  mancaque  in  iis  sunt,  omnes  antiqui- 
tatis studiosi  facilius  ea  certiusque  essent  divinaturi,  curavimus 
paginas  ipsas,  eo  quo  Fcstus  scripsit  ordine,  numero  versuum  in 
singulis  pagellis,  et  literarum  in  unoquoque  versa,  nee  aucto,  nee 
diminuto,  ita  ut  sunt  in  exemplari,  quapotuimus  diligentia,  descri- 
bendas.  Hoc  amplius,  partem  paginarum  mutilam,  habita  spatii, 
quod  supplendum  fuit,  ratione,  infinitis  locis  rcsarcivimus  :  multa 
ex  eorum  scriptis,  quos  supra  nominavimus,  mutuati,  mnltis  etiam 
de  nostro  additis  ;  non  quod  ea  vera  esse,  aut  ita  Festum  scrip- 
sisse  arbitremur,  sed  ut  doctorum  ingenia  excitaremus  ad  bene  de 
hoc  fragraento  merendum:  atque  ea  quidem  supplementa  litera- 
rum varietate  et  notis  etiam  quibusdam  ab  antiquo  distinximus. 


1022  DE    FESTJ    FRAGMENTO. 

Ab  eo  autem  separavimus  schedas  illas,  quas  a  Marullo  habuisse 
dicitur  Pomponius  Laetus,  quod  earum  archetypum  exemplar  non 
extet,  et  pars  altera  paginarum,  quae  margini  proximior  ab  igne 
mutilata  fuit,  neglecta  ab  iis,  qui  tunc  fragmentum  descripserunt, 
in  praesentia  desideretur.  Quas  autem  nos  edidimus,  sunt  illae 
quidem  e  doctissimi  viri  exscriptse  chirographo,  aliis  editionibus 
non  mode  emendatiores,  verum  etiara  aliquot  locis  auctiores  :  ut 
si  qua  praeter  hsec  in  vulgatis  sint,  ea  plane  non  esse  Festi  cre- 
dendum  sit,  sed  e  Pauli  epitoraa  aut  aliunde  petita.  His  omnibus 
ultimo  loco  addidimus  perbreves  quasdam  notas  earum  tantum 
rerum,  quae  visae  sunt  ab  aliis  praetermissje  :  nam  quae  ex  epitoma 
Pauli  aut  aliorum  commentariis  suppleta  sunt,  quia  in  promtu 
omnibus,  hie  notare,  nisi  si  qua  imprudentibus  nobis  irrepserunt, 
supervacaneum  duximus. 


M  O  N  I  T  U  M. 


X*  RAGMENTi  principiuni  fuit  vox  Manubice  usque  ad  Malo  cruce : 
haec  habentur  in  schedis  pagina  clx.  Post  Malo  cruce  sequebatur 
Aluhon,  S)'c.  quod  in  prima  pagina  fragmenti  positum  est  usque  ad 
Ordinarium  Iwminem  pagina  xxxii.  Ordinarium  sequuntur  ea 
quse  in  schedis  habentur  usque  ad  Peremere  a  pagina  clxxii. 
usque  ad  clxxxii.  Reliqua  integra  sunt  in  fragmento  usque  ad 
Tablinum  pagina  clxiv.*  Post  Tablinum  sequuntur  quse  haben- 
tur a  verbo  Tabem,  usque  ad  vocem  vindicia,  quae  finis  fragmenti 
fuit. 

Notse,  quibus  usi   sumus   ad  indicanda  ea,  quae  visa  sunt,  vel 
aliter  legenda,  vel  addenda,  vel  tollenda  : 

f.     Fortasse. 
A.  Addendum. 
(  )  Tollendum. 

[*  Paginas  editionis  Ursini  nncis  inclusinnis.] 


SEX.  POMPEII  FESTI 


DE 


VERBORUM    SIGNIFICATIONE 
FRAGMENTUM. 


milium  dicimus  :  aut  quod  nullius  fiant  vocis,  cum  in  eas 
literas  incidant.  Metaphoram,  quam  Graeci  vocant,  nos 
tralationem,  id  est,  domo  mutuatum  verbum  :  quo  utiraur, 
inquit  Verrius,  in  oratione,  saepius  quidem  honesti  ac  signiji- 
cantis  verhi  defectu,  ut  speciosiora,'  atque  eodem  etiam  signi- 
ficanfzore,  quam  proprio  Yocabulo,  rem  indicemus 
redit  ad  sua  .         .         .         tralatum  manebit  quo  per- 

venit         ...         as  alieno  perinde  ac  suo  ab    . 

Metaplasticos  dicitur  apud  i^oetas  usurpari  id, 
quod  propter  necessitatem  metri  mutare  consueverunt,  quod 
item  barbarisirtiMs  dicitur  in  soluta.  oratione   conscribenc/a 

Meta         .         .         .         . 

ca  a  cariore         .         .         .         perventura 

quod         .         .        .     dicare  ait  Ennius     .         .        id  est 

Meta         .         .         .    abus 

ut     .     .     accip         .         .         .         gratia  .... 

0         o         .         .  necessitate.     Metonymia 

est  tropos,  cum  ab  eo,  quod  continet,  significatur  id,  quod 
continetur,    aut  superior  inferiore,   et  inferior  superiore. 


1  f.  speciosiore. 


SEXTI    POMPEII    PESTI    FRAGMENTUM.  1025 

Qufe  continet,  quod  continetur  ;  ut  Ennius,  cum  ait  : 
Africa  terribili  tremis^  horrida  terra  tumultu  :  ab  eo  quod 
continetur  id  quod  continet ;  ut  cum  dicitur ;  epota  am- 
})hora  vini :  a  superiore  inferior,  ut  Ennius  :  Cum  magno 
strepitu  Volcanum  ventus  vegerat :  ab  inferiore  superior, 
ut,  persuasit  animo  vinura  Deus,  qui  niulto  est  maximus. 
Masculina  et  foeminina  vocabula  dici  melius  est  secundum 
Grascorum  quoque  consuetudinem,  qui  nou  avSpixa  et  ynvxi- 
Kzlx  ea,  [21  sed  apa-svixa.  dicunt  et  flrjAuxa. 
Matronis''  aurum  fuisse  redd'Uiim  Sinnius  Capiio  ait:  quod 
videtiir  hoc  significare  :  ynatronis  fuisse  restitulum  aurum,  ex 
quo  t*.  It.  crateram  fecerat,  et  eam  ApolUui  Delphos  miserat: 
ut  est  <es//monio  index  tabella  :  quod  quidem  aurum  dederunt 
maixowdd  ornditui  demtum  suo,  ut  votum  so/veretur  ApoUoni: 
quidam  dicunt  de  eo  putius  esse  intelligendum,  quod  contule- 
runt  olim  matronce  ad  Capitolium  a  Gallis  Senoni6.  liberan- 
durn :  id  eis  posted  reddiium  est  a  pop^/Zo  Ro.  Magislerare 
pio  regere,  et  temperare  Aicebaiit  antiqui.  Sed  alias  magiste- 
rare  qui&din  pouuut  pro         ....         Muta 

isi  voce       .... 

multo         .....         intelle 

rem         .         .         as  dici  . 

ut  cui  potius  con         .... 

M/Z/e''  singulariter    Ciicebant    aiiliqui,    quod   nunc   non 

alitor  dicimus  cum    mille  nummum  proferimus.     Municas'^ 

item,'  communicas,  dicit  Verrius  a  rnuniis,  id  est,  operibus  e 


2  f.  <re»ji<.— 3  f.  id. 


NOTyE 


»  Ma<roni,s]  Vide  Fcstnm  in  '  Filen-  In  iiis,  atque  imiltis   aliis,  mille  nii- 

tis  :'  et  Liv.  lib.  v.  AjwlLoni  autein  an-  uiero  sin^ulari  dictum  est. 

tiqua  scriljendi  ratio  e  (ira-co  fonte  ^  MunicuH]     Placidiis    in    >;lossis  : 

diicla,   qualis    in    atreo     nuniisniate,  '  Municare,  commnnicaie:    dictinn  a 

APOLLONr  SANCTO.  nnvniis,    i.    opeiibus:'    puto    aiitem 

•»  Milk]    Auellius   lib.   i.    cap.  IG.  mwnicare    dixisse    antiqiios  ;     (jiii    a? 

'  Quis  inventus   est,  qui   L.Antonio  pro    u    ponebant,    nt      '  a-sns '    pro 

mille     nuuiuiuMi    fin  el    expensuni.'  ♦  usns,'  '  inwius' pro  '  murus.' 

Dtliili.  cl  Var.  Clan.               Pump.  Fed.                                              3  T 


102G  SEXTI    POMPEII    FESTI 

aut  potius  CO  .  .  Mancipatus,'^  ita  adoptaii- 
t is  ui  patri*  sui  heres  e7at.  adoptivus.  n.  ejus  qui  adoptet, 
tarn  heres  est,  quam  si  ex  eo  natus  esset.  sui  patris,  quasi  in 
potestate  aViena  non  esset,  ita  est  legitimus  et  suus  heres,  ut 
■^atet  mauifeste  ex  eo,  quod  ait  Ser.  Sulpicius  in  ea  oratio/?e, 
quam  scripsit  et  habuit  pro  Aiifidia.  Multifacere  autiqui 
dicebant  sicut  magnifacere,  item  et  parvifacere,  testis  est  M. 
Cato  in  ea,  qnam  scripsit  contra  Q.  Minuciicm  Thei-mum  de 
X  hominibus.  Nequejidem,  neqiie  jusjurandum  neque  ^wAici- 
tiam  multijacit  .  .  quod  quidem  merito  ab  [3]  usu  recessit, 
quia  non  asiimatur  novo  ^uantitas,^  uec  desiderat  multiludinem, 
nee  contineXwr  nwmero .  Magistri^  dicunt  in  omnibus  rebus, 
qui  niag/.s  ceteris  possunt,  ut  Magistri  equitum,  et  Magistri 
populi,  item  ludorum  Apo\\m\&,  d\'S.Qrunt  autiqui :  qua,  nunc 
aliter  dicyminv,  velit^  ostendit  Cato  in  oratione  quam  dixit 
contra  ovationem  .....  M.d\edictores 
dicebant  antiqui,  quos  nos  appellamus  maledicos.  Cato  cum 
projicisceretur  in  Hispania  "^  ^  removendi  maledictores.  Mi- 
hipte  pro  mihi  ipse,  Cato  posuit,  cum  dixit,  decuit  talenta 

....       versia,  atque 

entia  item  a  .  .  Mansues,  pro,  man- 
suetus  dixit  Cato  in  epistola  ad  .....  , 
mansues  ad  ...  .  Meritavere,  soepe  me- 
ruere  dixit  Cato  in  .  .  Poenorum,  iiii.  i^nifetes  evo- 
caverunt  statim  ownis  cohortes,  omnis  etiam,  qui  stipendia 
»2enVaverunt.      Magni^c/ws,^  pro    magnijicentius   usurp3.\it 


4  f.  patris. — 5  f.  qualitas, — G  f.  velut, — 7  f.  Hispaniam, 

NOTiE 

^  Mancipahis']  Agellius  lib.  v,  cap.  ^  Cato  in  oratione  cum  proficisce- 

19.    'Fiiinni  adoptivnm    tani  proce-  retnr   in   Hispaniam  citatur  infra  in 

dere,  qnain  si  se  natnm  haboat.'  '  Navitas.' 

^  31agistri'\     Videndus  Festus    in  s  3Iagnificius'\    Agellius    lib.    xiii. 

'  Vici,'  Paulus  in  '  Magisterare,'  et  cap.  18.  citat  Catonem  de  falsis  png- 

inscriptio  ludorum  stecularium:  mag.  nis  contra  Thermiim  :  qua?  forte  ora- 

xviR.  et  MAG.  xvviR.     Bla^stri  a\u     tio  indicatiir   dimidiato  verbo 

tern,  vel  contra  omnia  Pauli  exeni-  g-na.  De  Catonisautem  nepote,  quern 

plaria,  scribendum  puto.  magnijicentius  pro  magnificius  dixisse 


FR  A  OMENTUM.  1027 

Cato  in  ea,  quam  scripsit gna, 

qiiis  homo  .....  aut  piilchrius  purgat 
aut  magtiijicius  :  nunc  magiiijicentius  dicimus,  cura  ma^^nijice 
ejus  positivus  sit:  at  nepos  ejus,  in  ea  (^uam  scripsii 
Tamen  ait,  cum  ^dilis  Curulis  esset,  MagiKB  Matvis  ludos 
mcigmjicetitiiis,  quam  alii,  fecit.  Magnificior  ^  quoque  idem 
deduxisse  videtur  a  munifice,  cum  dicamus  nunc  munificeritior, 
(juamvis  munificens  uon  sit  apud  7ios  in  usu.  Cato  in  ea, 
quam  scripsit,  id  .         .         .  jie/no  munificior 

Mediocriculo  [4]  usus  est  in 

ea  quam  dixit  Cato  in  consulatu  :  Ridibundum  magistratum 
geuere  9  pauculos  homines,  mediocriculum  exercitum  ob- 
vium  duel  Mutini  Titini  sacellum  fuit  in  Velis,'°  adversura 
mutum  Mustellinum  in  a.ng\portu  de  quo  aris  sublatis  bal- 
nearia  sunt/acta  domus.  CN.  Domiti.  Calvini,  cum  nian- 
sisset  ab  urbe  condita  ad  />;/ncipatum  Augusti  Cccsaris  in- 
violutum,  religioseque  et  sancte  cultum  fuisset,  ut  ex  Pontiji- 
cum  Ubris  manifestum  est,  itunc  hahet  adicu/am  ad  miliarium 
ab  u7-be  se's.tum  et  vicensimum,  dextra  \iajuxta  diverticu\um 
vice,  iibi  et  colitur,  et  mulieres  sacrijicant  in  ea  togis  prcctextis 
vla^<£."  Matrouce.  a  magistraiihwA  non  snnwwov ebantur,  ue 
pulsavi,  lie  co)itrecidLX\\e  viderentur,  neve  grar«V/iE  coucuteren- 
tur  :  ob  quam  etiam  cr/usam  ait  Verrius,  ?ieque  earurn  vitas 
sedentes  cum  uxoribus  de  essequo  '^  escendere  coactos  a 
magistratibus,  quod  communi  vehiculo  vehitur  vir  et  uxor. 
Minuitur''  populo  luctus  aedis  dedicatione  :  cum  Censores 


8  f.  Munificior. — 9  f.  gerere, — 10  f.  Veliis. — 11  f.  Velatce. — 12  f.  essedo. 


not.t: 

ait  Festiis,   meminit   xiii.    cap.   18.  alias  spectantes  exanimem,   Itictiim 

cum  inquit:  '  M.   Cato.    M.  F.  m.  n.  non  minmint.' Arnobiiis  lib.  v.  '  Quid 

vehcmcns     orator     fuit,     niiiltas(|iie  tempcrattis  faba;  alimoiiio  paiiis,  ciii 

ovationcs  ad   exenipium  avi  scriptas  rei    nonion   dedistis    castiis  P    nonne 

rtliqiiit.'  illiiis  lemporis  iniitatio   est,    quo  se 

••  IHinuiluy]  Plinius  lib.  ii.  cap.  18.  nunien  a  Cereris  fruge  violentia  mo;- 

de   apib.   njortiio    rege  :   '  Siibtralii-  roris  abstinuit  f 
tiir,'    inquit,   '  deducta  niuititutliue  : 


1028  SEXTI    POMPEII    FESTI 

lustrum  condiderunt :  cum  votum  publice  susceptum  sol- 
vitur  :  privatis  autcni,  cum  liberi  nati  sunt:  cum  honos  in 
familia  venit,  cum  parens  aut  liberi,  aut  vir,  aut  frater  ab 
hoste  captus  domum  redit,  cum  desponsa  est :  cum  pro- 
priore  quis  cognatione  quam  his/'  qui  lugetur,  natus  est: 
cum  in  casto  Cereris  e/'  omnique  gratulationi.'+    Maxiraae 
dignationis  Flamen  Dialis  est  inter  quindecim  Flamines,  et 
cum  cetera '5  discrimina  majestatis  suae  habeant,  minimae 
habetur  Pomonalis,  quod  Pomona  levissimo  fructui  agro- 
rum  proesidet  pomis.     Mundus,  ut  ait  Capito  Ateius  in 
L.  VII.  Pontificali,  ter  in  anno  patere  solet,  diebus  his: 
postridie  Volcanali,' et  ante  diem  vi.    Id.  Nov.  qui  quid 
ita  dicatur  sic  [5]  refert  Calo  in  commentariis  juris  civilis: 
Mundo   nomen   impositum   est   ab  eo  mundo,  qui  supra 
nos  est :  forma  enim  ejus  est,  ut  ex  his  qui  intravere  cog- 
noscere   potuit,'^    assimilis    illa?.'7     ejus    inferiorem  par- 
tem veluti  consecratam  Dis  Manibus  clausam  omni  tem- 
pore, nisi  his  diebus  qui  supra  scripti  sunt,  majores  cen- 
suerunt  :   quos  dies    etiam    religiosos  judicaverunt  ea  de 
causa,  quod  quo  tempore  ea  quae  occulte  et  abdita  ea  ** 
religionis  Deorum  Manium  cssent,  veluti  in  lucem  quan- 
dam  adducerentur,  et  patefierent,  nihil  eo  tempore  in  rep. 
geri   voluerunt :  itaque    per  eos  dies  non  cum  hoste  ma- 
nus    conserebant,     non     exercitus    scribebatur,    non    co- 
mitia  habeba»i,    non  aliud    quicquam   in  rep.   nisi   quod 
ultima  necessitas  admonebat,   administrabatur.      Mos  est 
institutum  puix'\\m\\    id    est,  memoria  veterum  pertinens 
maxime  ad  religioiies  t£gr?woniasque  antiquorum.     Milium 


13  f.  is.— 14  f.  Hone.— 15  f.  certa.—\6  f.  polui.—\l  f.  ?7/i.— 18.    f.  occulta: 
et  abdita:. 

NOT^ 

'  Post  verbuin  Volcanalia,  adden-  leius  apolog.  i.  '  Qnoniam,  ut  res  est, 

dum   ex   Pauli   epitoma,   a.  d.    ter-  niajiis  piaculnni  decernis    speculum 

than   Non.    Oct.     Macrobius    lib.   i.  pliilosoplio,    quam    profano    Cereris 

cap.  16.    Plutarch,  in  Romulo.  Apu-  nnuidiun  videre.' 


FRAGMENTU^f.  1029 

quidam  putant  cepisse  nomen  a  maxima  nummorum  sum- 
ma,  qua?  est  raille,  quod  ali  '9  Graecas  stiipis  judicant  esse, 
cum  id  illi  xeyxpov  vocent ;  tam  hercules,  quam  panicum, 
ju.:Ajv»)y.  Municipalia  sacra  vocantur,  quee  ab  initio  habue- 
runt  ante  civitatem  Romanam  acceptam,  quae  observare 
eosvoluerunt  Pontifices,  et  eo  more  facere,  quo  affuissent  ^° 
antiquitus.  Minora  templa  fiunt  ab  Auguribus  cum  loca 
aliqua  tabulis,  aut  linteis  saspiuntur,  ne  uno  amplius  ostio 
pateant,  certis  verbis  definita  :  itaque  templura  est  locus  ita 
effiitus,  aut  ita  septus,  ut  ea  una  parte  pateat,  angulusque 
affixus '  habeat  ad  terram.  Manalis  fons  appellatur  ab 
Auguribus  puteus  perennis,  neque  tamen  spiciendius  ^  vide- 
tur,  quia  flumen  id  spiciatur,  quod  sua  sponte  in  amnem 
influat.  Manes  Di  ab  Auguribus  invocantur,  quod  i  per 
omnia  aetheri  [6]  terrenaeque '  manare  credmitur.  Idem,  Dii 
s?/peri  atque  inferi  dicebuntur :  quos  ideo  invocabant  Augures, 
quod  hi  existimabantur  favere  vifce  hominum.  Munm,  ait 
Verrius,  dicitur  administratio  reip.  (public^',)''-  item  mogistra- 
tns,  ant  prcefecturse,  inperi,  provincice :  cum  mu/titudinis  uni- 
versdd  consensu,  atque  legitimis  in  unum  conveuientis  populi 
comit//.s  a/icui  mandatur  per  suffragia,  ut  capere  earn  possit 
jussu  pnpuli  demandatam  :  certove  ex  tempore  ex  Jide  sua;  et 
cerium  usque  at^  tempus  adm'uiistrare.  Monstra  dicuntur 
?iaiutse  modum  egredieutia:  ut  serpens  cum  pedib.  avis  cum 
qm\ttuor  a/is:  Jwmo  cum  duobus  capitib.  jecur  cum  iWsiabuit 
in  coqueudo.  Muta  exta  dicuntur,  quibus  nihil  divinationis, 
aut  responsi  elicitur :  ut  contra  dicuntur  rtJjutoria,  quai  cer- 
ium aliquid  eventurum  indicant,  aut  ab  incendio  ut  caveamiis, 
aut  a  veneno,  taliq.  re  cerium  aliquid,  manijeslumq.  instare 
periculum  portendunf,  aut  indicant  finium  diminutionem. 
Minora,  ilemq.  mojora  auspicia/quaj  dicantur,  docet  Messala  ; 
nam  majora  Consulum,  Prcetorum,  Censorumq.  did  ait ;  re- 
liquorum  minora  :  cum  illi  majores ;  hi  autem  7ninorcs  magis- 


19  f.  alii. — 20  f.  adsuessent , —  1  f.  aii^ulusijue  adjixos. — 2.  f.  Sf)iciendus, —  3  f. 
terrenaque. — 4  (  ). — 5  f.  ad. 


L030 


SEXTl    POMPEII    FESTJ 


tratus  dic^  consueverint.  Mensa  ^  in  aedibiis  sacris  ararum 
vicem  obtiiient,  quia  legibus  eariira  omnium  sacra  quoque  men- 
scE  sunt:  ut  velut  in  ararum,  vel  in pulvinaris  loco  sint :  pri- 
vati  quoq.  in  primis  ^  ipsis  locis  habere  solent,  ubi  sacras  7 
habituri  sint,  cujus  modi  est  parentatio,  non  sacrific/////* 

magno  cr  .  .  •  tenebat  aram 
.  [7]  Milk  urbium  popuhis  stetit  pro 
regno  dixisse  ait  .  .  .  Veranius  in  libro  quern 
inscripsit  priscarum  t'ocum,  quod  ei  summaj  videatur  origi- 
nem  dedisse,  ac  causam  Greecus  sernio,  ;)^iXja?  et  ;)(^jXia8ej.  eo 
autem  non  omnes  iiti.  Mutas  literas '  et  sewivocales  sokbant 
antiqui  duplicare  scribendo,  aut  legeiido,  et  ila  ait  Ennium 
sc7'ipsisse,  in  eo  quern  de  ...         a  quo  muta  du- 

plicata  sit  primum.  Manumitti"'  dicebatur  ser.  sacrorum 
causa,  cum  dominus  ejus  tenens  modo  caput,  modo  membrum 
aliud  ejusdem  servi,  it  a  edicite  ^  hunc  hominem  liberum  esse 
vole :  ac  pro  eo  auri  kx  pari,  probi,  profani  mei  snlvo,  ut  pri- 
usquani  digrediar,  efficiatur  juris  sui :  dum  9  his  servuni  verbis 
e  manu  hominem  liberum  mittebat.'°  Mosculis  Cafo  pro 
^3LY\is  (qui)  ^^  moribus  dixit  in  ea  quam  scripsit 


6  f.  privis.—7  f.  sacra.— 8  f.  edicit  Ego.— 9  f.  <«m.— 10  f.  emittebat.~l\  (  ). 


NOTjE 


^  MenscB,  ^c]  Vano  lib.  v.  renim 
diviiiarnm  apud  Macrobium  lib.  iii. 
cap.  2.  dicit  aras  primum  ansas  dic- 
tas  :  quod  esset  iiecessarium  a  sacri- 
ficantibus  eas  tenei i.  Inde  Viigilius  : 
•Talib.  orabat  dictis,  arasque  tene- 
bat:' baeic  ail  fragiiientuiii  ' tene- 
bat araui  .  .  .  . ' 

'  Mutas  literas]  Festus  in  *  Soli- 
tauiilia.'  Quam  consnetudineni,  in- 
quit,  Enniiis  nintavisse  feitur,  iitpote 
GracHs  Graeco  more  nsus,  quod  illi 
apque  scribentes  ac  legentes  duplica- 
bant  iiintas  et  semivocales. 

"'  Manumiiti]  Hanc  maniiraissionis 
forimilam,  verbis  quibus  erat  concep- 


ta,  in  editions  Augustiniana  omissis 
aliis,  aliis  Inxatismale  acceptam,  suae 
nos  integritati,  nisi  fallimnr,  restitui- 
nius.  Festus  in 'Purl,'  '  Puri,' inquit, 
'  probi,  profani,  sui  auri  dicitur  in 
mauniissione  sacrorum  causa:  ex  qui- 
bus Puri  significat,  quod  in  nsu  spur- 
co  non  fuerit :  Probi  quod  recte  ex- 
coctum  purgatumque  sit.  Profani 
quod  sacrum  non  sit,  et  quod  omni 
religione  solntum  sit.  Sui,  quod  alie- 
num  non  sit.'  Legis  Manliae  de  vi- 
gesima  eoruni,  qui  manumitterentur, 
Livius  facit  mentionem  lib.  vii.  reii- 
qua  Paulusin  epitoma  suppeditavit. 


FRAGMENTUM.  1031 

Migrare  mensa"  quod  legih.  ejus 

sacra  esset,  jD/isqne  templi  posita,  'nKiuspkatam  apiid  an- 
tiquos  habeiwv,  cum  sequitur  sua  migrantem  pana.  Men- 
sas  aiunt  ^uidani  fiiisse  in  Inviis  poni  solitas,  qua,  sint  tri- 
riales  appellataj.  Meiite  capitis  dicitiir,  cum  mens  ex  ho- 
minis  potestate  ahiit :  et  idem  appellatur  demens,  qui 
(quod)  '^  de  sua  meute  decesserit,  et  a  niente  (mente) ''  abierit. 
Muuare  solem  tunc  solitos  esse  antiques  dicere  ait  Verrius, 
cum  solis  orientis  radii  splendorem  jacere  cap'xsseni,  atque 
idco  primum  diei  tempus,  mane  dictum,  quamvis  magis  addi- 
citur  '+  quod  marium  bonum  dicebant,  a  mane,  idem  a  mature  : 
quod  id  bonum  est,  quod  maturum  est,  unde  et  Matuta  dit/a 
quoque  videtur  Mater.  Mamertini°  appeMati  sunt  hac  de 
causa,  cum  de  toto  Samnio  [8]  gravis  incidisset  pestilentia, 
Sthennius  Mettius  ejus  gentis  princeps,  convocata  civiuni 
suorum  contione,  exposuit  se  vidisse  in  quiete  praecipien- 
tem  Apollinem,  ut,  si  vellent  eo  malo  libcrari,  Ver  sacrum 
voverent,  id  est,  quaecumque  vere  proximo  nata  essent,  im- 
molaturos  sibi :  quo  facto  levatis,  post  annum  vicensimum 
deinde  ejusdem  generis  incessit  pestilentia  :  rusum  itaque 
consultus  Apollo  respondit,  non  esse  persolutum  ab  his 
votum,  quod  homines  immolati  non  essent :  quos  si  expu- 
lissent,  certe  fore,  ut  ca  clade  liberarentur  :  itaque  i  jussi 
patria  decedere,  cum  in  parte  ea  SicilicB  consedissent,  quae, 
nunc  Tauricana  '^  dicitur,  forte  /fl^orantibus  bellonoro  Mes- 
sancnsibus  auxilio  vencrunt  ultro,  eosquc  ab  eo  liberarMw^ 
proviuciales,  quod  ob  wt^ritum  eorum,  ut  gratiam  rcferrent. 


12  (  ).— 13  (  ). — 14  f.  id  dicitur. — 15  f.  Taurominilana. 

NOTyE 

"    Migrare    mensii]     Mensas    Dea?  noni,  quap  Ciiris  est  appelbta  ;  sive 

f|ir<f  ill  triviis  coUretur,  sive  Diaiia>,  |)oliiis,ut  ait  in  '  Qnirites,'(|iiocl  in  cii- 

sive  Hecata-,  ])oiii  solitas,  qua' trivia-  liis  ci  Sabiiii  saciilicabant,   ciiiiales 

Icsiiule  appcllata-  sint,  l-esli  uliquiiP  sunt  nieiisa'  appellata-. 
indicant.      Idem    ait,     cnriales   dici  "  MamcrUni]    Vide   infia   in    '  Vcr 

iiienbaa,  in   qiiibus  iinniolabatur  Ju-  sacrum;'  et  IMiu.  lib.  iii.  cap.  13. 


1032  SEXTl    I'OMPEII    PESTI 

et  in  suum  corpus,  communionemq.  agrorum  invitarunt  eos, 
et  nomen  accepenint  iinnm,  ut  dicerentur  Mamcrtini,  quod, 
conjcctis  in  sortem  duodecim  Deorum  nominibiis,  Maraers 
forte  exierat :  qui  lingua  Oscorum  Mars  significatur :  cujus 
historiae  auctor  est  Alsius  libro  prinio  belli  Carthaginien- 
sis.  Murrata  potione  uses  antiques  indicioest,  quod  etiam 
nunc  ^diles  per  supplicationes  Diis  addunt  ad  pulvinaria, 
et  quod  xii.  tabulis  cavetur,  ne  mortuo  indatur,  ut  ait  Var- 
ro  in  antiquitatum  L.  i.  Muger  dici  solet  a  Castrensium  '^ 
hominibus,  quasi  mucosus  his,'^  qui  talis  male  ludit.  Mu- 
ri,'^p  est  quemadmodum  Veranius  docet,  ea  quae  fit  ex  sali 
sordido,  in  pila  pisato,  et  in  ollam  fictilem  conjecto,  ibique 
operto,  gypsatoque  et  in  furno  percocto,  cui  Virgines  Ves- 
tales  serra  ferrea  secto,  et  in  seriam  conjecto,  quae  est  intus 
in  aede  [9]  Vestae  in  penu  exteriore,  aquam  jugera,  vel  quam- 
libet  praeterquam  quae  per  fistulas  venit,  addent,''  atque  ea 
demum  in  sacrificiis  utuntur.  Mortuae  pecudis  corio  cal- 
ceos  auf  soleas  fieri  Flaminicis  nefas  habetur  .  .  .  sed 
aut  occisae  alioqui,  aut  immolata?,  quoniam  sua  morte  ex- 
tincta  omnia  funesta  sunt.  Me  pro  mihi  dicebant  antiqui, 
ut  Ennius,  cum  ait  L.  ii.  si  quid  me  fuerit  humanitus,  ut 
teneatis :  et  Lucilius  ;  Nunc  ad  te  redeo,  ut  quae  res  me 
impendet,  agatur.  Minorum  Pontificum  maximus  dicitur, 
qui  primus  in  id  collegium  venit:  item  minimus,  qui  novis- 
simus.  Malevoli  Mercurii  signum  erat  proxime  Janum ; 
qui  item  erat  in  Turdcllis  M  .  .  os,  malevoli  etiam  cog- 
nomine  appellabatur.  Malevoli  autem,  quod  in  nullius  ta- 
bernam  spectabat.  Malluvium  latnm,^°  in  commentarium  ' 
sacrorum,  significat  manus  qui^  lavet,  a  quo  malluviae  di- 


16  f.  Castrensihus.—  n  f.  m.— 18  f.  Muries.— 19  f.  aildnnl.— 20  datum  r.  c. 
— 1  f.  Commentario. — 2  f.  quid. 

p  Muri\  Ex  hoc  loco  Varro  apiid      pinsum,  ct  in  ollam  rndeni  fictilem 
Noninm  in  '  Sails  '  emendandus.  Mil      conjectnm,  &c. 
lies  fit  ex  sale,  quod  sal   sordidtim 


FRAGMENTUM.  1033 

cuntiir,  quibiis  maniis  sunt  lautae  perinde,  ut  quil)us  pedes, 
pelluviae.  Maximum  Prcetorem''  dici  putant  alii  eum,  qui 
maximi  iraperi  sit ;  alii,  quia  ^  aetatis  maximae  :  pro  coUegio 
quidem  Augurum  decretum  est,  quod  in  Salutis  aiigurio 
Praitores  majores  et  minores  appellantur ;  non  ad  astatem, 
sed  ad  vim  imperii  pertinere.  Mortis  causa  stipulatio  ex- 
istimatur  fieri,  ut  ait  Antistius  Labeo,  quae  ita  tit,  ut  mortc 
promissoris  confirnietur,  aut,  ut  quidam  dixerunt,  cujussti- 
pulationis  mors  fuit  causa.  Marspedis,  sive  sine  r  litera 
maspedis  imprecaticie  solita  vallium'^  quid  significet,  ne 
Messala  quidem  Augur  in  explanatione  auguriorum  repe- 
rire  se  potuisse  ait.  Majorem  consulem  L.  Caesar  putat 
dici  vel  eum,  penes  quem  fasces  sint,  vel  eum,  qui  prior 
factus  sit.  Praetorem  aulem  majorem,  Urbanum  :  minores 
[10]  ccteros.  Mend/V2<?w  dici  Verrius  putat  a  menle  ejus,  quam 
fe^ellit  fortuna,  vel  quod  precetur  quemque  ut  vitae  su^  medea- 
tiir  cibo.  Muter  Matuta,  manis,  mane,  matrimouium,  mater 
famili(E,  matertera,  matrices,  materia  dicta,  videntur,  ut  ait 
Verrius,  quia  sint  bona :  qualia  scilicet  sint,  quae  sunt  matura  : 
vel  potius  a  matre,  quae  est  originis  Grace,  ju-^^xvip.  Modo'^ 
quodam,  id  est,  ratione,  dicuntur  ista  omnia,  a  mudo  fit  com- 
modi/a5,  commodus,  commodat,  accommodidX,  modife,  modestiuf 
mode  ratio,  TnodiUcatio. 

Naenia^  est  carmen,  quod  infunere  laudandi  gratia  can/rt- 
iur  ad  tihiam  :  quod  vocabulum  Afrawms  in  Mdilerteris  posuil : 
Naniayji  autem  inter  exsequias  Ciiwiitabant :  snnt  qui  eo  verbo 


3  f.  qui. — 4  f.  in  prccntione  solitauriUum. 

NOTJE 

n  Maximum  Pralorem]  Livius    lib,  tione,  dicuntur  omnia  isla,  commoditax, 

VII.  '  Lex  vetiista  est,  priscisqiie    li-  ^-c.  ita  piito  fuisse  scriptiim  in  exem- 

leris  verbisque  scripta,  iit   cpii  I'raR-  piari. 

tor  maximus  sit,  I(iib.  Septeiiib.  cla-  ^Ncenia]    Glossariiim  :       '  Nacnia, 

viim  paiitrat.'    Vide  supra  in  '  Major  ^ttitci^ios  ojS^.'     Qux   in   fine  GiaMia 

cos  :'  et  Sueton.  in  Angusto,  de  Sain-  verba,  vfarov  et  Wjttj,  addita  sunt,  ea 

tis  annnrio.  in  exemplari  ita  plane  legunlur,  no- 

■■  Modo]  A  modo  quodam,  id  est,  rU'  turn  autem  viirrj  quid  sit. 


1034  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Jineni  Avonificari  credideruut.  Plautus  in  .  .  abi 
ergo  ....  Idem  Trucul.  Hiucnomini^ 
amanti  mea  hera  dixit  domi,  et  ap;<c?  tios  de  bonis  naniam 
esto.^  Quosdam  dicunt  velle  ideo  did  naniain  quo6  et '  voci 
simi/ior  querimoniajientium  sit:  quidam  aiunt  nsefiia;ductum 
nomen  ab  extremi  intestini  vocabu/o,  adqiiod probandum  testi- 
monio  utitiir  Plautus  ^  in  Bacchidib.  si  iibi  est  tnachseoem, 
ad  9  nobis  veniina  est  domi,  qua  quidem  ego  te  reddam,  ubi  me 
irritaveris,  conj'ossiorem  soricina  nania :  site  quod  extremam 
flendo  efferimus  earn  vocem,  querendoque,  nam  Graeci  vboltov 
extremum  dicunt;  site  quod  cAordaium  ultima  vyjtyj  dicitur, 
appellarunt  extremdcm  cantionis  vocem,  nceniam.  Nanice  Dece ' 
sacellum  ultra  portam  F iminalem  fuerat  [11]  dedicatum,nu?ic 
habet  tantum  aediculam. 

Navaii^  coi'ona  donatur,  qui  przmus  in  hostium  avem  ar- 
matus  transilierit :  cujusve  opera,  msiJiuve  navis  hostium  capta 
fuerit :  adeptus  est  eam  M.  Terentius  Varro,  bello  Piratico, 
donante  CN.  Fompeio  Magna.  Item  alii,  inter  quos  A.  AtiU 
lus  '°  bello  quod  gestum  est  contra  Nabin,  ut  scripinm  est  in 
cSLrmine  Saturnio,  quod  quidem  duces  ipsi  sunt  consueti  in 
tabellis  publice  ponere,  in  quo  r/ominabantur  qui  navali  corona 
donati  erant.  Neunquam ""  ponitur  pro  nuWditenus,  pro  nan 
ita :  et  non,  etiam  signijicat,  ut  nee.  Nefrendes  ^  dictos  asserit 
Q.  Mucins  Scaevola  arietes,  quod  dentibus  frendere  non  pos- 


5  f.  homini.—6  f.  mesto.—7  f.  ei.—S  f.  utuntur  Plautl—9  f.  cliara  at.— 10  f. 
Atilius. 

NOTJE 

'  Nanite  Dece]  Videndus  Augusti-  "  Neunquam]  Placidiis  in  Glossis : 

nus  de  Civitate  Dei  lib.  vi.  cap,  9.  '  Neunquam,  et  non  significat,  et  non 

"  Navali]    Altilius    Fortunatianus  ita,  et  non  adeo.' 

de  Satinnio  metro:  '  Apud   nostios  y  Nefrendes]    Terent.  Scaurus   de 

atitem  in  tabulis  antiqiiis,  quas  triuni-  Orthographia  :  '  Ne  pro  non,  antiqui 

pliaturi  duces  in  Capitolio  figebant,  posuere,    ut  nefrendes    porcos,    qui 

victoria-que  suae     titnlnm    Saturniis  sunt  sine  dentibus,  i.  qui  fabam  fren- 

versibiis  prosequebantur,  talia  reperi  dere     non    possiint.'       Placidus    in 

exempla,  e\  Regilli  tabula.     Duello  Glossis:  '  Nefrendem,  infantem  non- 

niagno  dirimendo,  regibus  subigen-  dum   dentatuu),   qui  frendere  cibum 

dis,' &c.  ijou  queatiufrangere.' 


FRAGiMENTUM.  1035 

slot.  Ateius  Capita,  infantes  esse  nondum  frendcntes,  id  est, 
frangenies,  Livius  in  Odi/ssea  veteri :  Qiiem  ego  npfrendem 
aim  lacleam  immulgens  opera  .  .  et  .  .  .  Pro 
nefrendibus  autem,  ut  antiqui  dicebanty  rienes  nunc  dicit  usus 
leceus  :  sunt  qui  nefrendes  did  patent  testiculos,  qnos  Lanii- 
vini appellant  nebr undines;  Graeci  vsppovg',  Pr(£nestini,nefrones. 
Necerim,  nee  eum.  Nemora,signiJicat  s^lvas  amoenas:  valet 
enini  idem,  ejus  ajitem  vocahuM  auctor  Homerus,  qui  dixit  in 
Jliade,  ev  v='|x=V  (tkibocu  s-kI  ts  \~iv  sfj^^aXs  dulixcav,  diibium  lion  est, 
quin  eum  designet  locum,  qui  campos  et  pascua  habeat : 
vi'/xoj  a  Grcccis  Ziot  to  voixoi;  elvai  hv  avTcJo  appcllatum.  Nemut, 
nisi  etiam  vel  nempe:  usus  est  Cato  de  potestate  7Vibunici," 
cum  ait  .  .  .  asrumnas.  Neminis  genitive  casu 
usus  est  Cato,  cum  dixit :  et  quis  diceret  cum  sit  neminis. 
Idem  de  magistratib.  vitio  creatis,  neminisq. 
Enniusin  Eiechtheo  lapideosunt  [12]  corde  mulli,  quos  non 
miseret  neminis.  Nemo  compositum  vidcturex  ne,  ethonio  : 
quod  confirmatur  magis,  quia  in  persona  semper  ponitur, 
nee  pluraliter  formari  solet,  quia  intelligitnr  pro  nullo. 
Neci  datus  proprie  dicitur,  qui  sine  volnere  interiectus  est 
ut  veneno,  ant  fame.  Necessarium  ait  esse  Opiiliis'^  Au- 
relius,  in  quo  non  sit  cessandum,  aut  sine  quo  vivi  non 
possit:  aut  sine  quo  non  bene  vivatur  :  aut  quod  non  possit 
prohiberi,  quin  fiat.  Necessari  sunt,  ut  Gallus  ^lius  ait, 
qui  aut  cognati,  aut  affines  sunt,  in  quos  necessaria  officia 
conferuntur  pra?ter  ceteros.  Ncglegens  dictus  est,  non  le- 
gens,  neque  dilectum  habens,  quid  facere  debeat,  omissa 
ratione  officii  sui.  Nee  conjunctionem  Grammatiei  fere 
dicunt  esse  disjunctivam,  ut  nee  legit,  nee  seribit,  eum  si 
diligentius  inspieiatur,  ut  fecit  Sinnius  Capito,  intelligi 
possit,  eam  positam  esse  ab  antiquis  pro  non,  ut  et  in  xii. 
est :  ast  ei  custos  nee  eseit  :^  item,  si  adorat  furto,  quod  nee 


11   f.  Tribunicia.—  \2  f,  Opilius. 

NOTyD 

»  A'cc]    Ncc  escit  9ciil)«>ndiiin   pro      ccbant,  et  siipercscit  pro  supcreriU 
nee  esit,  nam  cscit  pro  eril  antiqui  di- 


1036  SEXTI    POMPEII    FKSTI 

manifesfum  erit:  et  apud  Plautum  in  Fasmate :  ncc  rectesi 
illi  dixeris  :  et  Turpilium  in  Demetrio  :  nee  recte  dici  mihi, 
quod  jam  dudnm  audio.  Nee  unquam,  necunquam,  quem- 
quam.  Nequalia,  detrimenta.  Nequinont,  pro  nequeunt, 
ut  solinunt,  et  ferinunt,  pro  solent,  et  feriunt  dicebant  an- 
tiqui.  Livius  in  Odissia:  partim  errant,  neque  nunc" 
Graeciam  redire.  Nequitum  et  nequitur,  pro  non  posse 
dicebant,  ut  Pacuvius,  cum  ait :  Sed  cum  contendi  nequi- 
tum, ut  ''^  clam  tendenda  est  plaga.  Plautus  in  Satyrione  : 
rctrahi  nequitum,  quoquo  progressa  est  semel :  et  Cato  Ori- 
ginum  L.  i.  Fana  in  eo  loco  complura  fuere  :  ea  exaugura- 
vit,  prasterquam  quod  Termino  fanum  fuit;  id  nequitum 
exaugurari.  Nequiquam  significare  [13]  idem  pro  frustra, 
plurirais  auctorum  exemplis  raanifestum  est.  Nectere,  ligare 
significat,  et  est  apud  plurimos  auctores  frequens,  quin 
etiam  in  commentario  sacrorum  usurpatur  hoc  modo.  Pon- 
tifex  minor  ex  stramentis  naturas  '^  nectito,  id  est,  funicu- 
los  facito,  quibus  sues  annectantur.  Nectar  Graece  signi- 
ficat Deorum  potionem.  Unde  Virgilius  ait:  Stipant  et 
dulci  distendunt  nectare  cellas  ;  item  Lucretius  L.  ii.  Et 
nardi  floreni,  nectar  qui  floribus''^  halet.  Non  pridem, 
seque,  et  recte,  et  frequenter  dicitur,  ac  jampridem,  quam- 
pridem.  Nequam  aurum  est,  auris  quod  vis  vehementius 
ambit,  hoc  versu  Lucili  significari  ait  Sinnius  Capito,  ne- 
quam esse  aurum  quod  auris  laedat;  vel  pondere  inaurium, 
cum  mollissima  pars  auris  inciditur;  vel  ex  auro  intelligi 
pecuniam,  cujus  respectu,  et  nimia  cupiditate  homines  ad 
peccandum  adduci.  Nee  mulieri,  nee  gremio  credi  opor- 
tere  :  proverbium  est,  quod  et  ilia  incerti  et  levis  animi  est, 
et  plerumque  in  gremio  posita,  cum  in  oblivionem  venerunt 
pro  '7  exsurgentium,  procidunt.  Nexum  est,  ut  ait  Gallus 
^lius,  quodcumque  per  aes  et  libram  geritur  idque  necti 
dicitur :  quo  in  genere  sunt  haec,  testamenti  factio,  nexi 
dando,'^  nexi  liberanto.'^     Nervum  appellamus  etiam  fer- 


13  f.  nequinont — 14  f.  <u»n.— 15  f.  napuras.— 16  f.  naribus.— 17  f.  vropere. 
—18  f.  datio.— 19  f.  liberatio. 


FRAGMENTUM.  1037 

reum  vinculum,  quo  pedes  impediuntur.  quanquam  Plautus 
eo  etiam  cervices  vinciri  ait :  perfidiose  captns  eo  epol  ^° 
nemo  cervices  probat.  Nexum  aes,  apud  antiquos  diceba- 
tur  pecunia,  quas  per  nexum  obligatur.  Negumate  in  car- 
mine c  n.  Marci  vatis,  significat,  negate :  cum  ait :  quam- 
vis  movcntium  duonum  negumate.  Negritu  in  auguriis  signi- 
ficat aegritudo.  Nebulo  dictus  est,  ut  ait  ^lius  Stilo,  qui  non 
pluris  est,  quam  nebula,  aut  quam  non  facile  perspici  pos- 
sit,  qualis  sit;  nequam,  nugator.  [14]  Negibundum  •iintirjui 
pro  yiegantem  dixerimt.     Cato  in  ea,  quam  scripsit 

negibundus         ....         Neuti- 
quam^pro  nitllo  rnodo  did,  testis  est  ...         cum 

ait :  Sed  mihi  neutiquam  cor  consentit,  cum  ocu\or.  aspects. 
Cice.  Judissoliibiles  quidem  esse  nou  potestis,  neutiquam  tamen 
dissoltetnini.  Nepos,^  luxuriosus  a  Tuscis  dicitur :  nam  nepo- 
tes  sunt  luxuriosa,  vita  homines  appellati ;  quod  non  magis  his 
res  sua  fdmiMaris  curce  est,  quam  iis,  quibus  pater  avusque 
vivunt :  quod  nomen  ductum  ab  eo,  qvod  natus  post  patri  sit, 
quam  filius.  Quidam,  inter  quos  Jristarchus  interpies  Ho- 
meri,  Grcccum  esse  volunt,  ad  quod  tsoIcti  vsn6h<r(nv  Iro/jw-rj,  offe- 
runt  ex  ApoUonio.  Nephasii  "^  dies  notabantur  N  litera 
quod  iis  nephas  est  Pratori  aput '  quem  lege  agitur,  fori  tria 
verba,  do,  dico,  addico.  Nep.  tiota  designari  solent  qui  ne- 
phasti  priores  sunt,  quorum  pars  anterior  fas  :  his  servi  libe- 
rati  sunt,  delectus  habentur,  exercitus  scribnniviv,  et  in  provin- 
cias  ire  licet,  sacra  quoque  instituta  fiunt,  et  vota  nuncupata 
solvi,  et  sedes  sacrari,  solott.  Nepa  Jfrornm  lingua  sidus, 
quod  dicitur  a  nostris  cancer,  vet  ut  quidam  volunt  scorpios. 


20  f.  adepol, — 1  f.  apud, 

*  Neutiquam]  Hie  idem  versus  ci-  i)OS,  luxuriosus.' 

tatur  a  Cicerone,  sine  poiita;  tamen  "=  Ncpliasti]  Nefasti  in  velere  Ka- 

nomine,  in  Academicis.  Ciceronis  an-  lendario  N  litera  indicantur,  «t  kkr. 

teni  locus  qui  adducitur  a  Festo,  ex-  voi.k.  n.  xv.  km.,  jun.     Ncfasii  au- 

tatin  lib.  de  Universitale.  tem  priorcs  liac  nota   significantur. 

>»  A>;wa]  PlaciduH  in  Glossis:  '  Ne-  n.  i'. 


1038  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Plautus  in  Casiria,  Recessim  dabo  me  ad  parietem,  \m\i^hor 
nepain.  Nepus,  nonpurus.  Nesi  ^  pro  sine  positum  est  in  lege 
dedkationis  urce  Dianse  Aventinens/s.  Nauleam  ait  Opilins 
Aurelius,  herha;  genus  esse  granis  nigris,  qua  coriarii  utuntur, 
cujus  videri  a  nausea  ductum  nomen,  quia  nauseam  facit,  per- 
mutatione  T  et  S  literarum  intermet/i'a  antiquis  comueta. 
Plautus  in  Artemone :  Unguentuni  quod  narihus  wwlionum 
nauteatn  fecisset  .  .  [15]  .  .  lem  atque  aroma- 
tum.  Idem  CurcuUone :  Nam  odor  ?mguentum  omnium  prre 
tuo  nautea  est.  In  Casino :  ei  pro  scorto  &\\^ponet}ir  Jiircus 
unctus  nautea.  Labeo  ^  in  coraraen^cfr?o  juris  pontificii  ait, 
nauteam  rw^idum  quiddam  esse,  quo  Pontijicum  vestimenta 
quadam  colorant.  Nationein,  item  apud  antiquos,  natum, 
CmciuSy  genus  hominum,  qui  nan  aliunde  venerunt,  sed  ibi  nati 
sunt,  significare  ait :  qui  et  ?«ationem  ait  non  tantum  univer- 
sim  de  ommhxxs,  set^  e^  de  singularibus  quoque  hominibxxs 
sejunctiw  did  solere.  Siwiius  autem  Capito,  omnia  fere  ge- 
nera hominum  per  nationes  dividi,  ut  Cures  Sabiuos  Ilerriicos, 
JEquos,  item  Volscos.  In  pecorib.  quoque  bonus  proventus 
fetur(S,  bona  natio  dicitur.  Nautiorum  fwnilia  a  Trojanis  ori" 
undo  est :  namfuit  eorura  princeps  Nautes,  qui  Romam  detu- 
lit  simulacrum  aaneum  Minerva,  cui  postea  Nautii  .sflcrzficare 
soliti  sunt.  Unde  ipsa  quoque  Dea  Nautia  ■uocabatur^  de 
causfl.  j4/ii  quod  duce  Naute  acciti  conductiq.  a  Brutiis 
milites  fuerint  ad  Me.ssanara  oppugna?/c?a»/,  contra  quos  a 
Senatu  sit  missus  L.  Cajcilius  Metellus :  qui  cum  ab  illis  iu" 
ife;-fectus  esset,  missi  ad  eosfuerunt  expostu latum  de  foedere 
violate  legati  ,         .         .  us,  P.  Veturius,  qui  cum 


2  f.  serf. — 3  f.  A  liac  triiim  enim  literarum  spatium  in  exeniplari  reiictum 
est. 

NOTyE 

<•  Nesi]  Lex  dedicationis  arae  Dia-  arae.  dianae.  svnt.  in.  aventino 

iiac  Aveniinensis,  de  qua  iiic  Festus,  monte.  dictae. 

extat  in  scheJis  veteruin  inscriptio-  ^  Labeo]   Anti8tius  Labeo  in  Com- 

num,  in  quibus  est :  cetervm.  leges  nientario  juris  Pontificii  citatur  infra 

HVIC.  ARAE.    EAEDEM.    SVNTO.    QVAE       in  '  SpurCUm.' 


FRAGMENTUM.  1009 

uliquantisper,  oh  refectionem  corpor/s  in  oppklo  (juodam  inse- 
dissent,  Brutii,  quibus  fvcdus  tunc  cum  llomanis  erat,  bello 
statim  eo  destitenmt :  inde  a  priacipe  Naute,f(uitilia  Nautia 
appellata  est.  Nati;<fl^/o,  dicebatur  iiegotiatio :  et  Natina' 
tores  ex  eo,  seditiosi,  negotia  gerentes.     M.  Cato  in 

^/anultii  Macedoniae,  [16]  Etruriam,  Samnites,  Luca- 
nos,  inter  se  natinari,  atque  factiones  esse.  Naccse  appel- 
lantur  vulgo  fullones,  ut  ait  Curiatius,  quod  nauci  non  sint, 
id  quod  est  nullius  preti.  Idem  sentit  et  Cincius :  quidam 
aiunt,  quod  omnia  fere  opera  ex  lana,  nacae  dicantur  a 
Gra3cis.  Naucum-i^  ait  Ateius  Philologus  poni  pro  nugis. 
Cincius,  quod  in  oleae  nucis,  quod  intus  sit.  JElius  Stilo 
omnium  reium  putaraen.  Glosseraatorum  autem  scriptores, 
fabab  grani  quod  haereat  in  fabnlo.^  Quidam  ex  Graeco  vet) 
xa.)  ovxh  levem  hominem  significari.  Quidam  nucis  juglan- 
dis,  quara  Verrius  jugulandam  ^  vocat,  medium  velut  dis- 
sepimentum.  Plautus  in  parasito  pigro  :  ambo  magna  laude 
lauti,  postremo  ambo  sunius  non  nauci :  item  in  Mostella- 
ria :  Quod  id  esse  dicam  verbum  nauci,  nescio  :  et  in  Tru- 
culento :  Amas  hominem  non  nauci :  et  Naevius  (et)  7  in  Tu- 
nicularia.  Ejus  noctem  nauco  ducere.  Sed  Ennius,  illuc  ^ 
est  nugator  nihili  non  nauci  liomo.  Nares  appellari  putant, 
quod  per  ca  nasi  foramina  odoris  cujusque  nari  flamus.9 
Narica  est  genus  piscis  minuti.  Plautus :  Muriaticam  au- 
tem video  in  vasis  stagneis  naricam  bonam  et  canutam  et 
taguma  quinas  factas  conchas  piscinarias.  Nancitor  in 
XII.  nactus  erit,  praeno '°  erit.  Item  in  fcjedcre  Latino: 
pecuniam  quis  "  nancitor,  habeto  :  et  si  quid  pignoris  nas- 
ciscitur,'^  sibi  habeto.  Nare  a  nave  ductum  Cornificius 
ait,  quod  aqua  feratur  natans,  ut  avis.''  Ennius  L.  vii. 
alter  nare  cupit,  alter  pugnare  paratust.  Plautus  in  Aulu- 
laria.  Quasi  pueri,  qui  nare  discunt,  scirpea  induitur  ra- 
tis :  natare  igitur  est,  sajpius  nare,  ut  dictitare,  factitare. 
Navus,  celer,  ac  strenuus,  a  naviura  velocitate  videtur  dic- 


4  f.  Xnuci.—r)  f./nlxc  hilo.—  G  i.juf:;lainUim.—l  (  ) — 8  f.  j7<jc.— 9  i.fiamus. 
— 10  i.j)Tadatu3.—  \i  i.qui.—\2  i.  nancitor.— Vi  f.  navis. 


1040  SEXTI    POMPEII    PESTI 

tus.  [17]  Ennius  L.  vi.  Navus  repertushomo  Graio  patre 
Graius  homo  rex  :  et  L.  xvi.  Navorutn  iraperium  seivare 
est  insuperantum.  Plautus  in  Frivolaria.  Nave  agere 
oportet,  quod  agas,  non  ductarier.  Navalis  ^  scriba,  qui  in 
nave  apparebat,  inter  aliud  genus  scribarum  rainimEe  digni- 
tatis habebatur,  quod  periculis  quoque  ejus  ministerium 
esse  '*  objectum.  Plautus :  non  ego  te  novi  navalis  scriba 
columbari  impudens :  sive  quod  columbaria  in  nave  appel- 
lantur  ea,  quibus  rem  geminent'^  sive  quod  columbariorum 
quaestus  temerarius  incertusque.  Nassiterna  est  genus 
vasis  aquari  ansati,  et  patentis,  quale  est  quo  equi  perfundi 
solent.  Plautus  in  Bacchidib.  haec  quis  '^  evocat  cum  nas- 
siterna, et  cum  aqua  istum  impurissimum  ?  et  in  Nervola- 
ria.  Ecquis  hue  efFert  nassiternam  cum  aqua  sine  suffra- 
gio  ?  et  Cato  in  ea  oratione,  quam  composuit  in  Q.  Sulpi- 
cium.  Quoties  vidi  truilos  nassiternas  perfusos '^  aqualis 
matellas  sine  ansis.  Nassa  est  piscatoria  '^  vasi  '9  ge- 
nus, quo  cum  intravit  piscis,  exire  non  potest.  Plautus : 
Nunquam  hercule  ex  ista  nassa  hodie  ego  escam  petam. 
Napuras  nectito,  cum  dixit  Pontifex,  funiculi  ex  stra- 
mentis  fiunt.  Naustibulum  vocabant  antiqui  vas  alvei  si- 
mile vide  ^°  a  navis  similitudine.  Navia  est  uno  ligno  ex- 
culpto,  ut  navis,  quo  utuntur  alveo  in  vinderaia  :  ficus  quo- 
que in  comitio  appellatur  Navia  ab  Attio  Navio  augure. 
Nam  cum  Tarquinius  Priscus  institutas  trib.  a  Romulo 
mutare  vellet,  deterrereturque  ab  Attio  per  augurium,  ut 
eluderet  ejus  prudentiam,  interrogavit  eum,  an  fieri  possit 
id,  quod  animo  proposuisset  suo ;  cui  illo '  permittente 
augurio  cum  respondisset  effici  posse  ;  jussit  Rex  cotem,  ac 
[18]  novaculam  prq/ez-n  qua  prolala,  ititerrogatua  augur  an 


14  {.  esset. — 15  f.  retni  emicant. — 16  f.  Ecquis. — 17  {.pertusos. — 18  f.  pisca- 
torii. — 19  f,  vasis. — 20  t".  videlicet. — 1  f.  ille. 

NOTiC 

^  Navalis]    Quid   si  remi  eminent     veterem  scripturam  propius  accede- 
scribamus,  pro  remi  emicanl  ?  certe  ad      iiius,  qiije  est,  rem  geminent. 


FRAGMENTUM.  104J 

COS  \\\n.  posset  j)ra:cidi,  respondissetque posse  :  wo'yflculamsubito 
pracidit :  quofado  statini  Naviumex  eo,  Tarqui;</o  nihil auso 
contra  amplius  J'acere,  noxiiciilam  illam  ac  colem  sub  locum 
co//secratuin,  deiodijussisse  :  etjicum  ab  eo  satam  ibi  esse  in- 
tra id  spatiuin  loci,  qui  conteMus  fine  sacro  sit:  eamqiie  si 
quando  arescere  contigisset,  subseri,  swmiqiie  ex  ea  surculos 
jiississe :  quo  facto,  tautos  intra  temporis  tractus,  cum  alia  in 
eo  loco  complurcs  ficus  enatcc  essent,  atque  ea,  evulsae  deinde 
de  sacro  illo  loco  radicitus  removeren^M/- ;  omnes  qua  inibi  tunc 
temporis  erant,  ficura  prater  unam  illam,  ejectasfuisse,  admo- 
nitu  fatali,  ac  jussu  in  primis  a?'uspicum,  et  divin/s  etiam 
responsis  promittentibus  quandiu  ea  viveret,  Mhertaton  populi 
R.  incolumem  mansuram,  ideoque  coli  et  subseri  ex  illo  tem- 
j)ore  captam.  Nauscit  cum  granum  faba  se  aperit  jiascendi 
gratia,  quod  uon  sit  dissimile  navis  forma.  Aar2tas  secun- 
dum incorruptam  consnetudinem  dictos,  quos  nunc  nos  nautas 
dicimus,  testis  est  Cato  in  ea,  quam  scripsit,  cum  in  Hispaniam 
proficiscereiuY,  cum  ait:  Navitae  quod secum portaveranl  vinum 
atque  oleum,  wsus  tantum  eo  sum.  Naviam  sylvam  vocitatam 
extra  ?/riem  ad  miliarium  </?<« ;tum,  quod  lUsidxiicwjusdam  ibi 
domus  fuerit,  a  quo  nemora  Nasvia^  appellata  etiam  fuisse, 
Verrius  ait :  quam  opprobrii  loco  objici  ab  antiquis  solere, 
quod  in  ea  morari  adsuessent  perditi  ac  nequam  /amines,  tes- 
tis est  M.  QdLto  in  ea,  quam  scripsit  in  M.  Caelium  si  se  ap- 
^eWdLvisset.  Orsus  iter  eram  a  porta  Naevia,  atque  exinde  in 
nemora  Navia  [19]  a  domo  procul  Navia.  Unde  dicunt  prover- 
hium  natum  esse,  a  domo  Navia,  quod  refertur  a  Ver/io.  Nu- 
dius  tertius  tidetur  composiium  ex  nunc  et  die  tertio  .  N  .  . 
dicuntur  in  agro  quos  .  .  alio  nomine  appell3.nt  a 
par^e  totum,  significantes  quasi  inde  appelhxii  sint 

dicantur  pa        ....      ^    diciim 
caelum  cdcvum         .  .  .         «?icatur  dam 

Nuptam  novam,  spousam  (ul  etiam  mulieres  quibus  in  nuptiis 

NOTyE 

e  Quod  sequitnr  fragmentiim  .  .  .     'caviini  a  cliao,  nnde  omnia  oita,  ct 
tnr  caelum  ca  . ..  quo  pertiueat,  igno-      a  cavo  caelum  dictum." 
ro.     Varro  lib.  i.  de  Ling.  Lat.  ait, 

Delph.  el  Var.  Clas.  Pomp.  Fest.  3  U 


h)4'2  SEXTl    POMPEII    FESTI 

ntiintur,  promttxc  ab  eadem  causa  hoc  est  a  )iuhendo  divtni- 
tur)'-  a]i(\m  appellatam  esse  volunt :  nee  defuerunt  tanien  qui 
(Wcerent,  sic  oppellatam,  ab  co  ([uod  veocv  vuju-^jjy  Grccci  novnm 
nuptam  voceut :  alii  quod  a^jpellat  n^orem  wov  Homenis, 
loquendi  quadam  consuetudi>/e,  qiKz  est  antiqua  Gracorniu, 
cum  ait :  1^  onrli^g  7«»V  ""O"  avSgoJy  al^i/^riTuoov.  Numere,  et 
jiuniero^  dicitur,  sed numere sunt, videiyir  esse prasent is  tempo- 
ris,  et  prorsiis  a/ienum  numero  fnerunt,  quod  de  praterito 
usurpalur,  site  eo  ordine  usurparunt  antiqui  quadam  consue- 
tudine  loquendi,  qua  sokbant  proferre  verba  ejusmodi :  sive 
certafine  extremarum  vocalxwrn,  quemadmodum  videtur  insuis 
scriptis  usus  Pompeius  Sextus,  apud  quem  reperitur  extreme. 
syllaba  voca^/ri  casus  producta,  et  ejusdem  casus  eadem  cor- 
repta,  terminataque  in  e,  temporis  praesentis.  Numero  aiitem 
dixisse  antiques,  nimium  quodsignificare,  ait  Sinnius  Capito  ; 
esse  enira  ita  locutum  .  .  u :  vos  estis  minime 

nisi  numero  perbiterint,  nisi  cito  .  .  id 
est^niminm.  si  isso,'  qui  exeam  [20]  numero  estis  mortui,  hoc 
exemplo,  ut  pingeretis,  id  est,  cur  cito  mortui  estis  ?  Item 
in  Nelei.  Nunquam  numero  matri  faciemus  volui.'^  Idem^ 
est,  nunquam  nimium  faciemus.  Apud  Neevium.  Nemi- 
nem  vidi,  qui  numero  sciret,  quique  scit,  id  est,  opus,  id 
est,  nimium  sciret.  An  Panurgus  Antonius  hajc  ait  nume- 
ro nimium  cito  '?  celeriter  nimium  :  uL  Plautus  in  Casina : 
Ere  mi?  quid  vis,  mea  anciila?  nimium  saepius  numero 
dicis,  nimium  cito.  Attius  in  Q^nomao  :  Ego  ut  essem 
affinis  tibi,  non  ut  te  extinguerem,  tuam  peti  gnatam,  nu- 
mero te  cxpurgat  timor.  Afranius  in  Suspecta:  Per  falsum 
et  abste  creditum  numero  nimis :  celeriter.  Caecilius  in 
^thinne  \^  Ei  peri,  quid  ita?  numero  :  venit  fuce^  domum. 
Afranius  in  Simulante:  E^  raisera  numero,  ac  ne  quicquam 


2  ( ).— 3  f.  cilo.—X  f.  volup.—^  f.  id.—G.  {.JEthrionc.—7  f.fuge.—S  f.  Ei. 

mOTJE 

''  Numero]  Turpilius   in    Demetrio     niero  quemquani  vidi  facere,  quatn 
apuij  Noniuin  ;  '  Nunquam  nimis  nu-      facto  opus  est.' 


FRAGMENTUM.  1043 

egi  gratias.  Numera  Senatiim  ait  quivis  Senator  consuli, 
cum  impcdimento  viilt  esse  quo  minus  laciat.  S.  C.  postu- 
latque  ut  aut  res,  quaj  afferuntur,^  dividantur ;  aut  singuli 
consulantur :  aut  si  tot  non  sint  Scnatores,  quo  numero 
liceat  prasscribi '°  S.  C.  Nupta  verba  dicebantur  ab  anti- 
quis,  quae  virginera  dicere  non  liccbat,  ut  Plautus  in  Dys- 
colo  :  Virgo  sum  ;  nondum  didici  nupta  verba  dicere.  Nup- 
tias  dictas  esse  ait  Santra  ab  eo,  quod  nymphaja  dixerunt 
Graeci  antiqui  yajU.ov,  inde  novam  nuptam  ve«v  vu|U,(f>]v.  Cor- 
nificius,  quod  nova  petantur  conjugia.  Curiatius,  quod 
nova  ratio"  fiat,  ^lius  et  Cincius,  quia  flammeo  caput 
nubentis  obvolvatur,  quod  antiqui  obnubere  vocarint  '^  ob 
quam  causam  legem  quoque  Parenstam '' '  jubere  caput 
ejus  obnubere,  qui  parentem  necavisset,  quod  est  obvol- 
vere.  Numerius  pronomen  nunquam  ante  fuisse  in  patricia 
familia  dicitur,  quamvis  '*  Fabius,  qui  [21]  unus  post  sex  et 
trecentos  ab  Etruscis  interfectos  superfuit,  inductis  '^  mag- 
nitudine  divitiarum,  uxorem  duxit  Otacili  Maleventani,  ut 
turn  dicebantur,  filiam,  ea  conditione,  ut  qui  primus  natus 
esset,  pronomine  avi  materni,  Numerius  appellaretur.  Non 
omnibus  dormio ;  proverbium  natum  a  Cipio  quodam,  qui 
Pararliencon  dictus  est,  quod  simularet  dormientem,  quo 
impunitius  uxor  ejus  moecharetur  :  ejus  merainit  Lucilius. 
Nucupata"^^  pecunia  est,  ut  ait  Cincius  in  L.  ii.  de  officio 
jurisconsulti,  nomina,'^  certa,  nominibus  propriis  pronuu- 
tiata:  cum  nexum  faciet,  mancipiurnque  uti  lingua  nun- 


9  f.  referaritur. — 10  (.  perscrihi. — II  f.  pactio. — 12  (,  vocarunt. — 13  f.faties- 
tain. — 14  f.  (jiiamis, — 15  f.  imluctus. — IG  f.  Nimcupata. — 17  f.  nominala. 

NOTiE 

'  Prtrc/is<«m]  Vi^letul■lcgen'.lllm,ie-  tudine  :  ciii  coiitiaria,    '  formonsiis' 

(rem  tjHOii.funeslam,  pro  coirupto  ver-  et '  gncfonsns.'    lielifiiia  ita  Icgeniia, 

bo,  iiarenstuin.     Liviiis  lib.  i.  '  caput  ut  in  oia  pagiiiiu  iiotaviinii.s :  nominu- 

obnubito.'     Vide  in   Parici  QiiaRSto-  ta  cerl(i,&iC.  cum  nexum  faciei,  mavci- 

res.  piumq.  uli  Ibtixua^uncupasU,   ita  jus 

*^  Nucupala'i   Ita  in  exeniplavi,  pro  csto,  id  est,  vti  nominurit. 
Nuncupala,  antiqua  scribendi  coiisnc- 


1014  SEXTI   POMPEII    FESTI 

cupasset,'^  ita  jus  esto  :  ita,'^  uti  nominarit,  locutusve  erit, 
ita  jus  esto.  vota  nuncupata  dicuntur,  quae  Consules,  Prae- 
tores,  cum  in  provinciam  pioticiscuntur,  faciunt,  ea  in  ta- 
bulas  pracsentibus  multis  refeiuntur.  At  Santra  L.  ii.  de 
verborura  antiquitate,  satis  multis  nuncupata  colligit  non 
de  recto  nominata  significare,  sed  piomissa,  et  quasi  testi- 
ficata, circumscripta,  receptaque^°  etiam  in  votis  nuncupan- 
dis  esse  convenientius.  Nusciosum  Ateius  Philologus  ait 
appellari  solitum,  qui  propter  oculorum  vitiumparum  vide- 
ret.  At  Popilius  '  Aurelius  nusciciones  esse  cajcitudines 
nocturnas.  ^lius  Stilo  quod  plus  videret  vesperi,  quam 
meridie,  nee  cognosceret,  nisi  quod  usque  ad  oculos  admo- 
visset.  Nonas  quidam  a  nova  Luna,  quod  in  eas  concur- 
reret  principium  Lunse :  alii,  quod  semper  ante  diem  Iduum 
nonum  essent,  scribique  ideo  debere  primam  appellationis 
ejus  syllabam  adjecta  u  litera.  Nundinas^  feriarum  diem 
esse  voluerunt  antiqui,  ut  rustici  convcnirent  mercandi 
vendendique  causa,  eumque  nefastum,  ne  si  liceret  cum 
populo  agi,interpellarentur  nundinatores.  [22]  Nundinalem 
cocum  Plau/i/s  dixit  in  Aulularia.  Cocus  tiund'm  ille  est/  in 
nonum  diem  solet  ire  coctum :  cocum,  qui  novendialis  alias 
appellatur,  manifesto  significcit,  quem  dixit  nundinalem,  quod 
in  nonum  diem  coqueret.  Nucu/as,  Pranestinos  antiqui  ap- 
pellabant,  quod  inclusi  a  Pcenis  Casilini,famem  nucibus  sus- 
tetitaverimt :  vel  quod  in  eorum  regione  plurima  nux  minuta 
pascitur.'  Nummum"'  ex  Graco  vocabulo  vovfji,[x,og  eJr^stimant 
dictum,  et  tantundem  apud  nos,  et  apud  illos  valere  :  quia 
pleraq.  nomina  a  Gracis  accepimus,  quorum  hoc  proprium  est. 
Nuntius  et  persona  dicitur,  et  res  ipsa,  in  persona  dicitur,  ut, 


18  f.  nuncupasit. — 19  f.  id  est. — 20  f.  quod. — 1  f",  Opilius. — 2  f.  cocus  ille 
nundi7ialis  est. — 3  f.  nascitur. 

HOTJE 

•  Nundinas']  Lege  deinde  Horten-  6  Se   vov/xijlos  Soku  fj.ev  thai  'Picf^aiuv 

sia  factum  est,  ut  is  dies  fastus  esset.  Toijvofxa.  rod  vofilarfMros.  etrrj  Se  'EWrjvi' 

Macrobius  lib.  i.  cap.  16,  Khv  ruv  iv  'IraKia  /cat  ^iKe\la  bpiuv. 

■"  Nummuni]  Julius  Pollux,  lib.  ix. 


FRAGMI.NTli.M.  1045 

niintius  advenit :  in  re,  ut,  nuntius  allatus  est :  qiu/w  differen- 
tiam  C.  Ccesar  in  Cowmentariis  i'ecisse  videtur.  Niiper,  (jnasi 
noviper,  tanquam  dicamws  tiovissiine :  estque  prate)  ili  tempo- 

ris,  id  autem sa  erant,  qui  ni 

Niime}i  quasi  nutiis  Dei  ac  ^otestas 
dicilur.  Numella  "  genus  vincu/i  quo  quadrupeJcs  alligantur : 
Solent  autem  eajier'i  nervo,  aiit  corio  crudo  bovis  ut  plurimum. 
Numid^s  dicimus  quos  Grcvci  Noij^a^ag.  sive  quod  id  genus 
homiiumi  pecorib.  negotiatur :  sive  quod  herbis,  ut  pecora. 
aluntur.  Nuces  ftagitantur  nuptis,  et  jncixminx  pueris,  ut 
novae  nupta  intranti  domum  novi  mariti  ausT^'iciumJiat  secun- 
dum et  solistimum. 

Numam  Pompilium  .Tanicub<m  monteni  habitavisse  ferunt, 
in. quo  arcam  ejus  inventam,  cum  libris  Numcc  norninis,  a  Te- 
rentio  quodani  scriba  repastinante  agrum.  Nonuncium  quod 
xulgo  Magistri  ludi  appellant,  signif/fo^  novem  uncius :  at 
touncium,  quod  singula  sexmicia  dimidium  unciarum  trium 
sit.  Nomen  sive  ex  Graeco  ovojxa  dictum  est,  [2'^]quasi  novimen, 
quod  notiliam.  faciat :  sive  familite  est:  7it  Terentius:  ponitur 
etiam  pro  debito :  ut  exoctum  dicimus/w/ssg  nomen,  cum  a  de- 
bitore  exacta  pecuuia  sit.  Noctua  tidetur  dicta  a  noctis  teni- 
pore  eo,  quo  canere  solet,  ant  volare :  ab  ea  yXauxoJTrjf  appel- 
latiir   Minerva  a  Gracis,  quia  noctua  oculis  est  ceesis'*- 

Noneolcc  vocantur  papi//cc,  quftexfaucib.ca^x^xwxa 
suppendent.  Noctilucam  cum  dixit  Lucilius  L.  ii.  ohscenu/n 
signijicfit  .  .  noclilnca  .  .  .  niedica. 
Noverca  °  dicitur,  quam  qnis  liberis  sublatis,  novam  uxorem 
ducit,  arcendccfami/ia  gratia,  id  est,  co'ercendd,  prima  autem 
mrmoralur   apud  veterannia,^   quae   nupsit 


4  f.  casiis. — 5  f.  veteres  Annia, 

NOTiE 

"Numella]  Placidiis  in  Glossis  :  refera»i»iia,  iioii,  ut  alii  dnscrii)<:enint, 
'  Niiniellatus,  nuuieiia  iipatus,  i.  vin-  ecierannia,cs  ea  scriptiira  fcciiiius,  vc- 
culo,  quo  r|iia(lrii|)e(los  alligantur.'  teres  Annia:  cni   autem  nupsorit  lieec 

o  iV(»i-crc((,^c.]Ciiniin  tVagnientosit,      Aunia,  quaiendimi. 


104G  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Navib.'P  regnante  Ser.  Tullio:  quod  in  Aventinum  771011 1  em  pa- 
hidih.  discfusiwi  flscenderetur,  aO  advectu  sic  dictum  uiitnty  vel 
quod  Ave7ii\n\\s>  in  Ayentino  rex  Jlhanus  sit  sepvlttis.  Nova- 
lem  flgrum  yElius  Gallus,  et  Opi/iiis  ite7n  Aia-e/ius  eiu7i  aiunt 
esse,  quern  vim  dicu7it :  ad  quod  Homero  quoqiie  teste  ntu7i- 
tur,  qui  dixit:  vsiolo  ^a^slrj^  Tis\<Toy^  jjisVSaj.  Sed  dnciiis  eiim 
esse,  iibi  glaba  proscissa  ad  7iovam  sementem  sit  relic/«. 
Nauti  co7isulatu,  et  T.  Sicini,  Volsci  popuU,  cum  atrox  pra- 
Iiut7i  inissent  adversus  Ro77iauos :  IVib.  Mil.  m  C/rco  com- 
busti  feruntiir  et  sepu/ti  i/i  ciepidine,  quae  est  proxime  Cir- 
(11777,  qui  locus postea  fuit  /^pide  albo  constratus,  qui  pro  rep.  in 
eo  prcvlio  occubuere,  Opiter  Verginius  Tricoslus  . 
Falerius  hsdvinus.  Postiimus  Comiuius  Auru/tcus.  Mrtllius 
Toleiinus.  P.  Vetu7-i.us  Geminus.  A.  Sempromws  Atratinus. 
Yergiuius  Tricostus.  Muiius  Scaevola.  Sex.Fusi//s  Medut- 
li/ius.  Noxa  ut  Ser.  Sulpiciiis  Hufus  ait,  damnum  siguijicat 
apud  poetas  autem  et  [24]  oratores  ponitur  pro  culpa  :  ad^ 
noxa  peccatum,  aut  pro  peccato  poenam,^  ut  Accius  in  Me- 
lanippa:9  Tete  esse  huic  noxaj  obnoxium.  Item,  cum 
lex  jubet  noxae  dedere,  pro  peccato  dedi  jubet.  Caecilius 
in  Hypobolimaeo  cherestato.'°  Nam  ista  quidem  noxa  mu- 
liebrcm,  et  "  magis  quam  viri.  Nova?  curiae  ''  proximae  '- 
compitum  Fabricium  aedificata^  sunt,  quod  parum  amplas 
erant  veteres  a  Romnio  factae,  ube  ''  is  populum,  et  sacra 
in  partis  triginta  distribuerat,  ut  in  iis  ea  sacra  curarent, 
quae  cum  ex  veterib.  in  novas  evocarentur,  septem'*  curi- 
arum  per  religiones  evocari  non  potuerunt :  itaque  Forien- 


G  f.  Tf\ffov. — 7  f.  al.—S  f.  pceiia. — 9  f.  3Ienalippn. — 10  f.  Charcsfralo.— 11 
i.  muliehris  est, — 12  f.  proxime. — 13  f.ubi. — 14  f.  ////. 


NOTiE 

i>   Navibiis]  Vano  lib.  tv.  de  Ling.  tiir  ratibtis.' 

La$.  '  Aventinum  aliiab  rege  Aventi-  i  Novce  curia]  \J]\namis  Dig.    lib. 

no  Albano,  quod  ibi  sepnhus  sit.   Ego  i.  tit.  8.    Sacrariuni  etiam  in  aedificio 

maxime  puto  ab  advectu  ;  nam  dim  jnivalo   esse   potest :    et   solent  qui 

paludib.   mens  crat  ab  rtiiqnis  dis-  liberaie  euni  locum  religionc  volunt, 

chisus  :   itaq.  CO  ex  urbc  advcheban-  sacra  inde  evocare. 


FRA6MENTUM.  1047 

sis,  Raptse,  Vellensis.'^  Velitias  res  divinas  fiunt  in  vete- 
ribus  curis.'^  Nothum  Grceci  natiim  ex  uxore  non  legitima 
vocant,  qui  apud  nos  spurio  patre  natiis  dicitur,  quod  Ser. 
Tullius,  qui  Romae  legnavit,  natus  est  ex  concubina  Spurius 
Tulli'7  tributis '^  nisi  forte  malumus  cedere '9  Oclisiam 
corniculam  captiva  ^°  eum  susceptum  matre  servientem.' 
Nota,  alias  significat  signum  ;  ut  in  pecoribus,  tabulis, 
libris  litera3  singulae,  autbinse  :  alias  ignominiam.  Nobilem 
antiqui  pro  noto  ponebant,  et  quidem  per  c  liteiam/  ut 
Plautus  in  Pseudolo :  Peregrina  fades  videtur  hominis, 
atque  ignobilis  : '  et,  Oculis  meis  obviam  ignobilis  +  objici- 
tur.  Accius  in  Diomede :  Ergo  me  Argos  referara,  nam 
hie  sum  nobilis  ^  Livius  in  Virgo:  ^  ornamentum  incendunt 
nobili  7  ignobiles.  Noegeum  quidam  amiculi  genus  prae- 
textum  purpura:  quidam  candidum  ac  perlucidum,  quasi 
a  navo,  quod  putamen  quorundam  pomorum  est  tenuissi- 
mum,  non  sine  candore,  ut  Livius  ait  in  Odyssia :  Simul 
ac  lacrymas  de  ore  noegeo  detersit,  id  est,  candido.  Nixi  di 
appellantur  tria  [25]  signa  in  Capitolio  ante  cellam  Minervae 
genibus  nixa,  velut  prassidentes  parientium  nixib.  quas 
sua^  sunt  qui  memoriae  prodiderint,  Antiocho  rege  Syriae 
superato,  M.  Accillum  9  subtracta  aPopulo  R.  apportasse, 
atque  ubi  sunt,  posuisse :  etiam  qui  ■°  capta  Corintho  ad- 
vecta  hue,  qucie  ibi  subjecta  fuerint  mensae/  Nictare  et 
oculorum,  et  aliorum  membrorum  nisu  saepe  aliquid  conari, 
dictum  est  ab  antiquis,  ut  Lucretius  in  L.  iiii.  Hie  ubi 
nexari  "  nequeunt  insisterequc  alls.  Ccccilius  in  Hymnide  : 
Garrulis  medcntes  jactcnt  sine  nictentur  perticis.  Novius 
in  Macchoco  pone:  '*  Actutum  scribere:''  cum  in  nervo 


15  f.  Veliensis.—\r,  f.  Curiis.— 17  f.  sp.  Tulli.—^S  f.  Tr.— 19  f.  credere.— 
20  f.  Oclisia  carnicnlana  captiva. —  1  f.  serviente. — 2  f.  per  (i  literam. — 3  f. 
gnohilis. — 1  f.  gni>bilis.—  '>  f.  sitam  gnohilis. — G  f.  Virgine. — 7  f.  ornalu  ince- 
dunt  gnobili. — 8  f.  signu. — 9  f.  M.  Acilium. — 10  f.  etiamque. — 11  f.  nictari, — 
12  f.  Maccho  Coponc. — 13  f.  scribes. 

NOT/E 

•■  Mcnsa]  Post  vcrbuni  menstc,  in  alianianii:  quod  (luto  adjcctiiin  esse 
exemplari  additiim  est,  iripedi,  scd      (rxoAiaariKois. 


1048  SKXTI    POMPEII    FESTI 

nectabere.''^  uncle  quidam  nictationem  :  quidam  nictiim,  ut 
Caecilius  in  pngilem:'^  Turn  inter  laudandum  hunc  timidum 
tremulis  palpebris  percutere  nictum :  hie  gaudere,  et  mi- 
rarier.  Nictit  canis  in  odorandis  feramm  vestigiis  leviter 
ganniens,  ut  Ennius  in  L.  X.  Veluti  si  quando  vinclis  vena- 
tica  venenox  '^  apta  solet,  si  forte  ex  nare  sagaci  sensit, 
voce  sua  nictu,'^  ululatque  ibi  acuta  et:'^  unde  '9  et  ipsa 
gannitio.  Niquis  scivit  centuria  est,  quae  dicitur  a  Servio 
Tullio  rege  constituta,  in  qua  liceret  ei  suflfragium  ferre, 
qui  non  tulisset  in  sua,  nequis  civis  sufFragii  jure  privare- 
tur,  nam  scisscito  '^°  significat  sententiam  dicito,'  ac  suffra- 
gium  ferto,^  unde  scita  plebis  :  sed  in  ea  centuria,  neque 
censetur  quicquara,'  neque  centurio  praeficitur,  neque  cen- 
turialis  potest  esse,  quia  nemo  certus  est  ejus  centuriae  : 
est  autem  nequis ''•  scivit,  nisi  quis  scivit.  Ningulus,  nul- 
lus,  ut  Ennius  L.  ii.  qui  ferro  minitere,  atque'  inte '  nincu- 
lus'5  mederi  queat.  Niger  lapis  in  Comitio  locum  funes- 
tum  significat,  ut  ali,^  Romuli  morti  destinatum.  [26]  Sed 
non  usu  ohveuit,  ut  ibi  sepelirelur,  sed  jp«Mstulum  n\x\.x\ciuru 
ejus  ibi  sepultumfuisse,  et  Qai»tilium*  avum  ti  .  .  . 
qui  Romn/i  partes  sequebatur  cujus  farailia  dicta  Quint  ilia, 
juxta  appel/ationem  ejus.  Naiium  Graci  vas  aquarium  dicunt 
humilem  ^  et  concavum,  quod  vulgo  vocant  situluni  barbatum, 
unde  nani,  pumiliones  appeUantur. 

Necem  suspica^«r  Verrius  a  Grceco  duci :  nam  iUi  necyn, 
vc\oxtuum  dicunt.  lude  nos  dicimus,  veci(\-d.  Nivem  Verrius 
interpretatur  novum  ex  Graeco,  qui  id  neon  dicunt.     N 

s/gnificat  da        ....         .         Nequi- 


14  f.nictabere.— 15  f.piigile.—\6  f.  venox.— 17  i'.niclU. — 18  f.  est.— 19  f.  inde. 
— 20  f.  scisco. — 1  f.  dico.—2  f.  fero. — 3  f.  quisquam. — 4  f.  niquis.— 5  f.  nite.—6 
f.  ningulus. — 7  f.  alii. — 8  f.  Iiumile. 


NOT^ 

«  Alque,  Sfc.'\    Versus  Ennii  potest      iiulicari  Qiiintiliiim  eiim,  a  quo  Lu- 
ita  etiam  legi,  Atque  ut  le,  ^c.  pf ici  Qiiintiliani  dicti  sunt.     Vide  in 

'  Quintilium]    Opinor  liic  a  Festo      '  Qainctiliani.' 


FRAGMENTUM.  1049 

nates  dicti  su7it  Narnensis,^  qui  e  Neguino  oppido  ejectis  culo- 
iiis  veteriZ*.  ibi  hahitantitt.    Calo  in  ea  aJversus  '°  x  liominib. 

Negotiura,  quod  non  tiit 
otiiim.  'Savos  a  navis  ce/e;7'tate,  quae  yelocissima  est,  dicimus. 
Numidcc  c?/cuntur  Pomades,  qui  diutius  vivere  dicuntur,  unde 
Cato  in  ...  .  Numidas  vivaces  quod  mul- 
tam  vivunt  atatem,  dixit.  Nucesiiiitli"^  Cerialib.  Capito  Sin- 
jiius  so/it um  esse  did  ait,  cum  velliiuus  "  signijicare,  missilia 
Cerialib.  in  Circo  milti,  quod  cum  mittinuces  mos  esset,  plane 
volumus  a  parte  totum  designare,  quia  adeo  deligantur  supra 
omnia  alia  missilia  prae  flamma  cum  sint  ust(c,  qua;  spargun- 
tur  nuces.  Novcndiales  feriae  dicuntur  institutce  a  Tullo 
Hostillo  '^  rege,  ex  monitu  procurandis  prodigiis  nono  die  in 
feri/.s-  Latinis :  site  quod  in  more  ''  Albano  lapir//6.  pluisset : 
sive  quod  vox  esset  exaudita,  ut  Albani  suo  ritufacerent,  qucc 
omisevdini  sacra,  nam  ab  his  ilia  sunt  tunc  revocata,  quae  missa 
crate  ^^  a  posnefunditus  deleta  [27]  negligere  teniporib.  sequen- 
tibiis  coepissent:  iV  .  .  dicuntur  invents  a  Marcello 
COS.  operae  quib.  admotis  Syracuse  facilius  expugnari  pos- 
sent.  Navalis  porta,  item  navaJis  regio,  videfw/"  utraq.  ab 
navalium  vicinia,  ita  appellaia  fuisse,  Nonarum  ""  postridie, 
Idxnim,  K.a\endarum  dies  alieni  habentur:  item  //ovae  nuptae 
a.  d.  IIII.  Kalend.  nonas,  Idas  diem  atx\x\x\  illucescere,  quo- 
niam  decreto  Pontijicum  atri  hi  dies  esse  judical/  sunt,  quod 
quoliescunq.  Romain  duces  belli  ^ereudi  gratia  his  dieb.  sup- 


9  f.  Narnienses. — 10   f.  a  Tlicrinunde. — 11  {.velimus. — 12  f.  Hoslilio. — 13  f. 
montc. — 14  f.  nmissa  civitnte  ac. 

NOTiE 

"  JSi'uces  mitti]  IMos  hie  spargenda-  die.  natal,  svo.  perpet.  daretvr 

riim  nucuni  liabntiir  in  veteri  insciip-  pr.csentib.     mvnicip.    et.   incolis 

tioiic,  reperta  prope  Ferentinuiu  via  et.  .mvlierib.    nvptis.  crvstvl.  p. 

Latina:  in  ea  sic  est :  A.  qvinctilio  i.    mvlsi.    iiemin.    et   post   nvcvm 

A.  F.  PAL.  PRISCO.    et    post.    HIC.    EX.        SPARSION.    MOD.    XXX. 

s.  c.  FVNDOS.  ceponian.  ET.  RoiA-  "  Nomirum]  Vide  locum  Verrii  apud 
NVM.  ET.  MAMiAN.  ET.  PRATVM.  EX  ArcII.  lil).  V.  cap.  17.  In  qiio  legen- 
osco.  AB.    R.    p.  REDEM.  Kx.  QVOR.     dam,  rcmimblicam  male  gcstaiti  esse. 

REIJITV.    QVOO.     ANMS.    VI.    Hi.    MM. 


1050  SEXTI    POMPEII    FESTI 

plkavere,  male  rerap.  gessere.  SEX.  POMP  EI.  FESTI. 
DE  VERBOR.  SIGN  I.  LIB.  16.  INCIPIT.  FELl- 
CITER.  OB  PR  MP  OS  IT  10  ALIAS  PONITUR  pro 

circum,  at  cum  dicimus  urhem  obsideri,  ohsignari,  ohvallari : 
alias  pouitur  in  vicem  praepos/V/o^i/s-,  qua  est  propter,  ut  ob 
merila,  ob  siiperatos  hostes.  Unde  obsides,  pro  objides,  quod 
ob  Jidem  patrisd  praestandam  dantur :  alias  pro  ad  ponitur, 
-ut  Ennius :  Ob  Romam  xwctu  kgioiies  ducere  ccepit :  et  alibi: 
ob  Trojam  duxit.  Oculissimum/  carissimum.  Plau.  Oculis- 
S2mura  ostium  aniicae.  Idem  in  Curculioue  oculissime  dixit, 
sign'i^catq.  qui  clare  aspicit.  Idem,  in  Pseudolo,  oscula- 
tum  '^  pro  praesenti  posuit,  cum  dixit :  Emito  die  caeca  her- 
cule  olivum,  id  vendito  oculata  die.  Idem  alibi  oculatum 
Argum  dixit :  quod  per  totum  corpus  oculos  habet.  Idem : 
Pluris  est  oculaius  testis  unus,  quam  auriti  decern,  id  est,  qui 
se  vidisse  diicat :  ductam  autem  ait  ^errius  hanc  formam  ab 
oculi  a^pellatione.  Ocrilitus  dicitur,  iH  Junditus,  penitus, 
significG^^'.  tatn  carum  esse,  quam  oculam,  vel  instar  ocnli  esse. 
Odefacit  dicebant  antiqui  ab  odore,  pro  olefacit,  vetere  qua- 
dam  coiisuetudine  mmutandi  literas,  quce  sunt,  ut  saepe  alias, 
tum  in  ['2S]  hoc  quoque  libro  contentae. :  quae  vox,  ut  qui- 
busdaravidetur,ex  Graecaoo-ja^  tractaest.  Octaviae  porticus 
duae  appellantur,  quarum  alteram,  theatre  Marcelli  propi- 
orem,  Octavia  soror  Augusti  fecit ;  alteram  theatro  Pomp, 
proximam  CN.  Octavius,  CN.  filius,  qui  fuit  JEd.  cur.  PR. 
cos.  decemvirura  "^  sacris  faciendis,  triumphavitq.  de  rege 
Perse  navali  triumpho:  quam  combustam  reficicndam  cu- 
ravit  Caesar  Augustus.  Ogygia  moenia  Accius  in  Diomede 
appellans  significat  Thebas,  qui  earn  urbem  Ogygus  '7  con- 
didisse   traditur.      Occasio,   opportunitas   temporis    casu 


15  f.  oculatum, — 16  f.  .r  fiV. — 17  f.  Ogyges. 

NOTiE 

>  Oculissinuim]  In  editione  Angus-  vix  in  eo  appaieat.  '  Argum  ocula- 
tiniana  locus  hie  mendosus  adeo,  tinn  '  Piautus  dixit,  Gr?ocos  imitatus, 
luxatusq.  habetur,  ut  Festi  sentcntia     qui  navdiTTriv  ilium  appellant. 


FRAGMENT  U.M.  1051 

quodam  provenicntis  est,  Occasus,  interitus  vcl  Solis,  cum 
decidit  a  superis  infra  terras,  quo  vocabulo  Enuius  pro  oc- 
casione  est  usus  in  lib.  ii.  Hie  occasus  datus  est,  at  Ora- 
tius  inclutus  saltu ;  item  in  L.  v.  Inicit  irritatus,  tenet, 
occasus  juvat  res.  Item  in  L.  viii.  Aut  occasus  ubi,  teni- 
pusve  audere  repressit.  Occisum  a  necato  distingui  qui- 
dam,  quod  alterum  a  caedendo,  atq.  ictu  fieri  dicunt,  alte- 
rum  sine  ictu  :  itaq.  in  Nunife  Ponipili  regis  legibus  scriptum 
est :  Si  hominem  tulminib.'^  occisit,  ne  supra  genua  tollito. 
Et  alibi :  Homo  si  fulmine  occisus  est,  ei  justa  nulla  fieri 
oportet.  October  equus  appellatur,  qui  in  canipo  Martio 
mense  Oct.  imraolatur  quod  annis  '^  Marti,  bigarum  victri- 
cura  dexterior:  de  cujus  capite  non  levis  contentio  solebat 
esse  inter  Suburanenses,  et  Sacravienses,  ut  hi  in  regias^ 
pariete,  illi  ad  turrini  Mamiliam  id  figerent ;  ejusdemq. 
coda  tanta  celeritate  perfertur  in  regiam,  ut  ex  ea  sanguis 
destillet  in  focum,  participandae  rci  divinae  gratia  :  quern 
hostiae  loco  quidam  Marti  bellico  Deo  sacrari  dicnnt,  non 
ut  vulgus  putat,  quia  \  elut  supplicium  de  [29]  eo  sumatur, 
quod  Romani  Ilio  sunt  oriundi,  et  Trojani  ita  effigie  in  equi 
sint  capti.  Multis  autem  gentibus  equum  hostiarum  nu- 
raero  haberi  testimonio  sunt  Lacedaemonii,  qui  in  monte 
Taygeto  equum  ventis  immolant,  ibidemq.  adolent,  ut  eo- 
rum  fiatu  cinis  ejus  per  finis  quam  latissime  difleratur:  et 
Sallentini,  apud  quos  Menzana?  Jovi  dicatus  vivos  '  coni- 
citur  in  ignem  :  et  Rhodi,  qui  quod  annis  ^  quadrigas  soli 
consecratas  in  mare  jaciunt,  quod  is  tali  curriculo  fertur 
circumvchi  mundum.  Occidamus  Plautus  ponit  pro  contra 
cedamus :  cum  plurimae  alias  praepositioncs  familiariorcs 
huic  verbo  sint.     Occentassint  antiqui  diccbant,  quod  nunc 


18  f.  fulminis.— 19  f.  quotannis. — 1  f.  iiius.—2  f.  quotannis. 


NOTiE 

'  Tiesia]     Videndils   l*lntarch,    in     Sacia,' inquit,  '  via  est  rcgia,' &c. 
probl.   et  Ascoiiiiis  pro  Milonc.  'In 


1052  SEXTI    I'OMFKII    FRSTI 

convicium  fecerint  dicimus,  quod  id  clare,  et  cum  quodam 
canore  fit,  ut  procul  exaudiri  possit :  quod  lurpe  habetur, 
quia  non  sine  causa  fieri  putatur :  inde  cautilenam  dici, 
quia  illam  non  cantus  jucunditatem,  puto.  Ociem  antiqui, 
ut  Ateius  Philologus  in  libro  Glosseraatorum  refert,  mon- 
tera  confragosura  vocabant,  ut  aput  Livium:  Sed  qui  sunt 
hi,  qui  ascendunt  altum  ocrim?  et,  Celsosq.  ocris,  arvaq. 
putria,^  et  mare  magnum.  Namq.  Taenari  celsos  ocris. 
et,  Haut  ut  quern  Chiro  in  Pelio  docuit  ocri.  unde  fortasse 
etiam  ocriae'^  sint  dictas  inaequaliter  tuberatas.  Occare  et 
occatorem  Verrius  putat  dictum  ab  occaedendo,  quod  cas- 
dat  grandis  globos  terrae  :  cum  Cicero  venustissime  dicat 
ab  occaecando  fruges  satas.  Ocyus  secundae  collationis  et 
deinde  tertice  occissime  frequentata  sunt.  Alii  dictas  nos- 
tras tracta  ^  ex  Graeco,  id  est,  u^xka^z,  cujus  prima  significatio, 
ex  qua  procedere  in  comparationem  debet,  apud  nos  non 
est  tertiae  vero  consolationis,^  cujus  majora  exempla  sunt, 
auctor  est  Plautus  in  Nervolaria :  Ocissime  nos  [30]  liberi 
possiraus  fieri  ..... 
quicquam  occissi  .... 
Calius  historiarum  libro 
tantur  occissime  .... 

jEUus  Lamia  apud      .... 
Lamiam  oport     . 

Ocimum,  Graecum,  et  a  ce- 
leritate  nascendi  est  dictum.  Occupaticius'*  ager  dicehatur 
ab  antiquis,  qui  desitusa.  cultorib.  ixQquentari  propriis,  ab  a/iis 
est  occupari  coeptus  :  quod  in  agto  Campano  factum  est. 
Nam  cum  HanniZ»«/  Capuanos,  qui  de  Punica  rep.  bene  me- 
ritifuerant,  remunerare  vellet,  atq.  eorum  agros,  qui  essent  oc- 


conci- 


3  {.  patria. — 4  f.  ocrea: — 5  f.  Alii  non  dicta  s.  noslro,  sed  tiacta. — 6  f.  colla- 
tionis. 

NOT/E 

^  Occupaticius  ager'\  De  agris  occu-      agrorum. 
paticiis   vide   scriptores   de  limitib. 


FRAGMENTLM.  105"3 

cupati,  devastatique  tanquam  ex  hosle  receptos,  restituere : 
7/owmandos  pub//ce  edixit :  sed  cum  querelam  au(\\\ci  com- 
wwxueni  eoritm,  quorum  ager  occupatus  est  a  privatis,  jussit 
dari  agros,  non  quos  illi  accepissent,  sed  occupaticios.  Or- 
chitin  Accius  7  Philologus  in  collectaneis  ait  esse  genus  olece 
ductum  ex  Grajco  op'x^ziq,  quod  testiculorum  sit  waov//tudinis, 
itaq.  vocari  ex  eo  orchitin  .....  to 
grandiore  :  Orchestra,  locus  in  scccna,  quo  antea,  qui  nunc 
^Xdiuipedes  appellantur,  non  admittebantur  histriones,  nisi  tan- 
turn  interim  dum  fabulae  explicarentur,  qua  sine  ipsis  expli- 
cari  non  potera?/^  Ricinia  autem  po?tabant,  quo  aequiore 
hahilu  prodirent,  atque  ut  inde  nomen  ducerent.  Orca  genus 
marined  helucc  maximum  dicitur,  ac?  ciijus  similitudinem  vasa 
quoque  ficanV/,  orca  dicuutnr  :  sunt  enim  ^eretia,  atq.  inform? 
specie         .......         raalae  et  ante 

quan- 

tae  ne        ........         . 

[31]  Oriri,  nasci,  vel  surgere.  Orba  a  pud  poe^as  signijicat  pri- 
vatum aliqua  persona  cara:  apud  orutores,  qua  patrem  aniisit, 
aut  matr.^  ut  Ser.  Sulpitius  ait,  qua  liberos  quasi  oculos : 
orba  est         .......... 

tris  est  ante  .......... 

Ga/lus  ^lius        .         .         .         .  O     .         .         .         .      . 

stantior         .         .         .         .         in  eo  libro 

pontificatu pucWdi  sine 

sacrse  ....       nupta 

«//cui  fuisset      .         .  ....       Cornificius 

in       ...         .  .on  Uginus    .... 

interserunt  .         .  .         .        nactos 

sse.    Ottygia  dicta  est  insula,  qua  vociiixiwx  mxr\c^ 


7  f.  Ateius.—S  f.  matrem. 


NOTjE 


^  Nunc]    Cum   in    exemplari    ad-  in   libro  Aiignstiniano,  mm,  cditiim 

verljiuin  nunc  a   iibrario  duab.  lite-  sit;    atque   uniiis  liteiaj   lapsu  tola 

ris  superimposita  linea  tic  scriptum  sententia  immutata  sit. 
fuisset,  error  inde  fluxit,ut  pro  nunc, 


1054 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


Delos.  Orhiiis  clivits''  videtur  appellatus  esse  ab  orbib. 
per  citjus  Jiexuosos  orhes  Tiillia  filia  Ser.  TuUii  regis,  ct  L. 
Tarquinius  Su[)erbus  gener,  interfecto  rege,  properaverat  9 
tendentes  una  in  regia  domus  possessionem  :  cceptiis  est  au- 
tem  is  cliviis  appellcm  Orhins,  quod  pro/»/s  cmn  esset  per  orOes 
i?i  exqui/iarum  colleva.  ducere,'°  unde  Orhins  ah  ipsis  orhih.  sic 
appellatus  est.  Oratores'^  ex  Grceco  «p»jT^g-ef  dictos  existi- 
mant,  qnod  ad  reges  et  gentes,  qui  missi  eraut  pro  repnh/ica 
?/ostra  a  populo  R.  ii  conceptis  verhis  solerent  Deos  otpda-^an  id 
est  test ari         .  .  .         qui     '.•     cit  [32]  eos  nos- 

tri  alii "  pro  legatis  appellant,  ut  Cato  in  ea  qiiam  scripsit 
de  sills  virtutibus  contra  Theriiuim  :  M.  Fulvio  consuli  le- 


9  f.  properaverant.  — 10  f.  duceret. — 11  f.  alias. 


'SOTJE 


«  Orbius  cUviisI  Livins  lib.  i.  habet 
Urbiciis,  et  ita  etiam  Soliniis  cap.  1. 
in  editionib.  viilgatis,  mamiscripti  : 
Urbius;  pra;ter  tuinni  apiid  me  vetus- 
tissinium,  in  quo  est  Orbius  :  qiiaa  qui- 
deni  scriptiira  vera  est,  nam,  ut  Fes- 
tus  infra  in  '  Orcus  '  inquit,  antiqiii 
M  literae  sonuni  per  o  efferebant,  ut 
contra,  o  per  ?<.  Testinionio  sunt 
ea,  qii3D  in  hoc  fragmento  habentur: 
'Putitins  '  pro  '  Potltiiis,'  '  sumniis  ' 
pro  '  somnn?,'  '  rutnndus  '  pro  '  ro- 
Inndiis:'  et  in  colnmna  rostrata  Diii- 
]ii  '  nsacistratos  '  pro  '  magistratus,' 
'  navebos  '  pro  '  navibiis.'  Varro 
lib.  V.  de  Ling.  Lat.  otiiues  Quirites, 
equites,  peditesq.  magislralos,  privatosq. 
Sfc.  ita  enini  legcnda  snnt  verba  Var- 
ronis,  non  ut  viilgo  leguntur  :  Omnes 
Quirites,  pedites,  urmatos,  privatosq. 
Sfc.  mugistratos  enim  librarius  muta- 
vit  in  armatos,  omissa  voce  equites, 
quani  habet  Livius  lib.  i.  in  quo  ita 
scribit :  *  Edixit,  nt  omnes  cives 
Komani,  equites,  peditesq.'  <Sic.  Ad 
has  autem  intermortuas  antiquitittis 
reliquias  in  lucem  revocandas,  pra- 


ter ea,  quffi  supra  indicavimus,  Livii 
et  Solini  loca,  unde  de  Urbio  clivo, 
vel  Orbio,  ut  antiqniores  dicebant, 
accepinius  ;  adjumento  nobis  fnerunt, 
qua?  in  '  Sreleratus  vicus,'  infra  ha- 
bentur. Sceleratus  vicu«,  Festus  in- 
quit,  Komae  appellabatur,  quod  ctwn 
Tarquinius  Superbus  interficienduni 
curasset  Servium  Tnllium  regeni  so- 
ceruni  suum,  corpus  ejus  jacens  filia 
carpento  supervecfa  sit,  properans 
in  possessionem  domus  paternee.  Li- 
vii verba  sunt  haec:  '  Tnllia  cum  se 
domum  reciperet,  pervenissetque  ad 
summum  Cyprium  vicum,  ubi  Dia- 
nium  nuper  fuit,  flectente  carpen- 
tum  dextra  in  clivum  Urbium,  ut  in 
collem  Exquiliarum  veherelur.'  So- 
lini autem  haec  :  '  Servius  Tnllius  Ex- 
quiliis  supra  clivnm  Urbium.' 

^  Oratores]  Multa  hie  restitnimus 
cxemplari  diligentius  inspecto,  qufe 
desiderantur  in  editione  Augustinia- 
na :  praeterea,  corruptam  vocem 
propte,  mutavimus  in  propterea,  et  de- 
cretorib.  in  deprecatorib. 


FRAGMENTUM,  1055 

gatus  sum  in  ^toliani,  propterca  quod  exTEtolia  complures 
venerant  ^tolos  pacem  velle :  de  ea  re  oratores  Romara 
profectos:  et  in  originum  L.  i.  Propte  '^  id  bellum  coepit 
Coelius  PR.  Albanus,  oratores  inisit  Romam  cum  .  .  . 
alias  pro  decretoribus/'  ut  Terentius  :  orator  venio,  facite 
exorator  sim.  Item  et  x\fVanius  in  Emancipato  .  .  si 
.  .  .  .  turn  si  quod  oritur  ....  alias  pro  diser- 
tis  et  eloquentib.  ab  eo  quod  antiqui  orare,  dicebant  pro 
agere  :  ob  quam  causam,  orationes  quoque  eorura  vocantur. 
Grata  genus  piscis  appellatur  a  colore  auri,  quod  rustic! 
orum  dicebant,  ut  auriculas,  oriculas :  itaq.  Sergium  quoq. 
quendam  prasdivitem,  quod  et  duob.  anulis  aureis,  et  gran- 
dib.  uteretur,  Oratam  dicunt  esse  appellatum.  Oraa  *  ex- 
trema3  partes  terrarura,  id  est,  maritima?  dicuntur,  unde  et 
vestimentorum  extremae  partes,  quas  quidem  et  primae  dici 
possunt.  Caecilius  in  ^thrione  usus  est  pro  initio  rei,  cum 
ait :  Oram  reperire  nullam  quam'+  expediam,  queo.  Oreas,' 
freni  quod  ori  inferuntur.  Titinius  in  Setina  :  Et  si  tacebit, 
tamen  gaudebit  sibi  promiti  oreae  '^  et  Naevius  in  Hariolo  : 
Deprandi  autem  Leonis '^obdas  oreas.  Cato  originum  L.  ni. 
Equosrespondit:  oreasmihiinde,tibicapeflagellum.  Coelius 
pro  se  apud  populum  :  Equusq.'^  mihi  sub  feminibus  occi- 
sus  erat,  oreas  detraho  inspectante  Lucio  Stertinio.  Oreos 
Liber  pater,  et  oreades  Nymphas  appellantur,  quod  in  mon- 
tibus  frequenter  apparent.  Ordinarium  ^  hominem  Oppius 
ait  dici  solitum  scurram  »*  [33]  est,  cum  ait,  cum  magistra- 
tus  nihil  audent  imperare,  ne  quid  consul  auspici  peremat. 
Perihodos  dicitur  et  in  carmine  lyrico  pars  quaedam,  et 
in   soluta  oratione   verbis  circumscripta  sententia,  ct  in 


12  f.  propteren. — 13  f.  depvecutoribus. — 14  f.  qua  me. — 15  f,  permitli  oreas. — 
10  t".  Leoni  si. — 17  f.  equo  qui. — 18  Qnod  liic  desideratiir  babes  in  Schetlis. 

NOT/E 

'  Oia]  Pro  quam  expediam,  in  ora  quae  sequiintur,  in  schedis  liabentiir, 
pagins  eniendavimns,  qua  me  expe-  item  piincipiuni  sequentis  fragmen- 
diam,  et  verani  eani  eniendationein  ti,  est,  cum  ait,  quod  est  verbi  '  Pere- 
cxistiniamus.  mere.' 

'  Ordinarium']  Post  verbum  scurram, 


1056  SEXTl    POMPEII    FEtsTI 

gymnicis  certaminibus  perihodon  v'cisse  dicitnr,  qui  Py- 
thia,  Islhmia,  Nemea,  Olympia  vicit  a  circumi>u  eorum 
spectaciilorura.  Peremta  et  interemta  pro  iraperfcctis  '^ 
poni  solet  a  poetis.  Lucretius,  Cum  corpus  simul,  atq. 
animi  natura  peremta.  Perpetpni,  pro  perpetuo  dixerunt 
poetse.  Pacuvius  Iliojia:  Fac,  ut  coepisti,  banc  operam 
mibi  des  perpetern :  ocubs  traxerim.  Persillum  vocant 
sacerdotes  rudicuUim  picatum,  quo  unguine  Flamen  Por- 
tunabs  *°  arma  Quirini  unguet.  Persicum  portum,  Plau- 
tus  cum  ait,  mare  Euboicum  videtur  significare,  quod  in  eo 
classis  Persarum  dicitur  stetisse,  non  procul  a  Tbebis. 
Personata  fabula  quaedam  Naevii  inscribitur,  quam  putant 
quidam  primum  a'  a  personatis  histrionibus  :  sed  cum  post 
raultos  annos  comoedi,  et  tragoedi  persoais  uti  coeperunt, 
verisimibus  est  earn  fabulam  propter  inopiam  comoedornm 
actam  novam  per  Atellanos,  qui  proprie  vocantur  personati, 
quia  jus  est  is  *  non  cogi  in  sca3na  ponere  personam,  quod 
ceteris  histrionibus  pati  necesse  est.  Persicus  s  peracutum 
significare  videtur,  ut  Plautus :  nihil  de  concibare  sibus,^ 
nisi  qui  persib>  sapis.  Naevius :  et  qui  fuerit  persicus 
carpenti  ad  stratio.^  Perpetrat"*  peragit,  perficit.  Pacu- 
vius in  Teucro;  Neq.  perpetrare  precibus,  imperia  qui  de- 
tinui  patris^  Spartam  reponare^  instat,  id  si  perpetrat :  quo 
etiam  sine  prajpositione  usi  sunt,  quod  [34]  conversum  jam 
in  consuetudinem  est :  perpulit,  persuasit,  impubt 
dicendo  me  perpulit        .         .         .         scilicet  compulit 

Pe7'tisum,  pro,  pertesum  dixerunt  antiqni 


19  f.  interfectis. — 20  f.  Qnirinalis. — 1  f.  actam. — 2  f.  iis.-~2  f.  sibi. — 4  f. 
persicus. — 5  f.  adest  ratio. — 6  f,  nee  pretio  quit,  et  in  Niptris. — 7  f.  repedare. 

NOTJE 

e  Persicus]  Plaiiti  versus  in  exem-  ''  Perpetrat~\  Versus  Pacuvii  legen- 

plari  habet  persibus  pro  persicus:   et  di,  ut  in  margine.    Neque  perpetrare 

ita  Varro  lib.  vi.  de  Ling.  Lat.  '  Per-  precibus,  nee  pretio  quit,  et  in  Niptris  : 

sibus,'  inquit,  *  a  perite  :'  glossemata  Spartam  repedare  instat ;  id  si  perpe- 

subscribunt,  callide.     Vide   iu  '  Si-  tral. 
bus." 


FRAGMKNTUM.  1057 

qui  paul  .  .  .  Persuasit, 
iinpulit.  Puteum  '  antiqui  dixenirit  V7ide  siimi  potest :  inde 
Puticiilos,  antiquissiinum  genus  sepiilturce  oppellatos,  quod  ibi 
ill puteis  sepelirenlur  homines:  qualis  fuerit  locus,  quo  nunc  ca- 
davera  projici  solent  extra  Tportam  Exqui/inam  :  qua  quod  ibi 
putescerent  inde  ^otius  appe/latos  existimat  puticidos  ^li«s 
Gallus:  quia  antiqui  morisfuisse,  ut  patres  familias  in  locum 
publicum  extra  oppidum  tnancipia  vilia  projicerey^f,  atque  ita 
jnojecta,  quod  ibi  ea  putescerent,  uomen  esse  factum  Puliculis. 
Putum  antiques  pro  piiro  dixisse  ait :  inde  putatas  vites,  quib. 
dicisura  ^  est  id,  quod  impedimento  erat,  did  Co?'nifici  9  ait, 
neq.  aliter  accepit  Ennius,  cum  dixit  in  Alexandre 
amidio  '°  purus  puti/.s :  et  Plautus :  Puriis  putus  hie  sycophau- 
ta  est         .  .  .         quo  certior  se         .  .  . 

auruin,  quoq.  putatum  dici  solet,  quod  est,  "xpurgatum :  et 
ratio  putata,  id  est,  pura  facta,  ut         .  .  .         h&re- 

dib.  rettulit.  Putitium  ''  Plautus  dixit  stultum  Putitio  stul- 
tior  est  barbaro.  Id  autem  ex  hac  causa.  Potitius  cuinsid  " 
Hercule  ritum  sacrijicandi  accepisset,  enm  millib.  airis  grarz? 
quinquaginta  edocuisse  dicitur  servos  publicus  '^  P.  R.  quo 
facto  Potitii  intra  diem  30.  cum  ejus  iamilice  12.  fuissent, 
omnes  interierunt.  Pubes,  adulescens,  qui  jam  generare  po- 
test,  ^'ocatur,  cui  contrarium  est  impubes.  Pubes  etiam  et 
[35]  plurium  numerus  ejusdem  atatis  dici  solet.  Puteolos  qui- 
dem  dictos  aiunt  ab  aqua  caldae  pu^ore  :  quidam  a  multitudine 
puteorum  earundem  aquarum  gratia  factor  um 
ver         ....        cum  autem 


8  f.  decisum, — 9  f,  Coinificius. — 10  f.  dimidio. — 11  i\  ab. — 12  t'.  publicus, 

NOTiE 

'  Puteum^  Hiijus  loci  rcstiMitioneni      cus  publicus  ultra  Exqiiilias. 
debemiis  M.  Varroni,  qui  lib.  iv.  de  ^  Pulitium]  Aiitiqua  sciibendi  con- 

Ling.  Lat.  sic  scribit.  '  Extra  oppida  siictiido,  \)ro  Polilium,  ut  'suninus' 
a  puteis  puticnlai,  quod  ibi  in  puteis  pro  'soninus;'  cui  conliaria,  '  Or- 
obruebantur  homines :' nisi  potius,  ut  bius  '  pro  '  Urbius.'  Vide  supra  in 
yElius  scribit,  puticubr,  quod  ibi  pu-  •  Orbiiis  clivus  :'  et  infia  in  '  Oicus.' 
tCBCcrent  cadavera  projecta  :  qui  Id- 

Delpli.  el  Var.  Clas.  Pomp.  lest.  3  X 


1058  SEXTI    POMPEII    FESTI 

is  vio  .  .  .  .  illius  tra  .  .  .  . 
Pugnus  a  pnnciioxiG,  id  est,  percussione  dictus.  Pegasum^ 
equum  alatum  fuisse  tradunt  pocta. :  ciijus  qvidetn  unguX^m. 
suscitassefontem,  qui  Hippocrene  dictus  est,  traditur  :  sed 

ersus  alia        .         .  Lucina 

Junosa  ....  forraon  .  .  .  . 
Vvo^^exdiquadam  nomina  usurpabmit  antiqui  in  e  declinata, 
ut  prafiscine,  extrema  producta,  syllaba,  videlicet  iit  occurre- 
rent  fascino,  ut  ait  L.  Cincius :  quod  etiam  feri  consuevit  in 
famiUad  ])urga?idcB  sacro.  Porca  ^jr^ccidanea'"  dicitur,  g'jz/e 
ante  immolari  solet :  quod  genus  hostiae,  quod  ante  novam 
frugem  prcKcideretur,  /)r<Ecidarium  appellabant.  Placenta  " 
libi  quoddani  genus  focatur  ex  trib.  ^nltihus  factum  :  alii  di- 
cunt  genus  pultis,  cum  trib.  libanientis.  Porriciam,  pro  porro 
jacidim,  maxime  de  extis  dicebant  antiqui.  Plant,  in  Pseu- 
dolo  :  atq.  in  manib.  exta  teneam,  ut  porriciam  intebea^'  loci: 
porricitur  autem  foculo,  ^/risq.  quod  consecxandum  est  Deo, 
dicandumque  contra  it  ''^  consumi^wr  in  sacro,  quod  est  profa- 
natum,"  ut  Verrius  eodem  libro  de  significatione  verboxuux  :  sint 
dicta  libere,  si  qua  contra  dixero :  nam  arbitratur  ob  earn  cau- 
sae pomci  exta  aris  et  foculo,  quia  profana'^  ea  [36]  quoq. 


13  f.  interea, — 14  f.  id. — 15  f.  projmata. 

NOT^ 

'  Pegasum']  Vide  infra  in  *  Pega-  ex  farre.  oieo  et  inelle  fiebat.     Ser- 

sides  :'  ibi   enim   babes,   '  Pegasum  vius  in  vii.  JEn.  '  Liba  sunt  placen- 

ungulae    ictu    Hippocrenem    fontem  taj  de  farre,  et  nielle,  et  oleo  sacris 

aperuisse :'   quod    a    Graecis   poetis  aptae.' 

tractmn  est.  °  Profanatum]  Varro  1.  v.  de  Ling. 

™  Porca  prtEcidanea^  Verum  est,  Lat.  '  Profanatum,'  inquit,  '  quod  in 
quod  Festus  ait,  hoc  genus  bostia;  sacrario  polluctum  :  itaque  olim  in 
pra:cidariiim  appellatum  esse  :  nam  et  fano  constimebatur  omne,  quod  pro- 
Marius  Victorinus  pracidariam  legit,  fanatum  erat.'  Haec  ad  verbuni  pro- 
et  a  prajsentanea  differre  dicit,  de  fanata,  quod  fecimus  ex  duobus  pro- 
tons, forte  agitur  iii  fragmento  prcesen  fana  ea,  reiiqua  in  editione  Augnsti- 
....  nam,  inquit,  praesentanea  por-  niana  cum  sint  suo  loco  mota,  nos  ad 
ca,  quae  praesente  mortuo,  quern  con-  fidem  f  xemplaris  reposuinuis,  et  mu- 
dituri  erant,  inimolabatur.  lila  multa  restituimus. 

"  Placenta^  Placenta,  sive   libum, 


FRAGMENTUM.  1059 

id  est,  Deo  dicta  consume  '^  est  necesse,  cujus  opinionem? 
neq.  in  hoc,  neq.  in  aliis  coraplurib.  refutare  minime  ne- 
cesse est,  cum  propositum  habeam  ex  tanto  librorum  ejus 
numero  intermortua  jam,  et  sepulta  verba,  atq.  ipso  sa3pe 
confitente  uullius  usus  aut  auctoritatis,  piasterire,  et  reli- 
qua  quam  brevissime  redigere  in  libros  admodum  paucos  : 
ea  autem,  de  quib.  dissentio,  et  aperte  et  breviter,  ut  sciero, 
scripta  in  his  libris  meis  invenientur  :  inscribuntur,  piisco- 
rum  verborum  cum  exemplis.  Porigam  dixisse  antiqui 
videntur,  pro  porrigam,  propter  morem  non  ingeminanda- 
rura  Jiterarum  :  ducto  verbo  a  porro  regam,  aut  si  id  frivo- 
lum  videtur,  cum  aperte  e  civo  regit '^  tractum  sit:  sed  an- 
tiqui etiam  porgam  dixerunt  pro  porrigam.  Porcae  ap- 
pellantur  rari  sulci,  qui  dicuntur  '^  aquee  derivandai  gratia  : 
dicti  quod  porcant,'^  id  est,  prohibent^°p  aquara  frunientis 
nocere  :  nam  crebriores  sulci,  limi '  vocantur.  Postlimini- 
um ^  receptum,  Gallus  Julius  in  libro  primo  significatio- 
num,  qua?  ad  jus  pertinent,  ait  esse  eum,  qui  liber  ex  qua 
civitate  in  aliam  civitatem  abierat,  in  eandem  civitatem 
redit  eo  jure,  quod  constitutura  est  de  postliminis,  itemque 
servos '  a  nobis  in  hostium  potestatera  pervenit,  postea  ad 
nos,  redit  in  ejus  potestatem,  cujus  antea  luit  jure  postlimi- 
ni :  equi,  et  muli,  et  navis  eadem  ratio  est  post  liminium 
receptum  is  ^  quae  servi :  quce  genera  rerum  ab  hostibus  ad 
nos  postliminium  ^  redeunt,  eadem  genera  rerum  a  nobis  ad 
hostis  redire  possunt:  cumpopulis  liberis,  et  confoederatis, 
et  cum  regibus  postliminium  nobis  est  ita,  uti  cum  hostib. 
qua)  nationes  in  opinione ''  '^  nostra  sunt,  cum  his  [37]  procul 


IG  f.   consumere 17  f.  rivo  regam.—  \S  f.  ducuniur. — 19  f.  porcent.— 20  i'. 

prohibennt. —  1  f.  itr«. — 2  f.  postliminio.—'i  f.  ({id  servus. — 4  i'.  iin. — 5  i\pust- 
liminio. — 0  f.  dicionc. 

ISiOTJE 

p  Prohibent]  Prohibeant  videtur  le-  scribi  debeie  opinor.  In  fragmento 
^endiim  ex  epitonia  Pauii  pro  prohi-  Servilia;  legis  sic  est:  QVIVE.  IN\ 
bent,  et  lira-  pro  limi.  A  RlilTH ATV.DICIOS E.  POTES- 

T    In    opinione]     VcThum    opinione      TATE.  AMICITIA,  S^c. 
mihi  siispectum  est,  et  pro  cojdicione 


1000  SEXTl    POMPEII    FESTJ 

sint.  Provorsura  fulgur  appellatur,  quod  ignoratur  noctu, 
aa  interdiu  sit  factum :  itaq.  Jovi  fulgurit,^  et  Summano 
fit,  quod  diurna  Jovis,  nocturna  Summani  fulgura  habentur. 
Propatulura  late  patens,  atq.  apertum,  et  patuli  boves,  quo- 
rum cornua  in  divcrsum  super  ^  modum  patent.  Propri- 
assit,  propriura  fecerit.  Properus  antiquos  dixisse  pro 
celer,  testimonio  est  qualitatis  adverbium,  quod  est  pro- 
pere.  Prophetas  in  Adrasto  Julius  nominat  antistites  fa- 
norum,  oraculorumq.  interpretes :  cum  capita  viridi  lauro 
velare  imperant  prophetae,  sancta  ita  caste  qui  purant  ^ 
sacra.  Propter  viam"^  fit  sacrificium:  quod  est  proficis- 
cendi  gratia  Herculi,  aut  Sanco,'°  qui  scilicet  idem  est 
Deus.  Prodigia  quod  prasdicunt  futura :  permutatione  g 
literee :  nam  quae  nunc  c  appellatur,  ab  antiquis  g  voca- 
batur.  Produit,  porro  dederit,  ut  est  in  lege  Censoria. 
porticum  sartam,  tectamq.  habeto,  prodito :  alias  prodide- 
rit.  Prodegeris,  consumseris,  prodideris,  ut  Caecilius  in 
hymni"  prodigere  est,  cum  nihil  habeas,  te  irridier,  et 
Plautus  in  Nervolaria :  productae  prodigium  '^  esse  in  '^ 
amatorera  addecet.  Prodinunt,  prodeunt,  ut  Ennius  An- 
nali.  L.  in.  Prodinunt  famuli  turn  Candida  lumina  lucent. 
Probrum,  stuprum,  flagitium,  ut  Accius  in  Hellenib.  qui 
nisi  probrum,  omnia  alia  indelicta  aestimant.  Caecilius  in 
Davo:  Ea  tum  compressa  parit  huic  puerum,  sibi  probr. 
Probrium,'+  velut,  prohibi,  qui  se  a'^  deliquendo  prohi- 
bent.  Prodigiatores  haruspices,  prodigiorum  interpretes. 
Prodita,'^  memoriae  porro  dat,  et  fallit :  item  ex  interiore 
loco  procedit:  item  perdit,  ut  Ennius  L,  xvi.  Non  in  spe- 
rando  cupide'^  rem  prodere  summam.     Punicum*  quod 


7  f.  Fulguratori. — 8  f.  supra — 9  f.  parent. — 10  f.  Sango. — 11  f.  Hymnide. 

—  12  f.  producte  prodigum. — 13  f.  me — 14  f.  Probi 15  f.  a. — 16  f.  prodit. — 

17  f.  cupidi, 

NOTyE 

■■  Propterviani]  Plautus  in  Rudente :  »  Punicumi  Horatius  epodon  ode 
'  Ut  mea  est  opinio,  propterviani  illi  ix. '  Punico  lugubre  mutavit  sagiim :' 
vocati  sunt  ad  prandium :  qui?  quia  est  enim  apud  Horatium  vestis  no- 
post  caenani  credo  laverunt.'  men. 


FRAGMENTUM.  1061 

appellatur,  [38]  genus  lihi  translatnm  a  Panis:  idem  appel- 
l^tum  J tiit  probiiin,  ceteris  litis  suavissimum  quia  videhutur. 
Punicum  dicitur  etiam  vestis  women  .  .  Pro  sig)iijicat 
in,  ut  pro  rostois,^^  pro  ade,  pro  tribunali.  Progenerum  ap- 
pellat  avus  ueptis  sica  viriun.  Profamim  quod  non  estfanum 
ap^eWatiir.  Plautus,  sacrum,  an  profamim  habeas,  parvi pen- 
ditur.  Livit/s  in  .  .  .  public! 
Pacnvius  in  Per?boea  ....  inde  profana- 
tionem  did  ait  Verrius.  Pro,  ponitur,  pro  ampYiRcando,  ac 
palam  faciendo  :  ut  prodi,  provocB.,  prope//e,  ponitur  alias  pro 
privandi  faculXdiie,  ut  in  propudio,  prohibendo,  quia  utrumq. 
abnmi  in  his  esse  pudorem,  potestatemq.  alias  aliud  alio,''  ut 
pro  pecunia,  pro  pradio,^°  pro  consule,^  alias  pro  ^dtniratione, 
ut,  pro  Jupiter.     Accius  in  Melsimppa,^  pro  Jupiter 

manu  omium  J  .  .  .  .  Plautus 
in  Condalio  .  .  alias  pro  ante,  ut,  pro  hostio  :  alias 
pro  in,  ut  dicimus  promittere  Barbara,  et  capillum.  Profun- 
dum  dicitur  id,  quod  est  altum,  ac  fundum  longe  habet,  Pa- 
cnvius in  Medo :  Neq.  profundum 

Profesti  dies  die//,  quod  sint  procul  a  religione  nominis  divini. 
Caicilius  in  .  .  quod  facimus  prof esto,fecisti  tan- 
iundem  festive  die  :  item  Afranius  in  Privigno ;  seque  profesto, 
contra  cum  celebras.  Profusus  super  modum  sumtuosus  di- 
cebatur.  Terentius  in  Adelphis:  profundat,  perdat,  pereixi, 
nihil  ad  me:  alias  objectus,  jacens:  et  Pacuvius  in  Teucro, 
profusus^  gemitu  murmuto,  occistians*  ru«^ 

[39]    .         .         .         cant rta. 

Plauti  appellant ur  canes,  quorum  aures  langmda  sunt,  ucflac- 
cida,  ut  latins  videantur  patere  ....        quae 

c         .         .         .  .         • 

uni vi  .         .  .         . 


18  f.  rostris.— 19  f.  apud  oh  ah.— 20  f.  prccde. — 1  f.  consilio.—2  f.  Menu- 
lippo. —  3  f.  omnium. —  1  f.  oscitans. 

NOTjE 

'  Profusus]  Vide  in  '  Occisitantur.' 


10G2  SEXTJ    POMPEII    FESTI 

cis.  Planta  appellantnr  scmina  oleruni,  quod  plana;  sunt,  ut 
appellantur  phnitec  nostroru/n  pedum  ex  causa  simifi.  Fiances 
dicebantur  tabuhe  plancR,  ob  quam  causam  et  Planci  appellan- 
tur, qui  supra  modum  pedih.  planis  sunt.  Plaustrum  perculi 
antiqui  dicehant  ab  eo,  qui  pede  onusta  plaustra  perculit:  id 
est,  evertit :  quod  postea  abiit  in  proverbium  id,  quod  a  Plauto 
in  Epidico  Comadia  relatum  est :  £pidicus  mihi  magister 
fuit ;  pcrii :  pene  plaustrum  perculi.  Plebeium  magistratum 
neminem  licet  capere,  nisi  qui  ex  plebe  est :  cujus  generis  est 
omnis  magistratus,  qui  appellaturi  isto  nomine.  Plutei  dicun- 
tur  crates  corio  fr?/do  intentae,'  qucz  solebant  opponi  militibus 
opus  facientib.  et  appellabantur  militares :  nunc  etiam  tabu- 
la,  quib.  quidprasepitur,  eodem  nomine  dicun^«r.  Plebei  M- 
diles"  non  minus populiqwe  plebeiscito,  quce  de  eo  rnagistratn 
creando  suffragiura  tulit,  ut  sacris  adibus  prccessent,  sunt  con- 
stituf/:  quos  Tribu.  pi.  ministros  fuisse  dicunt:  qui  una  cum 
Plebeis  JEdilib.  sunt  creati,  dissidente  plebe  a  Patrib.  ii  taber- 
nas  fecerunt,  qua.s  novas  vocant :  nos  autem  quinque  dicimus 
eas  esse  et  septem  iexwivtur,  et  plebeios  quidem  appellamus  a 
genere  [40]  magistratus  :  eas  enim  faciendas  curaverunt  M. 
Junius  Brutus.  Q.  Oppius  Jj^diles  pi.  Plexa  coUigata  signi- 
ficat  ex  Grseco,  cui  nos  etiam  praepositionem  adicimus> 
cum  dicimus  perplexa.  Plentur  antiqui  etiam  sine  praepo- 
sitionibus  dicebant.  Plera  dixisse  antiquos  testis  est  Pa- 
cuvius,  cum  ait:  Plera  pars  pessumdatur.  Ploximum  ap- 
pellari  ait  Catullus,  capsam  in  cisio,  capsave  ^  cum  dixit, 
gingivas  vero  ploximi  habet  veteris.     Plorare,"  Here,  incla- 


5  f.  intectce. — 6  f.  capsamve. 

NOTJE 

"  Plebei  Mdiles'l  Dionysiiis  lib.  vi.  duos  e  plebe  constituernnt,  qui  IE.<\\- 

j'Ediles    plebeios,     ut     Tribunornm  les  appellali  sunt.' 

plebis  essent  ministri,  et  ut   sacris  ^  Plorare,  ^c]  Eslod  in  lege  Numae 

adibus  praeessent,  dicit  creates  f'u-  liabet  exemplar  :  et  itaantiquosscrip- 

isse.     Digest,  lib.  i.  tit.  2.  '  Itenique  sisse  tradit  Quintilianus  adducto  tes- 

ut  essent,  qui  acdibus  prajessent,  in  tinionio   ex   basi  columnae    rostratae 

quibus  omnia  scita  plebs  deferebat,  Duilii,  in  qua  est.  altod.  marid,  et, 


PRAGMENTUM.  10G3 

mare  nunc  significat,  et  cum  prsepositione  implorare,  id  est, 
invocare  :  et  apud  antiques  plane  inclamare  :  in  regis  Ro- 
muli,  et  Tatii  legibus :  si  nurus  sacira  divis  parentum  estod. 
in  Ser.  TuUi,  haec  est,  si  parentum  puer  verberit,  astolle 
plorassit,  (pareri.)  puer  divis  parentum  sacer  esto.7  id  est, 
clamant,  dix        .        .        PeduUa  quaedicimusnea  ^ 

Greecos  appellare  manifestum  est.  Pacem  a  pactione 
conditionum  putat  dictam  Sinnius  Capito,  quas  utriq.  inter 
se  populo  sit  observanda.  Penem,  antiqui  codam  voca- 
bant,  a  qua  antiquitate  etiam  nunc  offa  porcina  cum  cauda 
in  cenis  puris^  ofl'apenita  vocatur  :  et  peniculi,  quis  calcia- 
menta  terguntur,  quod  e  codis  extremis  faciebant  antiqui, 
qui,  tergent^ea  :  dictum  est  forsitan,  a  pendendo.  Naivius 
in  Tunicularia  :'°  Theodotum  compellas,  qui  aras  compitali- 
bus  sedens  in  cella,  circumtectuas  tegetibus  Lares  ludentis 
peni  pinxit  bubulo,  significat  peniculo  grandi,  id  est,  coda. 
Proprius  sobrino  mihi  est  consobrini  mei  filius,  et  consobri- 
naemeae  filia,"  et  patris  meiGonsobrinus,etmatris  [41]meae 
consobrinus.  Possessio  ^  est,  u't  definit  Gallus  ^lius, 
usus  quidam  agri,  aut  aedifici,  non  ipse  fundus,  aut  ager  : 
non  enim  possessio  est  a  '^  reb.  quae  tangi  possunt 
qui  dicit,  se  possidere,  his  ''  vere  potest  dicere  :  itaque  in 
legitimis  actionibus  nemo  ex  his  qui  possessionem  suam 
vocare  audet,  sed  ad  interdictum  venit,  ut  Praetor  his  ver- 
bis utatur.     Uti  nunc  possidetis,   eum   fundum  Q.  D.  A. 


7  f.  estod. — 8  f.  nos,  ea  TrsSiAo. — 9  f.  terget. — 10  f.  Cunicularia. — 11  f.  filws. 
—12  f.  de.—  13  f.  is. 

NOTiE 

PUGNANDOD.  totus  aiiteTii  liic  locus  ceret,  qiiando  jam  propter  parasce- 

ita  legendiis  :  In  regis  Romuli,  et  Ta-  ven,  quam  ccenam  piiram  Jiidaei  La- 

tii  legibus :  Sei  parentem  puer  verberit,  tine  tisitatius  apud  nos  vocant,  faceie 

ast   ole  plorasit,    jnter  divis  parentum  tale  aliquid  non  licebat.' 

sacer  estod.  Keliqua  videntur  adjecta.  ^  Possessio,  If c.]  Petronius  Arbiter  : 

T  Puris]  Glossar.  *  Coena  pura,  ira-  '  Ut   si   nollct  alicnam   rem  domino 

paffKfvi],  npoirdPBaTov.'     Aiignstin.  in  redderc,  ad   interdictum   veoirct.'  i. 

Joan.    '  Acceleratain,'    inquit,  '  vuit  ad  jus,  ad  Praetorem. 
inteliigi  sepuituram,   ne  advcsperas- 


10G4  SEXTI    POMPEII    FESTI 

quod  nee  vi,  nee  clam,  nee  precario  alter  ab  altero  possi- 
detis ita  possideatis,  adversus  ea  vim  fieri,  veto.  Praefec- 
turae  eas  appellabantur  in  Italia,  in  quib.  et  jus  dicebatur, 
et  nundinse  agebantur,  et  erat  quaedam  earum  R.  P.  neq. 
tamen  magistratus  suos  habebant:  in  qua '-^  his  legibus 
praefecti  mittebantur  quotannis,  qui  jus  dicerent :  quarum 
genera  fuerunt  duo  :  alterum,  in  quas  solebant  ire  praefecti 
quatuor  viginti  sex  virum  nu  '^  pro  populi  suffragio  creati 
erant,  in  haec  oppida :  Capuam,  Cumas,  Casilinum,  Vol- 
turnum,  Liternum,  Puteolos,  Acerras,  Suessulara,  Atellam, 
Calatium  :'^  alterum,  in  quas  ibant,  quos  Praetor  urbanus 
quod  annis  '7  in  quaeq.  loca  miserat  legibus,  ut  Fundos, 
Formias,  Caere,  Venareum,'^  Allieas  '9  Privernum,  Anag- 
niam,  Frusinonem,  Reate,  Saturniara,  Nursiam,  Arpinum, 
aliaq.  complura.  Parret,  quod  est  in  formulis,  debuit  et 
produeta  priore  syllaba  pronuntiari,  etnon  gemino  r  scribi, 
ut  fieret  paret,  quod  est,  inveniatur,  ut  coraparet,  apparet. 
Portum  in  12.  pro  domo  positum  omnes  fere  conseutiunt : 
cui  testimonium  defuerit,  bis  ^°  tertiis  diebus  ob  portum  ob- 
vagulatum  ito.  Patrocinia  appellari  coepta  sunt,  cum  plebs 
distributa  est  inter  patres,  ut  eorum  opib.  tuta  esset.  Pos- 
ticam  lineara  in  agris  dividendis  Ser.  Sulpicius  appellavit 
ab  [42]  exonente  sole  ad  occidentem,  qua  spectabat  qua     . 

tur         .... 
riq         .  .  .         .  .         abd 

tab         .  .  .  • 

Irum     ....  danto 

Pontina  tribus  a  Portia  \nbe  dicta,  a  qua  el  pnlus 
quoque  Po?itina  appellata  est  juxta  Terracenam.  Prtpiria  '* 
tribus  a  Papirio  appellata  est,  vel  a  nomi '  agr?',  qui  circa  Tus- 


14  f.  quas. — 15  f.numeroqui. — 16  f.  Calatiam.— 17  f.  quotannis.— 18  f.  Ve- 
nafrum. — 19  f.  Allifas. — 20  f.  is. — 1  f.  we. 

^  Papiria]  Papiria  tritms  in  agro  turn  Papiiiam  ferre  solitiini,'  quod 
Tuscnlano.  Liv.  viii.  37. '  Nee  quen-  Tiisciilani  a  tiibii  PoUiauna  conilem- 
quam  ferme  ex  PoUia  tribii  Candida-     nati  essent. 


FRAGMENTUM.  10C5 

culum  est.  Iluic  Vupinia  trib.  ita  con^vinctafuit,  iit  dejinib. 
aliquando  susceperit  bellum,  quod  inAktum  per  fetiales  cum 
esset,  (luce  .  .  infertuT :  bellura  itaq.  imtura,  cum 
utraque  tribus  instructos  exercitus  haberent  ad  dimicandum, 
quia  aherius  dux  discesserat  jam  ab  armis,  caduceatorib.  ante 
quam  signum  QOViierrent^  utrimque  ad  exercilus  missis,  rem  in 
ipsorum  dixbitrio  futuram  denuntiarunt,  ac  potestate,  (ac  po- 
Xestate)^  ita  sine  uUa  dimicatione  utriusq,  exercitns  suflFrag/o 
pax  facta.  Pupinia  Tribus  ab  agri  nomine  dicta,  qui  Pupi- 
71118  appellatur  circa  Tusculum  urbem  ..... 
yweminit  invictum  .  .  .  .  e.  Popillia  tri- 
bus  una  quinque  et  triginta  trihnnva,  tot  enim  {nerunt,  a  Po- 
pillia  famincE  feVici  nomine  appel/ata,  quomodo  tribus  quoque 
Pinaria  a  sororis  Pinarii  dicta,  site  ab  ejus  nomiac.  Populi 
commune  est  in  legibus  ferendis  cum  plebe  suff"ragium:  ?iam 
comitia  centuriata  ex  patribus,  et  plebe  constant  in  centurias 
divisis:  a^  cum  plebes  sine  patr^'i.  tributis  comitiis  convenit, 
quod  plebes  scivit,  plebisf/7//m  id  ea  de  causa  appellatur.  Pa- 
trum  commune  cum  populo  [43]  suffragium ;  quibus  suffragan- 
tibus  Jit  populi  scitum.  Prorsi  limites  appellantur  in  agrorujn 
mensuris,  qui  directi  sunt  ad  orientem.  Pugio  dictns  viAeinx 
eo  quod  punctim  pugnat.^  Propilia  +  tribus  a  nomine  proge- 
netricis  traxit  vocabulum :  nam  conavLCverunt  non  solum  a  viris, 
sed  a  f(£minis  ^uoq.  tribus  nominare.  Prabia  dicuntur  cu- 
ran^i  ma/«  remedia,  videlicet,  qucc  curationis  C3.usa prabeantur. 
Parare  ^  inter  se  munus  dicebatur,  cum  sortitio  Jiebat  a  ma- 


2  (  ).— 3  f.  jtungat.—X  f.  Popillia. 

NOT/E 

•»  Parare]    Parare  munus  quid  sit,  tituntm    legat :    Livins:     '  Dccreve- 

notnm  ex  Livio,  ct  aliis.    Sallnstiiis  runt    paties,    nt  Consiiles   inter   se 

in  Jugnrtli.     '  Post  Atili  fadiis,   et  compaiarent,  soitirentuive    piovin- 

exercitns  nostrifa;(lam  fugam,Mp,teI-  cias.'      Item:   '  Dccreveiunt  patres, 

lu8  et  Silanns  cos.  des.  provincias  in-  nt  provincias  INIacedoniam  atque  Ita- 

ter  se  paiavcrunt.'     Cicero  lib.  i.  ad  liain  Consiiles  conipararcnt  inter  se, 

Atliciim  :  '  Se  paratiinim  cum  colle-  sortirentiirve.'     Provincias  aiitem  iii- 

ga:'  licet  Servins  in  lib.  i.  /Eu,  ;)«r-  ter  sc  parabant,  sive  sortiebantur  non 


1066  SEXTI    POMPEII   FESTI 

gistratib.  P.  R.  vter  magistratns,  utram  rem  acere  ^  deberet: 
aid  inter  se  comparahant  de  reb.  lege  mandatia.  Itaque  in  se- 
uutii,  et  in  comitio  quoq.  sortiri,  aid  inter  se  parare  solebatit, 
w^rum  exire,  utriini  domi  manere  oporteret :  nam  Cowsulib. 
aeque  ac  Prcztoribus  novis  in  provinciam  ire,  atq.  ex  ea  rem 
gerere :  contra  abire,  amri  prioris  magistra^/6.  opus  erat :  lege 
etiam  cavebatur,  ut  certos  intra  dies  designati  magistratns  pro- 
inncias  inter  se  i^ararent.  Peregrinos  '^  inter  Pr.  dicitur  quod 
aliter  Inter  civis,  aliter  mier  peregrinos  jus  dicebatur  a  Pra- 
tore :  ideoq.  lege  primum  fus*^  cum  unus  tantumfuisset,  postea 
duo  ?c?circo  sunt  creati  PrcEtores.  Pramelium  dicitur,  quod 
ante  raetitur,  quasi  prcemessum,  prcelibationis  causa.  Prote- 
lare  dicitur  longe  ^ropellere,  ex  Graco  videlicet,  quod  est 
The,7  et  signijicat  longe.  Privato  sumtu  se  alebant  mili^es 
Romani  antequam  stipendia  mererentur,  quod  in  consuetudine 
fuit  pane  ad  id  tempus,  quod  fuit  pau/o  antequam  Romana 
civitas  capta  est  a  Gallis,  a  quo  tempore  sine  publico  stipendio 
wilitesnon  fiebant.  Porci  effigies  inter  militaridL  signa  quin- 
tum  locum  obtinebat,  quia  confecto  bello,  inter  quos  populos 
paxjiebat  ea  casa  porcafcedere  firmari  solet.     Polimenta,'^  ait 


5  f.  agere. — 6  f.  feus — 7  f.  rriKe. 

NOTiE 

niodo  Consiiles,  sed  etiam  Prastores.  pellatus  est,  qiiod  in  urbe  jus  dice- 
Livius  :  '  IdibusMartiis,  qiiodie  Con-  bat:  post  aliquot  delude  annos,  non 
snles  magistratuminierunt,  Italia  am-  snfficiente  eo  Praetoie,  quod  multa 
bobus  piovincia  decieta.'  Piaetores  turba  etiam  peiegrinorum  in  civita- 
sortiti  provincias  sunt.  Item  Cou-  tern  veniret,  creatus  alius  Prajtor, 
.sules,  Praetoresque  cum  Idibus  Mar-  qui  Peregrinus  appellatus  est,  quod 
tiis  magistratns  inissent,  provincias  plerumque  inter  peregrinos  jus  red- 
sortiti  sunt  :  acei'e,  pro  agere,  in  ex-  debat.'  Ex  liis  verbis  locum  Festi 
emplari  scriptum  est,  antiqna  ilia  resarcivimus,  qui  in  editione  Augns- 
consuetudine,  qua  c  pro  g  pone-  tiniana  cum  verbo  Parare  male  con- 
bant.     Vide  in  'Orcus.'  junctus  est. 

c  Peregrinos]  Digest,  i.  tit.  2.  '  Cum  ^  PoUinenta']  Arnobius  lib.  vii. '  Po- 

Consules  avocarentur  bellis  finitimis,  limina  sunt  ea,  qua;  nos  proles  vere- 

neque  esset  in  civitate,  qui  jus  red-  cundius  dicimus  testes.'  PlantusMe- 

dere  posset :  factum   est,  ut   Praetor  nfficli.  '  Polimenta  porcina.' 
quoque  crearetur,  qui  Urbanus  ap- 


FRAGMENTUM.  1067 

Verrius,  antiqui  dicebant  testiculos  [44]  porcorum,  cum  eos 

castrabant,  a  politione  segetum,  aut  vestimentorum,  quod 

similiter   atq.  ilia,    curentur.      Pater  patrimus   dicebatur 

apud   antiques,   qui  cum  jam  ipse   pater   esset,  habebat 

etiam  tum  patrem.     Portisculus  est,  ut  scribit  ^lius  Stilo, 

qui  in  portu  modum  dat  classi :  id  autem  est  malleus,  cujus 

meminit  Cato  in  dissuasione  de  rege  Attalo,  et  vectigalibus 

AsiJB  :   C.   Licinio  Pr.  remiges  scripti  cives  Romani  sub 

portisculum  sub  flagrum  conscripti  veniere  passim.     Pro 

scapulis  cum  dicit  Cato,  significat  pro  injuria  verberum : 

nam  complures  leges  erant  in  cives  rogatae,  quibus  sancie- 

batur  pcena  verberum  :  his  significat  prohib.  se  ^  multos  suos 

civis  in  eaoratione,  quae  est  contra  M.  Caelium  :  Si  em  per- 

cussi,  saepe  incolumis  abii :  prseterea  pro  rep.  pro  scapulis, 

atque  aerario  multum  R.  P.  profuit.     Primanus  ^  Tribunus 

apud  Catonem  in  ea,  qucB  est  contra  Thermum  de  suis  vir- 

tufib.      Aliud    est  properare,    aliud  festinare :   qui   unum 

quodq.  mature  transigit,  is  properat:  qui  multa  simul  inci- 

pit,  neq.  perficit,  is  festinat.    Prorsus  porro  versus,  nisi 

forte  ex  Graeco  Uoo.')     Cato  de  feneratione  legis  Juniae : 

Camerni  '^  cives  nostri  oppidum  pulchrum  habuere,  agrum 

optimum,  atque  pulcherrimum,  rem  fortunatissimam  :  cum 

Romam  veniebant,   prorsus  devertebantur  pro  hospitibus 

ad  amicos  suos.     Prohibere  comitia,  dicitur  vitiare  diem 

morbo,  qui  vulgo  quidem  major,  ceterum  ob  id  ipsum  co- 

mitialis  appellatur.     Cato  in  ea  oratione,  quara  scripsit  de 

sacrilegio  coramisso  :  Domi  cum  auspicamus,  honorem  me 

dium  "  immortalium  velim  habuisse  :  servi,  ancillae,  siquis 

eorum  sub  centone  crepuit,  quod  ego  non  sensi,  nullum  mihi 

vitium  I'acit :  si  cui  ibidem  servo,  aut  ancillae  [4;")]  dormienti 

evenit,  quod  comitia  prohibere  solet,  ne  is  quidem  mihi 


8  f.  prohibuisse.—O  f.  irp6s. — 10  f.  Camerini — 11  f.  Deum. 

'  PrimanHs]  Ifa  plane  est  in  cxom-      dit,  vcl  alius,  qui   locum  cxcmpio  et 
plari  :  icli({ua  furtas.se  vcl  Paulua  ad-      cxplicatiune  illusirare  voluit. 


3068  SEXTI    POMPEII    FESTI 

vitium  facit.  Penatores^  qui  penus  gestant.  Cato  adver- 
sus  M.  Acilium  quarta:  Postquam  nativitas  "^  ex  navib. 
eduxi,  non  ex  militib.  atq.  nautis  piscatores  penatores  fici 
sedarum''  dedi.  Pilates  lapidis  genus,  cujus  M.  Cato 
originum  L.  v.  lapis  candidior  quam  pelastes.'*  Peregrina 
sacra  appellantur,  quae  aut  evocatis  dis  in  oppugnandis 
uibibus  Romam  sunt  conara,'^  aut  quae  ob  quasdam  religi- 
ones  per  pacem  sunt  petita,  ut  ex  Phrygia  Matris  Maguae  : 
ex  Grascia  Cereris:  Epidauvo  /Esculapi:  quia  coluntur  eo- 
rum  more,  a  quibus  sunt  accepta.  Peculatus  furtum  publi- 
cum dici  coeptus  est  a  pecore,  quia  ab  eo  initium  ejus  frau- 
dis  esse  coepit :  siquidem  ante  aes,  aut  argentum  signatum 
ob  delicta  poena  gravissima  erat  duarura  oviura,  et  xxx. 
bovura :  ea  lege  "^  sanxerunt  T.  Menenius  Lanatus  et  P. 
Sestius  Capitolinus  cons,  quse  pecudes,  postquam  aere  sig- 
nato  uti  coepit  P.  R.  Tarpeia  lege  cautum  est,  ut  bos 
centusib.  ovis  decusib.  aestimaretur.  Potitium,  et  Pina- 
rium  Hercules,  cum  ad  aram,  quae  hodieque  maxima  appel- 
latur,  decimabovum,s  quos  a  Geryone  abductos  abigebat, 
Argos  in  patriam  profanasset,  genus  sacrifici  edocuit :  quae 
farailia,  et  posteri  ejus  non  defuerunt  decumantib.  usq.  ad 
Ap.  Claudium  Censorem,  qui  quinquaginta  millia  aeris  gra- 
vis his  dedit,  ut  servos  publicos  edocerent  ritum  sacrifican- 
di :  quo  facto  Potiti,  cum  essent  ex  familia  '^  numero  duode- 
cim,  omnes  intererant'^  intra  diem  xxx.    Pinarius  quod 


12  f.navitas. — 13  f.feci,sed  cibnm. — 14  f.  pilates. — 15  f.coada. — 16  (.earn 
legem.— 17  (.  ecefamilice. — 18  (.  interierunt. 

NOTyE 

f    Penatoi-esl    Horatins  :    '  Portes  Herculis  nee  teitiam  partem  in  aram 

f'riimenta,  peniisqiie.'      Infra  legen-  ejiisimponitis.'   Varrolib.  v.  de  Ling, 

(liim  est:  Non  ex  miUtibus  atque  nautis  Lat.  '  Hinc  profannm,  quod  in  sacra- 

piscatores  et  penatores  feci,  seu  cibum  rio  pollnctum,  atque  ideoHerculi  de- 

dedi.  ctima  data  ab  eo  est,  quod  sacriticio 

s  Decima  fcoram]  In  exemplar!  est,  quodani  fanatur  :  id  est,  ut  fani  lege 

decimam  bovum,  antiqua  scriptura,  ut  s">   dicitur.'      Plutarch,    probi.     In 

'  foro  Bovario,' infra.     Tertullian.  in  fine,  cffi/ami/i«,  scribendnm. 
apolog.  cap.   14.     '  Cum  de    decima 


FRAGMIiNTUM.  1069 

non  affuit  sacrificio,  postea  cautum  est,  ne  quis  Pinario- 
rum  ex  eo  sacrificio  vesceretur.  Plebeios  Pudicitiog  sacel- 
lura  in  vico  Longo  est,  quod  cum  Verginia  patiici  generis 
foemina,  convivio  '^  facto  inter  patres  et  [40]  plebera,  nam 
patricia  plebeio  homini  L.  Voliimnio  cowsul?  nupserat 

qui bit        . 

sere        ..... 

eo  jure  .....  Portor»/m  dictum  est 
vectigal  id,  quod  sohitur  ^oxWtoribus,  qui  conduxerint     . 

dimi6mio in  xectigalibus  autem 

portoria  fruenda  locaniwx  dua&<<s  ..... 

lius  q.         .  .  .  .  et  TV.  Coruncctnms  Ti.  F. 

censores         .  .  .  intra  temporis  spatium  certum 

quid  as.  .         .         .         .         censoria 

»«ajestate  s^reta        .         .         .        dam  propib.*°  et 

sint.  Vrimigeuius  sulcus  dicitur,  qui  in  nova 
nrbe  condenda  tawro  et  vacca  imprimitur,  quod  genus  jumenti 
velut  eKercitum  adhibebatitr  .  .  .  utrimq. 

media  p.         .         .         .        lari  judicio  qui  et  ipse     . 

Parilib.  nrbcm  condidit  'Romu/us,  quern  diemfes- 
tum pracipue  habebant  juniores.  Pratexta^  pul/a  nulli  alii 
licebat  uti,  quam  ei,  qui  funus  faciebat.  Idem  jusmagistratus 
habebat,  qui  in  aliquo  loco  publicos  ludos  faciebat :  nam  si 
pratexta  utitur,  et  scribam  habere  solet,  propter-  eos,  quos  fa- 
cit,  ludos  :  prectextce  jus  daticm  est  item  ConsuVih.  et  Pra^torib. 
vota  nuncupantibus  ob  ?gnorantiam  sacra  novorum '  ascilo- 
rum.  Isdeni  datum  est  uti  emit^  votum  aliquod  solventibus: 
quod  item  Valerius  vicawMs  cum  uteretur  purse  ex  senatu,  ira- 
proban'  coiptus  est.  ViUc  [47]  et  vii-iles  et  muliebres  effigies  in 
compitis  suspendebaninr  Compitalib.  ex  lana,  quod  esse  deorum 


19  f.  coHvicio. — 20  f.  pradib. — 1  f.  sacrorum  novorum. — 2  f.  item. 

HOTJE 

*■    Pirttcxta]   Vide   Verrium  apud  mnnus  impetiavisse  :  scio  hie  agi  de 

Macr.  lih.  1.  cap.  7.     Atcpie  ita  pestc  pnetexta   piilla,  sed   apiid   Verrium 

scdata  piieriim,  <]ui  antiijuitalcm  sor-  amhiguitalcm   pro  anliquilalem  legen- 

ti»  absolvcrat,  toga;  pia;texta;  usiim  duni  esse,  volui  adiiiomusse. 


1070  SEXTI    POMPEII    FKSTI 

inferorum  hiinc  diemfestum,  quos  vocant  Lares,  putarent,  quib. 
eo  die  tot  pila,  quot  capita  servorum ;  tot  effigies,  quot  essent 
Wberi,  poiiebantnr :  ut  vivis,sic  enim  invocantur,  parcerent ;  et 
essent  his  pilis  et  simulacris  fowtenti.  Punicts  fortuncB  adem 
vovisse  dicitur  Cornelius  (S'cipio  cum  Carthaginem  obsideret : 
ne  adversa  ea  Fortu;/a  uteretur.  Idem  cjuoq.  vovit  adem  Ve- 
neris, qua  cognomentum  habuisse  dicitur  Genitricis,  qaam  dedi- 
cavit,  ubi  primum  gemu/am  Romance  civitatis  Carthaginiensem 
urbem  expugnavit :  quamvis  alii  dicant,  aliquot  post  annis 
dedicavisse  ....  cos.  cum  Puw^V<^'  Fortu- 
nes adem,  quam  ex  voio  debebat  primam  dedicare,  locandam 
non  curasset.  Pueri,  mpuberes  dicuntur,  in  quo  signijicatu 
utitur  Atta  in        .         .         .        plurib.  versib.  docet 

Pueri  inpuberis  ceneum  signum  ad  salinas  olim 
a         .         .        positumfuit,  quod  signum  allatum  e 

fuisseferunt,  quod  sunt  cona^/  quidam  auferre,  sed 
avellere  nemo  umquam  potuit.  Alii  dicunt  avulsam  basim 
praeter  ipsum  signum  a  quibusdam  fuisse,  quiq.  abstulerint, 
sub '  signo  abierunt,  basi  sola  potiti.  Alii  tamen  tradxxnt, 
simul  ut  signum  ipsum  abstulerint ,  in  agro  Tiburti  erexere  ad 
qubitu7n  ab  urbe  miliarium.  Plena  sue  Tellu/i  Matri  sacriji- 
cabatur,  quod  pecudis  id  genus  cum  seretur  "^  satis  inimicum, 
quia  rostro  semen  fodiendo  corvumperet.  Ploti  appellati  sunt 
Umbri,  pedib.  planis  quod  essent:  unde  soleas  dimidiatas 
quih.  utuntur  in  venando,  quo  plunius  pedem  ponerent,  vocdcat 
semiplotia,  et  ab  eadem'causa  M.  Accius  poeta,  quia  Umber 
[48]  Sarsinas  erat,  a  pedum  planicie  initio  Plotus,  postea 
Plautus  coeptus  est  dici.  Postumus  cognominatur  post  pa- 
tris  mortem  natus.  Plautus  in  Aulularia :  Post  mediam  seta- 
tem  qui  mediam  ducit  iixorem  domum  si  cam  senex  anum 
praegnantem  fortuito  fecerit;  quid  dubitas,  quin  sit  para- 
tum  his  nomen  pueris  Postumi  ?     Porcas,'  quae  inter  duci  ^ 


3  f.  sine. — 4  f.  censeretiir, —  5  f.  duos. 

NOT.^ 

'    Porcas]    Varro  lih.  i.  de  Re    Rustica  cap.  29.  *  Quod  est  inter  duos 


FRAGMENTUM.  1071 

siilcos  fiunt,  ait  Varro  dici,  quod  porrigant  frumentura 

Parmulis  pugnare  milites  soliti  sunt :  quarum 
nsum  sustulit  C.  Marius  datis  in  vicem  earum  Bruttianis. 
Porcam  auream  et  argenteam  dici  ait  Capito  Ateius,  quae 
et  si  numero  hostiarum  non  sint,  noraen  taraen  earum  ha- 
bere, alteram  ex  auro,  alteram  ex  argento  lactam  adhiberi 
sacrificio  Ceriali.  Pulcher  bos  appellatur  ad  eximiam  pin- 
guitudinem  perductus.  Propudi  ait^  porcus  dictus  est,  ut 
ait  Capito  Ateius,  qui  in  sacrificio  gentis  Claudiae  velut  pia- 
mentum,  et  exsolutio  omnis  contractafc  religionis  est 

Parum  cavisse '  videri  pronuntiat  magistratus,  cum  de 
consilii  sententia  capitis  quern  condemnaturus  est.  Pisca- 
torii  ludi  vocantur  qui  quod  annis  ^  mense  Junio  trans  Ti- 
berim  fieri  solent  a  PR.  Urbano  pro  piscatorib.  Tiberinis, 
quorum  quaestus  non  in  Macellum  pervenit,  sed  fere  in  are- 
am  Volcani,  quod  id  genus  pisciculorum  vivorum  datur  el 
Deo  pro  animis  bumanis.  Publicius  clivus  appellatur  quern 
duo  fratres  L.  M.  Public!  Malteoli^  ^Ediles  Cur.  pecuariis 
condemnatis  ex  pecuuia,  quam  coeperat,'°  munierunt,  ut  in 
Aventiuum  vehiculi,"  Vel '^  venire  possit.'^  Prsedia '* 
rursus  Verrius  vocari  ait  ea  remedia,  quae  data  '^  Caecilia 
uxor  Tarquini  Prisci  invenisse  [49]  existimatur,  et  immis- 
cuisse  on  '^  sua3,  qua  praecincta  statua  ejus  est  in  aede 
sanctus'7  qui  deus  dius  fidius  vocatur:  ex  qua  zona  peri- 
clitantes  ramenta  sumunt :  ea  vocari  ait  prasdia,'^  quod 
mala  prohibeant.  Priscae  Latinae  colonias  appellatae  sunt, 
ut  distiuguerent  a  novis  quae  postea  a  populo  dabantur. 
Praetor  ad  portam  nunc  salutatur  his,'9  qui  in  provincia 
Propraetore,  aut  Proconsule  exit:  cujus  rei  morcm  ait  fu- 
isse  Cincius  in  libro  de  Consulum  polestate  talem.     Alba- 


C  f.  Propudianus. — 7  f.  patravisse. — 8  f.  quolanuis. — 9  f.  Muleoli. — 10  f.  ce- 
perant. — 11  t.  vehiculis. — 12  t'.  vdia. — 13  f.  jw-ssint. — 14  f.  prahia  \e\  prwbia, 
— 15  f.  Caia — IG  t'.  zonce, — 17  f.  Sancti. — lb  f.  prabia  vel  prvebia. — 10  f.  is. 

NOTvE 

snlcos  data  terra,  dicitur  porca,  quod      qiioqiic  exta  Deis  cum  dabaiit,  porri- 
ea   seges    fiumentuiu   porricit.     Sic     cere  dicebant.' 


1072  SEXTl    POMPEII    FESTI 

nus*°  rerum  potitos  usque  ad  Tullum  regem:  Alba  deinde 
diruta  usque  ad  poectum '  Murem  eos  populos  Latinos  ad 
capud  oetentina;/  quod  est  sub  monte  Albano,  consulere 
solitos,  et  iraperium  coramuni  consilio  administrare  :  itaque 
quo  anno  Romanos  inprimis  ad  exercitum  mittere  oporte- 
ret  jussu  nominis  Latini,  complures  nostros  in  Capitolio  a 
sole  oriente  auspiciis  operam  dare  solitos:  ubi  aves  addix- 
issent,  militem  ilium  qui  a  communi  Latio '  missus  esset 
(ilium  quern  aves  addixerant,)*  Praetorem  salutare  solitum, 
qui  earn  provinciam  optineret  Praetoris  nomine.  Patricios, 
Cincius  ait  in  libro  de  comitiis,  eos  appellari  solitos,  qui 
nunc  ingenui  vocentur.  Possessiones  ^  appellantur  agri 
late  patentes,  publici  privatique  :  quia  non  mancipatione, 
sed  usu  tenebantur,  et  ut  quisquam  occupaverat,  coUide- 
bat.^  Potestur,  Scipio  Africanus  in  ea,  quae  est  de  impe- 
rio  D.  Bruti :  et,  poteratur,  C.  Gracchus  in  ea  qua  vocis  ^ 
est  cum  '  circum  conciliabula  iret.  Probrum  virginis  Vesta- 
lis,  ut  capite  puniretur :  vir  qui  earn  incestavisset,  verberi- 
bus  necaretur :  lex  fixa  in  atrio  Libertatis  cum  multis  aliis 
legibus  incendio  consumta  est,  ut  ait  M.  Cato  in  ea  orati- 
one,  quae  de  Auguribus  inscribitur  :  adicit  quoque  virgines 
Vestales  sacerdotio  [50]  exauguratas,  qua  incesti  damnata, 
viva  defosscc  sunt,  quod  sacra  Vesta  matris  polluissent :  nee  ta- 
men,  licet  nocentes  extra  urbeni  ohruehantur,  sed  in  campo 
proxime  poriam  Col/inajn,  qui  Sceleratus  appellatur.  Privile- 
gium  sunt  qui  dicant  esse  privatam  legem.  Cicero  in  oratione 
quam  scripsit  pro  domo  sua  ad  Pontijices  .... 
viri        .         .         .         .         .        .         cons. 


20  f.  Albanos. — 1  f.   ad  P.  Deciutn. — 2  f.  caput  Ferentince. — 3  f.  Lalil. — 4  (  ). 
— 5  f.  colebat. — 6  f.  usus. 

NOTiE 

^  Possessiones]  Ant.  Augnstinus  pro  est,  in  ea  qua  vocis  cum,  ut   fortasse 

collidebat,  coirupto    verbo,  reposuit  emendandiim  sit,  in  ea  qua  est,  cum. 

colebat  :  placeret,  possidebat.     Isido-  Nam  verbura,  est,  alia  inanii  videtur 

rus  lib.  XV.  cap.  13.  adjectum. 

'  Vocis  est  cum]  In  exemplari  plane 


FRAGMENTUM.  1073 

in  eo licto 

res  ....         existimate 

cons       .....         uos  auiem 

nemo  ....  jwdicant 

Seiiatores,  Equites,  Trib.  Mrarii,  coxdemnaiit  trib.  XXXv.  quo 
jure,  quo  more,  quo  exemplo  nominatim  legem  de  capite  c\vis 
indemnati  tulisti't  vetant  leges  sacratce,  vetant  Xil.  tabularum 
leges  privatis  hominih.  irrogari.  Feneficos  quinq.  et  triginta 
trib.  ornnino  iton  condemwAnX,  quia  ipsi  indicia  causa  occidun- 
tur.  Punici^  dicu7it\iYnon  Poeni,  quaravis,  ut  ait  Verrius,  a 
P/ia:>iicib.  or/antur ;  et  Punicum  heVum,  uon  Pcenicum,  quam- 
quam  Pceni  crppe/lantur :  nam  qiias  solebant  antiqui  efferre 
per  Pu  syllabam  logam  ^  Ennius  in  Pte  extulit,  Pcenos  di- 
cens,  sed  est  culpa  //brariorum,  qui  ea,  quae  fcemiuitio  ge- 
nere  dicujitur,  scribuut  mascuXmo  :  etiam  ipsi  Graec^"  ita  lo- 
quuntur,  qui  soleut  philologos,  philargyros,  famiuas  dicere. 
Patios  putaus  vivos  libravius  appellari,  mutavit  qua  per  ad- 
jectiotiem  ab  Eitnio  ea  vox  explanata  non  fuerit,  cum  tamen 
ejusmodi  fere  nomina  etiam  in  \irili,  non  tantum  in  famineo 
sexu  proferautur  :  dicimus  tarn  hie  lapis,^  quam  hac  lupus  : 
quinetiam  ea  quce,  par//cipia  appellantur,  quae  ut  plurimum 
aliquem  ordinem  rerum  significant,  et  quce  casus,  numeros, 
species,  tempora,,  personas  recipiM/if,  utroq.  genere  enuntiantur 

[51]  Por- 

tumuns  qui  et  Palcemon  alio  tiomiue  dicitur,  inter  deos,  qui 
prasunt  mari  a  Rotnanis  colebatur.  Penas  pendere  in  eo 
proprie  dicebant,  qui  pecuniam  ob  delictum  solvit ;  quia  penso 
are  olim  utebaniwc.     Pullariam  manum  dexteram  dixisse  vide- 

tur  PlaM/MS  in Procedere, 

interdum  succedere,  interdum  pone  cedere,  Pertusum  dolium 
cum  dicimus,  venenum  signijicamus.     Pes  dicitur 

pede  ruit     ...... 


7  f.  longam. — b  i'.  lupus. 

NOTiE 

'"  Punici]  At  in  columna  lostrata      et  in  fiagmeiitis  legiim,  nELLUM  PCE- 
Duilii  inci^iini  est,  claseis  h(enicas.      nicium. 

Delpli.  el  Var.  Clas.  Pomp.  Pest.  3  Y 


1074  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Ennius  lib.  i.  Awialium       ...... 

Polit,  pro  pi/a  ludit      .         .         .  dixit 

Petrem 
tocabatur,  qua.  pompam  pracedeus  in  coloniis,  aiit  municipiis, 
imitabatur  anum  ebriam,  ab  agri  vitio,  scilicet  jietreia  appel- 
lata.     Procilli  sive  praecilli.     Cato  dixit  in 
co«vertar  ad  illam        ........ 

impudentior        ........  ntur 

legationes test.     Pelli- 

culatiowem,"  pro  inductionem,  a  pelliciendo,  quod  est  inducen- 
do,  dixit  Cato  in  ea  oratione,  quam  scripsit  de     . 

.  .  r,  loco  s,  Cato  saspe  dicit,  ut  Contra,  s,  robosem,  et 
arboses,  loco,  r,  dicebant  antiqui  ....  pro- 
perie  marl  opus  est.  Prcemiosam  pro  pecuniosam  dixit  Cato 
in  oratione,  quara  scripsiV  .....  im- 
pudentiam  prseniiosaw.  Pascales°  oves  propascitales,  inscien- 
ter  dixit  in  ea  quam  scripsit  .....  pas- 
calis  ovis  vetiiit.  Idem :  pellitam  ovem  Tarentina.m  appellat 
in  ea  orntione,  quam  scripsit  ....  pretio 
Tarenti  plus.  C.  sestertiis  pellitam  ovem,  qumn  ignaro  9  Ta- 
rentino  quod  pasceretur,  Tarentinam  dicunt.  Periculatus 
sum,  Cato  ait  in  [52]  ea  oratione,  quam  scripsit  ad  litis  '° 
Censorias.  Parsi  non  peperci,  ait  Cato  in  eadem  ora- 
tione. Scio  fortunas  secundas  neglegentiam  prendere  so- 
lere :    quod  uti  prohibitum  irem,  quod  in  me  esset,  meo 

9  f.  in  agro, — 10  f.  notaa. 

NOTiE 

°  Pellimlationeni]  Velius  Longus  in  tiqui,  Valesios  et  Fitsios.     Vide  supra 

libro   de   Orthographia.     Nee  aliter  in  '  Arbosem.' 

apiid  Lncilinm   legitnr,  in   prapposi-  °  Pascalesi  In  exeniplaii  erat  prius 

tione  peiliciendo,  quod  est,  inducen-  Tarentino  :  deinde  in  litura  scriptiim 

do,    geminata    /,    pelliceie    nialunt,  fuit  Ttrcntino  :  nee  dtibiiim  qiiin  Fes- 

quam  peilicere  :  et   apiid  Virgilinm  ti  verba  ad  Taientiniim  pecus  perti- 

non  aliter  legimiis,  Pellacis  Ulyssis,  neant,    qnod    pascali   opponitiir,   et 

Qnas  seqmintnr  alio  pertinent:  desi-  tectum    etiam    vocatur.     Cohiniella 

derantur   autem    verba   Catonis,    in  lib.    vii.    cap.    4.    vide    in    '  Solox 

quibus  usus  erat  r,  loco  s,  ut  Vitlerios  lana.' 
et  Furios  dixerunt  juniores,  quos  an- 


FRAGMENTUM.  1075 

labori  non  parsi.  Preedonulos  Cato  hypocoristicos  dixit 
in  epistularum :  Quia  seepe  utiles  videntur  praedonuli. 
Praecem "  singulaiiter  idem  in  ea,  quae  est  de  conjura- 
tione.  Pulchralibus  atque  cupidus  '^  idem  in  ea,  quje  est 
de  fundo  oleario.  Punctatoriolas  levis  pugnas  appellat 
Cato  in  ea,  quara  dixit  de  re  Histriae  militari.  Proasdifica- 
tnm  dicitur,  quod  ex  privatoloco  processit  in  publicum  so- 
lum. Percunctatum  patris  familiae  nomen,  nequis  servum 
mitteiet,  lege  sanctum  fuisse  ait  Cato  in  ea,  qua  legem 
Orchiam  dissuadet.  Prodidisse  non  solum  in  illis  dicitur, 
qui  patriam  hostibus  prodiderunt,  sed  etiam  tempus  longius 
fecisse  :  ut  Cato:  Te,  C.  Ca^cili,  diem  prodisse  '^  militibus 
legionis  in.  cum  proditionem  non  haberent.  Pavimenta 
Poenica  marmore  Numidico  constrata  signiticat  Cato,  cum 
ait  in  ea,  quam  habuit  nequis  cos.  bis  fieret :  Dicere  pos- 
sum, quib.  villae  atq.  aides  asdificatae,  atque  expolitce 
maximo  opere,  citro,  atq.  ebore,  atq.  pavimentis  Poenicis 
stent.  Prolato  2ere  astitit,  Ennius  AchilJae  in  Aristarchi '+ 
cum  ait,  signiticat  clypeo  ante  se  protento.  Poenitam  '^ 
ofFam  Nagvius  appellat  absegmon  caruis  cum  coda  :  antiqui 
autem  offam  vocabant  abscisum  globi  forma,  ut  manu  glo- 
meratara  pultem.  Privatae  feriae  vocantur  sacrorum  pro- 
priorum,  velut  dies  natales,  operationis,  denecalcs.  Pronu- 
bas  ^  adhibentur  nuptiis  quae  semel  nupserunt,  ut  matrimonia 
paupertatem  "^  auspicantes.  Pudicitiae  signum  in  foro 
Bovario  est,  ubi  familiana  aedisset '''  Herculis  :  earn  quidam 
Fortunae  esse  existimant.  Item  via  Latina  ad  miliarium 
illi  '^  Fortunae  Muliebris,  nefas  [53]  est  attigi,  nisi  ab  ea, 
quae  semel  nupsit.     Patrimi  et  matrimi  pueri  praetextati 


11  f.  precem. — 12  f.  cupidiis, — 13  f.  prodidisse. — 14  f.  in  Ackille  Aristarchi. 
— l.'j  t'.  penilam. — IG  t.  mulrimonii  perpttuilatcm. — 17   f.  adis  est.— IS  f.  llll. 

NOT^ 

(•  Pronuhal  Tci tiillianiis  in  exlior-  lit  et  virginibiis  legitime  nubeiilibiii 
tatione  ad  castitateni  :  '  Monogaiiiia  miivira  proniiba  adliibeatur,  »t  sic 
apud  Etlinicos  in  suniiiiu  bunorc  e^t,      uuspicii  iuitiiiiii  bit.' 


1076  SEXTl    POMPEII    FESTI 

ties  nnbentem  deducunt ;   unus,  qui  facera  praefert  ex  spina 
alija,  quia  noctu   nubebant;    duo,  qui  tcnent  nubentem, 
Pilentis  et  carpentis  per  uii)em  vehi  matronis  concessuni 
est,  quod  cum  aurum  non  reperiretur,  ex  voto,  quod  Camil- 
lus  voverat  Apollini  Delphico,  contulerunt.     Prima  aut  se- 
cunda  bora  ducant  '9  sponsalib.  ominis  causa,  ut  optima  ac 
secundissima  eveniant.     Praetextum  ^°  sermonem  quidam 
putant  dici,  quod  pra^textatis  nefas  sit  obscoeno  verbo  uti : 
ali '  quod  nubentib.  depositis  prastextis  a  multitudine  pue- 
rorum  obscoena  clamentur.     Palatualis  Flaraen  constitutus 
est,  quod  in  tutela  ejus  deae  Palatium  est.     Portenta  existi- 
marunt  quidara  gravia  esse,  ostenta  bona  :  alii  portenta  qui- 
dam bona,  ostenta  quaed am  tristia  appellari :  portenta,  quae 
quid  porro  tendeatur  indicent;  ostenta,  quae  tantummodo 
ostendant  monstra  :  praecipiant  quoque  remedia.  Postularia 
fulgura,  qucc  votorum  ut  "■  sacrificiorura  spretara  religionem 
desiderant'  Pestifera,  quae  mortem,  aut  exilium  ostendunt. 
Pereratalia,  quae  superiora  iulgura,  ut  "^  portenta  peremunt, 
id  est,  olunt.5     Pullus''   Jovis  dicebatur  Q.  Fabius,  cui 
Eburno  cognomen  erat  propter  candorem,  quod  ejus  natis 
lulmine  icta  erat :  antiqui  autem  puerum,  quem  quis  araa- 
bat,  pullum  ejus  dicebant.     Peregrinus  ager  est,  qui  neque 
Romanus,  neque  hostiiis   habetur.     Publica  sacra,   quae 
publico  sumtu,  pro  populo  fiunt,  quaeq.  pro  montibus,  pagis, 
curiis,  sacellis  :  ad  ^  privata,  quae  pro  singulis  bominibus, 
familiis,  gentibus  fiunt,     Perenne  dicitur  auspicari,  qui  am- 
nem,  aut  aquam,  quae  ex  sacro  oritur,  auspicato  transit. 
Puls"^  potissiraura   datur  pullis   in  auspiciis,  quia  ex   ea 


19  f.  dicata. — 20  f.  pratextatum. — 1  f.  alii. — 2  f.  aiit.—^  f.  designant. — 4 
f.  aut.— 5  t\  toUunt.—G  f.  at. 

NOTyE 

1  Pullus]  Placidus  in  Glossis : '  Pal-  delicianiin  futmus  et  pocnloriim  cus- 

luin,  piieium  in   anioribiis  :'  iinde  Q.  tos,  et,   nt   Jovis  dicatiir  pullus,    in 

Fabius  Eburniis,  '  quod  natibus  ful-  partibus    Fabius  adniitur  moUibus, 

guiatus  eiat,  pullus  Jovis  dictus  est.'  obsignaturque  posticis.' 
Sic  enini    legi  deliet,   pio  fis'uratiis.         ''    Puis]    Vide    infia    in    '  Tiipu- 

Arnobius  lib.  iv.  '  Cataiuitus  rapitur,  diu'ni.' 


FRAGMENTUM.  1077 

[54]  necesse  decidere  in  terram  aliquid,  quod  tripudium  face- 
ret,  id  est,  terripdviuni  (pavire  enimferire  est)^  ex  quo  notio- 
nem  caperoit  fiituri :  nam  sipuUi,perquos  auspicahantur,  non 
edissent,  periciilum  imminere  arhitrabantur  :  at  qui  ipavissent, 
houum  augurium  esse  putabant,  si  turn  ex  ore  eis  edeutib,  ali- 
quid decidisset.  Portents,  rerumjieri  dicuntur,  cum  solida  cor- 
pora raro  se  ostendunt ;  rit  cometa,  turbines,  barathra,  toni- 
inia  sereno  ccclo  facta.  Pedestria  auspicia.  arbitrubantur  a 
vulpe,  lupo,  serpeute,  equo,  ceterisque  animalibus  quadrupedi- 
bus.  Propterv'm  ^\)pel/abanlur  auspicia,  quae  sese  propter 
viam  ostentabajit         .....     infirm     . 

Piacuhnm  aTpT^el/abant  auspicia, 
id  est,  sacrijicia,  antiqua  /oqiiendi  coiisuetudine,  cum  aut 
hostia  ab  ara  ^'fugit,  diwi  percussa  mugitum  dedit,  aut  in  uliara 
quam  oportuit  partem  corporis  decidit.  Pestifcra  auspicia 
sunt,  cum  cor  in  extis,  aut  caput  non  fuisset  in  jocinore. 
Pullarium^  a  puUis  appellatum  quidam  putant,  quia  noii 
aliud,  sed  hoc  ei  peculiare  est,  avem  auspicanr/o  observare. 
Preepefes  aves  dicuntur,  qua3  se  ante  auspicantem  fcrunt : 
nam  antiqui  praspetere  dicebant  pro  anteire.  Pecunia  sacri- 
ficium  Jieri  dicebant,  cum  frugum  Jruciumque  ^  causa  mola 
pura  qff'erebalur  in  sacrijicio,  quia  omnis  res  fumi/iaris,  quam 
nunc  pecuniam  diciraus,  ex  his  rebus  constabat.  Projecta 
sacra  appcllantur,  quae  i'alguranle  calo  fiunl ;  tunc  n.  pro- 
jecta  depellendorum  xnxxlorum  fulgurum,  vet  procurandorum 
bonorura  causa  fiunt.  Puriliafesta  sibi  o6servanda  judicant 
\mvatim  ips(e  quoque  /x/crperfc  administratis,^  uti  pariendo, 
(lb  eis  quad  stabillantur  '°  Parilia  festa         .... 


7  (  ). — 8  f.frucluumque. — 9  i.  domiin  slratis. — 10  f,  slahilianfur. 

NOTyE 
•  Pullariuin]  Liv.  lib.  ix.  '  Auspi-  Valcr.  Max.  lib.  i.  rap.  1.  '  Et  pnlla- 
cia  servanda  «'8sc  piillaiius  niiiitiat :'  liii-i  non  oxire  pnllos  cavea  niinti- 
et  Hi).  X.  '  I'nilariiini  in  auspiciuni  asset.'  Pro  verbo  uunpic'inilo,  (|uoil 
mittit,'  i)cc.  '  Nam  cum  piilli  nun  pas-  supplevimus,  placeret  niagis,  auspi- 
cerentur,  pullaiiusnientiriausiis/iScc.      candi  Kralia, 


1078 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


[55]  parilia        ....  .         .        um  in 

Pablici  Augures  '  eodemjnre 
cum  ceteris  Anguvibus  non   erant :  nam  cum  essent  Augures 
niimero  pluses,  publici  majestate  ceteros  anteibaut:  origo  ve- 
tusta,  ideoque  obscura :  illud  manifestiim,  ductu  sortis  deligi 
solitos,  qui  Jugures  publici  P.  R.  QuiriXmvA  in  Auguralibus 
dicerentur.     Captabant  auspicia,  temp/o  cafi  regionib.  desig- 
nato,   quod   lituo,  qui   Quirinal  uppellatur,   designabaiit,    in 
pomario  extra  mbem         .....  es  faci 

fecisti.  Vicys  rex  "  pico 
ave  utebatur,  ut  Verrius  ait,  ob  augurium,  a  quo  sic  dictus :  is 
regem  Fataum,  Faunum  a/ii  quern  vacant ^  et  Fatuamprocrea- 
vit:  et  ex  eis  Latinus  ortus,  Trojanos  summo  honore  adtecit : 
ut  etiam  eorum  regem  fugientem  Argivos  ^nean  hospitio  sus- 
cepit,  dedit  civitatem,  junxit  natam  connubio.  Vohihrum'' 
esse  ejistimant  quam  nos  pelvim  vocamus,  cnjus  eadem  for- 
mula, qua3  est  po/ubri,  teneturque  rnanu  s///istra,  ut  ejus  sig- 
nifica^/o  docet.  Patres  appeWsinim' ,  ex  quibus  Senatus  con- 
stat, quos  initio  urbis  conditae  Romulus  C.  delegif,  et  sic 
appellavit,   quorum  consilio   atque  prudentia  respublicu  ad- 


'  Publici  augures]  Vide  in  '  Publi- 
cus  ager,'  et  in  '  Qiiinqiie  genera  sig- 
iioruni.'  Videniliis  Cicero  lib.  ii.  de 
legibus,  et  vetus  inscriptio,  in   qua 

est:      EGNATIVS     FAVENTINVS.     V.    C. 
AVGR.  PVB.  P.  R.  Q.  PATER.    ET.    HIE- 


loris,  et  iis,  qnae  supra  citavimus,  de 
Piiblicis  Angiiribns  Festi  fragmen- 
tiiin  lesarciviiiuis. 

"  Picus  rex]  Vide  Paiiliim  in  '  Pi- 
ciis.'  Lactantiiis  lib.  i.  '  P'auniis,'  in- 
quit,  'in  Latio,  qui  et  Satiirno  avo 


ROCERYx.  D.  s.  I.  M.  ARCHiBvcoLVS  nefafia   sacra   constitnit,    et  Picnm 

DEI.  LiBERi.  HiERopHANTA.  HECATE  patrem  inter  Deos  honoravil,  et  soro- 

SACERDOS.   isiDis.     Servius  in  lib.  i.  rem  suaui    Faunain,  eandemqiie  con- 

^n.  'Templuni   dicitur  locus   mann  jngein  sacravit :  quam  C.  Bassns  Fa- 

designatus  in  aere,  post  quein  factum  liiam  nominatam  tradit,  quod  mulie- 

illico  captatur  augurium.' Idem  in  lib.  ribus   fata   canere    consuevisset,    nt 

VI.  JEn.  '  Ager  post  pomcvrium,  nbi  Faiiniis  viris.'     Reliqua  non  indigent 

captabantur  ausuria,  dicebatur  effa-  interpretalione. 

tus.    V;irro.    Hinc  effari  templa  di-  "    Polubrum]    Fabius    Pictor    lib. 

cuntur  ab  anguribus.'  Idem  in  Eclog.  xvi.  apiid    Nouium  :  '  Aqnam   mani- 

IX.  '  Augures  desitinant  spatia  lituo,  bus  pedisbusque  date,   polubrum  si- 

et  cis  dant  nomina,  ut  prima  pars  di-  iiistra    mann    teneto,    dextra    vasnin 

citurantica,  posterior,  postica  :  item  cum  aqua.'  Ex  bis  verbis  locum  Fes- 

adixtraet   sinistra.'     Ex  liis  Servii  ti  restituimus. 


FRAGMENTUM. 


1070 


tninistraretur,  atque  guheruaretur ;  quique  agrornm  partes 
adtribuere/it  tenuioribus  perinde  ac  liberis,  ac peciinias  dlvide- 
rent,  etenim  solebant  jam  inde  a  "Romnlo  nummis  auri  atq. 
argenti  signati  ulliamannis  uti :  id  quod  publicce  et  privatae 
rationes  commentariorum  doceni.  Publica  poudera^  ^w/6?/s 
popuhis  Rom.  uti  solet,  ex  ea  causa  Junius  in  . 
dicta  sic  ait,  quod  duo  Silli"  P.  et  M.  [50]  Trib.  pleb. 
rogarint  his  verbis.  Ex  ponderibus  publicis,  quib.  hac 
tempestate  populus  oetier  (qui)  '^  solet,  uli  coaequetur  sedu- 
lum,  ut  hi  '5  quadrantal  vini  octoginta  pondo  siet:  congius 
vini  decemp.  is  '+  sex  sextari  congius  siet  in'^  duo  de  quin- 
quaginta  sextari  quadrantal  siet  vini.  Sextarius  aequus 
aequo  "^  cum  librario  '7  siet :  sex  de  quiq.'^  librae  in  medio 
sient :  si  quis  magistratus  adversus  hac.'9  d.  m.  pondera, 
modiosq.  vasaq.  publica,  modica,  minora,  majorave  faxit, 
jussit  vera  fieri,  dolumve  adduit,  quod  ea  fiant,  eum  quis 
volet  magistratus  multaretur,''°  dum  minore  patri '  familias 
taxat,  liceto ;  sive  quis  in  ^  sacrum  judicare  voluerit, 
liceto.  Pecuum,^  cum  dixit  M.  Cato  per  casum  genitivum. 


11  f.  Silii.—\2  ().— 13  f.  uti.—U  f.  siet.— 15  f.  vini.—\6  f.  atque.— 17  f. 
vinario. — 18  i.  sexdecimque. — 19  f.hcBc. — 20  f,  inultare,uli. — 1  f.  parte. — 2  f. 
im, 

NOT^E 

y  Publica  pondera]  CEiier,  an  oitier  cap.  3.  '  Sicjuis  illiid  facere  voluerit, 

in   exemplari    sciiptiiin    sit,  difficile  diniidium  faniiliae  niiilta  esto  :'  nam 

est  affirriiare,  piopterea  quod  litera;  verba,   mille    nummis,    sunt    adjecta. 

fugientes   sunt.     Sed   utro(|ue  niodo  Infra   etiani   in  'Sacrata»  leges'  sic 

scripsisse  antiquos,  tcstinionio  nobis  liabetnr  :  '  Sacer   alicni    Deoriim  sit 

sunt   vetusta  nionumenta,   in  quibns  cum    t'aniiiia  :'    ita    enini    legendum, 

COERATOR    pro    CLRATOR,   et   OESUS  pro  sicut.     Error  aiiteni  nt  pntri  pro 

pro  USDS,  reperitnr:  o(sw»H  etiam,  non  parte    sciiptuni    fuerit,    inde    iluxit, 

cesum,  et  Oinonem,  non  QLnonem  anti-  quod  antiqui  parte  dicel>ant  pro  ;w»/i, 

quos  dixisse,  testis  est  Martianus,  et  unde  facia  literarinn  transpositio,  et 

vetiistissima  tabella  apud  nic,  in  qua  pulri  scriptnni  fnit.  de  majohe.  par- 

OITILE,  pro  u<e/c,  incisuin  est.     Quod  ti.  coNSii.i.  est  in  fragnicntis  lef^uiu 

anteni  in   ora  |)agina!  parte  familias,  apnd  nie. 

pro  pntri  familias  eniendavinius,  feci-  '  Pecunm~\    Locus  Catonis  ex  ora- 

nius  a<l(bicli   loco  siniili  ex  oiationc  tione   |)ro    Ubodiensibus   extat  apud 

Catonis  pro  Khodicnsibus,  in  (|ua  ita  Af^cilium  lib.  vii.  c.  3.  '  Siquis  niajo- 

scriptuni  est,  apud  Atjcliiuni  lib.  vii.  rum  pccuunk  numcrnm  habere  voluc- 


1080  SEXTI    POMPEII    FESTI 

a  singulari  casus  recti  foroiavit,  quo  utebantur  antiqui,  id 
est,  pecu,  ac   testu,  tonitru,  genu,  veru,  quorum   omnium 
genitivus  pluvaliter  geminat  u  literam,  non  quia  dicimus 
pecus,  ut  pectus,  earn,  quae  in  usu  est,  formam  in  declina- 
tionib.  sequimur.     Praeteriti  Senatores  quondam  in  oppro- 
brio  non  crant,  quod  ut  reges  sibi  legebant,  sublegebant- 
que,  quos  in  consilio  publico  haberent,  ita  post  exactos 
eos,  Consules  quoq.  et  Tribunos  ^  Militum  consulari  potes- 
tate  conjunctissimos   sibi   quoq.+   patriciorura,    et    deinde 
plebeiorum  legebant ;  donee  Ovinia  Tribunicia  intervenit, 
qua  sanctum   est,   ut   Censores  ex  omni  ordine  optimum 
quemque  curiati  ^  in  senatu  legerent :   quo  factum  est,  ut 
qui  praeteriti  essent,  et  loco  moti,  haberentur  ignominiosi. 
Pro  censu  classis  juniorum  Ser.  Tullius  cum  dixit  in  de- 
scriptione  centuriarum,  accipi   debet  in  censu,  ut  ait  M. 
Varro  in  L.  vi.  rerum  humanarum  :  sicuti  pro  aede  Casto- 
ris,  pro   tribunali,   pro   testimonio.     [57]  Procum  (patri- 
cium)'^''  in  descriptione  ceassium  quam  7  fecit  Ser- Tullius, 
significat  procerum :    ii  enim  sunt  principes  :  nam   proci 
dicuntur,   qui    poscunt   aliquam  in   matrimonium,   Graece 
jtivrjo-T^jsej.   est  enim   procare,   poscere :  ut   cum  dicitur  in 
judice  conlocando,  si  alium  procas,  nive  eum  procas,  hoc 
est  poscis ;    unde   etiam  meretrices   procaces.     Pra3roga- 
tivae  ^  centuriaj  dicuntur  :  ut  docet  Varro  rerum  humana- 
rum 1.  VI.  qu£e  rus  .  .  ^     Romani,  qui  ignorarent  petitores, 
faciliuseos  animadvertere  possent.  Verrius  probabilius  ju- 


3  f.  Tribuni. — 4  f.quosque. — 5  f,  curiatim. — C  (  ). — 7  f.  classium  quam. —  8  f. 
quo  rustici. 

HOTJE 

rit,  tantiim  damnas  esto.'     Sic  enim  sunuis  '  inqnit,  '  et  rei  inexpertfp  ar- 

legitiir  in  vetuslissimo  libro,  pro  eo  bitriuin  collocaie  :    est  auteiii  inter 

quod    est    in    viilgatis,    ■pecudum,    et  arbitros,  autjutiices  prodire.' 

damni.  ^  Prarogatlvce']    Ausonius  in   Gra- 

^  Procum  patricium]  Opinor  voceni,  tiaium  adioiie:  '  Valete,  classes  po- 

■patrkium,    adjeclam   esse.      Ad   ilia  pnli,  et  uibaoaruni   tribuuni  praio. 

autem  verba,  in  judice  conlocando,  fa-  gativa?,  et  centuriae  jure  vocatae.' 
ciunt  quas  S.  Gregorius  scribit :  '  Pos- 


FRAGMENTUM.  1081 

dicat  esse,  ut  cum  essent  designati  a  praerogativis,  in  sermo- 
iiem  res  veniiet  populi  de  dignis,  indignisve,  et  fierent  ceteri 
diligentiores  ad  sufiVagia  de  his  ferenda.  Peculium  servo- 
rum  a  pecore  item  dictum  est,  ut  ex  9  pecunia  patrum 
familise.  Puelli  per  diminutionem  a  pueris  dicti  sunt: 
itaque  et  Ennius  ait :  Poeni  soliti  suos  sacrificare  puellos  : 
et  Lucilius  :  Cumque  hie  tam  formosus  homo,  ac  te  dignus 
puellus.  Et  Plautus  :  Olim  huic  puello  sese  venum  du- 
cier.  Praeciamitatores '°  dicuntur  qui  Flaminib.  Diali, 
Quirinali,  Martiali  antecedent  "  exclamant  feriis  publicis, 
ut  homines  abstiueant  se  opere,'^  quia  his  opus  facientem 
videre  religiosum  est.  Pedum  est  quidem  baculum  incur- 
vum,  quo  pastores  utuntur  ad  comprehendendas  oves,  aut 
capras,  a  pedibus  :  cujus  m.'^  etiara  Virgilius  in  Bucolicis, 
cum  ait:  At  tu  sunie  pedum  :  sed  in  eo  versu,  qui  est  in 
Iphigenia  Enni :  Procede  gradura,  proferre  pedum,  nitere, 
cessas  ?  id  ipsum  jaculum  '^  significari,  cum  ait  Verrius, 
mirari  satis  non  possum :  cum  sit  ordo  talis,  et  per  eum 
significatio  aperta,  gradum  proferre  pedum  cessas  ?  nitere. 
Pone  gravi  sono  antiqui  utebantur  prologi  '♦  significatione. 
Sed  praeicientes  Ids']  vocabuli 

.  .  Pevimit,  adimit,   toUit.      Uncle  et  -peremtns,   inler- 

fectus.     Pure   lautum  antiqui  dicebant,  aqua  pura   I'dvatunt 

iti  .          .  .  . 

Pura  vest'imenta  sacerdotes  populi  Rot/wui,  cum 
sacrificabant,  habere  soliti  erant,  id  est,  non  o6sita,  non  J'ulgu- 
rata,  non  Jitnesla,  non  maculata,  ex  hac  causa 

voca  ..... 

tiata  .         .         .  Proculato,  provocato,  et  pro 

citato  etiam   usurpari  solet.     Prafericulum  vas  aeneum  sine 


9  f.  et. — 10  f.  prceclamitatorcs, — 11  f.  untecedentes. — 12  f.  meminit. — 13  f. 
baculum. — 14   f.  locL 

fiOTJE 

«  Ut  hominen  ulistineanl  se  opere']  In      opere  se  abstineant, 
exemplari  plane  est,  ut  liointnes  ab 


1082  SEXTI   POMPEII    FESTI 

ansa  appeUatur,  patens  summum,  veXui  pelvis :  quo  ad  sacri- 
Jicia  ntebantur  in  sacrano  Opis  Consiva.  Patella,  vasula 
parva  pkata,  item  sacris  iaciertdis  apta :  rjua  erant  forma 
velut  capidulfl  qu&dam.     Pantices  dicebant  frus  ventris 

appeUat  a  quo  . 
lus.  Proc'mcta'^  classis  dicebatur  exer- 
citus  «c?proelium  instructus,  et  psLvaius  :  quern  Diali  Flamini 
vj'derc  nou  licet :  a.r\tiqui  e/iim  procinctum  militem  dixerunt, 
ut  nunc  quoq.  cum  exerciius  instructus  est:  procincta  auteni 
ideo,  quod  togis  incincti  ad  pugnam  ire  soWiifuerint.  JJnde 
et  tesiamenta.  in  procinctu  fieri  dicta,  quod  faciunt  ad  pugnam 
ituri.  ProsimuYium  ^  esse  ait  Antistius  in  commentario  juris 
pontificdXis,  ponicerium,  id  est,  \ocum  proximum  muro.  Cato : 
Olim  quidem  omnes  auspicahantur  extra  ^i;entinum,  nunc 
etiam  intra  sedijicia  :  dictum  autem  pomarium  quasi  promoe- 
rium  :  solet  au^e/w  iis  potissimum  dari  rus  '^  pomoerii  prot'e- 
rendi,  qui  Populum  Romanum  [59]  agro  de  hostibus  capto 
auxerunt.  Antiquissimum  Romuli  pomcenum  Palatini  montis 
radicibus  terminabatur :  protulit  id  Ser.  Tullius  rex :  item  L. 
Cornelius  Sulla  Dictator  imitatus,  ut  \idetur,  Tullium  regem, 
proferre  temtavil :  sed  pomcerium  cum  locus  sit,  qui  Jinem 
urbani  auspicii  facmt  intra  agrum  effalum  certis  regionib.  ter- 
minatus,  ad  captanda  auspicia,  qnem  liceat  proferre,  nemo  ta- 
men  Aventinum,  cum  pomcerium  protulit,  intra  mcenia  inclusit : 
cujus  rei  causa  ilia  probatur,  quod  Remus  in  eo  auspicaverit, 
avesq.  irritas  habuerit :  in  sequetiti  autem  atate  inclusum  aiunt. 
Pomcerium    si  iactum  a  privatis  fuisset,  pana   statuta  erat. 


15  f.  jus. 

NOTiE 

^  Procincta'}  Vide  supra  in  '  Endo-  lege,  et  aliis  qui  ponioeriuin  auxerunt, 

procinctu  :'  ex  eo  enim  loco  hunc  re-  videndus  Livius  lib.  i.  et  Aurelianus 

sarcivimus.  in  Vopisco.  Varro  lib.  iv.  de  Lingua 

<=  Prosimurium}  De  Aventino  mon-  Lat. '  Quod  erat  post  niuruni,  pouioe- 

te,  priniiim  extra  pomcerium,  deinde  riuni  dictum,  ejusque  anibitu  auspicia 

a  D.  Ciaudio  intra  poraoirium  recep.  urbana  finiuntur.' 
to,  vide  Taciturn  lib.  ii.  de  Servio 


FRAGMENTUM.  1083 

Pontifica/e  pomocrium  appellabant  locum  ilium,  agrumq.  fone 
murum,  in  quo  Poutljices  sua.  consiit uerent  auspicia :  cum 
autem  pomariuin  profenetuT,  turn  Jugures  publicos  P.  R. 
hac  verba  praire  solitos  :  T)i  tutelares  urhis  pommrium  hoc  ne 
minus  mixjusye  faxitis:  sed  iis  quib.  termuiutum  est.  regioni- 
bus,  effereatis:  dictum  autem  videlur  pomarium,  veluti  post 
moe ros,  id  est,  quod  esset  retro  et  intro  muros  urbis.  P romp- 
turn  pro  eo  quod  quis  cere  paravit  suo,  videri  ait  i^ositum 
de  cujus  aere  tute  ....  promptum  triti- 
cum  in  commen^f/?7o  tuo  retulisti :  at  quidam  prolatum  sig- 
n\i\care  aiunt  idem  quod  />;omptura  :  sed  proprium  '^  ait  id 
did  promptum,  quod  m^wturura  factum  sit ;  cui  signijicationi 
peuu.s  contrariiim  est,  cum  praesertim  aliud  perms,  aliiid 
prompt uarium  pantoleium  '^  appelletur,  utest  apud  Phmtum. 
in  Trinumo :  Potitus  servitute  ab  antiquis  dicebatur,  qui,  ut 
ait  Labeo,  servitude/??  servit :  tales  consuetudines  proxime 
Graeci  noris  '^  su?it :  eodem  modo  dicebatur  ab  antiquis 
potitus  hostium.  Penus  ^  rocatur  locus  intimus  in  [00]  asde 
Vestae  segetib.  saepius,'^  quod  certis  dieb.  circa  Vestalia 
aperitur  :  ii  dies  religiosi  habentur.  Planta  oliaginea 
est  virga  foliata  ex  olea  deplantata.  Pomonal  est  in  agro 
Solonio,  via  Ostiensi  ad  duodecimum  lapidem  deverti- 
culum  '■'^  a  miliario  octavo.  Pubes  et '  qui  pubem  gene- 
rare  potest  his  ^  incipit  esse  a  quatuordecim  annis  :  foemi- 
na  a  duodecim  viri  potens,  sive  patiens,  ut  quidam  putant. 
Prandicula  antiqui  dicebant,  quae  nunc  jentacula.  Prodi- 
gua".  hostiae  vocantur,  ut  ait  Veranius,  quae  consumnntur, 
undo  homines  quoq.  luxuriosi,  prodigi.  Petronia  amnis 
est  in  Tiberim  perfluens,  quara  magistratus  auspicate  Irans- 


16  f.  prnprie. — 17  f.  panis,  olei,  vini. — 18  f.  moris. — 19  f.  icgelilms  scrptus. — 
20  diverticulo. — 1  f.  eliam. — 2  f.  is. 

NOTyE 

f  Penua]  In  ora  pagiriae  omendavi-  inanie  in  lib.  iv.  Fastomni :  '  Et  pa- 
iniis  lei;etilim  saptits:  et  ita  legen-  ries  lento  viniine  tcxtus  crat,' dc  aede 
(lum,  C)vidii   veisii  lectionein  confir-      Vesta;. 


10S4  SEXTl    POMPEII    FESTI 

eunt,  cum  in  carapo  quid  agere  volunt:  quod  genus  au- 
spici  peremne  vocatur:  amnem  autem  foeminine  antiqui 
oinmtiabant.  Penetrale  sacrificium  dicitur,  quod  interiore 
parte  sacrari  conficitur:  unde  et  penetralia  cujusque  di- 
cuntur ;  et  penes  nos,  quod  in  potestate  nostra  est.  Puri, 
probi,  profani,  sui  auri  dicitur  in  manumissione  sacrorum 
causa:  ex  quib.  puri  significat,  quod  in  usu  porco^  non  fu- 
erit :  probique  recte  excoctum  pugnatumq.  sit :  profani, 
quod  sacrum  non  sit,  et  quod  omni  religione  solutum  sit : 
sui,  quod  alienum  non  sit.  Pacionem  antiqui  dicebant, 
quam  nunc  pactionem  diciraus  :  unde  et  pacisci  adhuc, 
et  paceo  in  usu  remanet.     Presan>  .         .         porca 

dicitur,  ut  ait  Veranius,  quae  famili?e  purgandge  causa  Ce- 
reri  immolatur,  quod  pars  quaedam  ejus  sacrifici  fit  in  con- 
spectu  raortui  ejus,  cujus  funus  instituitur.  Pateram  per- 
plovere  ^  in  sacris  cum  dicitur,  significat  pertusara  esse. 
Pastillum  est  in  sacris  libi  genus  rutundi.  Puilia  saxa 
esse  ad  portum,  qui  sit  secundum  Tiberim,  ait  Fabius  Pic- 
tor,  quern  locum  putat  Labeo  dici,  ubi  fuerit  Ficana,  via 
Ostiensi  ad  lapidem  undecimum.  [61]  Paveri  frumenta 
dicebant  antiqui,  quas  de  vagina  non  bene  exibant.  Palu- 
dati  in  libris  auguralibus  significat,  ut  ait  Veranius,  arma- 
ti,  ornati :  omnia  enim  militaria  ornamenta,  paludamenta 
dici.  Purimenstrio  ^  esse  dicuntur,  qui  sacrorum  causa 
toto  mense  in  caerimoniis  sunt,  id  est,  puri  sint  certis  diebus 
carendo.  Prox  bona  vox,  velut  quidam  praesignificare  ^ 
videtur,  ul  ait  Labeo  de  jure  pontificio  L.  xi.  Penatis  sin- 
gulariter  Labeo  Antistius  posse  dici  putat,  quia  pluraliter 
Penates  dicantuv,  cum  patiatur  proportio  etiani  Penas  dici, 
ut  optimas,    primas,  Antias.      Proculiunt  promittunt   ait 

3  f.  spurco. — 4  f.  prasentanea. — 5  f.  perpluere. — G  f.  putanl,  significare. 

KOTJE 

s  Pitrimenstriio]   Snifias  MjjTp&jaicai,      ^pv^l   (xirouSao-fltiVas    Kacrreias  iKaarov 
inqiiit,  rifiepat  rivh  lepal.  ras  5e  fjLTjrpu-      ixrjvbs  'i^yvive, 
anas  irapa  'Ptafiaiots,  ^  Koi  irpdTepov  iraoa, 


FRAGMENTUM.  1085 

significare  Antistiiis  de  jure  pontificali  L.  vim.  Popu- 
iaria  sacra  sunt,  ut  ait  Labeo,  quae  omnes  cives  I'aciunt, 
nee  certis  familiis  adtributa  sunt.  Fornacalia,  Parilia,  La- 
raba,  porca  praecidania.  Pollucere  merces ''  .  .  . 
liceat  sunt  far,  polenta,  vinum,  panis  fermentalis,^  ficiis 
passa,  suilla,  biibula,  agnina,  casei,  ovilla,  alica,  sesama, 
et  oleum,  pisccs,  quib.  est  squama,  praeter  squarum.^  Her- 
culi  auteui  omnia  esculenta,  poculenta.  Prot'estum  est  fa- 
cere,  tamquam,  profanum  facere,  id  est,  quod  eo  die,  qui 
dies  feriarum  nou  est,  facere:  vel,  ut  quidara  dixeruct;  pro 
eo  facere  velut  feriag  non  sint ;  aut  id  facere,  quod  feriis  fie- 
ri non  liceat.  Itaqiie  diem  profestum,  diem  sine  feriis  esse. 
Profanum  est,  quod  lani  religione  non  tenctur,  Procubito- 
res  dicuntur  fieri  vetites,^  qui  noctu  custodiae  causa  ante 
castra  excubant,  cum  castra  hostium  in  propinquo  sunt, 
ut  M.  Cato  in  eo,  que»;i  de  re  militari  scripsit.  Properam 
pro  celeri  ac  strenua  dixisse  antiquos,  testimonio  est  Cato, 
cum  ait  in  libro  de  re  militari :  Tertia  e  fastris  '°  eductio  ce- 
leris  prosperaq."  est.  Pro  .  .  sta  dolia  ait  dici 
Labco  [G2]  quod         .         .         .         .         r         .         .         . 

tur  .  .  .  .  .  do  .  . 
Priveras  mulieres  ^xivatas  dicebant 

tur  pro         ....  Pube  pra- 

sente,  est populo prasente,  (jvvshU^iku);  ab  iis,  qui pubeics  sioit, 

omnem  populum  signi/icant  ....  qua 

susc  ....  dem 

decidit         ....  cone 


7  i.  fermentatus. — 8  f.  scarutn. — 9  f.  fere  velites.—lO  f,  castris. — 11  f.  pro- 
peraque. 

NOT  JE 

••  Pollucere  merces]  Cassius  Hemioa  liictiiin  eiDeient,  pietio  niiiius  paice- 

a|)iid  Pliniiiin  1.  xxxn.  c.  2.  '  Niima  rent,  eaque  pra'moicarentur.'   Vario 

ronstitiiit,    ut    piseeM,   qui   sqiiainosi  lih.  v.  dc  Lin^.  Lat.   '  (]iiin  eniiii  ex 

non   esHent,  ni   polluoerent  patrinio-  mercibns    libaiiionta    ponucta    ,simt 

nia,  comiiientiis  ul  cunvivia  piiblica  Herciili  in  ara,  tun)  polincliuu  est.' 

et   privata,  cocnatqiie   ad   pulviiiaria  'J'ertiilliaii,  in  apolug.  c.  30. 
faciliiis  compararentur,  ni  <]ui  ad  pol- 


1086  SEXTl    POMFEII    PESTI 

agor  ....        eacTera 

cetera  loca  .         .         .         .  . 

fnlgura  sacra Pecunia  '  qu«  ero- 

gatur  /;/  ludos,  et  spectacula,  appellatiir  /wcarie,'^  dicta  qTiod 
e  lucis  captetiir     ....         in  eodem  libro     . 

dixi  '^  existimat,  ciijus  opiuioms  est  et  Vale- 
rius MessixVA  in  explana^/one  Xll.  Pipuliim  diccbatur  plora- 
tus.  Promel/t';-e,  Verrius  ait  signiJicaYi  lituum  provere.'-* 
Purime  tetinero,  poaitum  est  pro  pwrissime  tenuero.  PuhUcus 
ager  dictus,  quia  Augur  urn  publicos''  est:  lit  Oscus  in  Vei- 
enti :  is  enim  nsu  et  jure  Augurum  est.  Prodicere  diem  est, 
prodere :  prodictio  namq.  prod/Y/o  est,  quce,  ut  ait  Verrius,  in 
prasens  valet.  Paironus  ab  antiquis  cur  dictus  sit,  manifes- 
tum  :  quia  ut  patres  Jiliorum,  sic  hi  numerari  inter  6omi?ios 
clientum  consueverunt.  Pristina,  velut  prist//m;  '^  sic  prior, 
et  alia  ejus  modi  dictitaiow^,  ah  eo  quod  est  prius  [63] 

e         .....         , 

s .        nte     . 

rum 

qui     ....         Prasagitio  dicta  est,  quod  prasa- 
gire  est  acute  sentire,  nude  et  saga  anus  ^ictae,  qua.  multa  sci- 
ant,  et  sagaces  canes,  qiiodferarum  cuhilia  prsesentiant. 
LIBER.  XVI.    SEX.  POMPEI  FESTl 
INCIPIT  LIBER  XVII.  FELICITEU. 
Quirinus  ex  hac  causa  Romulus  est  appelWus,  quodcuri,  id  est, 
hasta  uteretur,  a  qua  Romani  eo  nomine  Romuluni  appellave- 
runt.  Quinnalis  porta  eadem  qua  et  CoUina  dicebutur,  ut  \egi- 
mus  apud  antiquos  scriptores:  positum  autem  unius  nomen  pro 
alterius  nomine  reperitur,  quod  inilio  ita  conjuncta  fuerunt,  ut 
unam  tantumfuisse  quasi  id  &\iEt?(getur :  quam  ideo  nominari  ait 


12  f.  lucar,  inde.—lS  f.   did.— 14  f.  significare  litem  promovere.— 15  i.  pub- 
licor. — IG  f.  priustina. 

NOT^ 

'  Pecunia]  Vide   in  *  Lucaris.'     In      cisiim  est:  Cos.  v.  F.  de.  lvcari.  lv- 
Benatiisconsnlto  apud  me  de  ludis  sae-      dorvm.  s^cvlarivm. 
cularibus  in  tabella  niarmoiea  ita  iu- 


FRAGMENTUM.  1087 

Co////<am  Santra,  iproTime  earn  quod  coUis  Quirinalis  est:  por- 
taw  riirsuni  Qiiiri/uilem  ideo  appel/ant,  sive  quod  ea  in  coUem 
Quirinalem  itur:  sive  quod  proxime  earn  sacel//^w  est  Quirini: 
unde,  utvidetur,  usurpatio  facta,  e^  duplex  nomeu  luii  eidemq. 
rei  /wpositum  est.  Quirites,  dicti  Sahini  a  Curi  dea,  cut  aqua 
et  vino  sacra  facere  soliti  erant :  quos  tamen  quidm  '^  curis 
dictos  volunt,  in  quit,  ab  his  ei  sacra  fiant ;  cui  opinioni  Ver- 
rius  adversatnr:  ab  ejusdem  autem  decc  nomine  videntur  item 
Curres "''  Sabinae  hasta  appellatce  quib.  ea  geus  arinis  erat 
potens  :  nunc  et  Sabini  et  Romani  populi  singulare  usmpatur 
nomen,  ut  indicio  est  preco,  qui  in  funeris '9  indictivis  ita^ 
pronuntiare  sokt,  illius  ^°  Quids  leto  datus.  [G4]  Quirites 
autem  dicti  post  foedus  a  Romulo  et  Tatio  percussum 
comnumionem  et  societatem  populi  factam  indicant.  Qui- 
riualia  mense  Februario  dies,  quo  Quirini  fiunt  sacra  :  idem 
stultorum  feriae  appellantur  (antequam  in  eum  commigra- 
rent  fere  Sabini  Curib.  venientes  post  foedus  inter  Romulum 
et  Tatium) '  quod  quidem  ^  suorura  fornacalium  sacrorum 
cognominant ;  5  eo  potissimum  a ''^  rem  divinam  faciunt. 
Quirinalis  collis,  qui  nunc  dicitur,  olira  egonus^  appellaba- 
tur  ante  quam  in  eura  commigrarent  (fere)'^  Sabinis^  Curib. 
venientes  post  foedus  inter  Romulum  et  Tatium  ictum :  a 
quo  banc  appellationem  sortitus  est :  quamvis  existiment 
quidam,  quod  in  eo  factum  sit  templum  Quirino,  ita  dic- 
tum. Quirina  Tribus  a  Curensibus  Sabinis  appellationem 
videtur  traxisse.     Quiritium  fossae  dicuntur,  quibus  Ancus 


n  f.  qiiidam  a.— IS  f.  Cares — 19  f .  funerib.— 20  f.ol!us.—\  (  ).— 2  f.  qui- 
dam.— 3  f.  cum  ignorant. — 4  f.  a  die. — 5  f.  Agonus. — 6  (  ). — 7  t'.  Sabini, 


NOTiE 

^    In    expmplari     ita    plane    est,  Ling.   Lat.  '  In  funeribus  indictivis 

.  .  .  o  est  preco,  qui  in  funeris  .  .  ,  ut  quando  dicitnr,  oUiis  lilho  datus  est ;' 

videatur   sine    dr.bio    legendnm,   in-  in  qtiibns  verbis  deesse  voceni  Quiris, 

dicio  est  preco,  qui  in  funeribus  indicti-  ex  Festi  fiagiiicnto  appaiet  nianifes- 

vis,lfc.   Supra  in  '  Indicti  vum  :'' Fii-  to:  itaqne  U-gendnm  apiid  Varronem, 

niis  indictivuin,  ad  cpiod  per  preco-  Ollus  Quiris  lellw  datus  est.     Vide  iu- 

nem  evocabanlur.'    Varrolib.vi.de  fra  in  '  Simpludiarea.' 


1088  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Marcius  circundedit  urbem,  quam  secundum  ostium  Tibe- 
ris  posuit,  ex  quo  etiam  Ostiara  :  et  quia  populi  opera  eas 
fecerat,  appellavit  Quiritium.  Quincentum  et  producta 
prima  syllaba,  et  per  c  literara  usurpant  ^  antiqui,  quod 
postea  levius  visum  est  ita  ut  nunc  dicimus  pronuntiari. 
Qui  patres,  qui  conscripti  vocati  sunt  in  Curiam  :  quo  tem- 
pore regibus  urbe  expulsis,  P.  Valerius  Cons,  propter  ino- 
piam  patriciorum  ex  plebe  adlegit  in  numerum  senatonnn 
c.  etlx.  et  ii!i.  ut  expleret  numerum  senatorum  trecento- 
rum,  et  duo  genera  appellaret  esse.9  Quispiam  quin  sig- 
nificet  aliquis,  et  quaapiam  aliquae  "^  similiter  qui  "  alia 
pjusdem  generis,  ut  dubium  non  est,  ita  (ut)  "^  unde  sequens 
pars  ejus  coeperit,  inveniri  non  potest.  Quinquatrus  ap- 
pellari  quidam  putant  a  numero  dierum,  qui  fere  his  '^  ce- 
lebrantur ;  qui  scilicet  errant  tam  hercule,  quam  quatriduo 
Saturnalia,  et  totidem  [65]  dieb.  Compitalia  :  nam  omnibus 
his  singulis  diebus  fiunt  sacra  :  forma  autem  vocabuli  ejus 
exemplo  multorum  populorum  Italicorum  enuntiata  est, 
quod  post  diem  quintum  iduum  est  his '+  dies  festus,  ut  apud 
Tusculanos  Triatrus,  et  Sexatrus,  et  Septematrus,  et  Fa- 
liscos  Decimatrus.  Minervas  autem  dicatum  eum  diem  ex- 
istimant,  quod  eo  die  aedis  ejus  in  Aventino  consecrata  est. 
Quinquertium  vocabant  antiqui,  quem  Giaeci  TrevraflXov,  ut 
indicat  versus  hie:  Omnis  seqnalis  vincebat  quinquertio. 
Livius  quoque  ipsos  athletas  sic  nominat :  quiuquertiones 
preco  in  medium  vocat.  Quisquiliae  dici  putantur,  quicquid 
ex  arboribus  minutis  surculorum  foliorumve  cadit :  velut 
quicquid  cadise.'^  Caecilius :  quisquilias  volantis  venti 
spolia  memoranti  modo  :  et  Novius  in  Togularia  :  Abi,  de- 
turba  te  saxo,  homo  non,  quisquiliae  :  quid  est  ?  Quinti- 
por '  servile  nomen  frequens  apud  antiquos  erat,  a  praeno- 


8   f.  usurpabant. — 9  f.  appellata  sunt. — 10  f.  aliqua. — 11  f.  que, — 12  (  ). — 
13  f./eriis.— 14  f,  is.— 15  f.  cadit. 

NOT/E 

'  Quintipov']    Plinius    lib.   xxxiii.     Marcipores    Liicipedes     dominorum 
cap.  1.  '  Aliter  apud  antiquos  singuU     gentiles. 


FRAGMENTUM.  1089 

mine  domini  ductum,  ut  Marcipor,  gripor'7  quaravis  sinf, 
qui  a  numero  iiatoium  ex  ancilla  quinto  loco  dictum  pu- 
tent.  Quippc  signiticare  quid  ni,  testimonio  est  Ennius  L. 
XL.'^  quippe  solent  reges  omnes  in  rebus  secundis:  idem 
L.  XVI.  Quippe  vetusta  virum  non  est  satis  bella  moved : 
item  alii  complures.  Quianam  pro  quare  et  cur  positum 
et  '9  apud  antiquos,  ut  Naevium  in  carmine  Punici  belli : 
Summe  Deum  regnator  quianam  genus  isti :  et  in  satyra, 
(Quia  nam  genus  isti :  etin  satyra)  ^^  Quia  nam  Saturnium 
populum  pepulisti :  et  Ennium  in  L.  vii.  Quianam  dictis 
nostris  sententiaflexa  est.  Quid  nisi  usurparise  '  antiquos 
testis  est  Afranius  in  epistula  :  Me  auctore  mater  absti- 
nebis  quid  nisi  ?  Quietalis  ^  ab  antiquis  dicebatur  orcus. 
{66^  Qm/itia  prata  dicta  sunt  a  Quintio  Cincitmato,  qui  s\hi 
damnatojilio,  venditis  omnibus,  quatuor  jugerum  agrum  trans 
Tiberim  paraverat :  quern  agrum  cohntem  Senatus  Dictatorem^ 
per  liaturem.  sa/utavit  Cincinnatum ;  qui  de  re  bene gesta  ado 
triumpho,  ad  privata  negotia  confestim  rediit,  deposit  a  Dicta- 
tura:  ^ecuariamq.  rem  et  agruriam  exercens  Romanis  ipsis 
amulatiunifuit  .  .  .  uos  .... 
quod  CO         .  ...  Qmnctiliani  Luperci  ap- 

pel/tf/i  videntur  a  Quinctilio  :  qui  propositus  est  hupercis ;  ut 
a  Fabio  Fabiani  dicti  sunt  :  item  Luperci,  quib.  is  prcepositus 
J'uerit :  J'uisse  autem  Ilomuli  temporibus  institutos  utrosque,  et 
Fabianos  et  Quinctilia^os,  muili  sunt  qui  existiment :  quorum 
r\ameru/n  postea  sape  auctum  J'uisse,  quia  /honoris  gratia  muiti 
in  /upenis  adscribebantur.  Quintanam  classeni  ait  Ferrius 
diclam,  quod  in  ea  Ser.  Tullius  rex  distributa  capite  censorum 
rnu/litudine,  qninque  fecit,  cum  eas  oxi^niavit,  hanc  autem 
ajjerri  causam  de  capite  censorum  nomine,  quod  ii  quo  cense- 
rentur,  nihil  praeter  se  haberent,  suumque  caput.  Lucilius 
sic  meminit,  quod  ....  adeptus.  Quer- 
que/ar/i  J'ebrem,  gruvem  et  niagnam :  nam  quidam  quercMm 


17  f.  Cujy>r,r.— 18  f.  XI.—VJ  i'.  est.—2Q  ( ).— 1  f.  usurpamsse.—2  f.  Quie- 
talus. 

Diljilt.  el  Var.  Clas.  Powj).  re»(.  3  Z 


1090 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


dictam  volant,  quod  id  genus  arboris,  cum  grave  sit,  ac  durum, 
turn  etiam  in  ingentem  evada^  altitudinem.  Aurelius  autem 
Opilius  frigidam  nit  did,  et  cum  horrore  trementem.  Santra 
earn  ex  Graco  deducit :  qui  tremorem  ejusmodi  xapxapov  dicunt. 
Unde  did  etiam  carcerem.  PlaiUj/s  in  Frivolaria  :  Is  mihi 
erat  bills  querquera  tussis.  Lucilius  lihro  .  .  jactans 
me  nt  febris  cjuerquerajerret :  alibi :  Querque;'fl  consequilur 
febris,  capitisque  [67]  dolores 

quae 
•pli  erat  actio 

ata 

abant 
ab  eo  .         .         .       . 


lUS 


quorum  ex  legib.  quadru 
.     ibus 


oe 


in 


tis 


q.  licto 
curia  CdJahra 


populo 


.  men  legum 
in  populi  Aominatu.  Quando  liex^ 
comitia  sic  ^  fas  :  sic  not  a  turn  esse  diem  in  fastis  in  honorera 
Regis  sacrorum,  aiiint,  qui  de  feriis  menstruis  scripser?/n^, 
qu(Z  iionis  fehruarii  in  Curia  a  Rege  dicuntur  :  ^  ea,  vero  a 
multis  5c;7j:»^o/7bus  traditae  sunt;  nam  quo  die  Rex  in  Comitium 
venit,  ejus  pars  anterfo?-  nefas  huhetur  :  contra  autem  posterior 
fas :  quia  sacris  peractis  inde  abit :  quod  si  quis  alius  pro 
Rege  eo  die  in  Comitio  fecerit,  puta  Powtifex,  turn  his^  dies 
totus  est  fast  us.     Quando  s^ercus  "  delatum,  fas :  eodem  modo 


3  f.  comitia  sit. — 4  f.  edicuntur. — 5  f.  is. 


NOT.E 

Quando  Rex']    Edicuntur  pro  di-      R.  C.  F.  id  est,  Quando  Rex  comitia- 

sit.  Fas,  a  Festoscriptnm  fiiisse,  quia 
sic  in  Fastis  hie  dies  notatur. 

"  Quando  slercusl  Hie   qnoq.   opi- 
nor    desiderari   quatuor   ilias   notas. 


cuntur  videtnr  scribendum,  ut  in  mar- 
gine  notavimns  :  nam  Varro  lib.  v. 
de  Ling.  Lat.  sic  liabet:  'Rex  cum 
ferias  menstnias  nonis  Febiuariis  edi 


cit,  tune  diem  februatum  appellat:'  quee  in  Fastis  habentur,  Q.  iST.  D.  F. 

et  panlo  post:  '  Hartim  rerum  vesti-  et  Festiim  itascripsisse  :  Q.ST.D.F. 

gia  apparent  in  sacris  Nonaiibus  in  id  est,  Quando  stercus  delatum  fas:  cli- 

arce,  quod  tunc  ferias  prinias  men-  vum  autem  pro  ahum  reposuimus  ex 

struas,  quae   futurae  sint   eo  mense,  Varronis  lib.  v.  de  Ling.  Lat.  Vide 

Rex  edicit  populo  :' puto  autem  Q.  in 'Stercus.' 


FRAGMENTUM.  1091 

in  fastis  notaiiw  dies,  qui  talis  est,  ut  (cdis  vestis^  eo  die  pur- 
getur,  stercusq.  in  alvuni  ^  C?kpitoVnium  ex  cede  Vesta  defera- 
tur :  cum  id  factum  sit,  tunc  pratori  liceat  fari  tria  verba. 
Quaestores  dicebantur,  quod  quarerent  de  reb.  capitalib.  unde 
qui  talia  quarunt,  Qucrstores  par/cidi  appellantur.     Quando 
cum  gravi  voce  p/'onunciatur,  significat  quod,  quoniam,  et  est 
coujunctio,  ut  Plautus  in  ^lenachmis :  Idea  quia  raensam, 
quando  edo,  [68]  detergeo  :  et  in  Pseudolo  :  Dabo,  quando 
erit :  ducito,  quando  habebis :  et  Ennius  lib.  xvi.     Nox 
quando   mediis  signis  praecincta  volabit :  in  12.  quidem 
cum  c^  litera  ultima  scribitur,  idemque  significat.  Quadra- 
ta  Roma  in  Palatio  ante  templum  Apollinis  dicitur,  ubi 
reposita  sunt,  quae  solent  boni  ominis  gratia  in  urbe  con- 
denda  adhiberi,   quia  saxo  munitus  est  initio  in  speciem 
quadratam  :  ejus  loci  Ennius  m.9  cum  ait:  Et  quis  est  erat'° 
Romas   regnare  quadratae.     Quadrurbem  Athenas  Accius 
appellavit,  quod  scilicet  ex  4.  urbibus  in  unam  domicilia 
contulerunt,  Braurone,  Eleusine,  Pireaeo,  Sunio.     Quasso, 
ut  significat  idem,  quod  rogo,  ita  quaesere  ponilur  ab  anti- 
quis  pro  quaerere,  ut  est   apud   Ennium,  lib.  ii.     Ostia 
munita  est  idem  loca  navibus  pulchris  mundo  "  facit,  nau- 
tisque  mari  quaesentibus  viiam :  et  in  Chresponte."^  ducit 
me  uxorem  liberorum  sibi  quaesendum  gratia:  et  in  Andro- 
meda  liberum    quaesendum   causa   familiae   matrem  tuae. 
Quadrantal  vocabant  antiqui,  quam  ex  Grajco  amphoram 
dicunt,  quod  vas  pedis  quadrati  octo  et  XL.  capitsextarios. 
Plautus  in  Curculione  :  Anus  haec  sitit,  quantillum  sitit? 
modica   est,   capit  quadrantal:  et  Cato  contra  Oppium  : 
Vinum  redemisti,  praedia  pro  vini  quadrantalib.  sexaginta 
in   pulli ''  dedisti,  vinum   non    dedisti.     Quaxare '+  rana? 
dicuntur,  cum  vocem  mittunt.     Quartarios  appcllabant  an- 
tiqui muliones  mercennarios,  quod  quartam  partem  quaes- 
tuus  capiebant.     Lucilius:  Porro  homines  nequam  malus 


6  f.  cedes  Vcxta.—l  f.  divum.—B  f.  £.—9  f.  meminit.—\0  f.  ertUerut.— II 
f.  Munda.—  \2  t'.  CrenplwJitc.—  l^  f.  pMicum.—ll  f.  Qnoaxitrc 


1092  SEXTI    POMPEII    FESTl 

quartarius  cippos  colli<^ere  omnes.  Quatenus  significat, 
qua  fine,  iit  hactenus,  hac  fine.  At  qnatinus,  quoniam: 
sed  antiqui  quatenoc  '^  dicebant,  ut  [G9]  Scipio  Africanus 
in  ea  oratione,  quam  scripsit  postquam  ex  Africa  rediit  uti 
negotium  natum  erat,  quatenoc  "^  castra  nostra  ita  munita 
erant,  ut  posses  partem  exercitus  abducere.  Quande  pro 
quam  usos  esse  antiquos,  cum  multi  veteres  testimonio 
sunt,  taraen  hujns  '^  in  primo  :  Jupiter,  ut  muro  fretus  magis 
quande  manus  impe  '^  .  .  secundo :  Quande  tuas  omnes 
legiones,  ac  populatis  :  et  Lucretius  :  Clarus  ob  obscuram 
linguam  magis  inter  inanes :  quande  gravis  tergaios,'9 
qui  vera  requirunt.  Quam  mox,  significat  quam  cito:  sed 
si  per|  se  ponas  mox,  significabit  paullo  post,  vel  postea. 
Quatere,  suspensum,  et  vicinum  rei  alicujus  raotum  sig- 
nificat, non,  ut  Verrius  putat,  ferire,  cum  id  ipsum  verbum 
concutere  ex  praepositione,  quas  est  con,  et  quatere  sit  com- 
positum :  quassare  autem  est  stepe  quatere.  Querquetu- 
lanae  ut  re  ^°  putantur  significari  nymphae  praesidentes  quer- 
queto  virescenti,  quod  genus  silvas  indicant  fuisse  intra 
portam,  quas  ab  eo  dicta  sit  Querquetularia,  sed  foeminas 
antiqui  quas  sciens  ^  dicimus,  viras  appellabant :  undo  ad- 
huc  permanent  virgines  et  viragines.  Ques  antiqui  dix- 
erunt,  iude  declinatum  remanct  dativo  casu,  quib.  nam  qui 
adhuc  item  qui^  facit,  ut  isti  istis,  illi  illis.  Quiho  cense- 
tis  illuc  transite,  qui  alia  omnia,  in  banc  partem  :  his  verbis 
perit  ominis  videlicet  causa,  ne  dicat,  qui  non  censetis. 
Quot  servi,"  tot  hostes,  in  proverbio  est,  de  quo  Sinnius 
Capito  existiraat  errorem  hominib.  intervenisse  praepostere 
plurimis  enuntiantib.  vero  enim  similius  esse  dictum  initio, 


15  f.  quatenos. — 16  f.  quatenos. — 17  f.  Uim  Emiius,  vel  tumet  Livius. — 18  f. 
manu  sui  Idem  in, — 19  f.  inter  Graios, — 20  f.  vir<s. — 1  f.  sag-as  nos. — 2  f.  quis. 


°  Quut  servi]    Ad   vocem    quas   in      ciuut  quae  scribit  Macrob.  lib.  i.  Sa- 
fiagnieuto  est  ... .  beneficce fa-      turn. 


FRAGMENTUM.  1093 

qiiot  hostis,  tot  servi,  tot '  captivi  fere  ad  servitutem  addu- 
cebantiir  : '  unde  etiam  mancipia,  nee  [70]  san     . 

ser epti 

ruti  ....  «,na 
turbat  ....  rent 
iincia    ....  Sinn/«s  Capito 

ut  perhz6e«^ 

Benificae  virtutis  ...... 

omnibus «wcilla3 

omnis  un    .         .         .         .        me  part 

r^gula,  sed  v       .         .         .        .        s  altius  fixa 
ferrendum  qui    .... 

Quoniam  significat  non  solum  id  quod  quia,  ut  ait 
Verrius  apud  antiques,  sed  etiam  id  quod  postquam,  hoc  sci- 
licet de  causa,  quod  G rac um  eTrs),'^  utriusq.  significatioiiew 
optiuet.  Quod  signijicat  etiam  aliquid  prae^er  quam  quod  in 
usu  fere  est,et  Gra'ci  dicunt  tj.  Qmnqueuuaks  Ceusores  ap- 
pe//abantiir,  qui  lustrum  cox\derent  quiiito  quoq.  anno  a  quo 
yiomi/iari  cceptos.  Quin^«e  genera  signorum  ohservahant 
Augures  publici,  ex  calo,  ex  avibus,  ex  tripudiis,  ex  quadrii- 
pcdib.  ex  diris,  ul  est  in  Auguralibus.  RuCuli  Tribuni  mih- 
tum  appellabantur,  quos  Consul  faciebat,  non  populus:  de  quo- 
rumjure,  quod  Rutilius  Rufus  \egem  tulerat,  qua  eis  caveba- 
tur  muUis  modis  (sic  enim  eXevdcverant  eorum  jus,  ac  tunc 
elevahanl,  qui  populi  sv^ragio  creabanlur,)^  Rufu/i^'  a  cog- 
nomine  Rutili,  ac  post  Rutili  appellati  sunt, 

[71]  nas         .         .         .         .     ae         .         .         . 

NaeviM.s         .        .         .         .        uit  .         . 

7-       .       •       ad      .         .         .         .  escn 

li//ctarc  no7i  ructari,  dicendum  ait  l^  errius, 
ut  pro        .....         OS  igiliir 

scrib  ....  Valerius  Flaccus 


3  f.  tjuod.—A  t\  '6ti.—5  (  ). 

NOT/E 

V  l{ufuli]  Viilcndiis  Asconiiis  in  Veiiiiia  2. 


1094  SEXTI    POMPEII   FESTI 

.....  Videres  alios  ructaxe,  ac  respuere 

pulcherrhna super bia.  M.Cicero  tamen,  in  libro  II.  P/iilip- 
picarurn,  ructa/e^wr  dixit.  Respersnm  vinum  s/gnificat  apud 
antiqiios :  quia  in  sacris  /iovendia//6.  vino  mortui  sepulchrum 

spargebatur Roman! ''  videntur 

ab  initio  nulla  usi  esse  artificum  opera,  sed  ubi  primum  ludus 
facere  coeperunt,  tunc  asciti  artijices  ab  Etruscis  c«vitatibus 
fuerunt :  sero  auteni  ludi  omnes,  qui  nunc  a  Romanis  cele- 
brari  solent,  sunt  instituif/.  Quidam primos ponu)d  Rotnanos. 
Alii  aiunt  Megalenses,  id  est,  Matris  Magnae  ac  ^opulares 
Cereris.  Alii  aiunt  in  conferendis  equis  Trojam  lusitasse 
pueros  Romanos.  Alii  institutum,  ut  luderent  equitando, 
jactu,  saltu,  cursufeslis  Parilibus  :  paribusq.  etiam  ut  ludi- 
cra  certationes  a  ludentibus  fierent.  Rubidus panis"  appella- 
tur  parum  coctus,  cum  rubro  colore,  rubefactus.  Plautus  ia 
Casina  :  Infurnum  condito,  atque  ibi  torreto  pro  pane  rubido. 
Item :  Scortae  ampullae  [72]  vetustate  rugosas,  et  colons 
ejusdera,  rubidae  dici  solent.  Romanam'  portam  vulgus 
appellat,  ubi  ex  epistylio  defluit  aqua :  qui  locus  ab  anti- 
quis  appellari  solitus  est  statuas  Cinciae,  quod  in  eo  fuit 
sepulcrum  ejus  familiae  :  sed  porta  Romana  instituta  est  a 
Romulo  infimo  ^  clivo  Victoriae,  qui  locus  gradibus  in  qua- 
dram  forraatus  est:  appellata  autem  Romana  a  Sabinis 


G  f.  in  imo. 


NOTiE 


1  Romani]  Artificum  est  in  exeni-  pani  parum  cocto  non  convenit:  ita- 

plari,  pro  eo  quod  alii  ediderunt,  ar-  que  videnduiii,  an  percoctus  legi   de- 

tificium:  notuni  autem  est  qui  rex"'-  beat,  licet  in  exenipiari  sit  paruw  coc- 

Toi  dicantur  a  Graeris.     Parilib.  fes-  tus. 

tis  Roinanos  eqnoruni  cursu  lusitasse  *"  Romanani]  Varr.  lib.  iv.  de  Ling, 

tradit  Dio  lib.  XLiii.  videndum  etiam  Lat.    '  Romanula  porta  dicta  est  ab 

an  vox,  parih.  accipienda  sit,  ut  apud  Koma,  quae  habet  gradns   in  Navalia 

Virqilium  lib.  V,  '  Prima  pares  ine-  ad  Vclnpias  sacelliim.'     In  injimo  au- 

uiit,'  &c.  tem  scriptum  est  pro  eo  quod  in  ma- 

f  Riibidus  pnnis'\  Isidorus  lib,  xx.  nuscriptis  erat  i»>^;no,  hoc  est,  in  imo, 

cap.  2.  '  Rubidus  panis  recoctus,  et  quap,  scriptura  saepius  invenitur  in  ve- 

rubefactus:'  et   eerie   rubidus  color  teribus  toonumentis. 


FRAGMENTUM.  1095 

preecipiie,  quod  ea  proximus  aditus  erat  Romam.  Ruta- 
bulum  est,  quo  rustici  in  proruendo  igue,  panis  conquendi 
gratia,  a^  Novius  in  Pico  :  Quid  egC  facerera,  otiosi,*^  ro- 
debara  rutabulum.  Navius  9  obscenam  viri  partem  descri- 
bens:  vel  quae  sperat  se  nupturam  viri '°  adolescentulos," 
ea  licet  senile  tractet  retritum  rutabulum.  Ruta  caesa 
dicuntur,  quae  venditor  possessionis  sui  usus  gratia 
concidit,  ruendoq.  contraxit.'^  Rutiliura'^*  rufum  signi- 
ficat,  cujus  coloris  studiosae  etiara  antiquae  mulieres  fue- 
runt,  unde  traxerunt  cognomina  rutilias,'''-  ut  indicat  fre- 
quenter Afranius.  Rutrum  tenentis  juvenis  est  effigies 
in  Capitolio  ephebi,  more  Graecorum  harenam  mentis, 
exercitationis  gratia :  quod  signum  Pompeius  Bithynicus 
ex  Bithynia  supellectilis  regiae  Romam  deportavit.  Ru- 
tundam  jedem  Vestae  Nuraa  Pompilius  rex  Romanorura 
consecrasse  videtur,  quod  eandem  esse  terram,  qua  vita 
horainura  sunstentaretur,  crediderit :  eamq.  pilae  forma  esse, 
ut  sui  simili  templo  Dea  coleretur.  Ruscum  est,  ut  ait 
Venius,  amplius  paullo  herba,  et  exiruis  '^  virgultis,  fruc- 
tibusq.'^  non  dissimile  junco,  cujus  coloris  reb.  uti  mulieres 
solitae,'7  commemorat  Cato  [73]  originum  lib.  vii.  Mulie- 
res opertae  auro,  purpuraq.  ars  '^  iuhaeret  diadema,  coronas 
aureas  ruscea  facile,'^  galbeos^°  lineas,  pelles,  redimicula. 
Rupitias  in  xii.  significat  damnum  dederit.'  Rodus,  vel 
raudus  significat  rem  rudem,  et  imperfectam :  nam  saxum 
quoque  raudus  appellant  poetae,  ut  Accius  in  Melanippa  '.^ 
Constituit  '  cognovit,  sensit  ^  conlocat  sese  in  locum  cel- 


7  f,  A  uliintur.—^  {.otiosits.—9  f.  Navius — 10  f.  viro.— II  f.  adolescentulo. — 
12  f.  exlraxit.—Vi  f.  Rutilius  \c[  Rulilm.—H  f.  Kulilce.—\5  f.cxUius.—l6t\ 
fruticibmquc.—M  f.  so<i<«s.— 18  i'.  nuri.—X'd  i'.  facie.— 20  t'.  galbeas.—l  i'.  iie- 
deris. — 2  t'.  Menalipjio. — 3  f.  constilit, — 4  f.  sensim. 

NOTiE 

«  Rutilus]    Vano  lib.  iv.   '  Aiirt-i      ronis  loco  posbuiit  Festi  verba  einen- 
II.  nitili,  ct  iiiile  ctiaiii  miiliercs  valde      dari. 
rufae,  lutiliac  dicuntui.'   Ex  lioc  Var- 


1090 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


sum :  hinc  raanib.  repete  roudus  saxeura  grandem  et  gra- 
vem  :  et  in  Chrysippo :  Ncq.  quisqiiam  a  telis  vacuus,  sed 
uti  cuiq.  obviam  ^  fuerat,  ferrum  saxio  ludem.'^  Vulgus 
quidem  in  usu  habuit,  non  modo  pro  asre  imperfecto,  ut 
Lucilius,  cum  ait :  Plumbi  paxillum  7  rodus  liniq.  ma- 
texam:^  sed  etiam  pro  signato,  quia  in  mancipando,  cum 
dicitur,  rudusculo  libram  ferito,  asse  tangitur  libra.  Cin- 
cius  de  verbis  priscis  sic  ait :  Quemadmodura  omnis  fere 
materia  non  deformata,  rudis  appellatur,  sicut  vestimentum 
rude,  non  perpolitum :  sic  ses  infectum  rudusculum  apud 
aedem  ApoUinis  aes  conflatum  jacuit,  id  adrudus  appellabant 
.  .  .  in  sestimatione  Censoria  aes  infectum  rudus  appel- 
latur. Rudiarii  ab  eodem  dicuntur,  qui  saga  nova  poliunt. 
Hominem  imperitum  rudem  dicimus.  Rudentes  restes 
nauticae,  et  asini,  cum  voces  mittunt.  Ruspari  est  quaerere 
cribro,9  ut  hoc  versu  indicatur  :  Et  ego  ibo,  ut  latebras  rus- 
pans  rimarem  optimas.  Rustica  vinalia  appellantur  mense 
Augusto  XIII.  Kal.  Sept.  Jovis  dies  festus,  quia  Latini 
bellum  gerentes  adversus  Mezentium,  omnis  vini  libatio- 
nem  ei  Deo  dedicaverunt  :  eodem  autem  die  Veneri  templa 
sunt  consecrata,  alterum  ad  Circum  Maximum,  alterum  in 
luci  libitia  densi,'°  quia  impius  "  Deae  tutela  sunt  horti. 
Rustum  ex  rubus  [74] 


5  f.  obiium. — 6  f.  saxum  rodum. — 7  f.  pauxillum. — 8  f.  metaxam, — 9  f.  crC' 
hro.— 10  f.  Luco  Libitinensi. — 11  f.  in  ipsius. 


FRAGMENTUM. 


1097 


1098  SEXTI    POMPEII    FESTI 

[76]  ubi  incubare  posset  auspicii  repetendi  causa.     Roga- 
tio  est,  cum  populus  consulitur  de  uno  plurib.  ve  homini- 
bus,  quod  non  ad  omnis  pertineat,  et  de  una,  plurib.  ve  reb. 
de  quil).  non  omnib.  sanciatur:  nam  quod  in  omnes  homi- 
nes,  resvc   populus   scivit,  lex   appellatur.  Itaq.     Gallus 
iElius  ait,  inter  legem  et  rogationem  hoc  interest :  rogatio 
est  genus  legis,  quos  lex  non  continuo  ea  rogatio  est :  a  '^ 
non  potest  non  esse  lex,  si  modo  justis  comitiis  rogata  est. 
Romulum  quidam  a  ficu   ruminali,  alii  quod  lupsb  ruma 
nutritus  est,  appellatum  esse  ineptissirae  dixerunt :  quera 
credibile  est  a  virium  magnitudine,  item  fratrem  ejus,appel- 
latos.     Romam  appellatam  esse  Cephalon  Gergithius  (qui 
de  adventu  JEnese  in  Italiam  videtur  conscribsisse)  ''  ait  ab 
homine  quodam  comite  JEne?e :  eum  enim  ocupato  monte, 
qui  nunc  Palatius  '+  dicitur,  urbem  condidisse,  atq.  earn 
Rhomen  nominasse.     Apollodorus  in  Euxenide  ait,  ^nea 
et  Lavinia  natos  Mayllem,  Mulum,  Rhomumque  ;  atque  ab 
Rhomo  urbi  tractum  nomen.    Alcimus  ait  Tyrrhenia  ^neas 
natum  filium  Romulum  fuisse,  atq.  eo  ortam  Albam  JEnesd 
neptem,  cujus  filius  nomine  Rhodius'^  condiderit  urbem 
Romam.     Antigonus   Italicae  historiae    scribtor  ait,  Rho- 
mum  quendam  nomine,  Jove  concepium,  urbem  condidisse 
in  Palatio  Romae,  eique  dedisse  nomen.     Historiae  Cuma- 
nas  compositor  Alhenis  quosdam  prol'ectos  Sicyonem  Thes- 
piadasq.'^  ex  quib.  porro  civitatib.  ob  inopiam  domicilio- 
rura,  compluris  profectos  in  exteras  regiones,  delatos  in 
Italiam,  eosq.  multo  errore  nominates  Aborigines,  quorum 
subjecti  qui  fuerint  Caeximparum  viri,  unicarumque  virium 
imperio  montem  Palatium,  in  quo  frequcntissirai  conse- 
derint,  appellavisse   a  viribus   regentis    Valentiam :  quod 
[77]   women  adventu  Evandri  /Eneaeque  in  Italiam  cum 
magna  Graece  loquentium  copia  interpretatum,  dici  coep- 
tum  Rhomen.     Agathocles  Cyzicenarum  rerum   conscrib- 
tor  ait,  vaticinio  Heleni  inpulsum  /Eneam,  Italiam  peti- 


12    f.  A  rogatio. — 13  (  ).— 14  f.  Palalmus,  vel  Palatium, — 15    f.  Rhomiis.- 
16  f.  Thespiasque. 


FRAGMENTUM.  1009 

visse  portauteni  suara  secnm  neptem  Ascani  filiam  nomine 
Rhoraen,  eamq.  lit  Italia  sint  Phryges  potiti,  et  his '7 
regionibus  maxime,  qua?  nunc  sunt  vicinse  urbi,  prima'* 
omnium  consecrasse  in  Palatio  Fidci  templum,  in  quo 
monte  postca  cum  conderetur  urbs,  visam  esse  justani 
vocabuli  Romps  nominis  causam,  earn,  quae  priore,  unde  ea 
locum  dedicavisset  Fidei.  Ait  quidem  Agathocles  com- 
plures  esse  auctores,  qui  dicant  /Eneau  sepultum  in  urbe 
Berecynthia  proxinie  tlumeu  Nolon,  atq.  ex  ejus  progenie 
quendani  nomine  Rhomum  venisse  in  Italiam,  et  urbera 
Romam  "  nominatam,  condidisse  ;  Caltinus  '9  Agathoclis 
Siculi  qui  res  gestas  conscribsit,  arbitratur  e  manu  Troja-^ 
norura  fugentiuni  Ilio  capto,  cuidam  fuisse  nomen  Latino, 
eumq.  habuisse  conjugem  Rhomam,  a  quo  ut  Italia  sit 
potitus,  urbem  condiderit,  quam  Romam  appellavisse. 
Lembus,  qui  appellatur  Heraclides,  existimat,  revertenti- 
bus  ab  Ilio  Achivis,  quendam  ^°  tempestate  dejectos  in  Ita- 
liae  regiones  secutos  Tiberis  decuisum  pervcnisse,  nbi  nunc 
sit  Roma,  ibiq.  propter  taedium  navigatiouis,  impulsas 
captivas  auctoritate  virginis  cujusdam  tempestivas  nomine 
Rhomes,  incendisse  classem,  atque  ab  ea  necessitate  ibi 
manendi  urbem  conditam  ab  his,  et  potissimum  ejus  no- 
mine eam  appellatam,  a  cujus  consilio  eassedes  sibi  firma- 
vissent.  Galitas  scribit,  cum  post  obitum  /Eneas  imperium 
Italiae  pervenisset  ad  Latinum  Telemachi  Circesq.  filium, 
hisq.'  ex  Rome  susccpisset  filios,  Romum,  Romulumq. 
urbi  conditai  in  Palatio  causam  fuisse  appellandas  potissi- 
mum [78]  Rhomae.  Diodes  Peparethius  ait  Iliiun  Numi- 
toria  A//ju7ii  regis  filiam,  gemel/os  edidisse,  quos  in  \)na  Tiberis 
ripa  a  Fauslulo,  regio  rninislroy  (i\\i(mtos,  juxta  Jicurn  uppella- 


17  f.  iw.— 18  f.  primam.— 19  f.  CuZ/ias.— 20  f.  tiuosdum.—  l  f.  iaq. 

NOTyE 
"  Rnmiim]  Videndns  Pliitaroliiis  in     nriaE  vocabiilo,   Uomnliq.  iiiciiiiabulis 
Romnio,  ill  ciijiis  vita  citat   Dioclem      liistoriam,  ex  iisilciu  piope  scriptorih. 
Peparctliiura,  ct  totuin  liaiic  dc  Uo-      i\\\\h.  TcsUis  usus  tit,  iiairat. 

CNIVEKSITY 


1100  SEXTI    POMPEII    FESTI 

tam  postea  a  Rom?//o  Rnminalem,  sic  jacentes  lupam  lactasse, 
et  picum  Martium  nutrisse:  post  repertos  Accam  Larentiam, 
Faustuli  uxoreni,  educasse  :  plerique  tamen,  co7iscio,  et  aUmenta 
prabente  Numiiore,  mitritos  aiunt,  quod  Ilia  ex  Marte  se  pe- 
pe/v'sse  eos  asseverabat,  ac  secreto  Uteris,  ovmi  deni^.  liberali 
discipliua  Gabiis  institutos  atq.  exciiltos  fuisse :  atqiie  ita  in 
musicis  /Jr?mam  pueritiarn  traduxisse,  cum  inter  aqnales  om- 
nes  prccstarent  corporis  procerilale,  et  forma,  nominatos,  alte- 
rum  Romulum,  liemum  alterum.  Eos  ubi  ex  compvessu  lli(Z 
natos  se  cognoverint,  et  quod  e.rpositos  in  ripa  Tiberis  hipa 
lactaverit,  prabens  r^anam,  monte  vicino  descendens,  et  quod  re- 
perti  a  Faust ulo  sunt  educa^z,  Romulusq.  et  Remus  a  ruma 
worainati  \)oi\ssimum:  praterea  quo  palre  essent  procreati 
intellexerint,  Numitori  avo  primum  restituisse  xe%num,  deinde 
de  urbe  condendu  per  auguria  decrer/ss^,  liter  earn  conderet, 
wommaretq.  ac  Deoruni  manifest  a  approbatione,  jRomulum 
urbem  condidisse,  eamq.  nominasse  Romam  potius,  quam  Ro- 
mulam  de  suo  nomine,  ut  ampliore  vocabuli  signi ficatione 
prosperiora  patrice.  suae  oraninaretur.  Romam  antea  Romu- 
1am  ""  appeh^idim  Terentius  qiiidem  Varro  fuisse  ait  ab  Ro- 
mulo;  deinde  detortam  vocalem,  detritasq.  Uterus  fuisse  credi- 
bile:  ceterum  causam  ejus  appeUationis  invemsse  ait  Verriiis 
retitam  esse  pub/icari.  Romanam  portam  >'  antea  Romulam 
roc/tatam  ferunt,  quae  fuerit  ab  Roma  appeUata.  [79]  Ro- 
muUam  Tribum  appeUatam  ait  Dionysius  ab  Romulo,  quod  in 
agro  ab  eo  cupto  de  Veientibus  popuUs,  ea  Tribus  censebatur. 
Terentius  Varro  dictam  ait,  quod  proxima.  Roma  esset 

qu^  ....         cuidam 

ep      .         .         .         .  ruma,  id  est, 

mamma     .....        Cap/^o//o     . 

NOT/E 

"  Romnm  antea  Romulam]  Soliniis  Valeriiim  deniq.  Soranum,  quod  con- 
cap.  I.  '  Tradiliir  etiam  pioprium  tra  inteidiv-tiin)  eloqui  id  ausiis  foret, 
Romas  nomen,  verumtameii  vetituni  ob  nieritum  profanze  vocis  neci  da- 
publicari,    qiiandoqiiidem    quoniintis  turn.' 

ennnciarettir,  caerimoniarum    arcana  y  Romanam  portam]  Varro  lib.  iv. 

8anxenint,nt  hoc  pacto  notitiam  ejus  de  Ling.  Lat.  '  Romanula  porta  dicta 

aboleret  tides  placita  taciturnitatis.  est  ab  Roma,'  &c. 


FRAGMENTUM.  1101 

nium  .         .         .         .       de  .         . 

que  ....         requisi 

«ppellatam  ....  est  qua; 
Humex  genus  tell  simile  spari  Gal- 
lici,  cifjus  mem.  Lucili».s :  I'lon  spara,  turn  rumices  portaU' 
tur  tragula  porro.  RiDuitantj'  signijicat  rumige7ant,  ut  Na3- 
vius  :  Simul  alius  aliunde  rumita.nt  inter  se.^  Ruminalem^ 
ficum  appel\?iiinvQ.  ait  Vari'o  prope  Curiam  sub  Veterihns, 
quod  sub  ea  arbore  lupa  rumam  dederit  Remo  et  Romulo, 
id  est,  mammam.  Mamma,  autem  rurais  dicilur :  unde  rustici 
hadus  lacteutes  subrumios  vocaiit,  qui  adhuc  sub  mammis 
habcntur :  alibi'  autem  sunt  qui  putent ;  quod  sub  ea  pecus 
ruminari  solitum  esset.  Rumen  est  pars  colli,  quaesca  devo- 
ratur,  unde  rumare  dicebant,  quod  nunc  ruminare.  Rumen- 
tum^  in  Auguralih.  significare  videtur  interruptio,  abruptio- 
ve  :  Dum  verba  a.nc\iib.  movendisprait,  si  interim  vis-<^  cane- 
rit,  turn  aque  atq.  auspicio,  augurio  rumentum  estod.  Rhe- 
gium  signijicare  oportere  ait  [80J  Verrius  id  municipium, 
quod  in  freto  e  regno  ^  Siciliae  est:  quoniam  id  dictum  est  a 
rumpendo,  quod  est  Graece  paT«»a»,^  eo  quidem  magis,  quia 
in  Gallia  Cisalpina  ubi  forum  Lepidi  fuerat,  llegium  voca- 
tur.  Rhondesicadionq.7  cum  dixit  Lucilius,  quo  nomina 
riparum  ^  posuit,  tam  infestum  sibi  corpus,  et  valitudinem 
referens,  quam  levis  sed  9  saluti  navigantium.  Rhinocero- 
tem  quidam  esse  aiunt  bovem  JLgyptium.     Redemptores 


2  f.  sese.—Z  f.  alii.—^  f.  avis.— 5  t\  regione.—Q   f.  ^n^ai — 7  f.  Rhondon, 
Icadionq. — 8  t\  cognomina]nratarum.—  9  f.  illaessent. 

NOTiE 

»  Rumitant]  Naevii  ver.sns   in  epi-  co  vorabiilo  mammam,  a  quo  subiu- 

toma  relatus  a  Paulo   habet  inlerse,  mi  etiani  nunc  dicuntur  agni.' 

ut  fortasse  apuil   Festuni   iegendum  '>  Rumentum']  In  excinplai  i  est .. . . 

&\\.,  inler  sese.  erim  vis  cayicrit,  non  nt  iiabol  cditio 

■1   Ruminakm]  Videndus  Varr.  lib,      Aiigustiulana crimen  vis  cane r it : 

11.  de  Re  Kiistica,  cap.  ultimo:  et  nndc  nos  snpplcvinius,>/  interim  aris 
Nonius  in  '  Riima,'  qui  affert  exem-  canerit.  Hie  sane  lapsus  locum  anti- 
plum  Vaironis,  ex  Catone  de  iiberis  c)uitalis  subobbcuiuni  reddidit  ob- 
educaudis:  'Propter  rumani,  i.  pris-  .scuriorcm. 


1102  SEXTI    POMPEII    FESTI 

proprie,  atque  antiqua  consnetudine  dicebantur,  qui  cum 
quid  pu])lice  faciendum,  ut'°  pra3beiidum  condixerant,  " 
effecerantque,  turn  demum  pecunias  accipiebant:  nam  an- 
tiquitus  emere  pro  accipere  ponebatur  :  at  hi  nunc  dicuntur 
redemptoies,  qui  quid  conduxerunt  pr^bendum,  utendumq. 
Redibitur  turn  '^  id  proprie  dicitur,  quod  reddituin  est,  im- 
probalumq.  et'^  qui  dedit,  idemq.  rursus  coactus  est  ha- 
bere id,  quod  ante  habuit.  Rediviam  quidam,  alii  reluvium 
appellant,  cum  circa  unguis  cutis  se  resolvit,  quia  ruere  ^* 
est  solvere.  Titinius  in  setina:  Lassitudo  conservum  redi- 
vi^,  et  flagri :  et  Livi :  Scabra  in  legendo,  reduviosave 
oflfendens.  Redhostire,  referre  gratiam.  Navius 'Mn  Lupo  : 
Vel  Veiens  regem  salutant  jubae '^  Albanum  mulium*^ 
coraitem  senem  sapientem  contra  redhostis  Menalus  :  et 
Accius  in  Amphitryone:  cedo  ecquid  te  redhostitium  '**  cum 
eas  sem  objectet'9  facilius:  nam  et  hostire  pro  asquare 
posuerunt,  Ennius  in  Cresphonte:  Audis,  atque  auditis 
hostimentum  adjungito :  et  in  Hectoris  lytris :  quae  mea 
cominus  machaera,  atq.  hasta  hospius  ^"  manu  :  et  Pacuvius 
in  Teucro :  Nisi  coerceo  protervitates,  atq.  hostio  ferociam. 
Redantruare  '  dicitur  in  Saliorum  exultationibus,  cum  prae- 
sul  ampiruavit,"^  quod  est,  motus  edidit,  ei  ^  referuntur 
invicem  iidem  motus.  Lucilius  :  prassul  [81]  ut  ampiruet, 
inde  vulgus  redamplavit  "^  at  Pacuvius  :  Proaertrenda  ^  gra- 
tia. Simul  cum  videam  Graios  nihil  mediocriter  redantru- 
are,^ opibusq.  summis  persequi.  Redivivum  est  ex  vetusto 
renovatum.  Cicero  lib.  iJ  in  Verrem  :  Utrum  existimatis 
minus  operis  esse  vanam  columnam  efficere  ab  integro 
novam  nullolapide  redivivo.     Redarguisse  ^  ^  per  e  literam 


10  f.aut. — 11  (.  conduxerant. — 12  f.  Redibitum. — 13  f.ei. — 14  f.  luere. — 15 
f.  Novius. — 16  f.  salvere  Juliet. — 17  f.  AmuUiim. — 18  f.  redhostitum. — 19  f.  cum 
in  ea  se  oblectet. — 20  {.  hostiris. — 1  {.  Redamptruare. —  2  t',  amptrunvit. — 3  f,  et, 
■ — 4  f.  redamtruavit. — 5  f.  Promerenda. — 6  f.  redamptruare. — 7  f.  ///. 

NOT/E 

'  Redarguisse'\  Videtur  scribendnm,  Redarguesse. 


PRAGMliNTUM.  1103 

Scipio  Aphricanus  Pauli  filius  dicitur  enuntiasse,  ut  idem 
etiam  pertisura :  cujus  mem.  Lucilius,  cum  ait:  Quo  face- 
tior  videare,  et  scire  plusquam  ceteri,  pertisum  hominem, 
non  pertaesum  dicere  ferum,'  nam  genus.     Redimiculum 
vocant   mulieres  catellam,    qua   maxime  utuntur   ovnatus 
causa.     Reus  nunc  dicitur,  qui  causam  dicit:  et  item  qui 
quid  promisit  sponditve,  ac  debet:  at  Gallus  ^lius  lib.  ii. 
significationum  vcrboruni,  quae  ad  jus  pertinet,  ait :  Reus 
est,  qui  cum   altero  litem  contestatam  habet,  sive  his  '° 
egit,  sive  cum  eo  actum  est.     Reus  stipulando  est  idem  qui 
stipulator  dicitur:   quippe   suo  nomine  ab  altero  quibus 
populatus"  est,  non  his'^  qui  alteri  adstipulatus  est.  Reus 
promittendo  est,  qui  suo  nomine  alteri  quid  promisit,  qui  '^ 
pro  altero  quid  promisit:  at  Capito  Actus '+  in  eadem  qui- 
dem  opinione  est:  sed  exemplo  adjuvat  interpretationem. 
Numa'^  in  secunda  tabula,  secunda  lege,  in  qua  scriptum 
est:  quod  horum  fuit  unum"^  judici  arbitrove,  reovc,  eo  die 
difFensus'7  esto :  nunc  utcrq.  actorum  reiquas '^  in  judicio 
me '9  vocatur,  itemq.accusator  de  vi  accitur^"  more  vetere, 
et  consuetudine  antiqua.     Rivus  vulgo  appellalur  tenuis 
fluor  aquae,  non  spe  consiliove '  factus,  verum  natural!  suo 
impetu :    sed  hi  ^  rivi  dicuntur,  qui  manu  facti  sunt,  sive 
super  terram  fossa,  sive  super'  specu,  cujus  vocabuli  origo 
ex  Greeco  pendet.     Repanda+  locantur  Pompina^  [82]  flu- 
mina,  id  est,  purganda  :  reUz  enim  vocuntur  arbores,  qua  aut 
ex  riphflnmhium  eminent,  ant  in  alveis  extant.     'Rxius  est  mos, 
vet  consuetudo.     Rite  auteni  hewe  at-  recte  signijicat 

istic.    P/autus  Menachinis  :  Cerle  hac  miilier 
cawterino  ritu  aslans  somniat  ....  homi 

ina      ...... 

telo  ....        alio 

facit  meni\oi\em  ...  •         ^dorum 


8  f.  Iiedarfruesse.—9  f.  ferunt.— 10  f.  is — 11  f.  ^ui  stipidalus.-l2  f.  is.— 
13  f.  <yHire.— 14  t.  Alrius.—\r,  {.Nnm.—\G  f.vilium.—  n  f.  dies  (lijrnisus.—\S 
f.  actor,  reuiiii.-\<)  i.  rci.—  2(i  (.  de  ria  cilur — 1  f.  specu,  iiiciliove.—-^  f.it.—'i 
f.  subler, — 4  f,  Ri'tntidu.—5  f.  Pumptina. 


1104  SEXTI    POMPEII    FESTJ 

solitura  est  ..... 

remo  ....        Retractare  est  ru7sus  traciaxc. 

B,eibidus  a  rabie  dictus,  qui  morbus  caninus  est.  Catullus  de 
Berecynthia,  et  Atti.  Abit  in  quiete  molU  rabidus/wror  ani- 
mi.     Ravi  colons,  ravistel/i   appellantur  a  Plauto,  qui  sunt 

inter  Jlavos  et  cfcsios:  Y3.XO  suh  con  ^ 

quod  genus  hominura  pessimum  est.     Idem  in  Epidico :  Sed 
quis  heec  est  muliercula,  et  iUe  ravistellus,  qui  venit.      Rates 
vocantur  tigna  inter  se  colUgata,  quae  per  aquam  agaiUwr :  quo 
quidem  vocabulo   interdum   etiam  n?ives  ipsa  signijicantur. 
Afranius  in  epistula         .         .  Vento  perculsam  ratem  : 

item  eodem  tiomine  s/g«/ficarint  ^  etiam  remos.     Attius  in  Ae- 
opto]emo  :     Atq.  ego  repercutio  ratibus  mare  :  et  alio  loco  : 
Sed  jam  propellunt  cceruleum  rates  salum.     Radere  '^   genas 
vetitum  est  in  lege  XI i.  id  est,   unguib.  scindere.     Rabula 
dicitur   in  multis    intus^   negotiis,  paratusq.  ad  /adendum 
quid,  auferendumq.  vel  est  ita  dictus,  quia  acrior  sit  in  nego- 
tiis  agendis,  et  quasi  rabiosus         ...... 

[83]  llodusculana  porta  videtur  appellata,  quod  rudis  et  impo- 
lita  sit  relicta;  vel  quia  are  vinctafuit:  nam  ces,  lit  Varro  ait 
in  lib.  antiquit?Ltum,  raudus  dicebatur  :  atque  ex  eo  did  inrnan- 
cipawJo,  Raudusculo  libramferito.  Runa  genus  teli.  Ennius: 
runata  recedit,  id  est,  pilata :  est  genus  etiam 

enim m,  atque. 

quod  \eneno  tingebant        .  ... 

us.  M Valerio     .  ... 

Rasores  antiqui  Jidicines  appellabsLut,  qui,  ut  ait  Verrius,  ita 
appellati  videntur,  quia  radere  ictu  chordas  videantur  artili- 
cio  quodam.  Ratitum  quadrantem  Tarqui^ms  in  libro  quern 
inscribsit  de       .         .       et  Op^ms"}  Jurelius,  dictum  putant. 


6  f.  colore.— 7  f.  significarunt.—S  f.  intentus.—9  f.  Opilius. 

NOTiE 

»>  Radere]  Seivius  in  XII.  iEn.  '  Ta-  rent  faciem,  his  verbis:  Miilier  fa- 
nien,*  inquit,' sciendum,  cautum  lege  ciem  ne  caipito.'  Seel  puto  Servii 
12.  tabularuii),  ne    inulieres  carpe-     verba  non  carere  meudo. 


FRAGMENTUM.  1105 

quod  in  eo,  et  Wieyite,  ratis  fuerit  ef/igies,  ut  navis  in  as.se,  a 
qua  quidem  re  appellatum  quoq.  rati  turn  dicunt.  Meminit 
trieutis  ratiti  Antonins,  qui  ra/ilos  ex  hac  causa  did  trientcs 
putat,  quod  ratis  appellatio  tertice  partis  assis  sit,  quince  au- 
tem,  aut  alius  partis  in  ilia  sic,'°  sed  secundum  numerum,  ut 
sextans  :  nee  hac  re  rsttem  did  solere,  nisi  de  terna  :  ac  legio- 
num  unam  "  unam  ratem  triente  s/i^nificat :  quod  hi  pe?ic?e- 
rentur  trientes,  cum  ratio  cum  his  putaretur,  quib.  solvendui 
res  esseiit.  Ravira  nntiqui pro  raucilate  diceha7it.  Plautus  : 
Ubi  si  quid  i^oscamus,  ad  ravim  poscamus.  Item  :  Experju- 
ravi'*  herc/e  omnia  ad  raucam  rav'im:  et  in  Artemoneiet 
Cadlius  in  Hypoboliraa^o :  Prius  ad  ravim 
poscaris,  quam  p/acentdim  feceris.  ilatus  sum,  [84]  significat 
putavi,  scd  alioqui,  pro  firmo,  certo  ponitur  ratus,  ctratum. 
Ennius  :  Occiduntur,  ubi  politiir  ratus  Romulus  praedam  : 
et  Accius  in  Menalippo  :  Neque  ratum  est,  quod  dicas, 
neq.  quae  agitas,  dicendi  est  locus.  R.  duobus  in  complurib. 
orationib.  cum  de  actis  disserti  cujus  etiam'^  perscribi  so- 
let,  id  est,  rationura  relatarum,  quod  his  ''*  tabulis  docentur 
judices,  quae  publico  data,  atq.  accepta  sint.  Raviliae  ^^  a 
ravisoculis:  quemadmodum  a  caesiis  cassullae.  Ratume- 
r.a*  porta  a  nomine  ejus  appellata  est,  qui  ludicro  ccrta- 
mine  quadrigis  victor,  clarusci  "^  generis  juvenis  vehis  '7 
consternatisequis  excussus  Romae  periit,  qui  equiferuntur 
non  ante  constilissc,  quam  pcrveniresit  in  Capitolium,  con- 
spectumq.  fictilium  quadrigarum  quao  erant  in  fastigio  Jovis 
templi,  quas  faciendas  locaverant  Romani  vegcnti  '^  cui- 
dam  artis  figulinae  prudenti :  quas  bcUo  sunt  reciperatae : 
quia  in  fornace  adeo  crevcrant,  ut  eximi  nequirent:  idq. 
prodigium  portcndcrc  videbatur,  in  quacivitatccje  fuissent, 
omnium  earn  luturam  potcntissimam.     Rccipcratio  est  (ut 


10  f.  nulla  hU. — 11  ('.  legib.  Numce. — 12  f.  expuifiuho. — 13  f.  disserilur  cujus- 
jiiitm. — 14  t'.  lis. — 15  i".  RavHlcc. — 16  f.  Eirusci. — 17  f.  Veiis. — 18  1".  Vdenti, 

NOTiE 

'•  Ratumena]  Vide  Plinium  lib.  vm.  cap.  13.  ct  lib.  xviu.  cap.  2. 
Delph.  el  Var.  Clits.  Pomp,  h'est.  4  A 


1106  SEXTI    POMPEII    FESTI 

ait  Gallus  Jiilius)'^  cum  inter  }Dopuliim,  et  reges,  natio- 
iiesq.  et  civitates  peregrinas  lex  convenit,  quomodo  per 
reciperatoves  reddantur  res,  reciperentuvqiie,  resq.  pri- 
\atas  inter  se  persequantar.  Reciprocare  pro  viltro  citroq. 
poscere  usi  sunt  antiqui,  quia  procare  est  poscere.  Pa- 
cuvius  in  Teucro  :  Rapido,  reciproco,  percito,  augusto, 
citare,  rectein,  reciprocare :  iinde  eq.  greniiis  subjectare, 
adtigere.  Plautus  in  Astraba  :  Quasi  tollenono/°  aut  pilum 
Graecum  reciproceis  plana  uta.  Recellere,  reclinare,  et 
excellere,  in  altum  extollere.  Recinium  omne  vestimen- 
tum  quadratum :  hi '  qui.  xii.  interpraetati  sunt,  esse  dixe- 
runt  vir  toga*  mulieres  utebantur,  praetextum  ^  clavo  pur- 
pureo :  [85]  unde  reciniati  mimi  planipedes :  quam  rem 
diligenter  exsequitur  Santra  lib.  u.  de  antiquitate  verborum. 
Reconductai  ""^  *^  fecerit^  et  condere  urbera,  facere,  sedificare, 
ut  Cincius  testatur  in  libro  de  verbis  priscis.  Ricas,  et 
riculaj  vocantur  parva  ricinia,  ut  palliola  ad  usum  capitis 
facta :  grane  ^  quidem  ait  esse  muliebre  cingulum  capitis, 
quo  pro  vitta  Flaminica  redimiatur.  Rectae  appellantur 
vestimenta  virilia,  quas  patres  liberis  suis  conficienda  cu- 
rant  ominis  causa:  ita  usurpata,  quod  a  stantibus  et  in 
altitudinem  texuntur.  Reraancipatara  Gallus  yElius  esse 
ait,  quae  mancipata  sit  ab  eo,  cui  in  manum  convenerit. 
Rienes  (quos  nunc  vocamus)^  antiqui  nefrundines  appella- 
bant :  quia  Graeci  vs(ppovg  eos  vocant.  Plautus  in  Satyrione  : 
Male  tibi  evenisse  video,  glaber  erat  tanquam  rien. 

Refriva  fabra^  dicitur,  via  9  ait  Cincius  quoq.  quae  ad 
sacrificium  referri  solet  domum  ex  segete  auspicii  causa, 
quasi  revocant '°  fruges,  ut  domum  datantes  tevirtico  "  §  ad 


19  (  ). — 20  f.  tollenonem. — 1  f.  ii. — 2  f.virilem  logam,  qua, — 3  f.pratextam. 
— 4  f.  Reconderit. — 5  f.refecerit. — 6  f.  Granius. — 7  (  ). — 8  f. /a6a.  — 9  f.  ut. 
— 10  i.  revocent. — 11  f.  e  tritico. 

NOTjE 

^  EecojiductcB]  Amicus  meus  homo  alii  reposuenint,  e  <ri<ico:  forte  scri- 
doctissimiis  legebat  Reconducie.  bendum,  reveitantur. 

s  Tererfko]  Vox  meiulosa  ;  pro  qua 


FRAGMRNTUM.  1107 

rem   divinam  faciendam.     ^lius  dubitat,  an  ca  sit,  quse 
prolata  in   scgetem  domum   referatur,  an  quas  refrigatur, 
quod  est,  torreatnr:  sed  opinioneni  Cinci  adjuvat,  quod  in 
sacrificiis  publicis,  cum  puis  fabata  Dis  datur,  nominatiir 
refriva.     Remeare,  redire  :  ut  commeare,  ultro,  citro  '^  ire  : 
undo  commeatus  dari  dicitur,  id  est,  tempus,  quo  ire,  redire 
cum"  possit.     Afranius  (ut  in  ea  mancipato: '+  Vetuit  me 
sine  mercede  prosum  paucius  '^  remeare  in  ludum.     Reme- 
ligens,"^  etremoras  memorando'^  dictae  sunt  in '^  Plauto  in 
Patina  :    Nam  quid  illaj  nunc  tam  divinitus  '^  remorantur 
remeligines  :  ab  Afranio  in  Prodito :  Remeligo  a  Laribus 
missa  sum  hanc,^°  quae  cursum  [8G]  coliibeaw  tiavis,     Remo- 
ra  ^  alias  tarditas  iiraan^?/;-,'  ab  eo  quod  moramfacit.    Plautus 
T/v'winno  :^    Qua,  in  rebus  multis  obstant,  odioss&q.  swit,  remo- 
ramque  faciunt  rei  privata,  et  publit^E.     Lucilius  :  Quanam 
vox  ex  te  resonans  meo  gradu  remoram  facit.     Remurinus  ' 
ager  dictus,  quia  possessus  est  a  Remo :   et  habitatio  Remi, 
Remur/a  item  in  Aventino  dicta  :  namque  7lre;//inum,  in  quo 
habitaret,  elegisse  Remum  dicunt.     Unde  roc/tatam  aiunt  Re- 
muriam,  locum  in  summo  Aventino,  ubi  de  urbe  condenda  J'ue- 
rat  nuspicatus :  alias  Removwm. '  (\xxondam  eum  locum  appella- 
tumfuisse         .         .         testis  est         ..... 
Removes  item  in  usp/c/o+  aves  dicuntur,  qua  acturum  aliquid 
remorar/  compellunt  ....         Rimari,  quae- 

rere  valde,  ut  in  riniis  quocj.       .         .         .         qui  te  rima^wr 

Ennius  lib.  xi. 

viriq.     l^emillum  dicitur,  quasi  repaudum 

Lucilius  Suda remilium  et 

Atianius  in        .         .         .        coxendice  pergam 


12  f.citroq. — 13  {.  redireq. — 11  f.  in  EmancijifUo. — 15  f.  Paccius,  vel  Pau- 
citw.— IG  f.  liimeligenes. — 17  f.  «  imrandu.—  \H  f.  u.— 19  f.  tnmdiu  intus. — 20 
f.  hue.— I  t'.  nominalur. — 2  f.  TriTiummo. — 3  f.  Itemorium  vel  lienwnium. — 4  t. 
auspiciu. 

NOT/E 

''  Remora']  Liicilii   versuni  ncccpi-      rcstituimus  ex  Tiinnmmo. 
nuis  ex   cpitoma.     Plaiitinum,  riijiis  '   Ihmurinus]    Videndiis  Dionysius 

vix  apparebant  vestigia  in  fiugiiitiito,      lib.  i.  el  I'lntarciius  in  Homiilo. 


1108  SEXTI    POMPEII    FESTI 

J?gmorbescat  Enwiws  posuisse  videtur,  pro  in 
^oHjiim  rccidat.  Hefutare  signijicat  redargiieve,  Pacuvius 
in  Hemiona  ^     .         .         .     quas  gloria  et  ... 

rictas  humanum  .  .  composition  a  fatido 
versa  a  litera  in  u.  ut  item  in  chdo  factum  est,  a  qiioxtclw.- 
dere.  'Renanciscittir,  Verrius  qnidem  sigmfiCckxa  ?di\c\)re]ien- 
dit.  Unde  adhuc  iios  dicimus,  nanciscitur;  et  nactus,  id  est, 
adeptus.  Reor,  existimo,  et  qu3dcunq.  ah  eo  declinantur, 
quorum  passiva  idiVicioritas  est.  [87]  Remulco  est,  cum  sea- 
phce  remis  uavis  magiisi  trahitur.  Rigidum  et  prate)-  modum 
frigidumsigm{ic3Lt,et  durum         .         .         .         .         ugido*^ 

rigido  ..... 

rigido  ferro  .  .  Regifugium  ^  dies  notatur  in  Fastis 
VI.  Kal.  Martius,  ut  ait  Ferrius,  ita  dictus,  quia  eo  die  rex 
Tarquiniiis  Roma  fugerit ;  quod  id\sum  esse  arguit  Cincius  in 
libro  Fastorum,  et  Julius  7  de  feriis,  qui  Saliares  virgines,  et 
Salios  adesse  diciint  Regi  sacrorum,  cum  facit  .^or^^'ficium  in 
Comitio,  quo  facto,  statini  fugit :  quod  verum  coonoverit  esse, 
qui  legerit  in  Fastis  dies  tales,  quales  notantur  sic  :  Q.  REX. 
C.  F.  id  est,  quando  Rex  comitiavit,  Fas ;  id  est  ad  comitium 
7iat :  his  enim  tantnm  feriis  Regi  sacrorum  i)i  Comitium,  nee 
in  aliis  ire  licet :  qui  mos  videtur  ascitus  ex  JEtruria.     Regifu- 


5  f.  Hermiona. — 6  f.  rigido. — 7  f.  Julius. 


NOTiE 


^  Regifug'iumi  Julius  de  feriis  cita-  Plutarclius  sic  liabet  in  probl.  effn 

tur  a  Macrobio  in  Saturnalib.     Vide  yovv  ns  eV  ayopa  Ovcia  vphs  tw  Aeyo/xe- 

in  '  Salias  virgines,'  ex  eo  enim   loco  vc/i  Koixirlcf  -Karpios,  %v  dvaas  6  ^aaiAevs 

partem  fragmenti  supplevimus,  reli-  Kara  rdxos   IxTreicri  (jxvyuiv   e|  ayopas. 

qua  ex  Varronis  lib.  v.  de  Ling.  L\t.  Ovid,  in  Fastis :  '  Qtialuor  inde  notis 

in  quo  est  :    'Dies,  qui  notatur  sic  :  locus  est,  quib.  oidine  lectis,  Vel  mos 

Q.  REX.  c.  F.  sic  dictus  ab  eo,  quod  sacrorum,  vel  fuga  Regis  iuest.'   Fu- 

eo  die  Rex  sacrificulus  itat  ad  Comi-  ga   Regis  e  Comitio,   id  est,  ««:  rrjs 

tium,  ad  quod  tempus  est  nefas,  ab  a7opas,  ut  ait  Phitarchus,  quia  Comi- 

eo  fas :  itaq.  post  id  tempus  lege  ac-  tium  eiat  in  Foro:  ex  Festi  autem 

tnm  ssepe,'   &c.     Sic  enim  legendus  fragmento. . .  fa(,  satis    patet    apiid 

Vano,  non  «t  amicus  mens,  quod  eo  Varionem   itat     legendum   esse   pro 

die  Rex  sacrificat  ad  Comitium:  nam  dicat. 


PRAGMENTUM.  1109 

gium  item  dies  rwtatur  in  Fastis,  Kal.  J ymiis:  qui  dies,  (juia 
totus  nefastus  non  est,  legi  debet  cum  uota  N'.  von  N.  (juod  ille 
dies  sit  e  nefasto  fastus.  Regia  dicta,  vel  quod  sacrorum  causa 
ta/iquam  in  fanum  a  Pontijice  convocati,  in  earn  convenirent : 
aut  quod  in  ea,  sacva  a  Rege  sacrijiculo  eraitt  so/itausurpari. 
Regies  feria  dicta  videntur,  ^yuai  fip.nt  fori,  cotiventus,  et 
nundinarum  causa  in  civitate  aliquem  per  sacerdotem,  qui  sit 
regia  /?uijestate:  sed  non  semper  oh  hanc  unam  causam  tan- 
tvixn,  qui  ^  iiomini  talis  ynajestaiis  cura  datur  etiam,  cum  expi- 
atio  ictus  fulguris  fit,  aut  in  procurando  portento  simili,  quo 
regiae  fcria  Jieri  etiam  solitce  sunt,  l^eglescit,^  cura  dixit 
Plautus,  siguijicat  crescit,  hoc  versu  :  Vix  superswm  dolori, 
qui  indies  vae  misero  mihi  ac  perdiio,  reg/escit  magis,  magis- 
que :  inde  etiam  glires  [>'^8]  dicti  videntur,  quibus  corpus 
pinguitudine  adcrescit.  Reapse  est  reipsa.  Pacuviusin  Ar- 
morura  judicio  :  Si  non  est  ingratum  reapse  quod  feci  bene. 
Regimen  pro  regimento  usurpant  poetas.  Enniuslib.  xvi. 
Primus  senex  bradyn  (in)  9  regimen  belliq.  peritus.  Relc- 
gati  ™  dicuntur  proprie,  quib.  ignominias  aut  poenae  causa 
necesse  est  ab  urbe  Roma,  aliove  quo  loco  abesse  lege, 
Senatuiq.  consulto,  aut  edicto  raagistratus,  ut  etiam  yEHus 
Gallus  indicat.  Religiosus"  est  non  modo  Deorura  sanc- 
titatem  magni  aestimans,  sed  etiam  officiosus  adversus 
homines:  dies  autem  religiosi,  quib.  nisi  quod  necesse  est, 
nefas  habetur  facere :  quales  sunt  sex  et  triginta  atri,  qui 
appcllantur,  et  alii  senes; '°  atq.  hi,"  quib.  raundus  patet. 
A  "^  GssG  Gallus  yElius,  quod  liomini  ita  facere  non  liceat. 


8  f.  7«ia.— 9  ().— 10  f.  et  AUiensis.— II  f.  ii.— 12  f.  a  Religiusum. 


NOT/E 

'  Reglescit]  In  epitoina  niariiiscrip-  Stnatuiq.  consulto,  pro  Scnatits ;  pla- 

ta  csi,  litgle.icit,  et  ii!  qnoii   infra  de  c-ct  ut  pro  mugisliulns,  Icgatiir  vmgis- 

glii'il).    (licitiir,    indicat    scriiiuniliiin  trntitus. 

esse  Iteglcscit.  "  lldifriosus]  Liviiis  lib.  vi.   Allicn- 

"'  lielegati]  Ciiin  in  exemplaii  sit,  seni  diem  15.  Kal.  Sept.  esse  ait. 


1110  SEXTI    POMPEII    FESTI 

nt  si  id  faciat,  contra  Deorum  voluntatem  videatur  facere : 
quo  in  genere  sunt  haec ;  in  aedem  Bonas  Deae  viruni  intro- 
ire  :  adversns  mysticae  ''  legem  ad  populura  ferre  :  die  ne- 
fasto  apud  Praetorem  lege  agere.  Inter  sacrum  autem,  et 
sanctum,  et  religiosum  differentias  bellissime  refert :  sacrum 
ajdificiura,  consecratum  Deo  :  sanctum  murum,  quod  sit 
circum  oppidum  :  religiosum  sepulcrum,  ubi  mortuus  se- 
pultus,  aut  humatus  sit,  satis  constare  ait:  sed  ita  portione 
quadam,  et  tempoiib.  eadem  videri  posse :  siquidera  quod 
sacrum  est,  idem  lege,  aut  instituto  majorum  sanctum  esse 
putant,''^  violari  id  sine  poena  non  possit :  idem  religiosum 
quoque  esse,  qui  non  jam  '^  sit  aliquid,  quod  ibi  horaini 
facere  non  liceat ;  quod  si  faciat,  adversus  Deorum  volun- 
tatem videatur  facere  :  similiter  de  rauro,  et  sepulcro  debere 
observari,  ut  eadem  [89]  et  sacra,  et  sancta,  et  religiosa 
fiant,  sed  quo"^  modo,  quod '^  supra  expositum  est,  cum 
de  sacro  diximus.  Repotia  postridie  nuptias  apud  novum 
maritum  cenatur,  quia  quasi  reficitur  potatio.  Pacuvius 
in  Iliona  :  Ab  eo  depulsum  mamma  peedagogandum  acci- 
pit  appot  .  .  talis  '^  libet.  Repagula  sunt,  ut  Verrius  ait, 
quas  patefaciundi  gratia  (qua)  '9  itafiguntur,  ut  ex  contrario 
quas  oppanguntur.  Cicero  in  Verrem  lib.  iiii.  Postea 
convolsis  repagulis,  effractisq.  valvis  demoliri  signum,  ac 
vectib.  labefactare  conantur:  quae  poetae  interdum  repages 
appellant.  Repudium  Verrius  ait  dictum,  quod  fit  ob  rem 
pudendam.  Accius  :  Repudio  ejecta  ab  Argis  jam  dudura 
exsulo.  Repedare,  recedere.  Pacuvius  :  Paulum  recede  ^° 
gnate  a  vestibulo  gradum.  Repastinari  ager  is  dicitur,  ut 
Verrius  existimat,  cujus  natum  '  mutatur  fodiendo,  cum  aut 
Sylvester  ex  quo  dicatur,^  aut  lapis  mollitur  frangendo,  ut 
fiat  pascui,'  vel  pecoribus  herba,  vel  hominibus  satione. 
Cato  in  ea,  quam  scribit  de  suis  virtutibus  contra  Ther- 
mum  :   Ego  jam  a  principio  in  parsimonia,  atq.  in  duritia. 


IZ  f.  auspicia. — 14  f.  putat,  itt.~\5  i.  quoniam. — 16  f.  eo. — 17  f.  7M0.— 18  f. 
repotialis. — 19  (  ). — 20  f.  repeda, — 1  f.  natura. — 2  f.  excodkatur, — 3  f.  pascuus 


FRAGMENTUM.  1111 

atq.  industria  omncm  adolesccntiam  meam  abstinui,+  ° 
agro  coleiido,  saxis  Sabinis,  silicib.  repastinandis,  atq. 
conserendis.  Afranius  in  Repudiate :  Repastina  sciati 
senex  ^  fugis.  Reluere,  resolveie,  repignerarc.  Ca^ci- 
lius  in  Carine :  Ut  auriim,  et  vestem,  quod  matris  fuit, 
reluat,  quod  viva  ipsi'^  opposiiit  pignovi.  Resignare, 
antiqui  pro  rescribere  ponebant.  ut  adhuc  subsiguare 
dicimus  pro  subscribers  Cato  de  spoliis,  ue  figerentur, 
nisi  quae  de  [90]  hostih.  capta  essent :  Sed  turn  iibi  vidi 
visi  sunt,  XQxevtautur  resigiiatis  vectigalibiis 

nar requi        .         .         .         , 

alia  a     .         ...        quod  n    . 

reb indi         .         .        .         . 

tertium  .         .         .         ranorum 

positi     .....      nisi  a 

vocabu  .... 

cretuin  .....  Rcsulicne,  sape  resiUre. 
Restibilis  ager  dicitur,  qui  bie/////o  continito  seritur  farreo 
spico,  id  est,  aristoito:  (juod  ne  Jiat,  solent  qui  prcedia  /ocant, 
excipere.  Reses,^'  et  residuns  dicitur  ignavus,  quia  residet. 
Accius  ///  ....  Odi  residues,  sumno 

deditos,  atq.  inertes.  Afranius  in  Rosa  :  Praeterea  resides  multi 

Pacuvius  in  armorutn  judicio 

Tuq.  te  desidere  mavis  resident,  at  contra  nos 

hie  esse  in  labore         ....        Rcsecrare,  reso/- 

vere  re/igione  :  utiq.  cum  reus  populum  comitiis  oraverat  per 

Deos,  ut  eo  periculo  Mberaretur,  jubebat  /«(/o7stratus  cum 


4  f.  obslinui. — 5  f.  Repastinare  sero  tu  senex. — 6  f.  ipsa. 

NOT^ 

"  Ahstinui]  Obstinui  videtiir  Icgen-  vcrsii  majiis  placet  ut  icsiduos  Icga- 

diim  pro  absthtui,  iit  in  itiarginc  nota-  niii8,ita  eiiim  est  in  exeniplari.  Sumno 

vimiis.     Vide  supra  in  *  Obstinalo.'  aiiteni  est  aiitiijiia  scriptura,  tit /cmhs, 

P  Reses]  Placidiis  in  Glossis:  'Re-  pro  frons.     Item  I'acuius  pro  Pacu- 

siduus,  qnasi  tardus  : '  iinde  in  Accii  rhis  ;  ut  Jluius\n<)Jluviun. 


1112  SEXTI    roMFRIl    FESTI 

lesecrare.  Rursus  autem  idem  uti  sc  libcrarent,  insistebat,  el 
quod  insons  innocensq.  esset,  CAWsabatnr :  et  quod  caput  est, 
nc  eideni  iterum  dies  diceretur,  neve  iterum  aiiimadverti  sta- 
tnerent  in  eum,  deprecabatur :  cuniq.  comitia  essent  dimitten- 

da [91]  aut     .        .         .         • 

jure  .         .         .         .        ut     .         .        . 

ica     .     .     Plautus :  Rese- 
croq.  mater  quod  dudum  ohseaxiveram  .... 

resecrox  .....  Re%  conperendinala 

dicitiir,  ut  Verrius  ait,  judxcmxa.  in  diem  tertium  constitutum. 
Ravam  vocem  signijicure  ait  Verrius  raucam,  et  parum  liqui- 
dam,  proxime  cannm  latratuni  .so/mntera.  Unde  etium  causidi- 
cus  pugnaciter  loquens,  rabula  appellabatur,  ut  est  apud  Lu~ 

cilium t  ravi//a 

r«r/s/elli,  nisi  a  rovi  potius  dictos  velimus,  ut  est 
apud  Plautum,  qui  ait  in  Aulularia  :  Ubi  si  quid  poscamus, 
(quod)  7  ad  ravim  poscamus  prins.  Et  alibi :  Expurgate 
hercle  onitiia  ad  raucam  ravim.  Rosea  in  agro  Reatino  cam- 
pus appellatur,  quod  in  eo  arva  rore  humi^a.  semper  serent. 
Rediculifanum  extra  portam  Capenam  Cornific«/s  aitfuisse  ; 
qui  Rediculus  propterea  appel/«^MS  est,  quia  accedens  ad  ur- 
bem  Hannibal,  ex  eo  loco  redierit,  quibusdam  visis  perterri- 
tus.  Reserari  Verrius  ait  dici  ab  eo,  quae  ^  Aemota  sera  a 
janvid&  cardine  patefiant  fores:  inde,  qua patefacta  e^declusa 
s'mt,  reserata  dici :  ser^;  neq.  dicantur  9  fustes,  qui  opponun- 
tur  clausis  foribus.  Pacuvius  in  Armorum  judicio:  Nunc 
pandite  valvas,  removete  seras,  ut  complectar.  [92]  Rema- 
nant,"'"'  reptent."  Ennius  lib.  i.  Desunt'^  rivos  campos- 
que  remant.'^  Refert  cum  dicimus,  errare  nos  ait  Verrius  : 
esse   enim   rectum  rei  fert,  dativo  scilicet,  non  ablativo 


7  ().— S  i.  quod. — 9  f.  namq.  dicunlur. — 10  f.  Revitant. — 11  f.  repetant. — 
12  f.  deserunt, — 13  L  revitant. 

NOTiE 
1  Remanant']  Legendum,  Revitant.     Ennii  versus  ita  emendandus :   De- 
Plautiis  Captivis  :   '  Si   *'i"^  revitet.'     serimt  divos,  camposq.  revitant. 


FRAGMRNTUM.  1113 

casu:  sed  esse  jam  usu  possessura.  Ridiculus  proprie 
dicitur,  qui  in  reb.  turpib.  ridetur.  liber  xvii.  sexti  pom- 

PEI  FHSTI  LIBER  XVIII. 

RIDEO,     INQUIT     GALEA     CANTERIO,     VROVERBIUM     EST, 

quod  Sinnius  Capito  ita  interpretatur,  nisi,'+  qui  principio 
rei  alicujus  inchoataj  deficiunt  animo.  Sulpicius  Galba, 
cum  in  provinciam  exiens,  ad  portam  ipsam  canteriiim 
suum  animadvertisset  cecidisse,  Rideo  (inquit)'^  cantcri  te 
jam  lassum  esse,  cum  tarn  longum  iter  iturus,  vix  id  sis 
ingressus.  Retricibus  cum  ait  Cato  in  ea,  quam  scribsit, 
cum  edissertavit  Fulvi  Nobilioris  Censuram,  significat 
aquara  eo  nomine,  quas  est  supra  viam  Ardeatinam  inter 
lapidem  secundum,  et  tertium :  qua  inrigantur  horti  infra 
viam  Ardeatinam,  et  Asinariara  usque  ad  Latinam.  Re- 
tepticiura  servum,  Cato  in  suasione  legis  Voconiai  cum  ait, 
significat,  qui  ob  vitiura  redhibitus  sit :  ubi  irata  facta  est, 
servum  recepticium  scctari,  atq.  flagitare  virum  jubet. 
Rogat,  id  est,  consulit  populum,  vel  petit  ab  eo,  utidscis- 
cat,  quod  ferat:  unde  nos  quoque  in  consuetudine  habemus 
pro  petere,  et  orare.  Cato  in  dissuasione,  ne  lex  Baebia 
derogaretur,  ait :  Hoc  potius  agam,  quod  hie  rogat.  Restat 
[93]  pro  distat  ait  Ennius"*  ponere,  cum  his '7  dicat:  Im- 
petus aut'^  longemediis  regionibus  restat.  Ruri  esse,  non 
rure  dicendum,  testis  est  Terentius  in  Phormione,  cum  ait : 
Ruri  se  continebat,  ibi  agrum  de  nostro  patre.  Religioni 
est  quibusdam  porta  Carmentali  egredi ;  et  in  aede  Jani, 
quaj  extra  eam,  Senatum  haberi :  '9  quod  ea  egressi  sex 
et  trecenti  Fabii  apud  Cremerain  omnes  interlccti  sunt, 
cum  in  a:dc  Jani  S.  C.  factum  essct,  uti  proficisccrcntur. 
Retiario  pugnauti  adversus  muniiillonem  cantatur:  Non 
te  peto,  piscem  peto :  quid  me  fugis  Gallc  ?  quia  murmillo- 
nicum  genus  armatura3  Gallicum  est,  ipsiquc  murmillones 
ante  Galli  appellabantur,  in  quorum  galcis  piscis  elligies 
incrat.     Hoc  autem  genus  pugnae  institutum  videtur  a  Pit- 


14  Ldeus.—\^>  ().— 10  f.  Ennium.—n  f.  «.— 18  f.  hmd.~\\)  t.  Iiabcrc. 


1114 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


taco,  uuo  ex  septem  sapientibus,  qui  adversus  Phrynonem 
dimicaturus  propter  controversias  finium,  quae  erant  inter 
Atticos,  et  Mytilenaeos,  rete  occulte  lato  impedivit  Paery- 
nonem.  Resignatum  ass  dicitur  militi,  cum  ob  delictum 
aliquod  jussu.  TR.  Militum,  a  "  in  tabulas  refertur : 
resignare  enim  antiqui  pro  scribere  interdum  pouebant. 
Rituales  nominantur  Etruscorum  libri,  in  quibus  praescrib- 
tum  est,  quo  ritu  condantur  urbes,  arae,  aedes  sacrentur, 
qua  sanctitate  muri,  quo  jure  portas,  quomodo  tribus,  curiae, 
centuriae  distribuantur,  exercitus  constituantur,  ordinentur, 
ceteraq.  ejusmodi  ad  bellum  ac  pacem  pertinentia.  Ru- 
tilae  canes,  id  est,  non  procul  a  rubro  colore,  immolan- 
tur,  ut  ait  Ateius  Capito,  canario  sacrificio  pro  Irugib.  de- 
precandas   saevitiae   causa  sideris   caniculae.     Religionis' 


20  f.  A  ne  stipendium  ei  detur. 


NOT^E 

"■  ReUgionisI    Opinor  liic  a    Festo      L.  F, 


veferii  Vanonis  verba  ex  libro  rernni 
liumananim,  vel  de  vita  popiili  Ko- 
niani,  in  quo  de  Censoiia  majestate 
agebat.  Censores  aiitem  in  iis  no- 
minantur continuatis  quinquenniis  ab 
anno  dlxxiv.  ad  annum  dcxxii.  nam 
prima  censura  refertur  INI.  yEiuili 
Lepidi,  et  M.  Fulvi  Nobilioris,  qui 
lustrum  fecerunt  l.  anno  dlxxiv. 
Secunda  Q.  Fulvi  Flacci  et  A.  Pos- 
tural Albini,  qui  L.  F.  li.  A.  dlxxix. 
Tertia  C.  Claudi  Pulchri  et  Ti.  Sem- 
proni  Gracchi,  qui  L.  F.  lii.  A. 
Dxxciv.  Quarta  L.  jEmili  Paulli  et 
Q.  Marci  Philippi,  qui  L.  F.Lni.  A. 
Dxxcix.  Quinta  P.  Cornell  Scipio- 
nis  Nasicae  et  M.  Popiili  Laenatis, 
qui  L.  F.  Liv.  A.  dxciv.     Sexta  M. 


Lvii.  A.  Dcxi,  Nona  Q.  Fulvi 
Nobilioris  et  T.  Anni  Lusci,  qui  L. 
F,  LUX.  A.DCxvii.  Decima  Q.  CaecilL 
Metelli  Macedonici  et  Q.  Pompei, 
qui  L.  F.  Lix.  A.  dcxxii.  De  M.  lE- 
mili  et  M.  Fulvi  censura  Valerius 
Maximus  lib.  iv.  c.  2.  sic  scribit :  '  M. 
iEmilius  Lepidus,  bis  consul,  diutinas 
ac  vehenientes  inimicitias  cimi  M. 
Fulvio  Nobiliore  gessit :  quas,ut  si- 
niul  censores  renuntiati  sunt  in  cam- 
pOjdeposuit ;  existimansnonoportere 
eos  private  odio  dissidere,  qui  pub- 
lice  summa  vincti  essent  potestate. 
Id  judicium  aninii  ejus  et  praesens 
aetas  comprobavit,  et  nobis  veteres 
Annalium  scriptores  laudandum  tra- 
diderunt.'  De  Q.  Flarco  et  A.  Albino 
cens.  Liv.  1.  xliii.  sic  :  '  Censor  Ful- 


Valeri  Messalae  et  C.  Cassi  Longini,  vius  ex  Junonis  Laciuiae  temploinar- 

qui  L.  F.  LV.  A.  dxcix.     Septima  L.  n\oreas  tegulas  cum  abstulisset,  qui- 

Corneli   Lentuli    Lupi,   et  C.  Marci  bus  adem  Fortune  E<]uesiris,  quam 

Censorini,  qui  L.  F.  LVi.  A.  Dcvi,  Oc-  Komee   fecerat,    te;;eret,    et    mente 

tava  P.  Cornell   Scipionis    African!  captus  est,  et  amissis  duobus  filiis  in 

JEm\\\an\,  et  L.  Mummi  Achaici,  qui  Illurico    militanlibus    jummo    animi 


FRAGMENTUIM. 


1115 


praeciptire  habetur  [94]  Censona  majestas,  cujus  in  libris  de 
vita  P.  11.  Varro  exemp/n  hnc profert :  M.  Fiihiits  Nohilior, 
cum  M.  jEmilio  Lcpido  Censor  /actus,  cum  ei  admodum  bii- 
inicus  avtea  extitisset,  scepeque  judic'm  cum  eo  si  hi  fuissent^ 
puhlicce  rei  causa,  quae  in  \)rifnis  spectatur,  statiin  eo  delate 
iiiuneie  homini  inimicitias  remisit :  quod  ejus  animi  judicium 
init  omnib.  gratuni  et  prohatum.  A.  Postuiaiua,  Q.  Ful- 
vius  Censores  facti,  quia  Fulvius  duos  Jilios  amiscrat  in 
■Illyrico  militantes,  et  propter  gravem  morhuiw  oc\x\orum 
censura/n  gerere  7ion  poterat,  ut  libri  Sibyl//wi  adirentur, 
auctor  fait :  et  ut  ;>iwblice  su^'^licaretur  pro  valetudiue 
^cllega.     Ti.  Sempron//<s,   cum  a  Rutilio   Tr.  pL  Censoria 


NOTiE 


niflerore  consumtns  est.'  De  Ti. 
Giaccboet  C.  Clandio  itasciibit  Val. 
Maxinms  lib.  vt.  cap.  5.  '  Diem  his 
P.  Riitiliiis  Trib.  pi.  perduellionis  ad 
populiini  dixit.'  post:  'quo  in  judi- 
cio  primaj  classis  pernuilta^  fcntuiia?, 
aperte  Claiidinm  damnabaiit.'  Cicero 
lib.  vr.  de  Rep.  '  Ciaiidii  invidiam 
Gracciii  caritas  deprecabatur.'  Vi- 
dendus  Ageilius  lib.  vi.  De  L.  Pan- 
ic et  Q.  Philippo  Livins  in  epitoma 
lib.  XLVi.  et  Plutaiclins  in  Panlo 
meminernnt,  tiadnntq.  hos  censores 
in  recenscndis  of|nitibus  Romanis 
tres  e  Senatn  movisse  ;  Panlnmque, 
censnra  magna  ex  parte  gesta,  in 
morbnm  incidisse.  De  I\I.  Popiilio 
et  P.  Scipione  meminit  Plin.  lib. 
XXXIV.  Idenuj.  lib.  xvii.  cap.  2G.  in- 
qnit:  '  RomvE  in  Capitolio  in  ara 
Jovis  beilo  I'ersci  enata  paima  vic- 
toriam  triimipiiosq.  portendit:  liac 
tempestate  prostrata,  eodem  loco 
ficns  enata  est  iM.  Messala;,  C.  Cassi 
censoriim  Insiro:  a  quo  tempore  pn- 
dicitiain  siibversam  Piso  gravis  atic- 
tor  prodidit,' <f<.'c.  cnni  antem  in  vnl- 
galis  cditionibus  scriptnm  sit,  in  ca- 
\ntelnn,  nos  cnicndavimus,  in  am  Jovis, 
quod  in  libra  apiid  nie  collato  cum 


vetnstissimis  exemplaribns  sit  in  ara 
Jobis,  et  Festi  fragmentnm  liabet 
plane  in  ara  ....  quo  -iane  testimonio 
niirifice  comprobatnr  emendatio  nos- 
tra. De  L.  Lentnlo  et  L.  Marcio 
censorib.  ita  Val.  Maxinms  scribit 
lib.  V.  '  L.  Lentnlus  consnlaris,  lege 
Caecilia  repetundarum  crimine  op- 
pressus,  Censor  cum  L.  Censorino 
creatus  est.'  De  L.  Africano,  et  L. 
Mnmmio  meminit  Cicero  lib.  ii.  de 
oralore,  in  quo  scribit,  '  Clandio 
AspIIo  equum  a  P.  Scipione  fuisse 
ademtum,  enmq.  in  aerarios  relatum, 
sed  a  L.  Mnmmio  stalim  ex  jcrariis 
exenitum  :'  cujus  qnidem  Munimi  in 
agendo  segniticm  notat  Plutarchus  in 
Ai)opiitli.  Q.  Nobilioris,  et  T.  Lusci 
censurdj  nulla  extat  memoria  in  vete- 
rib.  monumentis  :  ex  fragmento  ta- 
nien  Capitolino,  et  hoc  Festi, constat 
censorem  fuisse  Q.  Nobiliorem  ;  cui 
collega  qnaerendus  cum  sit,  extrenia 

ilia  cognominis  syllaba ci,  indi- 

catT.  Annium  LuBCiim,  qui  cos.  crea- 
tur  anno  ncxxv.  cum  Q.  Nobiliore 
ccnsuram  gcssisse.  De  Q.  Metelli 
Maccdonici  ct  Q.  Pompei  censnra 
videndus  I'liniiis  librov  ".  cap.  43. 


1116  SEXTI    POMPEII    FESTl 

fides  labefadaretnr,  qui  oh  parietem  dirulum  iratus  cum 
Gsset  sedis  privata,  die  dicta  coUegam  Claudium  condem- 
n?iverat,  fecit  nt  eadem  illce,  eodem  quae  in  loco  erant,  con- 
demuatnni  absolverent  centnricc.  L.  iEmili  Pauliis  '  et  Q. 
Phi/ippi  religiosa  ceusura  fuit.  Laboravit  Paiilus  morbo 
gravi,et pane  amissione  capitis  ineohonore.  Religiosa  item 
et  P.  Cornell  Scipionis  Nasica,  ciii  collega  M.  P.  opilius, 
post  consulem  qui  fratrem  vidit,  censura  fuit ;  vadatus  enim 
cum  esset  .  .  s.  a  P.  R.  Uberatum  constat.  M. 
YdXerius  Messala,  C.  Cassias  Longinus  Censores,  quorum 
in  inagistratu  suhversa  pudicitia.  fuerat,  famosi  extiterunt : 
nam  palmam,  qua  in  Capitolio  in  ara  ipsa  Jovis  optimi  maxi- 
mi  hello  Persico  nata  fuerat,  tunc  prostratam  ferunt,  et  ihi 
€«otam  ficum,  infames  quae  rursus  fecit,  qui  sine  ullo  pudi- 
citia3  vespectufuerant  Censores.  L.  Cornell  Lentuli  C.  Cen- 
sorini  sequitur  censura  :  Lentulus  judicio  i^nblico  repetunda- 
rum  damnatus  fuerat :  plurlmi  itaq.  censuram  adepto  [95]  dam- 
nationis  pccnam  remiserunt.  P.  Africoni,  L.  Muraml  Cen- 
sura insignis :  sed  in  qua  segnitide,  in  agendo  notetur  Mummius- 
Is  Asellum  nulla  soluta  poe«a  ex  arariis  exemit,  Africani  irrisa 
severitate,  qui  ilium  fecerat  cerarium.  Sed  et  Q.  Fulvl  No- 
bilioris,  et  ejus  collega  T.  Anui  Lusci  fuit  nobilissima  Cen- 
sura :  nohilitati  tribus  notis  inustis  severissimis.  Q.  Pompei 
et  Q.  Cacili  Metclli  Macedonici  Censura  lectus  senatus  ;  ad 
suramum  senatores  amoti  sunt  trcs,  et  eo  Xumine,  qui  aliorum 
offunderent  claritatem.    Redinunt,  signifcat,  redeunt,  Ennius 

redinunt  In  palriam  . 
eunt  feri  .....  J^egium  est, 
quod  est,  out  fuit  Regis,  ut  servus  regius,  et  domus  regia,  qualis 
est  Numte  Pompili :  at  regale  f acinus,  quod  est  lignum  rege. 
Romanos  in  lib.  xi.  Gracos  appellat  Enni^/s,  cww  azY:  Con- 
tendunt  Gracos,  Graios  memorare  solent  sos,  quod  Graca 
lingua,  longos  per  temporis  tractus  gentibus  /fispani.^  Non 
Romowos     ait  Grace  locutos,  cum  Romulus  uibis  conditor 


1  f.  Pnidi, — 2  f.  Hesperia. 


FRAGMENTUM.  1117 

verbis  Linguce  Latins  locutiis  sit ;  scd  quod  olim  Lin^rua 
GrcEcia  gentis  fiierit  eadem  cum  Latiiia,  paruin  proJaWowe 
mutata  :  hoc  autem  verum  esse  iiulicat  origo  ejus,  fjiia:  videtur 
quasi  Graca  i/surpatio.  Rigido  *  turn  cceru/a  suro,  cum  ait 
Ennius,  locatus  '  videtur  super  etijmo  verbi  caruM :  est  enim 
a  matris  ^  nomine :  eodem  verbo  de  eadem  re  usus  est :  et  L. 
II.  Fert  sese  per  lata  camp'i  casrula  prata.  cserula,  mare  ipsum 
dixit  et  alibi  :  ludc  Parum  per  cccrula  natib.  wwiulabant.^ 
Paruin  insulam  [96]  refert.  Item  :  Uniim  surum  surus 
ferre,  tamen  defendere  possunt  :^  suri  autem  sunt  rustes/ 
et  hypocoristicos  surculi.  Reque  eapse  Scipio  Afri- 
canus,  Paulli  filius,  cum  pro  aede  Castoris  dixit,  hac 
coinpositione  usus  est :  Quib.  de  hominib.  ego  saepe,  atq. 
ill  rauUis  locis  opera,  factis,  consiliis,  reque  eapse 
(scepe)  ^  benemeritus  spem,9  id  est,  re  ipsa.  Resp.  "  mul- 
tarum  civitatum  pluraliter  dixit  C.  Gracchus  in  ea  quam 
conscripsit  de  lege  p.  Enni '°  et  peregrinis,  cum  ait  :  Eae 
nationes,  cum  aliis  reb.  per  avaritiam,  atq.  stultitiam,  res 
publicas  suas  amiserunt.  Recto  fronte  ceteros  sequi  si  no- 
rit.  Cato  in  dissertatione  consulatus  :  antiquae  id  consue- 
tudinis  fuit,  ut  cum  ait  Ennius  quoq.  a  stirpe  supremo,  et, 
Ilia  dia  nepos  :  et,  lupus  foeta  :"  et,  nulla  metus  :  etiam  in 
commentariis  sacrorum  pontificalium  frequenter  est  hie 
ovis,  et  haec  agnus,  ac  '^  porcus.  qucc  non  ut  vitia,  sed  ut 
antiquam  consuetudinem  testantia,  debemus  accipere.  Re- 


3  t.jocatus.—A  f.  maris.— li  f.  ambullabant.—G  f.  possent.—7  f.fusies.—S  (). 
— 9  f.  sicm. — 10  f.  Pcnni. — 11  f.famina. — 12  f.  licBc. 

ViOT/E 

«  Romanos']    Videndiis     Dionysius  putamus  :  nam   Enniiim  primiim  ge- 

lib.  I.  Anliqiiitatum  Romauartim.  minasse    semivocales,    consonantes, 

«  Rigido']  Cato  de  Uc  Riistica  cap.  et  mutas,  habemus  supra  in  Solitau- 

1.      '  lionuni  af|iiariiim,     oppidiiniq.  rilia. 

validum   siet,  aut  marc,  aiit  amnis,  "  Respublicas']    Cicero    in    Brnto: 

qua  naves  ambulant.'    Cicero  etiam  '  C.  Graccinim  tuus  gcntilis,  Brute, 

'  niariaambulav isse'  dixit,  Xenopiion-  M.  Peiiiius  agitavit  iu  Tribunatis  pau- 

tem  imitatus.     In  Ennii  autem  vcrsu  liim  a^tate  aiitcccdcns.' 
mctri  causa  umhuUabanl  scribeuduiii 


ills  SEXTI    POMPEII    FESTI 

cipie  "  apnd  Catonem,  pro  recipiara,  ut  alia  cjusmodi  com- 
plura.    Redemptitavere  item,  ut  clamitavcre,  Cato  (idem)  " 
in  ea  qua  egitde  signis  et  tabulis  :  Honorem  temptavere,'+ 
ait,  1.  efccta'^  benetactis  non  redemptitavere.     Repulsior 
secunda  conlatione   dixit  Cato  in  ea  quae  est  contra  Cor- 
neliuni  apud  populum:  Haec '^  qnis  incultior,  religiosior, 
desertior,  publicis  negotiis  repulsior.     Ratissima  quoq.  ab 
bis,'7  quae  rata  dicimus  :  unde  etiam  rationes  dictae.     Cato 
in  quam '^  Thermum :  Erga  remp.  multa  beneficia  ratis- 
sima atq.  gratissima.     Regillis,  tunicis  albis,  et  reticulis 
luteis  utrisque  /       .         .      ctis,'9  textis  [97]  susum  versum 
a  stautib.  pridie  nuptiarura  diem  virginis^°  indutae  cubitum 
ibant  ominis  causa,  ut  etiam  in  totis  virilib.dandis  observari 
solet.     Rapi  simulatur  virgo  ex  gremio  matris :  aut,  si  ea 
non  est,  ex  proxima  necessitudine,  cum  ad  virum  traditur,' 
quod  videlicet  ea  res  feliciter  Romulo  cessit.     Rapi  solet 
lax,  qua  prseluccnte  nova  nupta  deducta  est  ab  utrisq.'' 
amicis,  ne  aut  uxor  eam  sub  lecto  viri  ea  nocte  ponat,  aut 
vir  in  sepulcro  comburendam  curet,  quo  utroq.  mors  pro- 
pinquaaltcriusutrius'  captari  putatur.  Ritus  est  mos  com- 
probatus  in  administrandis  sacrificiis.     Receptus  mos  est, 
quern    sua    sponte   civitas   alienura   adscivit.      Religiosi 
dicuntur,   qui    faciendarum,    praetermittendarumq.    rerum 
divinarum  secundum  morem  civitatis  delectum  habent,  nee 
se  superstitionibus  implicant.     Renovativum  fulgur  voca- 
tur,  cum  ex  aliquo  fulgure  functio  fieri  coepit,  si  factum 
est  simile  fulgur,  quod  idem  significet.     Referri  diem  pro- 
dictara,  id  est,  anteferri,  religiosum  [98]  est,  ut  ait  Vcranius 
in  eo  qui  est  auspiciorum  de  comitiis,  idq.  exemplo  com- 
probat  L.  Juli  et  P.  Licini  Censorum,  qui  id  fecerunt  sine 
iillo  decreto  Augurum,  et  ob  id  lustrum  parum  felix  fue- 


ls ().— 14  f.  emptitavere.— 15  f,  malefada.—W  f.  ec.—\7  f.  iis.— 18  f.  Q. 
M.  i.  Miniicium. — JO  f.  rectis, — 20  f.  virgines. — 1  f.  traducitur,  vel  trahitur. — 
iJ  f.  titriustj, — 3  f.  allenitriim. 

NOT.^ 

'^  Jtecipie}  In  exeiHplari  est  Recipiem, 


FRAGMENTUM.  111<) 

lit.  Regalia  exta  appellantnr,  quae  polentibus  inspera- 
tum  honorem  pollicenUir  :  privatis  et  humilioribus,  hcredi- 
tates  ;  filio  families,  dominationera.  Respicere  autem  et  + 
in  auspicando,  iinde  quis  aveni  prospexit,  cum  eodem 
revertitur.  Religiosum  ac  sacrum  est,  ut  templa  omnia, 
atq.  aedes,  qua;  etiam  sacrata^;  dicuntur:  ad  '  quod  per  se 
religiosum  est,  non  utiq.  sacrum  est,  ut  sepulcra,  quod  ea 
non  sacra,  sed  religiosa  sunt.  Reus,  cum  pro  utrogue  pofia- 
tur,  ut  ait  .S'/;?nius  in  eo  quew  de  reo  iiiscribit,  et  cum  dicit 
pro  se,  nut  cum  contra  te  agit  juramcnXo  tuo  iiti  potest. 
Rosc/i  vulgo  appelhn'i  solent  in  omrii  arte  ita  jyeij'ecfi,  ut  Ros- 
cius  coraoedus  in  arte  sua  perfectus  fuerit,  cui  nihil  deesset 
ad  perfectionem,  vt  libro  i.  de  oratore  ai^  Cicero.  liustica  ^ 
Pina/ia  mense  Aii^usto,  ut  est  in  Fastis,  Veneri Jiehant ,  quod 
eodem  illo  die  adis  ei  Dea  consecrata  est,  jumenta^.  et  oli- 
tores  ab  opere  cessant,  quia  omnes  horti  in  tntela  Veneris  esse 
dicuntur.  Raucos  appella^os  esse  ait  Ferrius  rideri  ab  aridi- 
tate,  sive  a  similitudine  quadam  s;)?carum  aristae  :  in  sp?c/s 
iiamq.Jiava  frumev\ii\  rava apTpellariidem  Ferrius  docet.  Rica 
est  vestimenfum  quadratum,  fimbriatum,  purpureum,  quo  Fla- 
minica pro  paliiolo,  mitrave  utebantur,  ut  Ferrius  existimnt. 
Titi/«"ws  :  Rica  ex  luna  sucida,  alba  vesti^//s.  Alii  dicunt, 
pallium  esse  triplex,  quod  confidant  zirgines  ingenudd,  patri- 
mae,  matrima,  quod  cceruleo  colore  i)i/ecium  lavetur  aqua 
pwra.  Alii,  quo  Flaminica  cingat  pileum.  Respici  avis 
tunc  dicehatur,  cum  peracto  sacridcio,  quasi  finis  impetiatus 
esset,  et  quasi  forent  comitia  perfecta,  sum?  tunc  reum  jube- 
bant  saterdotes  suo  more,  dilnsq.peractisjuxta  consueludinem 
luci,  in  quo  sacra  {nciebant,  reo  a  calatorib.  ingcniculato. 


4  f.  avem,  est. — 5  f.  ut. 

NOTiE 
y  Rustica]  Varro  lib.  v.  de   Ling,     signantur,  ac  turn  sunt  feriati   olito- 
Lat. '  Vinalia  Rustica  dicuntur  a,  d.      res.  Plinius  lib.  ix.  cap.  4.  riiilarch, 
12.  Kal.  Sept.  c|uod  turn  Veneri  de-      I'roljkin. 
dicata  a-de",  et  liorti  ejus  tutelar  as- 


1120  SEXTl   POMPEII    FESTI 

atqxie  ita  incUnuto  vinum  in  caput  m^wndebant  solemni  cum 
precationc.  Remisso  exercitu,  simul  etiam  [99]  Augur,  quo 
consul  in  hello  wsus  est  in  auspicando,  discedere  una  jubetur, 
quod  tunc  ilia  discedente  ffrtum  est,  exerciVwrn  etiam  esse 
remissum,  nt  cum  opus  sit,  tunc  si  velit,  discedere  possit : 
nam  Consules  et  Censores  nan  in  perpetuum  Auguribus 
prcesentibus  uiuniur,  ut  ait  Ap.  Pulcher,  sed  tantum  in  aus- 
^icio,  quas  "^  pos^ea  dimittat  is,  a  quo  /ege  secures  habitae  sunt 
prius  ;  quern  et  priorem  esse  ait  kxvii^tius  Labeo,  quiq.  eadem 
quoq.  lege  signi^'can',  ut  prior  sit  in  flMspicando  dicitur,  ut 
ait  idem  Labeo  in  libra  de  officio  Augures.  Potest  autem 
Augur  id  et  in  consilio  facere;  vel  in  alio,  quo  sedet  loco; 
pullisg'?/e  pultem  edentibus  solistimum  facit  auspiemm  :  potest 
etiam,  si  ve\\i,  intra  pomosrzMm  :  sin  autem,  in  ^emplo  consis- 
tit.  ^epertum  dicitur  idem  quod  amissum  recipere,  quasi 
repartum  et  separatum.  Rictus,  rixce,  rixosa,  ringitur  dici 
videntur,  quia  in  diversum  rumpantur,  contrariaq.  sint  recto, 
quod  vocabulum  a  regendo,  ut  commodius  deductum  videatur, 
dictum  videri  ipotest. 

Sesopia  in  Augurali  et  Saliari  carmine  appellantur,  qua 
alias  esopia  pro  sedilib.  dicerg  habemus  nunc  at^huc  in  con- 
suetudi^ie.  Susq.  deq.  ^Vequens  est,  pro  plus  minusve :  sig- 
nijicat  autem  id  quod  autiqui  usq.  dicere  soliti  erunt.  Soni- 
vio  significat  in  csivmine  Saliari  et  ^l^gurali,  sonanti. 
Sine  sacris  hereditas  in  proverbio  dici  solet,  cum  aliquid 
obvenerit  sine  ulla  incoramodi  [100]  appendice  :  quod  olim 
sacra  non  solum  publica  curiosissime  administrabant,  sed 
etiam  privata :  relictusq.  heres  sic  ^  pecunias,  etiam  sacro- 
rum  erat ;  ut  ea  diligentissime  administrare  esset  necessa- 
riura.  Suppura  ^  antiqui  dicebant,  quem  nunc  supinumdici- 


6  f.  quos, — 7  f.  sicut, 

NOTiE 

'^  Suppum]  Suppum   jactiim   quen-     lib.  xviii.  cap.  65* 
dam  in  tesseris  vocari  tradit  Isidorus 


FRAGMENTUM.  1121 

mus  ex  Graeco,  videlicet  pro  adspiralione  ponentes  literam, 
ut  cum  idem  hylas  diciint,  et  nos  sylvas  :  item  t^,  sex  :  et 
S7rr«,  septem  :  ejus  vocabnli  meminit  etiam  Lucilius.  Si  vcro 
das,  quod  rogat,  et  si  suggeri  ^  suppus.  Sempronia  hor- 
rea,  qui  locus  dicitur,  in  eo  fucrunt  lege  Gracchi,  ad  custo- 
diam  iVumenti  piiblici. 

Statua  est  ludi  9  ejus,  qui  quondam  fulmine  ictus  in  Cir- 
co,  sepultus  est  in  Janiculo :  cujus  ossa  postea  ex  piodi- 
giis,  oiaculoiumq.  responsis  Senatus  decieto  intra  urbem 
relata  in  Volcanali,  quod  est  supra  Comitium,  obruta  sunt : 
superq.  ea  columna,  cum  ipsius  effigie,  posita  est.  Servi- 
lius  lacus  appellabatur  a  '°  eo,  qui  eum  faciendum  cura- 
verat  in  principio  vici  Jugari  continens  basilicas  Julias, 
in  quo  loco  fuit  effigies  hydree  posita  a  M.  Agrippa.  Son- 
ticum  morbum  in  xii.  significare  ait  tEHus  Stilo  certum 
cum  justa  causa,  quem  nonnulli  putant  esse,  qui  noceat, 
quod  sontes  signincat  nocentes.  Na?vius  ait  :  Sonticam 
esse  oportet  causam,  quam  obrem  perdas  mulierem. 
Sacram  viam  quidara  appellatam  esse  existimant,  quod 
in  ea  foedus  ictum  sit  inter  Romulum  ac  Tatium  :  quidam, 
quod  eo  itinere  utantur  sacerdotes  idulium  sacrorum  con- 
ficiendorum  causa:  itaq.  ne  eatenus  [101]  quidem,  ut  vul- 
gus  opinatur,  sacra  appellanda  est  a  regia  ad  domum  Regis 
sacrificuli,  sed  etiam  a  Regis  domo  ad  sacellum  Streniae,  et 
rursus  a  regia  usq.  in  arcem :  nee"  appellari  debere  ait 
Verrius,  sed  disjuncte,  ut  ceteras  vias  Flaminiam,  Appiam, 
Latin  am. 

Ut  ne  Novamviam  quidem,  sed  Novam  viam  Scita  plebei 
appellantur  ea,  quae  pleps  suo  suflragio  sine  patribus  jus- 
sit,  plebeio  magistratu  rogante.  Solitaurilia  hostiarum 
trium  diversi  generis  immolationcm  significant,  tauri,  arie- 
tis,  verris,  quod  omncs  eae  solidi,  integriq.  sint  corporis  ; 
contra  aci  "^     .     .     verbices '*  maiales  qui'+  quia  solium 


8  f.  sug^eris.—Q  f.  ludhmin.— 10  f.  a  ah.— II  i.  nee   ilu.—\2   f.   contrari. 
—  I'i  verveces. — 14  f.  maialesq. 

Ddph.  et  Vur.  Ctas,  Pomp.  I'eit.  1  H 


1122  SEXTI    POMPEII    FF.STI 

Osce  totum,  etsolidum  significat:  iindc  tela  quasdam  solu- 
ferrea'^  vocantiir  tota  feriea,  et  homo  bonarum  artium 
sellers,  etqiici3  nulla  parte  laxata,  cavaq.  sunt,  solida  nomi- 
nantur  :  atq.  harum  hostiarum  omnium  inviolati  sunt  tauri, 
quae  pars  scilicet  creditur"^  in  castratione,  sunt  quideni 
qui  portent,'^  ex  trib.  hostiis  pra^cipue  nomen  inclusuni 
cum  solido  tauri,  quod  amplissima  sit  carum  :  quidam 
dixerunt  omnium  trium  vocabula  confixa  '^  suis,  ovis,  tauri 
adefFecisse  id,  quod  uno  modo  appellarentur  universae : 
quodsi '9  a  soUo,  et  tauris  earum  hostiarum  ductum  est 
nomen,  antiquae  consuetudinis  ^°  per  unum'L  enuntiari  non 
est  mirum,  quia  nulla  tunc  geminabatur  litera  in  scribendo  : 
quam  consuetudinem  Ennius  mutavisse  fertur,  utpote  Grae- 
cus  Graeco  more  usus,  quod  illi  asque  scribentes  ac  legen- 
tes  duplicabant  [102]  rautas  semivocales,  et  Uquidas.  Se- 
cordidiVCi  quida^^i  pro  ignavia  posueriint. 

M.  Cato  pro  stidtitia  posuit,  Origiiium  lib.   vii.    cum    ait 

oO  mmensam  Wmiditatem,  ac 
secordiam  causa  erat,  ne  quid  negotii  piiblici,  vel  privati  gere- 
retur :  compos?7i/m  autem  videtur  ex  se,  quod  est  sine,  et 
corde. 

Semis  semodiws,  semuncia:  qua  ratione  ex  Graeco  trahun- 
tur  alia ;  quce^  'j,  literam  pro  aspiratione  eonim  habent,  ut 
h-nru  septem,  uAa<  sylvae,  sic  ista  ah  eo,  quod  illi  rjjxio-v  dicunt, 
declinata  videtitur. 

Sublicium ''  pontem  quidam  putant  appellatura  esse  a  sub- 
licibus,  peculiari  t'ocabulo  Volscorww,  quce  sunt  tigna  in  lati- 
tudinem  extensa,  quae,  non  aliter   Formiani   voceut,  quam  a 


15  f.  soUiferrea.— 16  f.  cceditur — 17  f.  putent.—l?,  f.  con/«sa.— 19  f.  sc.  i. 
scilicet. — 20  f.  antiijua  consuetudine. 

mOTJE 

*    Sublicium']     Sublices   dicantur   a      irr^yes,  ol  iu  irora/x^  r^u  yecpvpav  viro- 
Festo  Volscorum  lingua,  quee  Siibli-     0a<rra^ouTfs.'     Sed  '  snblicibiis  cava- 
cae  ab  aliis  appellantur.      Vitruvius      tis'  dixisse  videtur  Sallustius  in  lib. 
lib.  III.  cap.  3.     .Sublicjeq.  macliinis     jv.  histor. 
adigantiir.     Glossar. '  sublicap,  Kara- 


FRAGMENTL  M.  IIO3 

nomine  librorum  :  et  qua  ah  aliis  audoribus  sublices  \oaxn(ui 
f/uud  sub  eis  aqua,  liquens  labcretur,  dicta :  in  qua  opinioz/e 
Juit  ....  <y//i  ct  nieminit  Sub//ti  jx>////s  : 
et  Navius,  qui  ait  in  belli  Punici  libra  .... 

quara  liquidum  Snblicio  tranat  ponte  amnem,  et  all  '  tahulis 
qui  adhuc  nomen  retinet  ....  Sallustius 
iibro  quarfo  historiarum,  ne  inrumiendi  powf/s  Sublici 

snblicibus  cavata 

essent. 

Supeivacaneum :    ut   videtur,    secludit  Verrius   ab    vacuo, 

quod  [103]  vacuum  quidem  dicutur  id  ^antummodo,  Cjuod  suf- 

Jiciat,  satisq.   sit  i'amilia :    quod  aulein  supersit,  supervixca-- 

neum  iddicitur. 

Strufertarios  appellabant  antiqui  nt  ait  //omines  conductos 

mercede,  qui  ad  arbores  hi\guritas  piaculariuni  cowmissarura 

causa,  sacrijicia    quadam  struas.^  etferto  sollemnibus  verbis 

faciant.       FRECOR     TE    J  UP  PITER    UTI    MIHI 

VOLEXS  PROPITIUS   SIES,  quod  et  nullo,  etiam/e- 

bat  adhibito  s/rufertario. 

Suberies,^   arboris  genus,   ex  qua  cortex  :  natatorius    detrn- 

hilur.     Lucilius  .  .  .  .  ti  hibernaculi. 

Silicerniuni ""  dicitur  cana  yimebris,  quam  alio  nonnne  exse- 

quium  scriptores  f  ocant :  scd          .         .         .         .         .       et 

Ferrius  existiwo;/^  silicernium  did  quod  nos  farci>//c//  dicimus, 

quo  fletum  '  familia  purgabatur :  quia  cujus  nomine  ea  res 

instituebatur,  is  jam  silentium  cerneret.  Cacilius,  Obolostate. 

Crcdidi  silicernium  ejus  messc  esurum. 

Sudum  Verrius  ait  siffnificare  sxxhudum:  sed  «M(/orum  om- 


1  f.  ah.— 2  f.  strue.—3  (.Jlctu. 


NOT/E 


^  Suherit's]  Isidorus  lib.  xvii.  cap.  'Silicernium,    Exsoqniiini.'       Vano 

7.  'Subc-ries  arbor,   ex  qua  validissi-  INlcleagris    apud    Noniuni  :     '  Funua 

mus    cortex    natatorius   cxtraliitur.'  cxscquiati  laut"3  ;i(l  sepulcliruni  anti- 

Vide  in  '  .Subor.'  (|uo  more  silicernium  confccinius.' 

'^  SUUernium'l  Placidus  in  Glossis: 


1124  SEXTI    POMPEII    FESTI 

nium  f^fere  exempla  volurit,  ut  stidus  siccum  significet :  su- 
dum  enim  quasi  seuduni.,  id  est,  sine  udo,  ut  securus,  sine  cura 
dictum  est. 

Sublesta,  atttirjui  dicebant  infuma,  et  tenuiu.  Plautus  in 
Persa :  Ad  [104]  paupertatera  si  immigrant  infaraioe,  gra- 
vior  paupertas  fit,  fides  sublestior  :  id  est,  infirmior.  Idem 
in  Nervolaria  vinum  ait  sublestissiraum,  quia  infirmos 
facial  vel  corpoie,  vei  animo. 

Satur,  et  vir,  et  caro  non  habent.  Supellectilis  recto 
casu,  et  senis  ratione  dicebantur,  quee  nunc  contraria 
videntur  esse  finitioni  portionis  :*  quia  omnia  vocabula,  X 
litera  finita,  per  declinationes  obliquorum  casuum  sylla- 
bara  accipiiuit:  haec  autem  duo  desciverunt  ab  ea,  ut  alta 
compiam,^  quae  non  ideo  infirmare  debent  pra^ceptum.  , 

ScLirrae  vocabulum  Verrius  ineptissirae  aut  ex  Gra^co 
tractum  ait,  quod  est  schypoazain,  aut  a  sequendo,  cui 
magis  adsentitur,  quod  et  tenuiores  fortunee  homines,  et 
ceteri  alioqui:  qui  honoris  gratia  prosequerentur  quempiam, 
non  antecedere,  sed  sequi  sint  soliti  :  quia  videlicet  dicat 
Lucilius.  Cornelius  P.  noster  Scipiadas  dicto,  tcmpusq. 
intorquet  in  ipsum  oti,  et  deliciis,  luci  effictae,  atq.  cinaedo: 
et  sectatori  adeo  ipsi  suo,  quo  rectius  dicas.  Ibat  forte 
domura,  sequimur  multi,  atq.  frequentes :  cum  secutos 
videri  velit,  ob  eoruni  jurgia,  non  ob  adsuetura  officium. 
[105]  Secus,  Valgius  putat  ex  Graeco,  quod  est,  exaj  dic- 
tum :  absurde  scilicet :  significat  enim  aperte  aliter,  exem- 
plis  omnium  fere,  qui  earn  vocem  usurpant.  Stipem  esse 
nummum  signatum,  testimonio  est  et  de  eo  quae  ^  datur 
stipendium  militi,  et  cum  spondetur  pecunia,  quod  stipu- 
lari  dicitur.  Sobrinus  est,  ut  ait  Gallius  JElius,  patris  mei 
consobrini  filius,  et  matris  raeae  consobrinae  filius  :  foeraina 
iisdem  de  causis  appellat  fratrem,  et  fratrem  patruelem,  et 
consobrinum,  et  propius  consobrino,^  et  sobrina :  iidem 
gradus  in  sobrina  quoq.  sunt.     Sororium  tigillum  appella- 

4    f.  proporlio7>is, — 5  f.  alia  complura. — 6  f.  id,  quod. — 7  f.  sobrino. 


FRAGMENTUM.  MQo 

tiir  hac  de  cansa:  ex  conventione  Tulli  Hostili  regis,  ct 
Metti    Fufitii  ^    ducis  Albanorum,  Trigemini   Horatii,   et 
Cuiatii  9  cum  dimicassent,  ut  victores  sequeretnr  imperiiini, 
et  Horatius  noster  exsuperasset,  victorq.  donuim  leverte- 
rctur,  obvia  soror,  cognita  morte  sponsi,  sui  fratris  manu 
occisi,   aversata   est  ejus  osculum,  quo  nomine  Horatius 
interfecit  earn  :  et  quanquam  a  patre   absolutus  sceleri '° 
erat,  accusatus  tamen  parricidi  apud  Duumviros,  damna- 
tusq.  provocavit  ad    populum  cujus  judicio  victor,   duo 
tigilla  tertio  snperjecio,  quae  pater  ejus  constituerat,  vclut 
sub  jugum  missus  subit,  consecratisq.  ibi  aris  Junoni  So- 
roriae,  et  Jano  Curiatio,  liberatus  omni  noxia  sceleris  est 
auguriis  adprobantibus :  ex  quo  sororium  id  tigillum  est 
appellatum.     Sororiae  "   mammae  dicuntur  puellarum,  cum 
primum  tumescunt,  ut  fraterculare  puerorum.     Plautus  in 
[lOG]  Fribolaria :   Tunc  wroriohant  papillae   ^x'wiulum,  scd 
iliud  volui  dicere,  fraterculahaut :  (juid  opus  est  verb/'s  )7iiil- 
tis.     Surregit  et  sortus  SLntiqiii  ponehant  pro  surrexit  ct  ejus 
particip/o,   quaai  sit  surrectus,  (juibus  L.  Livill;<s  frequenter 
usus  est.      Sors  et  patrimonium   signijicat,  unde   consortes 
dicimus  ;  et  Deis  '^  responsiim  ;  et  quod  cuiq.  accidit  in  sorti- 
eiido.  Soracutn  dicitur,  quo  ornamen^a  portautur  sca')ncoriim. 
Plau^MS  in  Persa  :  librorm'a  iccillum  plenum  soracum  habeo. 
Sobrium  vicum  dictum  putanl  Cloatius  et  yElius,  quod  /// 
eo  nullus  tabenuc  locus,  neq.  am^onafuerit :  alii,  quod  in  eo 
Mercuric  nan  lacte,  sed  vino  solitum  sit  supplicari.    5'o/a'vium 
in^ndium,    ut  ail  Appius  Pulcher,  quod    souet,    cum  pullo 
ejcidit   plus,''    quad;-M;3efl'/?;g  ex  ore.     Sons,  nocens,  ut  ex 
contrario  insons,  ?/mocens.     Sodalis   qiddam   dictos  puid^nX, 
quod  una   sederent,   essenlq.  alii   quod   ex  suo  dnpib.  vesci 
so/ili  sint :  alii,  quod  inter  se  invicem  suadevent,  quod  utile 
esset  :  eosdem,  quod  coeant  crebro,  congre  '■*  vocan  a  Grace 
vocabulo,  quod  est  yif^a. 


8  f.  nfetii  Suffetii — 9  f.  Curiatii.—U)  f.   scekris.—M  f.  Sorortu}e.—\2  f. 
Dei. — 13  f.  puis. — 14  i.  con^evas. 


]126  SEXTI    POMPEII    FESTI 

Sodes,  si  audes,  uti  sis,  pro  si  vis,  et  illico  pro  in  loco.  Tc- 
rentius  in  Andria  :  Die  sodes,  quis  heri  Chrysidem  habuit. 
Surum  '^  dicebant,  ex  quo  per  [107]  deminutionem  surculus 
factum  est.  l?]ixtitiis  in  .  .  surum  non  est  tibi : 
surum  dicebant  palum  item :  nam  quia  sapiebatur  Circus 
surculis,   longum  deligebant  suxuxn,  turn  ^oWebant  ascia 

aut  asulee         .         .         Ennius :  unus 
.s/nus  suxumferre,tamen  defendere  possent. 
Sureniit,  sumpsit,   inq.  manum  suremit  hastam.     Idem:  su- 
rempsit,  ?/s«rp«i,vi,  pro  puerum  sustule/7i.      Surium 

cum  dixit :  qui  ita  appel/atus  est,  quod  cum  m 
Academia  et  Lycio  nobilissiwos  inter  excelleret,  atq.  ob  earn 
causam  prastant'xssxmus  semper  habitus  J'uisset :  mstituit, 
cum  dispntaretur,  ut  primus,  sumerefwr  is,  qui  esset  ipso  dig- 
nior :  unde         .         .         .  X^vpiov  xa)  ovksti  ^v^tov,  ilium 

nominnvii :  quod  si  Yuonitus  esset,  disputantem.  non  nunqnam 
refellebat  Socratem :  quas  ....  conjece- 

rat  in  librum  a  se  scriptum,  quern  inscripserat  Scyrium,^  ob 
eum,  cujus  gratia  id  appel/arera^  opus.  Snmmussi '  diceban- 
tur  murmuratores.  Nasvius,  odi,  inquit  Summussos,  proinde 
aperte  dice  quid  sit,  quod  times.  Ennius  in  sexto  Annalium. 
Quinius  in  occulto  mussaia^ :  et  Accius  in  Andromacha  : 
dice  jam  mater  now  est :  nam  '^  mussare  s\ne.     Ccecilius  in 


15  f.  Jam. 

NOTiE 

•1  Surum]  Vide  supra  in  '  Crebri-  ^  Summussi]  Servins  in  fragmentis 

sure'  apud   me  addit  Ennii  exempluni  ex 

e  Scyrhim]  Quantum    in   his  tene-  1.  xvii.  in  quo  '  mussare,'  pro  tacere 

bris  videre  possumus.agebat  hie  Fes-  positumsit:  'Non  possunt  mussare 

tus  de  philosopho  quodani,  qui   nati-  boni,   qui  facta  labore  Nixi  niilitiam 

one  Syrus  cum  esset,  ne  eo  nomine  peperere  :'  item  pro  dubitare  : '  iVIus- 

male  audiret,  ut  Syri,  Varro,  sive  aii-  sat  rex  ipse    Latinus,  Quos  generos 

us,  Syriuni  iUum  dixerat :  line  enim  vocet.'  item  pro  murmurare  inlib.  x. 

pertinent  Graeca  verba   ^Kvpiov,  Kal  •  Spectabat  virtutem    legionis,    sive 

oiiK  ext  Supiov.     De  eo  autem  compo-  spectans    si    mussaret,    quee    deniq. 

sitnm   librum  ea  de  causa  'S.Kvpiov  in-  causa  pugnandi  tieret,  aul  dini  labo- 

scripiuui  esse.     Quaerendum  philoso-  ris.'    Scd  Ennii  versus    non    vacant 

))hi  nonien,  vel  potius  historia.  niendo. 


FRAGMENTUM.  11*27 

Agnorizomene.  "^  [108]  quod  potes,  sile,  ccla,  occulta, 
tege,  tace,  mussa,  mane.  Sum,  pro  eum  usus  est  Ennius 
lib.  1.  At  tu  noil  ut  sum  summa  '7  seivare  decet  rem  : 
et  lib.  II.  At  sese  sum  quae  dederat  in  luminis  oras. 
Sollo  Osce  dicitur  id,  quod  nos  totum  vocamus.  Lu- 
cilius :  Suasa  '^  quoq.  omnino  dirimit,  non  sollo  '9  du- 
pundi,  id  est,  non  tota:  idem  Livius :  SoUicuria,  in  omni 
re  curiora:^°  et  solliterrenm  genus  teli,  totum  ferreum. 
Sellers  etiam  in  omni  re  prudens ;  et  solemne,  quod  om- 
nibus annis  praestari  debet.  Solla '  appcllantur  sedilia, 
in  quibus  non  plures  singulis  possint  sedere,  idcoq.  so- 
lia  sternere  dicuntur,  qui  sollisternium  liabent,  et  solaria 
vocantur  Babylonica,  quibus  eadem  sternuntur:  quae, 
ut  ait  Verriiis,  omnia  ducta  sunt  solo.^  alvei  quoq.  ca- 
vandi  '  gratia  instituti,  quo  singuli  descendunt,  solla 
dicuntur:  quae  ascendcndo-^  potius  dicta  videntur,  quam  a 
solo.^  Sollistimum  Ap.  Pulcher  in  Auguralis  disciplinae 
lib.  I.  ait  esse  tripudium,  quod  ant^  excidit  ex  eo,  quod 
ilia  fert:  saxumve  solidnm,  aut  arbos  viviradix  ruit,  qua? 
ncc  pra;  vitio,  humani  7  caedanturve,  jacianturve,  pellan- 
turve.  Solum,  terram.  Ennius  lib.  in.  Tarquinio  dedit 
imperium  [lODJ  simul  et  sola  regni :  et  aliubi:^  Sed  sola 
terrarum  postquam  permensa  parumper.  Solea,  ut  ait  Ver- 
rius,  est  non  solum  ea,  quae  solo  pedis  subicitur,  scd  etiam 
pro  materia  robustea,'  super  quam  paries  craticius  exlrui- 
tur.  Solox,  lana  crassa,  et  pecus,  quod  passim  pascitur 
non  tectum.  Titinius  in  Barrato:  '^  Ego  ab  lana  soloci  ad 
purpuram  data:  etLucilius:  Pastali  "  pecorc,  ac  montano, 
hirto,  atq.  soloce.  Sos  pro  eos  antiqui  dicebant,  ut  Ennius, 
lib.  I.  Constitit  indc  loci  propter  sos  dea  diarum.  lib.  in. 
Circum  sosque  sunt  magUcegentes  opulentae.  lib.  \'ii.  Dum 
censent  terrere  minis,  hortanturve  sos.  lib.  xi.  Conten- 
dunt  Graios  Orfecos  mcmorarc  solent  sos:  intordum  pro 
suos  ponebant,  ut  cum  per  dativuni  casum  idem  Ennius 


10  f.  Aniiifnnrizomene.—  \7  f.  siimmnm.—Mi  f.  f«OT.— I!)  f.  snllu.— 20  f.  cu- 
rio.sv<.— 1  f.  Si)liit.—  -Ji  f.  a  sollo.— '^  f.  Invaiidi.—  i  f.  a  .sci/rrii/o.— 5  f.  sollo.— (\  f. 
avi.—l  f.  humanurc  yi.—H  i.  atiOi.-^U  t.  robus(<(.—  lO  t'.  Uarhuto.— 11  f.  Pas- 
call. 


1128  SEXTI    POMPEII    FESTI 

efFert :  Postqiiam  liimina  sis  oculis  bonus  Anciis  reliquit. 
Sultis,  si  voltis.  Plautiis  in  Frivolaria :  Sequimini  me  hac 
sultis  legiones  omnes  lavernas :  et  in  Riidente  :  Curate  heec 
sultis  magna  diligentia.  M.  Cato  pro  L.  Ceesetio :  Auclite 
sultis  milites,  si  quis  vestrum  in  bello  superfuerit,  si  quis 
non  invenerit  pecuniam,  egebit.  Solari  sine  prcepositione 
dixisse  antiques  testis  est  Pacuvius,  cum  ait:  Solatur, 
auxiliatur,  hortaturq.  me.  Solatum  ^  genus  morbi  maxime 
a  rusticantibus  dicitur,  cujus  meminit  [110]  etiam  Afraniws 
in  ....  .  arquato  mederi,  cujus  nomen 
ub  «Mtigine.'^  SolipMwga  genus  bestiolce  maleficae,  quod  acrius, 
concitot'nisq.  fit  fervore  aoUs,  a  quo  nomen  traxit.  Sospes '' 
signijicat  apud  omnQS  ferre ''  auctores  salvum ;  Afranius  in 
e]^istola  :  Di  ie  sospitem  servent  tuis.  Virgil,  lib.  viii. 
Mneid.  Maxime  'Y^encrorum  duclor,  quo  sospite  nunquam. 
'Ennius  in  .       ' .         .  parentem  et  ^alria,  di  servate 

sospitem.     Acciiis  in         ...  si  rite  ad  patriaw 

sospes  pervenisset.  Ennius  \\dehir  servatorem  s?o'w/ficare, 
cum  dixzV  :  Quo  sospite  liber :  caeterum  sospitare,  Verrius 
ait  esse  bonae  spe  afficere,  out  bonam  spem  non  fallere.  Suc- 
crotilfa '  tenuis  diceba/wr,  et  aha  vox. 

Titinius  in  .  .  .  Faminea  fabulare  succro- 

tilla  vocula.  Ajranius  in  episto/a :  loquebatur  sj^cc/otilla 
voce  serio.  P/aiif.us  in  f/^'scribendis  mulier«m  crur'ibus  gra- 
cilibus  in  Syro ;  Cum  extortis  talis,  cum  sodellis  '*  cxusculis : 


12  f.  aungiwe.— 13  t.fcre 14  f.  todellis. 

NOT/E 

s  Solatum]  In  exemplarl  est,  arqua-  citnr  :  quod  autem  secimdo  loco  lie- 

io:  lit  videatiir  icteiicos   dixisse  ar-  mistichiiiiTi  ponitiir,  id  Paitlus  papne 

qiiatos  a  colore  ami,  qui  a   nisticls  siip()editavit,  cnni  inqiiit  :  *  Videtiir 

diciintur  solali  a  colore  Solis  :  nam  tamen  Ennius,' &c.     Accii  versus  vi- 

illtid rif(ine,  aurigiiie  plane  est.  detiir  ex  illo  Homeri  translatns  :  e5  5' 

''  Sospes]  In  editione  Aiignstiniana  oIkuS'  MeaBai. 

hoc  fragmentumadeo  liixatiiin  est,  ut  '  Succrotilhi]  Vide  in  '  Todi,'  et  in 

suns  ex  eo  sensus  elici  non   possit.  '  Crocotiliini.'  Varro  lib,  vi.  de  Ling, 

f^nnii  exempliim,  quod  est  prinio  lo-  Lat.    'cum  crocotilis'   legit,    iit   liic 

CO  positum,  respicere  videtur  ad  ti-  quoq.    pro  todillis  videatiir  fortasse 

tnliini,  quo  Caesar  usus  est,  qui  in  ar-  scribenduiii  crocotilis  crnsctdis. 
genteis  denariis  parens  patri,^  di- 


PRAGMIiNTlIM.  1129 

helle,  quae  non  pedibiiv  irent.  -S'?/cula  est  niachinse  genus 
teretis  materia?,  et  tbratae,  ac  crass^e,  quam  ut  uber  scrofaj 
po)ci  circumsi3.nt  sic,  xersdniesque  ductario  fiine  volunt :  '^ 
eodem  nomine  stellas  ruintque  "^  dicunt,  qiias  aliter  [111]  ap- 
pellarunt  a  pluvia.  hyadas.  Greece  uxhuc.  }iostri,  fr/stimantcs 
BL  snbus  did,  niodo  Latiiie  /oquenti,  dixerint'7  eas  Sucuius.^ 
.S'Mfcingiilum  a\^pel/al)(nit  untiqui  halienm.  Plautus :  Ab 
Hippoh/ia  succiugulum  Herculis  '^  <rque  magiio  «c;/tiquam 
abslu//^  periculo.     Succerdse,  stercus  swillum  dicebafur 

us.  simus  mccei'da.  Titiiiius  :  Quid  habes, 
nisi  munn  arcam  sine  clavi,  eo  condis  siiccerdas  :  alio  nomine 
succerda  dicitur  opicerda  .  .  .  homo  opicerda 
hominem,  quera  Sol  in  opicerdis  aspicit. 
Suburanam  ^  tribum  antea  succisanam  '9  per  c  appe/labant 
ex  nomine  regionis ;  nam  partem  imam  illara  quoq.  tradant 
Juisse  swtcusanam  dictam.  Verrins  autem  ait  se  ////ratum 
esse,  cur  non  a  nomine  pagi  Succusa?</,  in  quo  milites  exer- 
cerentur.  Succidanea '"  Iiostia  appellatur,  qune  secundo 
loco  ccedebainr,  quod  quasi  succiderctur,  dicta  :  quidam  a  suc- 
cedetido,  non  a  si^cadendo  dictam  putant.  Sugillatum  dici 
existimant  ex  Graco  vocabu/o,  quod  ea  pars  qua?  est  sub  col- 
lo,  xvKov  ab  iis  dicitur.     Stjcophantas  ^t/idam  ex  hac  causa 


15  f.  volKunt.—\6  f.  quinque.—n  f.  loquendi,  dixeriint.—lS  t-  Hercules — 
19  Succusanam. 

^  >S«cM/a.s]  Hie  quoqiie  locus  in  edi-  '"  Succidaneii]  Agellins  lib.  iv.  rap. 

tione  Aiigiistiniana  male  nimis  <;st  ac-  7.  '  Succiclane*  liostia;,  quasi  succe- 

ceptiis:  nos  ad  tldemcxemplarisedi-  daneae  appellate,  qnoniaiii  si  i)riniis 

dinuis,  etox  coriupta  voce  ruintque,  hostiis   litatuni    non    eiat,    alia-   post 

fecimns    quinqiie  :     et    pro    loqiienli,  easdeni    ductae    hostiae    c.vdebanlur, 

eniendavimus /(/lyi/entii  :  qiue  sciiben-  qua'  piioiibus  j;un  casis,  lucndi  pia- 

di  consuetiido  invenitur  cum  in  vete-  culi  gratia  siibdebantur,  ct  snccide- 

rii)iis  monumentis,   turn   in  hoc  ipso  hantnr  :  ol>  id  sucridanfic  nominativ, 

fragmenlo  pcrsa>pe  ;  in  (|uo  set,  pro  litera  i  scilicet   tractim   pronunliata.' 

sed:  ndque   pro  atque,  quodunnis,  pro  Keslus  priore  loco  Af;ellii  opiiiionem 

qmtnnnls,  ct  alia  liujusniodi  reptriun-  ponit:   posleriorc  alioriim  relevt  scn- 

tnrinfinita.  tentiam. 

'  Saburunurn]  Vide  in  '  Subui  am.' 


1130  SEXTI    POMPEII    FESTI 

dictos  putant.  Atticos  quondam  ^°  juvenes  so/itos  aiuiit  ia 
hortos  quontndam  /rrumpere,  fiscosq.  de/igere,  quam  ob  cau- 
sam  lege  factum'  [112]  qui  id  fecisset,  capite  ^cssetei:  quam 
poenam  qui  persequerentur  ob  parvola  detrimenta,  sycophau- 
tas  appellatos.  Sulci  appellantur,  qua  aratrum  ducitur,  vel 
sationis  faciendae  causa,  vel  urbis  condendae :  vel  fossura 
rectis  lateribus,  ubi  arbores  serantur :  fulmen  quoq.  qua  ejus 
vesligium,  similiter  appellatur,  quod  vocabulum  quidam 
ex  Grajco  fictum,"  quia  illi  dicant  oXxo'v.  Suasum,  colos 
appellatur,  qui  fit  ex  stillicidio  furaoso  in  vestimento  albo. 
Plautus :  Quia  tibi  suaso  infecisti  propudiosa  pallulara: 
quidam  autem  legunt  in  suaso  :  nee  desunt,  qui  dicant,  om- 
iiem  colorem,  qui  fiat  inficiendo,  suasum  vocari,  quod 
quasi  persuadetur  ^ «  in  alinm  ex  albo  transire.  Saltum 
Gallus  iElius  lib.  Ii.  significationum,  quaB  ad  jus  pertinent, 
ita  definit :  Saltus  est,  ubi  sylvasetpastiones  sunt,  quarum 
causa  casa".  quoq.  si  qua  particula  in  eo  saltu  pastorum,  aut 
costodum  causa  aratur,  ea  res  non  peremit  nomen  saltui, 
non  magis,  quam  fundi,  qui  est  in  agro  culto,  et  ejus  causa 
habet  sedificium,  si  qua  particula  in  eo  habet  sylvam.  Su- 
perescit,  significat  supererit.  Ennius  :  Dum  quidem  unus 
homo  Romanus  ^^  toga  superescit :  et  Acer  ^  in  Chrysippo  : 
Quinhinc<5  superescit,  Spartam  atq.  [113]  Amyclas  tra- 
do:  sed  per  se  super  significat  quidem  supra,  ut  cum  dici- 
mus,  super  ilium  cedit:^  verum  ponitur  etiam  pro  do, 
Graeca  consuetudine,  ut  illi  dicunt,  uTrip.  Plautus  in  Milite 
glorioso :  Mea  opera  super  hac  vicina,  quam  ego  nunc 
concilio  tibi.    In  Phasmate :  Ehe       .         .         .       tandem 


20  f.  quosdam.—l  f.  cautum.—2  f.  capital.— 3  f.  persundeattir.—A  f.  RomcE. 
— 5  f.  Accius. —  6  f.  si. — 7  f.  sedit. 


NOT.E 

"  Fictum]  Vide  nuin  melius  sit  die-  persuadeatur,  pro  persuadetur :  nam  in 

turn,  pro  eo  quod  est  in  exemplar!,  epitoma  maniiscripta   est  persuaden- 

fictum.  iiir^  ut  ibi  quoqne  persuadeatur  fnisse 

"  Persuadetur]  Scribendum  fortasse  scriptum  appareat. 


FRAGMENTUiM.  1131 

percipio,  super  rebus  nostris  loqui  (e.  Pacuvius  in  Medo  : 
qua  super  re  interlectum  esse  Hippotem  dixisti?  Cato 
contra  Annium  :  Nemo  antea  fecit  super  tali  re  cum  hoc 
magistratu  utiq.  rem.  Afranius  in  Virgine  :  Alis  ^  de  rebus 
in  qua  coepisti  super  a  ^  Supercilium  dicitur,  quod  supra 
cilium  sit,  id  est,  integimentum  oculi  superius.  Sub  juguni 
mitti  dicuutur  hostes  victi,  ereptis  omnibus  arniis,  telisq. 
cum  liastis  defixis  duabus  in  terra,  tertiaq.  ad  summum  ea- 
rum  deligata ;  speciei  am '°  jubentur  subeuntes  transire. 
Subices  Ennius  in  Achille  pro  subjectis  posuit,  cum  dixit; 
Nubes  per  ego  Deum  subices  humidas,  inde  ''  oritur  imber 
sonitu  saevo  spiritu.  Superstites''  a,'^  testes  praesentes 
significat:  cujus  rei  testimonium  est,  quod  superstitibus 
praeseutibus,  ii,  inter  quos  controversia  est,  vindicias  su- 
mere  jubentur.  Plautus  in  Artemone :  Nunc  mihi  licet 
quid  vis  loqui,  nemo  hie  adest  superstes :  volgari  quidem 
[114]  consuetudinem '5  \:iomtiir  pro  its,  qui  satis  superq.  sint. 
superstites  etiam  liberi  parentibz/s  dkuntur 
quamobrem  progredi  cupere/ii  ullerius  vhendo,  quanquam 
omnes  superstites  mihi  velira.  Supervaganea  avis  rocatur  ab 
Avguribus,  qurc  ex  summo  cacumine  vocem  emisit,  quia  quasi 
in  dLMxssiniis,  superq.  omnia  vagatur,  uppeliata.  Supercilia  in 
Junonis  tutela  putabant,  in  qua  dicuutur  mulieres  etiani,  quod 
iis  protegautiir  oculi,  per  quos  luce  fruimur,  quam  tribuat 
Juno.  Unde  ipsa  Dea  lucina  quoq.  dicta  videtur.  Suppcr- 
nati  dicu////<r,  quibus  femiuix  sunt  succisa  in  modum  suilla- 
rum  pernarum.  Ennius  in  Annalib.  is  '4-  pernas  succi(//Y 
iniqua  superbia  Poeni :  ct  Catu//ws  ad  Colouiam :  In  fossa 
Ligari  jacet  suppernata'^  securi.     Suppremi/m  modo  significat 


8  f.  AlUs.—O  f.  A  re— 10  f.  ipsi  earn.— II  f.  unde.—  \2  f.  a  prasentes.—  \i 
i.  consuetudine. — 14  f.  His. 

NOTiE 

I'    Superstites]  Serviiis   in    lib.  in.  '•  Suppcrnata]    Politianus   in   Mis- 

JEii.   *  Sins   iitris(|iie    siiperstitibiii  i.  ceiiaiicis  cap.  73.    I'csti    sci  ij)tniani 

|)r*sentibii9.'     Vide  supra  iu  '  i'libc  af,'iioscit,  et  AM/(/KrH<./<*  oxscripsit :   ut 

przesciile.'  ""'^'    Anloiiiuni   AiigiiMiiiiiin  bciip- 


1132  SEXTl    POMPEII    FESTI 

.sumraum,  ut  cum  (licit  .  .         pnter  siippreme  bel/i 

et  armorum  Mavois  potens/  Plantus  :  Me  eerie  suppremum 
habuisti  semper  in  rebus  tuis :  alias  extYemiim  signijicat,  ut 
in  le*'"ib.  XII.     Solis  occosms  sMp/)rfma  tenipestas  esto 

sMppremo  criminenecte  tuo.     Unde  dicimus  ahillo 
sepeliri  die  suppremo         .         .         .         et  quasi  suppremo 
lugeiites  tempora  voltu.     Cato  de      .         .         rfolentis  nim- 
quam  cuiqiiam  :  reo  apud  [115]  P  rector  em  denegasse  suppre- 
mam  advoca^«o;/e/?z :  alias  pro  maxirao,  cum  duas  axes,  et 
triginta    boves    suppreraam  multam   dicerent.     .Swbsidium ' 
Aicebaturquando  milites  sahsidebant  in  extrema  acie,  /aSentiq. 
aciei  succurrebant :  qiwd  genus  militum  constabat  ex  iis,  qui 
emeruerant  stipendia  ;    locum  ^amen  xeimebant  in  exercitii : 
quae  erat  ter^m  aciea  Triariorum,  ut  Plautus  in  Frivolaria : 
Agile  nunc,  suhsidite  omjies,  quasi  solent  triario.'^  siw//i  modo 
dicti  y^r^sidiavii,  ante  eos  collocati  qui  e;ant,  aut  in  alio  loco 
propositi.  Subsolaneae  qua  sunt  sub  solo  res  appellantur  ;  nee 
ad  unius  nomen  rei  solum  coaferunt:  subsolanei  enim  dicuntur 
qui  infimum  solum  colunt  :  at  qui  in  terrani,  superso/a//ei :  di- 
citur  inde  so//dura,  imum  solum;  rursus  quoplanta  pedis  inni- 
titur.  Subsilles^  sunt,  quas  aliter  ipsijlles '^  \ocant,  lamellcE 
necessaries  sacris,  qusd  ad  rem  divinam  conferre  dicunturma\i- 
me,  specie  virum  et  muliermn.  Substillura  antiquiappellabant 
tempus  ?in{epluviam,jam  ps&ne  uvidum,  (dum) '7  et  post  plu- 
vidLxn,  non  persiccum,  quod  jam  stillaret,  aut  nondum  desi- 
set.'^     Subscudes  r/ppellantur  cunetas  '9  tabellce,  quib.  tabulae 
inter  se  configunlur,  quisi  quo  eai  immittuntur,  succuditur. 


15  f.  triariL—\Q  f.  ipsuUcts.— 17  (  ).— 18  f.  dcsisset.—ld  f.  cuneata:. 


NOTiE 

sisse,  Politiamini  a  :Marullo  irrisum,  ^  Subsidium']  Vide  in  'Prassidinin,' 

quod  expernuta  pro  suppermta    apnd  ex  eo  enim   loco  partem  Iiiijiis  fiag- 

Catiilliim  reposui'iit.  rnenti restituiinus,  quas  agit  de prsf si- 

'  Putens]    '  Belli    poteus '   ah   in-  diariis. 

ceito  poeta  dictns  Mars,  nt  '  Cypri  «  Subsilles]  Vide  in  '  Ipsulices.\ 
potens'  Venus  ab  Horatio. 


FRAGMfiNTUM.  1133 

Pacuvius  in  Niptris  :  Nee  [IIG]  ulia  subscus  cohibet  eoni- 
pagem  alvei.  Plautus  in  Astraba  :  Terebratus  tnultum  sit> 
et  subscudes  addite.  Sub  corona  venire  diciintur,  quia  cap- 
tivi  coronati  solent  venire,  ut  ait  Cato  in  eo,  qui  est  de  re 
militari :  Ut  populus  suns  sua  opera  potius  ob  rem  bene 
gestam  coronatus  supplicatum  eat,  quam  re  male  gesta 
coronatus  veniat.^°  id  auteni  signum  est  nihil  praestari  a 
populo.'  quod  etiara  Plautus  significat  in  Hortulo  :  Franco 
ibi  adsit  cum  corona,  cuiq.  liceat  veniat.^  Sublimen  est 
in  altitudinem  elatum,  ut  Ennius  in  Thyeste:  Aspice  hoc 
sublime  candens,  quern  vocant  omnes  Jovem.  Virgilius  in 
Georgicis  lib.  I.  Hie  vertex  nobis  semper  sub.'  Sublima- 
vit  dixit  A'^  id  est,  in  altum  extulit,  Originum  lib.  ii.  In 
maximum  decus  atq.  in  excelsissimam  claritudinem  subli- 
mavit :  id  autem  dicitur  a  limine  superiore,  quia  supra  nos 
est.  Succenturiare  est  explendae  centuriae  gratia  supplere, 
subicere.  Plautus  in  Saturione  :  Subcenturia  centum,  re- 
quire, qui  te  delectet  domi :  et  Caecilius  in  Triumpho  :  Nunc 
meae  militise^  astutia  opus  est  subcenturia.'^  Subrumari 
dicuntur  haedi,  cum  ad  mammam  admoventur,  quia  ea 
[117]  his  vocabantur,^  vel  quia  rumina  trahuntlacte  sugen- 
tes.  Subulo  Tusce  tibicen  dicitur  :  itaq.  Ennius  :  Subulo 
quondam  marinas  propter  adstrabat^  plagas.  Suburam 
Verrius  alio  libro  a  pago  Succusano  dictam  ait.  Hoc  vero 
maxime  probat  eorumauctoritate,  quiaiunt,  ita  appcliatara 
et  regionem  urbis,  et  tributum  a  stativo  prassidio,  quod 
solitum  sit  succurreie  Exquiliis,  infestantibus  earn  partem 
urbis  Gavinis :  indicioq.  esse,  quod  adhuc  ea  tribus  per  c 
literam  non  b  scribatur.  Subverbustam,  veribus^"  ustam 
signilicat  Plautus  cum  ait :  Ulcerosam,  compcditam,  sub- 


20  (.  vene(it.—  \  f.  ah  ulb.—2  f.  ve7ient.—'&  f.  sublimis.—'i  f.  a  ('«<«.— 5  f. 

malilice G  f.  subcenluriala.—7  f.  rumis  vocabntur.—ii  i'.  ndstabal.—'J  i.  tvr- 

heriljus. 

NOT/E 

"  Suhi;erhuslum_  vnrihus']  In  iiiarginc      Hoiatius  dixit  '  Uri  viigis.' 
scnpsimus  wrberibus  pro  vtribwi,  iiuiii 


1134  SEXTI    POMPEII    FESTI 

vcrbustam,  sordidam.  Suboles  ab  olescendo,  id  est,  cres- 
cendo, lit  adolescentcs  qiioq.  ct  adnltae,'°  et  indoles  dicitiir. 
Lucretius  lib.  v.  Sive  virum  suboles,  sive  est  muliebris 
origo.  Virgilius  :  Cara  Deum  suboles,  magnum  Jovis  in- 
cremcntum.  Subuculam  yElius  Stilo,  et  Cloatius  iisdem 
fere  verbis  demonstrant  vocari,  quod  Diis  deturex  ablica  " 
et  oleo,  et  melle  :  nam  de  tunicae  genere  notum  est  omnibus. 
Sub  vos  placo,  in  precibus  fere  cum  dicitur,  significat  id, 
quod  supplicio,"^  ut  in  legibus :  Transq.  dato,  edendoque  '^ 
plorato.  Suffiscus  dicebatur  folliculus  testiculorum  arie- 
tinorum,  [118]  qui  Celebris  usus  erat  pro  tyiarsiipio,  forsitan 
(lictus  sujjiscus  sl  ^sci  similituf//;/?.  Suhacti :  moUiti :  alias 
compulsi,  et  coacli :  ut  cum  dicim?/s  peais  sub  arhore  subac- 
tum  :  alias  victi.  Supplicinm  a  supp//r«>  differt,  ut  usus  ar- 
guit,  quod  in  usu  sit,  ut  dicimus  lieec  Deorum,  i/Iud  hominum: 
cum  sMmatur  suppfei^m  de  aliquo,  id  est,  de  poewa  agatur 
ejus,  qui  juhetur  caedi.  Supplic/a  '^  sunt,  qua,  caduceutores 
portent  ea  suniebantur  ex  verbena  falic/'-i-  arhore,  nee  enim  ex 
alia  supplicia  fas  erat,  quam  de  I'erbonis  '^  sumi.  S'mnius 
Capito  ait,  cum  dvis  necaretur,  institutum  fuisse,  ut  Semo- 
niae  res  sacra  Jieret  vervece  bidente,  ut  eo  sacrificio  poena 
salutis  "^  civihus,  caput  ipsum  damn'diii,  ^diinmoniumq.  cut 
delihalum  esset,  id  fieret  sacrum  Deo  :  indeq.  fuisse  solitura,  ut 
quia  tunc  in  Forum  supplicandi  causa  prodiret  Rex  sacroxnm, 
ut  id  \ocaretur  supplicium  :  hoc  rero  semper  e\a.tum  '7  a  mul- 
tis:  quo   eiemplo   docet  supplic/a  did  supplicamenta :  nunc 


10    f.  aduUi.—l\  f.  halica. — 12  I".  suppUco.—  li  f.  endoque.—li  f.  felici. — 
15  f.  verbenis. — 16  f.  solutis. — 17  f.  swpe  relatum. 

NOT/E 

s  Supplicia]    Sallust.    in    Jugurtli.  bantur  supplicamenta,  et  supplicium 

'Legates  cumsuppliciis  niittit.' Soph,  dicitur,  de  cujus  damnatione  deliba- 

in  Gidip.  Tyr.  'iKTqploLs  K\d5oi(nv  i^e-  tur  aliquid  Deo.'     Etlib.  vi.  cap.  18. 

cTi/xixivoi.     Isidorus  lib.  v.   cap.  27.  ex  Serv.  in  lib.  i. /En.  '  Unde  siippli- 

•  Supplicinm  proprie  dicitur,  non  quo  cia  dicuntur  supplicationes,  quae  fie- 

quis  punitur,  sed  qui   ita   damnatur,  bant  de  bonis   passorum    supplicia: 

ut  bona  ejus  consecrentur,  et  in  pub-  sacrae  enim  res  de  rebus  execrando- 

lico  redigantur:  nam  supplicia  dice-  rum  fiebant.'    Sinnii  Capitonis  testi- 


FRAGMENTUM.  11135 

fere  supp//V/</  pro  panis  (licii/dur.  Sufes  >' dic^M.s  Pwnorutn 
wflgistratus,  ut  Oscor?^m  Mediastuticus.  Calidiiis  in  ora- 
tione  in  Q.  CiEciliuni :  Non  ne  vobis  Judices  ignem  et  funms 
prosequi  et  Jiamma  videtur.  Sinatus  '^  ccns«/^  referentib. 
suletis.  Sub  ^  viteni  \\astas  jacere  [119]  dicitur  veles,  cum  eas 
sub  manu  sursiim  mittit  Lucilius  :  Ut  veles  bonus  sub  vitem 
qui  subsit  '^  has/^/s.  Sub  vitem pra/iari  dicuntur  milites,  cum 
sub  vinea  militari  ])[ignant,  Lucilius :  jEq.  prodire  in  ahum, 
praliari  proc\x\  sub  vite.  Sub  vineam  jacere  dicu)itur  milites, 
cum  adstantibus  centurioxubn?,,  jacere  coguntur  sudes.  Suppa- 
rus,  dicebatur  puellare  vestimen/»w  lineum,  quod  et  .subucula 
appellabalur.     Pomponius  in  Fullonia  .... 

Velum  omne  quod  ex  lino  est,  dicitur  s?//)parum  :  -^nmceum 
vestimentum  ita  vocdii  Nevi^°  de  bello  Punico.  Et  in  Nau- 
tis,  vocat  Neptuno  resteni  consec/'«^fl;;i,  supparum :  at  nunc 
supparos  appellamusvela  /ma  jam  '  crucem  expansa.  Mulier 
v/detur  puella  5///)7?fl/o  induta,  u t  yJfra nius  ait:  Puella /?o« 
sum,  supparo  si  induia  sum.  Supa,^  signijical,  jacit :  unde 
dissipsit,  disjicit:  et  obsipat,  obicit :  et  insipat,  insipit     . 

inicit  far  in  olam.' ""  Sutelce,  doloscc  astutiae, 
a  similit  udine  suentium  dictsQ  sunt.  Suspect  us,  est  diversa. 
significationis :  a  suspicor  enim,  et  suspicio  parti'w  venit  ■' 
itaq.  non  niirum,  si  non  una  significafio  dari  potest.  Su- 
trium  quasi  eant,  uliq.  in  proverbium  abiit  ex  hac  causa.  Gal- 
lic© iumultu  guondsLvn  cdictum  est  [120]  legiones  Sutrii  ut 
praisto  essent  cum  cibo  siio:  quod  usurpavi  coeptum  est  in 
iis,  quisuis  rebus,  opibusq.  oilicii  id  prajstarent,  quib.  debe- 


18    f.  Senatus. — 19  f.  subniisit.~20  f.  NtrrJus.— 1  f.  linea  in.— 2  f.  Sipat. — 
3  f.  ollam. 

NOTiE 

moniiim  in  fragniento  appaiet :  rcli-  bet  subsit,  ut  nos  cdidimus,  non  aii- 

qna  ipsae  noljis  anticpiitatis   relif|uiaE  teni  subil  :  pro  quo   Paulas  submisit, 

siiggesstrnnt,   a  (juibus   de  Rcfte  sa-  inepitonia. 

croiiini  in  Forum  supplicandi  causa  *  Olaiu]  Olatn  pro    nllnm  dicchant 

prodeunte  acccpimus.  anliqui,  ut  o/c  pro  o//f ;  nam  scmivo- 

y  Sufis']  Vide   supra  in    '  Marita-  cales,  oonsonantes,  et  niutas  non  ge- 

vere.'  niinabant.     Vide  in  '  Solitaurilia.' 

*  Subsit]  Lucius  in   exeniitiari   li;i- 


113G  SEXTI    POM  1' El  I    FESTI 

rent.  Plautus  :  Sed  facito  dnm  merula  per  +  versus,  quod  « 
cantat  colas  cum  suo  cuiq.*^  facito  vcniHiit,  quasi  eant  Su- 
trium.  Suopte,  a  ^  ipsius,  ut  meopte,  meo  ipsius,  tuopte, 
tuo  ipsius.  Suillum  genus  invisum  Veneri  prodiderunt 
poetae  ob  interfectum  ab  apro  Adonira,  quera  diligebat  Dea : 
quidam  autem,  quod  immundissinii  sint  sues  ex  omni  man- 
sueto  pecore,  et  ardentissimae  libidinis  :  ita,  ut  opprobrium 
mulieribus  inde  tractum  sit,  cura  subare,  et  subire  dicun- 
tur.  Sus  JSIinervam  in  proverbio  est,  ubi  quis  id  docet 
alteium,  cujus  ipse  inscius  est:  quam  rem  in  medio,  quod 
aiuiit,  positam  Varro  et  Er.hemerus  ineptis  mythis  invol- 
Tere  maluerunt,  quam  simpliciter  referre.  Strues  genera 
liborum  sunt,  digitorum  conjunctorum  non  dissimiiia,  qui 
superjecta  panicula  in  transversum  continentur.  Struices 
antiqui  dicebant  extructiones  omnium  rerum.  Plautus  : 
Cerialis  caenas  dat:  ita  mensasestruit,  tantas  struices  con- 
cinnat  patinarias.  Et  Livius :  quo  Castalia  per  struices 
saxeas  lapsu  accidit.  Struere,  [121]  antiqui  dicebant  pro 
adicere,''  augere,  unde  industrios  quoque  M.  Cato  jure, 
lege,  libertate.  Rep.  comrauniter  uti  oportet :  gloria  atq. 
honore,  quomodo  sibi  quisq.  struxit :  aut  ^  in  xii.  quod  est : 
si  calvitur,  pedemve  struit ;  manum  endo  jacito.  Alii  pu- 
tant  significare  retrorsus  ire  ;  alii  in  aliam  partem  ;  alii  fu- 
re ;  9  alii  gradum  augere  ;  alii  rainuere ;  ac  vix  pedem  pedi 
praefert,  otiose  it,  reraoratur.  Scoppus  est,  ut  Adeius  '° 
Philologus  existimat,  quod  Gra^ce  avpopiov"  vocatur :  et 
quod  sacerdotes  pro  insigni  habent  in  capite:  quidam  coro- 
nam  esse  dicunt,  aut  quod  pro  corona  insigne  in  caput 
imponatur,  quale  sit  strophium  :  itaq.  apud  Faliscos  idem  '* 
festum  esse,  qui  vocetur  Struppearia,  quia  coronati  ambu- 
lent :  et  a  Tusculanis,  quod  in  pulvinari  imponatur  Casto- 


4  f.  memincris. — 5  f.  quos. — G  f.  colnx,  cum  cihn  turn  quoque  eos. — 7  f.  a  suo. 
—  8  f.  at. — 9  f.  fugere. — 10  (.  Ateius.— II  f.  arpotpiov. — 12  f.  diem. 

NOTE 

''  Adicere]   Adicere  pro  adjicere,  an-      emplari  exaratum  est. 
tiqiia  scribendi  cousuetudine  in  ex- 


FRAGMENTUM.  1137 

ris,  struppum  vocari.  Strutheum  in  mimis  praccipnc  vo- 
cant  obsceuara  partem  virilem  s,  a  salacitate  videlicet 
passeris,  qui  Graece  struthos  dicitur.  Strenam  vocamus, 
quae  datur  die  religioso,  ominis  boni  gratia  a  numero,  quo 
significatur  alterum,  initiumq.'^  venturum  similis  commodi 
veluti  trenam,  praeposita  s  litera,  ut  in  loco,  et  lite  sole- 
bant  antiqui.  Strebula  Umbrico  nomine  Plautus  appellat 
coxendices  [122]  hostiarum,  quas  Graci  [xripla  dicunt,  qua 
in  altaria  imponi  solebant,  lit  Plautus  ait  in  Frivolaria  Slre- 
bula  agnina  tene  ....  bulis.  Stlata  genus 
eiot  navigii,  latum  mag/s,  quam  altum,  sic  appellatum  a  lati- 
tudine,  sed  ea  consuetudint?,  qua  stlocum  pro  locum,  et  stlitera 
antiqui  pro  litem  dicebant.  Stlembus,  gravis,  tardus,  sicut 
Lucilius  .  .  Apulidae  ^edibus  stlembum  dixit,  cura 
refers  equum  pigrum  et  tardum.  Stelionera  '+  genus  aiunt 
lacerta,  quod  Verrius  dic^?//«  ait,  quia  virus  stillet  cibo,  po- 
tius,  quam  quod  alibi  '^  a  stellarum  similitudine,  quia  varium 
est.  Stipem "  dicebant  pecuniam  sXgnMam,  quod  stiparetur  : 
ideo  stipular?  dicitur  is,  qui  /Viterrogatus,  spoudet  stipem,  id 
est,  aes.  Stirpem^  in  masculino  gewere antiqui  usurparuut pro 
eo  quod  est,  semina,  metaphorice  dicentes,  poeta  quae  nunc  in 
fa:mineo  proferuut  genere.  Livius :  Traduntfomilias  quorun- 
dam  ^omanorum  Trojano  stirpe  ante  conditam  Romtrm  pro- 
creates. Idem  Livius  :  Ostrynion  quendam  memorant  Graio 
stirpe  extilisse.  Ennius  Annul,  nomine  Pyrrli?/s  uti  memo- 
rant  a  stirpe  supremo  ....  est,  rcvoca 
fratrem  eodem  stirpe  prognatum,  plaudite  :  quam  Galh/.s  JE- 
lius       deCmit:  Stirpest  "^  gentis  propagatio,  ut  qui  '^  a  quoq. 


13  (.  tertiuniq.—  li  f.  Stellionem — 15  f.  alii.~\6  f.  stirps  est.— 17  f.  71/is. 

NOT/E 
^Stipem]  Aiiiiquainscriplioin  sche-     -cet,  qiiam  Glossarium  interprctatur, 
dis  apud  me  sic  habet:   imp.  C^Esar      i\iriyLoavv7)v. 

Divi.  F.  AVGVSTVS.   I'ONTIFEX.  MAX-  "1  Slirpeni]   Vide    in    '  Nautionmi.' 

iMvs.  EX.  STIPE.  QVAM.  poPVLvs  Cliaiisiits  lib.  I.  adiii t  ex(  Mipiiiiii  Pa- 
noMANVs.  ANNO.  NOVO.  APSENTi  cuvii :  '  Qui  fltirpeiu  ociidil  iiicum.' 
CONTVMT.   voLKANO.      Stipem   gcili- 

Del^lh.  el  Var.  Clns.  Pomp.  Fent.  4  C 


1138  SEXTI    POMPEII    FESTI 

est  progna??<s  :  stirpes  antem  [123]  per  tramlationem  dicuntur 
ah  stirpibus  lis,  (picc  siih  imis  arboriAw.s  nascuntur.  Stipsito- 
res  appellabantur  corporis  custoHes,  quos  antiqui  latrones 
diceh-AnX,  i.  mexcenarios ;  qui  cum  ferro  nqUU  circundabant 
Regiim  corpora.     Stipes  fustis  terra  defixus  :  Afra««/s  in 

Porro  honeste  quam  fecerit ,  qui  stipiie  hos- 
tium  '^  ^  impulit,  vostram  implovo  fidem,  qui  adestis 

earn  sylvam,  et  .  .  .  us  in 
hostili  in  me  lactu  '9  percussit  /atus,  ut  revolso  stipite  miles, 
qui  jactu  valic/o  percussit  parmam :  nisi  si  stipitem  ponere 
voluit  pro  tela,  vel  hasta.  Accius  in  Bacchis ;  Ecquem  stipi- 
tem aZ>ieguni/°  aut  alneum  .  .  .  us.  Eunius 
stipites  abiegno  •  .  .  .  . 
e  stipitem  .  .  .  intererait  eum,  qua 
stipitem  orripit.  Strittavum  antiqui  dicehant  pro  tritavo,  qui 
est  pater  ata\i,  et  ataviae;  ut  stlitem,  pro  lite.  Strigores  in 
^alei  carmine  pro  Strigosis  positum  invenitur,  id  est,  densa- 
rum  virium  haminibus.^  alias,  strigores,  exerciti.  Stri^<« 
appellabantur  ordines  rerum  ititer  se  contimmtdd  ^  colocata- 
rum,  a  strigendo  dictas.  Strio-«s  (ut  ait  Verrin&y  Graeci 
syrnia  a'^pellant,  quod  maleficis  mulieribus  [124]  nomen 
inditura  est,  quas  volaticas  etianii  vocant.  Itaq.  solent  his 
verbis  eas  veluti  avertere  Graeci :  HrPPINTAPOMPEIEN 
NYKTIKOMAN  XTPINTATOAAON  OPNIN  ANHNrMION 
nKTPOPOTX  EPI  NHAS.  Statuliber  est,  qui  testament© 
certa  conditione  proposita  jubetur  esse  liber  :  et  si  per  here- 
dem  est,^  quo  minus  statuliber  praestare  possit,  quod  prae- 
stare  debet,  nihilominus  liber  esse  videtur.  Status  dies 
vocatur  qui  judicii  causa  est  constitutus  cum  peregri- 
ne *5  ejus  enim  generis  ab  antiquis  hostes  7  appellabantur. 


18  {.ostium, — 19  (.  jactii. — 20  f.  abiegnum. —  I  f.  abiegnos.—2  f.  hominibus. 
— 3  f.  continuate, — 4  (  ). — 5  f.  stet.—6  f.  peregrini. — 7  f.  hoste. 

NOTyE 

<^  Hastium]  Ostium  sine  nota  aspi-      plari  sit  hostium,  ut  hostreis  supra  in 
r.iiioiis  scribLMuliini,  licet  in  exem-      '  Scrupi,'  pro  oslreis. 


FRAGMENTUM.  1139 

quod  erant  pari  jure  cum  populo  R.  atq.  hostile  poncbatuv 
pro  cequare.     Plautus  in  Curculione :  Si  status  coudiclus 
cum  hoste  intercedit  dies,  taraen  est  eundum,  quo  imperant 
ingratis.     Stagnum  quidam    dici  putant,  quod  in  eo  aqua 
perpetuo  stet :  alii,  quod  is  locus  atxrascis  c-vcivhg  ^  dicitur, 
quia  bene  contineat  aquam.     Satura/  et  cibi  genus  ex  va- 
viis  rebus  conditum  est,  et  lextis  alis  ^  iegibus  conferta : 
itaque  in  sanctione  legum  adscribitur :  Neve  per  Saturam 
abrogato,  aut  derogato.    T.  Annius  Luscus  in  ea,  (quam)'" 
quam  dixit  adversus  Ti.  Gracchum  :  Imperium  quod  ple- 
bes  per  Saturam  dederat,  id  abrogatum  est :  et  C.  Laelius  in 
ea,  quam  pro  se  dixit:  Dein  postero  die,  quasi  per  Satu- 
ram [125]  sententiis  exquisitis  in  deditionem  accipitur.  Sta- 
tes   Matris   simulacrum   in   Foro  colebatur,  postquam  id 
collastravit,"  ne  lapides  igne  corrumperentur,  qui  plurimus 
ibi  ficbat  nocturno  tempore,  magna  pars  populi  in  suos 
quiq.   vicos  rettulerunt   ejus   DcEe   cultum.     Stalagmium 
genus  inaurium  videtur  significare  Caecilius  in  Carine,  cum 
ait:  Tum  ex  aure  ejus  stalagmium  domi  habeo.     Stolidus, 
stultus.  Ennius  1.  i.    Nam  vide  pugnare  sues  stolidi  solidi  '^ 
sunt:  et  in  Alexandro:   Hominem  appellat,  quia  lascivi 
stolide  non  inteliegit:  et  Caecilius  in  Hypobolimseo :  Abi 
hinc  tu  stolide,  illi''  ut  tibi  sit  pater?  et  in  Andronico:'^ 
Sed  ego  stolidus,  gratulatum  me  oporteaf  prius.     Stu- 
prum  pro  turpitudine   antiquos  dixisse  apparet  in  Nclei 
carmine  :  fa;de,  stupreque  castigor  cotidie  :  ct  in  Appi  sen- 
tentiis :  qui  animi    .     .     .    com.potem  esse,  nequid  fraudis, 
stupriq.  ferocia  pariat.    Na3vius  :  Se  seq.  ii  pcrive  mavolunt 
ibidem,  quam  cum  stupro  redire  ad  suos  popularis  ;  item  : 
Sin  ilios  deserant  Ibrtissinios  viros,  magnum  stuprura  po- 


8  f.  ffreyyds.—Q  f.  mullis  aliis.— 10  (  ).— 11  f.  colluslravit.—V2  f.  sulili. 
13  f.iUic.—M  f.  Andiogyno.— 15  f.  oportuU. 

NOT/E 

'  Satura']  In  frat,'niento  Icfiis  Ser-      IN.  sATVUAM.  FKHETVit. 
vilia:  sic  est :  E>.T!tA.uuAM.  sF.r.  qvid 


1140  SEXTl   POMPEII   FESTI 

pulo  fieri  pergentis.'^  Stuppam  linum  impolitum  appel- 
lant Grseci  Dorii.  Stura  flumeii  in  agro  Laurenti  est,  quod 
quidam  [12G]  Asturam  vocant.  Stiber "  arbor,  ac  suberies, 
qua  natabant  in  thermi.'^  Sterilem''  mulierem  appellabant, 
quam  Graci  a-Tsiguv  dkunt ;  quae  non  cipi^  '^  semen  genitale. 
i'eplasia,  aut  Seplasium,  iibi  iinguentummemoroXi^tur pretio- 
suni.  Pomponius  in  Adelph?s  :  Di  te  perdant  ?«feii  kni\pho, 
quia  unde  hoc  unguentnm  sit,  quaris;  atqui  lepidum  unde 
unguentum,  iiisi  ex  Seplasia  est?  StaUorumferia  appellaban- 
tur  Quirina/ifl,  qui  erat  dies  festus  Qui  primi '9  quod  eo  die 
Quirino  sacrificant  ii,  qui  solemni  die  aut  non  potuerww^  rem 
divinam  facere,  aut  ignoraverunt  suorum  fornacalium  sacro- 
rum  diem,  commissumq.  piacuhim  expiabant  raorae  :  ixtq.  quod 
suis  nonfecerant,  quib.  ipermilteboturferiis,  sacrum  faciebant. 
Sanctum'  ait  did  Opilius  AureVms,  quod  nee  sacrum  est,  nee 
religiosum.  At  ^lius  Stilo,  quod  utrumq.  esse  videatur,  et 
sacrum  scilicet,  et  religiosum  :  pleriq.  autem,  quod  ei,  qui  id 
violavit,  poena  sit,  multave  sancita ;  se  ponetur "  pro  sacro 
tantum.  Unde  et  sanctio  dict«  legum :  sancta  item  et  roga- 
tio :  qui '  contionem  rogavit ;  Tr.  pi.  Sanqualis  avis  a-ppella- 
tur,  qua  in  co/«mentariis  augura//6z<s  ossifraga.  dicitur,  quia 
in  Sangi  Dei  tutela  est.  Saccomoz-Mm  ^  genus  est  [127]  arbo- 
ris,  quam  dictam  Pomponius  ait  ex  Jico,  et  mor,^  quod  ficus 
ea  sit  et  moras  :  unde  nomen  per  mo;o«  et  sycon  Jeductum  est. 
holem  J  did  ait,  quod  solus  sit.  Eundem  modo  Solem,  modo 
jlpollinem  vocari :  tu  es  Apollo,  ut  est  in  carmine  Saculari. 
Sacrem'  porcuni  did  ait  Ferrius,  ubi  jam  a  partu  habetur 


16  f.  pergelis.~n    f.   ihermis.— 18  f.  concipit. — 19   f.   Qiiirini — 20   f.  sed 
ponitur. — 1  f.  quique. — 2  f.  nioro. — 3  Solem. 

NOT/E 

s  Suber]  Vide  in  'Suberies.'  ^  Saccomorum]  Isidonis  lib.    xvir. 

h  Sterilem]  Verbum  cipit,  quod  est  cap.  7.  '  Syconiorus,  ficus  et  morus 

in  exemplar!,  potest  ferri,  si  id  ma-  sunt  Graeca  nomina :'  in  viilgatis  ta- 

jus,  quam  concipit.  men  sicut  pro  ficus  corriipte  scrip- 

'  Sanctum}    Videndus    Macrobius  turn  est. 

in  Satumalibus,  unde  liaec  suppleta  '  Sacrem]  Cato  adversus  Q.  Minu- 

sunt.  ciura  Thermum  citatur  in  iioc  tVag- 


FRAGMENTl'M.  1141 

purus,  a  qua  re  appel/flf//w  esse  sacre/n  dicit :  ita  id  adjinV, 
giiod  paruni  opus  est  ;  omisit  \ocabufi  etj/nion.  Piautus  : 
^If/olescens  qui6«s  hie  pretiis  porci  venimit  sacres,  sinceriY 
nummum  unum  en  a  me  accipe,jube  te  plari'^  de  mea  pecu- 
nia  :  et  in  Rndente  :  Sunt  domi  a^iii  el  porci  sacres.  Cato 
advers;^s  Q.  Minuciu/n  T/iermum,  post  .... 

sacrem  iii  s\fm  mactavit,  ponitur  o//quando  pro  hostia.  En- 
tnus :  Fuso  sanguine  sacrem.  Sacrijicium  quod  pro  uvis  prvans 
fiat,  appellabatur  ab  antiquis  sacrima :  est  aulem,  ut  JElius 
Stilo  et  C/oatius  dicunt,  niustum  inditnm  in  amphoram  Li- 
bera/ibus  sacrificii  causa,  pro  uvis  et  vino,  quae  quasi  sacra 
sunt,  cum  libera  fit,  ut  -prsemetium,  cum  Cereri.  Sacrificulus  "' 
Rex  appellatur,  qui  ea  sacra,  qua?  f'acere  Reges  sueverant, 
facit:  primus  memoratwx  postresjesexr/c/os  Sicinius  Bel/uUis. 
Sacella  dicunt ur  loca  Diis  sacrata  sine  [1*28]  tecto.  Sacro- 
sanctum  dicitur,  quod  jure  jurando  interposito  e.st  institu- 
tura  :  si  quis  id  violasset,  ut  morte  pcenas  penderet :  cujus 
generis  sunt  Tr.  Pl.  ^Edilesq.  ejusdem  ordinis :  quod  ad- 
firmat  M.  Cato  in  ea,  quam  scripsit,  JEdilis  plebis  sacro 
sanctos  esse.  Sacratae  leges  sunt,  quibus  sanctum  est,  qui 
quid  adversus  eas  fecerit,  sacer  alicui  Deorum  sicut  ^ "  fa- 
milia,  pecuniaque  :  sunt  qui  esse  dicant  sacratas,  quas 
plebes  jurata  in  monte  Sacro  sciverit. 
Seclusa  sacra  dicebantur,  quae  Graeci  mysteria  appellant. 
Scaena  ab  aliis ;  a  quibusdam  sacena  appellatur,  dolabra 


4  f.  piari. — 5  f.  sit  cum. 


NOTiE 


itiento,  ut  ex  ejus  reliquiis  apparet.  utus,  iinUcari  nomen  Sicini,  qui  dic- 

Platitus  inaniisci  iptiis  in  iMeiiecli.  ha-  tus  est  IJelltitus  :  fieri  enim   potest, 

bet  Ai/nuri,  ut  for(asse  ad  Aristopha-  ut  Verriiis  uon  eos,   quos   Livius  et 

nis    versiini    respexerit    in    Acliarn.  Dionysiiis,    qui    Mauiuni    Papirium 

'AA.\'  oWe  erninds  4(ttiv  ain-{].     Me.  <ro-  pi  iuium    saci  ificuiuin    produnt,     scd 

fjiiv;  TTu  5'  ovxi  evaifji6s  iariv  ;  At.  /cf'p-  alios  histoiicos  fucrit  socutus. 

Kov  ovK  ex*'-     I"  exernplaii  plaue  est  "  Deorum  akut]  Pro  sicut  scnbrn. 

inc.  ex  quo  feciuius  sanguine.  nuui,  sit  cum.  Vide  in   '  Publica  pou- 

■"  Sacrijiculus]  Opinor  extr<  uiis  il-  dera.' 
lis  Uteris,  qua:  &unt  in  exiniplari . . . 


1142  SEXTI   POMPEII    FESTI 

pontificalis.  Sarissa  est  hastas  Macedonicae  genus.  Sacer 
mons  appellatur  trans  Anienem,  paulo  ultra  tertium  milia- 
rium  ;  quod  eum  plebes,  cum  secessisset  a  patribus,  creatis 
Tr.  plebis,  qui  sibi  essejit  auxilio,  discedentes  Jovi  conse- 
craverunt.  At  homo  sacer  is  est,  queni  populus  judicavit 
ob  maleficium,  neq.  fas  est  eum  immolari ;  sed,  qui  occidit, 
parricidii  non  damnatur :  nam  lege  tribunicia  prima  cave- 
tur,  si  quis  eum,  qui  eo  plebei  scito  sacer  sit,  occiderit, 
parricida  ne  sit :  ex  quo  quivis  homo  malus,  atq.  improbus 
sacer  appellari  solet.  [129]  Gallus  ^Elius  ait  sacrum  esse 
quocunque  modo  atq.  institute  civitatis  consecratum  sit, 
sive  asdis,  sive  ara,  sivo  signum,  sive  locum,^  sive  pecunia, 
sive  quid  aliud  quod  Dis  dedicatum,  atq.  consecratum  sit: 
quod  autem  privati,  suas  religionis  causa,  aliquid  earum  re- 
rum  Deo  dedicent,  id  Pontitices  Romanos  non  existimare 
sacrum:  at  si  qua  sacra  privata  succepta^  sunt,  quse  ex 
instituto  Pontificum  stato  die,  aut  certo  loco  facienda  sint, 
ea  sacra  appellari,  taraquam  sacrificiura :  ille  locus,  ubi  ea 
sacra  privata  facienda  sunt,  vix  videtur  sacer  esse.  Sacra- 
ni  appellati  sunt  Reate  orti,  qui  ex  Septimontio  Ligures, 
Siculosq.  exegerunt,  nam  vere  sacro  nati  erant.  Sagmina° 
vocantur  verben^e,  id  est,  herbae  purse,  quia  ex  loco  sancto 
arcebantur  a  Consule,  Prastoreve,  legatis  proficiscentibus 
ad  fcedus  faciendum,  bellumq.  indicendum  vel  a  sanciendo 
id  est,  confirmando.  Naevius  a  ^  Jus  sacratum  Jovis  ju- 
randum  sagmine.  Sagaces  appellantur  multi  ac  soUertis 
acuminis.  Afranius  in  Brundisina  :  Quis  tarn  sagaci  corde, 
atq.  ingenio  unico.  Lucretius  1.  ii.  Nee  minus  hsec  ani- 
mum  [130]  cognoscere  posse  sagacem.  Sagncem  etiam  canem 
^'-^'^  •  •  .  .  invictus  ca?/?s,  sagax,  vnlidis 
vixWms  fretus.     .Saga  quoque  dicitur  mulier  peri^a  sucronim, 


f.  locus.     7  f.  suscepla. — 8  f.  a  Scapus,  atq.  verbenas  sagmina  sumpsernnt. 

NOTyE 

Sagmina]    Versum    Naevii,   qui      fides  alma,  apta  pinnis,  et  jnsjnran- 
Jeest  in  exemplari,  in  margine  addi-      diim  Jovis.' 
dimus  ex  Pauli  epitonia.  Cicero  :  '  O 


FRAGMENTUM.  1143 

et  vir  sapiens  pro^fuc^a  prima  si/Uaha,  forsitau  prop/e/-  umbi- 
guifatem  evitandara.  Sanates  p  quasi,  sanati  appella^?,  id  est 
sanata  mentis.  Sulpicius  autem  Rufus,  Sanutes,  et  Opillus  ^ 
Aurelius  existimant  dici  inferio/fs  loci  gentes,  ut  Tibuvtes,  et 
alios,  qui  cum  popiilo  Tibui/e  habitarunt  in  agro  Tiburti,  id 
est,  peregrinos,  inferionsq.  loci  gentes  :  ilaq.  scriptum  est  in 
XII.  Nexo,  solutoque,  tbrti,  sanati</.  idem  jus  esto :  id  est, 
honoYum,  quod  et  peregrii/o,  qui  et  mferiorum  coloniarum, 
quae  sunt  deducta  in  Priscos  Latinos,  quas  Priscus  rex  in- 
egerit  secundum  7Jiare,  supra  et  »ifra  Romam,  in  civitates 
Lutinorum,  eosq.  sanat?'5,  propterea  quod  praeter  opinio»ew 
eos  pararisset,  sanavisse^^'.  et  cum  eis  pcrcisci  potuisset,  no- 
minavit ;  ut  ait  Cincius  1.  II.  de  officio  jurisconsultii  ne  Va- 
lerius quidem  Messala  in  Xii.  explanatio/^e  id  omisit :  qui  ta- 
men  in  eo  libro  (\\xem  de  dictis  f^volute  inscnbi,'°  for//s  et 
sanatis  duas  gentes  finitimas  esse  ait,  [1-31]  de  quibus  legem 
hanc  scrip^am  esse,  qua  cautum,  ut  id  jus  mmiifesto,  quod 
populus  R.  haberent :  neq.  alios,  quamforcios,  et  sanates  earn 
legem  szonificare  e\\stimat,  hoc  intellectu:  mulii  suut,  q nib. 
quod  alias  placuit,  displicert^  pos^ea  ;  ideoq.  aii,  sant  forcti," 
significare  sanati  insani. 

Surpla  "^  vinea  putata  :  id  est,  pura  facta  .-  virgula  enim  re- 
lictae  lU'^ediniento  vitibus  so/ent  esse,  qusb  ideo  abscinduntur : 
inde  etiam  sarmenta  scripioxes  dici  \}\itant :  sarpere  enim  f/nti- 
qui  pro  purgore  dicebant.  Sarie  in  Augwalibus  pro  iiitegro 
ponitur ;  .sa?ie,  sarteque  audire,  viJe/e^.  .  .  ob  quam  causuni 
opera  pub/ica,qu(B  locautur,  ut  mtegra  praes^e/i^wr,  sarta  tecta 
z'ocantur :  etenim  sarcire  est  intefirutn  facere. 


9  f.  Opilius. — 10  f.  inscribit. — 11  f.  sanali  facli. 


NOT/E 


P    Sanalesl    Videndus    Festus    in  Messala  in  12.  explanationeidoniisit.' 

'  Forctis,'  et  in  '  Sanates.'  In  '  Mars-  Extrema  verba  Inijiis  tVagnienti,  qiii- 

pedis  '  autem  simili  niodo  dixit,  'ne  bus  opinid  McssaliL*  leferlur  de  Foro- 

Messala(|uidein  Augur  in  explanatio-  tibus  et  Sanatibiis  male  in  aliis  edi- 

ne   auguriorum  rcperire  se  potuisse  tioniijus  accepta  sunt, 

ait,'  quo   liic,  '  nc  Valerius  (luidtin  i  .S'<i»7»(«]  Vide  in  '  Sarpiuntiir.' 


1144  SEXTi    POMPEII    FESTI 

Sarra  dicebatur,  <^uae  nunc  Epiros  dicitur.  Sardare  intelli- 
gere  siguificat.  ]V<Evius  belli  Pu/«'c«  libro  .  .  QuoA 
bruti  nee  satis  sardare  queiint.  Sardi  venales  alius  alio  ne- 
quioY  :  ex  hoc  natum  proverhinm  viAeinx,  quod  ludis  Capito- 
linis,  qui  fiunt  a  vicinis  '*  prcetextatis  auctio  Velentium  '^ 
Jieri  solet,  in  qua  novissimus  quisq.  detexx'imns  producitur  a 
pracoiie  senex  cum  toga  [I'i'i]  paretexta/*  bullaque  aurea, 
quo  cultu  reges  soliti  sunt  esse  E  .  .  .  corum,''  qui 
Sardi  appellantur  :  quia  Etrusca  gens  orta  est  Sardibus  ex 
Lydia.  Tyrrhenus  enim  inde  profectus  cum  magna  manu 
eorum,  occupavit  earn  partem  Italias,  quae  nunc  vocatur 
Etruria.  At  Sinnius  Capito  ait,  Ti.  Gracchum  Consulem 
collegam  P.  Valeri  Faltonis  Sardiniam,  Corsicamq.  sube- 
gisse,  nee  praedee  quicquam  aliud,  quam  mancipia  captum> 
quorum  vilissima  multitude  fuerit.  Sarcito  in  xii.  Ser. 
Sulpicius  ait  significare  damnum  solvito,  praestato.  Sarda- 
napalus  rex  Assyriorum  fuit  unicae  luxurite,  inter  mulieres, 
epulasq.  versatus  semper,  atq.  omni  tempore.  Sargus, 
piscis  genus,  qui  in  ^gyptio  mari  fere  nascitur.  Lucilius  : 
Quem  praeclarus  helops,  quem  JEgypto  sargus  movebit 
Saturnia  Italia,  et  mons,  qui  nunc  est  Capitolinus,  Satur- 
nius  appellabatur,  quod  in  tutela  Saturni  esse  existiman- 
tur.  Saturnii  quoq.  dicebantur,  qui  castrum  in  imo  clivo 
Capitolino  incolebant,  ubi  ara  dicata  ei  Deo  ante  bellum 
Trojanum  videtur,  quia  apud  eam  supplicant  apertis  capi- 
tibus :  nam  Italici  auctore  vEnea  velant  [133]  capita,  quod 
is,  cum  rem  divinam  faceret  in  littore  Laurentis  agri  Vene- 
ri  matri,  nc  ab  Ulyxe  cognitus  interrumperet  sacrificium, 
caput  adoperuit,  atq.  ita  conspectum  hostis  evitavit.  Sa- 
turno  dies  festus  celebratur  mense  Decembri,  quod  eo  aedis 
est  dedicata  :  et  is  cultures  agrorum  praesidere  videtur, 
quo  etiam  "^  falx  est  ei  insigne  :  versus  quoq.  antiquissimi, 
quibus  Faunus  fata  cecinisse  hominibus  videtur,  Saturnii 


12  f.  i-jcaHis.— 13  f.  Veienlium.—\\  f.  jiratexta.—l^  f.  Etruscorum.—l6  f. 
quoniam. 


FRAGMRNTUM.  1145 

appellantur :  quibus  et  a  Naevio  bellum  Punicum  scriptum 
est,  et  a  multis  aliis  plura  composita  sunt  qui  Deus  in  sali- 
aribus  Saturnus  '^  nominatur,  videlicet  a  sationibus.  Sas 
Verrius  putat  significare  eas,  teste  Ennio,  qui  dicat  in  1.  i. 
Virgines  nam  sibi  quisque  domi  Romanus  habet  sas  :  cum 
suas  magis  videatur  significare:  sicuti  ejusdem  lib.  iiii. 
fatendum  est  earn  significari,  cum  ait:  Nee '^  quisquam 
philosophiam  quae  doctrina  '9  Latina  lingua  non  habet,  sapi- 
entia  qua?  perhibetur  (in  somnis  vidit  prius,  quam  sam  dis- 
cere  ccepit.  idem  cum  ait  sapsam  pro  ipsa,  nee  alia  ponit 
in  lib.  XIII.  Quo  res  sapsa  loca  sese  ostentatque,  jubet- 
que:  et  Pacuvius  in  Teucro:  Nam  Teucrum  regi  sapsa  res 
restibiliet.^°  Scaevam,"  volgus  quidem  et  in  bona,  et  in 
mala  re  vocat :  cum  aiunt  [134]  bonam,  et  jnalam  sccevam : 
at  scriptores  in  mala  pone;e  consiieveruut,  ut  apud  Gra^cos 
iuvenitur  positum  pro  sinistro,  sc^^evum  usurpavit  i/ostius  in 
belli  l{\strici  libro  .  .  sentit  scseyum 
abit  penitus  ....  Saperda '  genus  pessimi 
piscis :  sapientem  etiam  significat,  cum  ait  Varro  :  Belli,  fes- 
tivi  saperdae,  cum  simus  omnes. 

Sanderacam  ait  esse  genus  coloris,  quod  Graici  sandicem 
appellant.  Naevius,  meru/a  sanderacino  colore.  Sabini  quod 
volunt  somniant,  vetus  proverbium  esse,  et  inde  manasse  ait 
Sinnius  Capito,  quod  quotiescunq.  .sflrnficium  prolerrmw 
Jieret,  hominem  Sabinum  at '  illud  adhihere  solehant :  nam  his  "■ 
■^romittebat  se  pro  eis  somniatuxxxm  :  idemq.postquam  evigilas- 
set,  sacra  facientibus  narrabat  omne  quicquid  in  quiete  \idis- 


17  f.  .S'atirnus.— 18  f.  Ncq.— 19  (.  philosophia  {quam)  doclrinam.—'lQ  f.  Teu- 
cro regnum  sapsa  res  stabiliet, — 1  f.  ad, — 2  f.  is. 


NOT^ 


'  Sccevam]   Plautus   in   Pscudolo  :  nium  in  Saperdae  :  •  Omnes  videraur 

•  Bene  pra-datns  ibo  :  bona  sca^va  est  nobis  esse  belli,  feilivi,  saperiiiE  cum 

mibi.'     Vide  Varronem  vi.  siniiis  uaTrpol.' 

•  Saperda]  Vario  Modio  apud  No- 


1146  SEXTI    POMPEII    FESTI 

set,  quod  quidem  esset  ex  sacr/fici  religione.  Umle  venisse 
videtitr  in  proverbium  :  Sabinos  solitos  quod  vellent  somniare  : 
sed  quia  propter  oviditatem  bibendi  qucsdam  anus  muUeres  id 
somnium  captabafit,  vulgatiim  est  illud  quoq.  .  .  anus  quod 
volt  so??miat :  fere  enim  qiioc?  vigilantes  animo  volvimus,  id 
dormientib.  opparere  solet.  Sam6«ca  organi  dicitur  genus,  a 
quo  Sa.mhycistri(e  quoq.  dicuntur :  per  f^imWitudiuem  etiarn 
earn  machinara  appellarMw^,  qua  [135]  urbes  expugnant; 
nam  ut  in  organo  chorda,  sic  in  wzachina  funes  intenduntur. 
•Samnitibus  nomen  factum  ab  hastis,  propter  genus  Iiasta, 
quod  (xuvvtx  appellent  Graci.  alii  aiunt  Sabinis  vere  sacro 
voto,  hoc  genus  honiinum  extra  Jines  ejectum  Comio  Castronio 
duce  occupasse  collem,  cui  nomen  Samnio,  a  quo  Samnites. 
Salarmm  viam  incipere  ait  a  porta,  quae  nunc  CoMina  a  colle 
QuirinaM  dicitur. 

Solaria  autem  propteren  «ppellabatur,  quod  impetratumfuerit, 
ut  ea  liceret  a  marl  in  Sabinos  salem  portari. 
Salacia   dicta  est  quod  salum   ciet ;  antiquos    autem   ait  eo 
\ocnbn\o -poetas pro  aqua  ipsa  usos  esse.     Pacuvius  i/i  . 

Hinc  savitiava  Salacisefugimus,  latiq.  munere 
vescimur  Cereris  :  post  condor  thalamo,  nemo  ut  me  tunc  inde 
queat  abducere  mortalinm  saeptera  circum  mcero.  Sulutaris 
porta  aippellata  estab  cede  5'alutis,  quod  ei  proximafuit:  alii 
ob  sfllutationes.     Yocantur  Megalesia  qui  ;/unc  ludi,  scseni- 

cos  olim  dicebant,  quos  primum  fecisse  C 

lium  M.  Popilliura,  M.  F.  Curules  yVediles,  memorijae  p-o- 
diderunt  historici :  solebant  his  prodire  mimi  in  orchestra, 
dum  intus  actus  fabulse  componeren;'///-  cum  versib.  oZ'Scenis. 
Salva  res*  est,  dum  cantat  senex,  quare  parasiti  [136] 
Apollinis  in  scaena  dictitent,  causam  Verrius  in  1.  v.  quo- 
rum prima  est  P  litera,  reddidit:  quod  C  Sulpicio, 
C.4  Fulvio  Cos.  M.  Calpurnio  Pisone  Pr.  Urb.  faciente 


3.  f.  P.— 4  f.  c.  N. 

NOT^ 

'  Salva  res]  De  parasitis  Apollinis  videndus  Atlicnaeiis  lib.  vi. 


FRAGMKNTUM.  1147 

ludos,  subito  ad  aima  exierint,  nuntiatio  adventuss  hos- 
tium,  victoresq.  in  theatrum  redierint  solliciti,  ue  intermissi 
religionem  adferrent,  instaurati  qui^  essent,  inventum  esse 
ibi  C.  Pompinium  7  libertiniim  minium  magno  natu,  qui 
ad  tibicinem  saltaret :  itaq.  gaudio  non  interruptse  religi- 
onis  editam  vocem  nunc  quoq.  celebravi  :  at  in  hoc 
libro  refert  Sinnii  Capitonis  verba  quibus  cos  ludos  Apol- 
linares  Claudio,  et  Fulvio  cos.  factos  dicit  ex  libris  Sibyl- 
linis,  et  vaticinio  M.^  vatis  institutes,  nee  nominatur  ullus 
Pomponius,  ridiculeq.  de   ip.9  .         appellatione  para- 

sitorum  Apollinis  hie  cansam  reddit,  cum  in  eo  praeter- 
isset :  ait  enim  ita  appellari,  quod  C.  Volumnius,  qui  ad 
tibicinem  saltarit,  secundarum  partium  fuerit,  qui  fere 
omnibus  mimis  parasitus  indijcatur:  quam  inconstantiam 
Venii  nostri  non  sine  rubore  retulit.  Salios  a  sallendo  '° 
saltando  dictos  esse,  quamvis  dubilari  non  debeat,  [IB7] 
tamen  Poleraon  ait  Arcada  quendam  fuisse,  nomine  Sa- 
lium,  quem  ^Eneas  a  Mantinea  in  Italiam  deduxerit,  qui 
juvenes  Italicos  IvoVxiov  saitationem  docuerit.  At  Critolaus 
Saonem  ex  Samothrace  cum  iEnea  Decs  Penates  qui  La- 
vinium  transtulerit,  saliare  genus  saltandi  instituisse :  a 
quo  appellatos  Salios,  quib.  per  omnis  dies,  ubicumq.  ma- 
nent,  quia  amplae  ponuntur  casnae,  siquse  alioe  magnee  dum," 
saliares  appellantur.  Salmacis  nomine  nympha  Caeli  et 
Terrae  filia  fertur  causa  fbntis  Halicarnassi  aquae  appel- 
landas  fuisse  Salmacidis,  quam  qui  bibisset,  vitio  impu- 
dicitiae  mollescerct:  ob  eam  rem,  quod  ejus  aditus  angus- 
tatus  parietib.  occasionem  largitur  juvenib.  petulantib.  an- 
tccedentium  '^  puerorum,  puellarumq.  violandarum,  quia 
non  patet  refugium.  Ennius :  Salmacida  spolia  sine  san- 
guine, et  sudore.  Salias"  virgines  Cincius  ait  esse  con- 
ducticias,  quae  ad  Salios  adhibeantur  cum  apicib.  paluda- 


5  f.  nuntinlo  adventu.—G  f.  instaurandiq. — 7  f.  Poniponiitm. — 8  f.  Marcii, 
9  f.  ipso. — 10  f.  saliendo. — 11   f.  sunt.—  \2  t'.  uccedcntiHin, 

NO'IVE 

"  Salias]  Vide  in  '  R<'(;ifiigiiim.' 


1148  SEXTl    POMPEII    FESTI 

tas,  quas  iElius  Stilo  scripsit  sacrificium  facere  in  Regia 
cum  Pontifice  paludatas  cum  apicib.  in  modum  Saliorum. 
Spondere  Verrius  putat  dictum,  quod  sponte  sua,  id  est, 
voluntate,   promittatur :     deinde    oblitus    infeiiore   capite 
sponsum  et  sponsam  ex  Graeco  dictam  ait,  quod  ii  <n:ovMs 
interpositis   reb.   divinis  faciant.      Salicem   idem  virgulti 
genus,  non  arboris  dicit,  et  ridicule  interpretatur  dictam, 
quod   ea  celeritate  crescat,  ut  salire  videatur.     Salinum  in 
mensa  pro  aquali  solitum  esse  poni  ait  cum  patella,  quia 
nihil  aliud  sit  sal,  quam  aqua.     Salentinos  a  salo  dictos, 
Cretas,  et  Illyrios,  qui  cum  Locrensib.  navigantes  societa- 
tem  fecerint,  ejus  [138]  regionis  Italia?,  quam  dicunf  ah  eis. 
ScEculares^  ludi  Tarquini  Superbi  regis  in  agro  sunt  primum 
facti,  quern  Marti  consecravit  P.  Valerius  Poplicola  Cos. 
quod  populus  R,  in  loco  iUo  antea  repertam  aram  quoq.  Diti 
ac  Proserpina  consecraverat,  in  extremo  Mart^o  Campo,  quod 
Terentum  a/)pellatur,  demissam  infra  terram  pedes  fere  viginti, 
in   qua  pro  malis  avertendis  populus  R.  facere  sacra  solitus 
erat.     Ludos  postea  saculares  et  nouagensimo  quoq.  anno  fa- 
cere ibi  capit  Popillio  Laenate  Dmimviro  sacrorum :  in  quib. 
Aostiis  furulis  est  operatus  trihus  diebus,  totidemq.  noctibus, 
ac    deinde  institutuni   esse,  centum   post   annos,  ut  Jierent. 
XJnde  videntur  s^culares  appella^z,  quod  centum  annorum  spa- 
iium  saeculi  habetur.     Scuti/;/w  ^  tenue  et  macrum  dicitur,  ex 
Graeco,  ut  cum  6ic\mus  scutilum  hominem,  exilexn  aliquem 
Aeni07istramus  in  quo  pellicula  tantutn.     In  pompa  aliud  di- 
cimus  scutilum,  ut  videatur  sc?<tilum  de  scrutilo  derivatum  de- 
trita  r.    litera,  sitq.  is,  qui  virtute  po^es^  scrutari:    sed  ex 
Graco  nomen  factum  scutilo,   cum   coriarium  significamiis. 
Squalidum  ^  jwcultum  et  sordidum  ait  Verrius  significare,  sic 

NOTiE 

*  Quam  dicunt~\  In  exemplar!  est,  ^  Scutilum]  Ex  Graeco  trKvros  vide- 

quam  d  . . .  quod  operarum  vitio  non  tur   Festus  scutilum  deduxisse,  cum 

ita  plane  expressum  est :  ex  eo  frag«  exilem    aliquem    significat  :    reliqua 

mento  nos  fecimus,  quam  dlcunt.  non  egent  interprete.  Vide  in  '  Man- 

y  Sceculares']  Acron  in  Herat.  Carm.  ducus.' 

Saec.  *  Ludi  seeculares  ternis  dieb.  ac  *  SquaUdum}  Agellius  lib.  ii.  cap. 

noctib.  agebantur  pro  cultu  Solis  die,  6. '  Squaiere,'  inquit, '  dictum  a  squa- 

et  node  Lunae.'  marum  crebritate,  asperitateq.  quae 


FRAGMENTUM.  1149 

dictum,  qnod  proxime  ad  simi/itudinem  squama  j)/scium  ac- 
cedit,  utiq.  eorum,  qui  in  profunditatibus  rtAditi  pallidum 
squallent  maxime.  Unde  Eiinius  in  Telepho :  Qiiam  \esti- 
tas  squalida  saplus  stola.  Squarrosos  ab  eadem  squamarum 
piscium  similitudine  ait  dic/os,  quorum  cutis  e.rs«/gat  ob  ad- 
siduam  inluviem.  Lucilius :  Varonnm  ac  rupicum  squar- 
rosa,  incondita  rostra.  Schoeniculas  ^  appe//are  videtur  mere- 
triculas  Plautus  propter  usum  ungueuti  schccni:  quod  est 
pessimi  generis :  itaq.  dixit,  [139]  Diobolares  schanicula, 
w^'raculae,  cum  extritis  talis,  cmn  todelUs  crusculis.  Idem : 
Prosedas  pistorum  amicus,  reliquias  halicurias  miseras  schoe- 
no  (WWbutas ;  servilicolas,  sordidas.  Scorta*^  appeMautur  me- 
retrices  ex  cowsuetudine  rusticorum  qui,  iit  est  apud  Atellauos 
anti(\ViOS,  solebant  dicere,  se  attulisse  pro  scorto  delicula- 
rum  : ''  omnia  namq.  ex  pellibus  facta,  scortea  appellantur. 
Scortes,  id  est,  pelles  testium  crr/etenorum  ab  iisdem  scorteis 
peUib.  idem  Verrius  dictas  esse  ait.  Scandu/«rfl  genus  herbcz 
frugibus  mimicae,  quod  eas  velut  hedera  implicando  wecat. 
Scaptens;//tf,  locus  uhi  argentuni  effoditur  in  Macedonia,  ita 
dictus  a  fodieudo,  quod  est  Grasce  crxa7rT£<v.  Lucretius : 
Quales  expiret  Scaptensula"^  subter  odores.  Spara  parvissi- 
mi  generis  jacula,  ab  eo  quod  spargantur,  dicta.    Lucilius  Sa- 


13  f.  pelliculam. 

NOTit: 

in   serpentitim   pisciiimq.   coiiis    vi-  ex  corio  et  pellib.  sunt  facta.     Inde 

siinttir.'     Quae  nos  hie  suppleviniiis,  in  aliquot  sacris  et  sacellis  scriptiim 

si  minus  verba,  Festi  certe  senten-  lialieinus  :  Neqnid  scoiteiim  adiiibea- 

tiam,  reprspsentant.  tur  ideo,  ne  morticinum  quid  adsit : 

b  Schceniculas}  Vide  supra  in  'Pro-  in  Atellanis  licet  animadvertere  rus- 

sedas.'  ticos  dicere  se  aildnxisse  pro  scorlo 

<^  Scorta]   IIujus  loci  restitutio  de-  pelliculam.'     Ex  his  verbis  niauifes- 

betur  M.  Varroni,   qui   lib.  vii.  de  tum   est,    pro    delicularuin,   corrupto 

Ling.  Lat.  'Scortari,'  inquit,*  est  sap-  verbo,  scribendiini  esse  pcllicuhnn, 
plus  meretriculani  ducere,  quan  scor-  J  Scaptensulu]  Skottt^  i/'Atj  Grircis, 

tum   dicta  a  pelle.     Id  cuim  non  so-  in  qua  Thucydides  historian)  scripsit, 

lum   antiqiii  dicebant   scortum,  sed  cum  ibi  exularet. 
etiam  nunc  dicinius  scortea  ea,  qua; 


1150  *     SEXTI    POMPEII    FESTl 

ti/ranim  L  .  .  .  Turn  Spara,  turn  murices,^^ 
portantur  tragitia  porro.  Scitum  populi  dicehatur,  quod  sine 
plebe  ciinctas  patricius  ordo,  rogante  patricio,  siiis  s?//Tragiis 
jussit:  quod  autem  aliquo  utterrogaute  ex  patrib.  et  plebe 
suffragante  scitu?n  esset,  z'rf  jam  leges  scribtts  dkebantui\  Sed 
illud  plebei  sc/tum  est  quod  TR.  PL.  sine  patriciis  plebem 
7r)gavit,  id  est,  consuluit  p/ebesq.  scivit.  Plebes  autem  est 
umriis  popu/us  prater  seriatores,  et  praeter  patricios.  Scita 
facie,  pro  bona  facie,  alias,  bonis  pro  scitis,  a  poetis  usur- 
panlur.  Terentius  in  Pliormione,  satis,  inquit,  scita:  et  in 
Heautontimorumeno,  at  si  scias,  quam  scite  i7i  mentem  vene- 

vit.     L.  Ennius  iu  libro  vi.  lumen 

scitus  agaso.  Scenam  genus  fuisse  cultri  manifestum  est, 
sed  futurum '^  [140]  securis,  an  dolabra  sit,  ambigitur; 
quam  Cincius  in  libro,  qui  est  ei  "^  de  verbis  priscis,  dola- 
bram  ait  esse  pontificiam.  Livius  in  Lydio  :  Corruit  quasi 
ictus  scena,  baud  multo  secus.     sex.  pompei  festi  dr 

VERBORVM  SIGNIFICAT.  LIB.  XVIIl.  INCIPIT.  LIB. 
XVIIII. 

Scriptum  '^  est  id,  quod  in  palustribus  locis  nascitur 
leve,  et  procerum,  unde  teges  fiunt.  Inde  proverbium  est 
in  eas  natura  res,  quae  nullius  impediraenti  sunt,  in  scirpo 
nodum  quaerere.  Ennius  :  Quaerunt  in  scirpo,  soliti  quod 
dicere,  nodum ;  et  Plautus  in  Aulularia :  Quasi  pueri,  qui 
nare  discunt,  scirpo  induetur  ratis.  Novius  in  Piioenissis': 
Sume  arma.  i.  ante  '^  occidam  clava  scirpia.  Spira  dicitur 
et  basis  columnae  unius  tori,  aut  duorum,  ei  genus  operis 
pistorii :  et  funis  nauticus  in  orbem  convolutus,  ab  eadem 
omnes  similitudine.  Pacuvius:  Quid  cessatis  socii  eicere 
spiras  sparteas  ?  Ennius  quidem  hominum  multitudinem 
ita  appellat,  cum  ait :  Spiras  legionibus  nexunt.  Spectu 
sine  praepositione  Pacuvius  in  Duloreste  usus  est,  cum 
ait:  Amplus,  rubicundo  colore,  et  spectu  proptervo '9  fe- 
rox.     Spetile  ^°'' vocatur  infra  umbilicum  suis,  quod  est 


14    f.  rtimlces — 15  f.  ntrum. — 10  f.  II,  i.  secnndiis. — 17  f.  scirpus, — 18    f, 
jam  te. — 19  f.  protervo,— 20  f.  Siicctile. 


FRAGMENTUM.  1151 

carnis,  proprii  cujusdani  habitus,  exos,  qua  ctiam  antiqui 
per  se  utebantur.     Plaiitus  cnumerandis  villis'  obsoniis  in 
Carbonaria  sic  m.     Ego  peinam,  sumen,  suercs  spectile, 
galiuiUj^  glandia.     Spicit  quoq.  sine  prajpositione  dixeruiit 
antiqui.     Plautus  :  Flagitium  est,  si   nihil  mittetur,  quae 
superclio'  spicit,  et  spexit.     Ennius  1.  vi.     Quos  ubi  rex 
ulo  spexit  de  contib.^^  celsis/  Spirillum  vo- 
cari  ait  Opilius  Aurelius  caprae   barbam.     Spintyniix  est 
avis  genus  turpis  [141]  figurae  :  occursatrix  artiiicum,  per- 
dita  spinturnix  ea  Graece  dicitur  (ut  ait  Santra)^  ^^niNOA- 
PIX.     Spicuni  masculine  antiqui  dicebant,  ut  hunc  stirpem 
ct  banc  amnem :  versus  est  antiquus :  Quasi  messor  per 
messim  ununquemq.  spicum  collegit.     Speres  antiqui  plu- 
raliter  dicebant,  ut  Ennius  lib.  ii.     Et  siraul  eflugit  speres 
ita  funditus  nostras  :  et  lib.  xvi.     Spero  :  si  speres  quic- 
quam  prodesse  potis  sunt.     Spectio  in  auguralib.  ponitur 
pro  aspectione,  et  nuuliatio.  quia"^  omne  jus  sacrorum  ha- 
bent  Augurib.  spectio  dumtaxat,  quorum  consilio  rem  gere- 
rent  magistratus,  non  ut  possent  impedire  nuntiando,  quae 
cum  vidissent  satis,  spectio  sine  nuntiatione  data  est,  ut 
ipsi  auspicio  rem  gererent,  non  ut  alios  impedirent  nun- 
tiando.     Scripturarius  ager  publicus  appellatur,  in  quo  ut 
pecora  pascantur,  certum  aes  est :  quia  publicanus  scriben- 
do  conficit  rationem  cum  pastore,  Scribas  proprio  nomine 
antiqui,  et  librarios,  et  poetas  vocabant.  at  nunc  dicuntur 
scribae  quidem  librarii,  qui  rationes  publicas  scribunt  in 
tabulis :  itaq.  cum  Livius  Andronicus  bello  Punico  secun- 
do  scribsisset  carmen,  quod  a  virginib.  est  cantatum,  quia 
prosperius  resp.  populi  11.  geri  coepta  est,  publice  adtribu- 


1  f.  suilUs. — 2  f.  cuUum.—'i  f.  siipercilio. — 4  f.  montib.—5  (  ). — 6  f.  Us,  qui. 

NOT/E  '       ■ 

*  Spetilc}  Vario,  '  Siieiis  a    noini-  spexU  de  montihus  celsis.   In  exempla- 

n<"  ejus.'  li    rerte    est:    Quos  ubi   rex  . .  . .  ulo 

f  Celsis']  Ennii  versiiin  Poniponius  sjicxit  de  contibus  celsis  :  ut  sedido,  vel 

LiKtus  ita  legtbat,  Quos  ubi  rex  ullro  jiaulu,  lugeiidimi  sit. 


1152  SEXTI   POMPEII    FESTI 

ta  est  et'  inAventino  aedis  Minervae,  in  qua  liceret  scribis, 
histrionibusq.  consistere,  ac  dona  ponere  in  honorem  Livii 
quia  his  ^  et  scribebat  fabulas,  et  agebat.  Scraptas  °  dice- 
bantur  nugatoriae  ac  despiciendas  mulieres,  ut  ait  unus,' 
ab  his  '°  quas  screa  iidem  appellabant,  id  est,  quae  quis  ex- 
creare  solet,  quatenus  id  faciendo  se  purgaret.  Titinius  in 
Prilla :  Rectius  mecastor  Piculetae  Postumae  lectum  ho- 
die  [142]  stratum  vidi  scrattiae  mulier/s.  ScrutiUus  appel- 
labatur  venter  suillus,*"  condito  farre  expletus.  Plautus : 
venter  sullus/'  dicam  suo  nomine  scrinilhim  :  '^  ego  me  hodie 
.  siqtiid  esset,  quod  comesa  farte  biberem 
Spinther  vocabatur  armilla.  genus, 
quod  mulieres  antiquae  gerere  sohhant  brachio  summo  sinistro. 
Plautus  :  Jubeasq.  spinther  novum  reconcinnarier.  Scrupi ' 
dicuntur  aspera  sasa,  et  difficilia  :  petrce  etiam  attrectan  in- 
suetse,  aut  yiaufragiorum poUutcB  scdere.  Ennius  in  Androma- 
cha :  Scrupeo  invesiiidi  saxa  atq.  hostreis,^^  quam  excaprent. 
Unde  scrupolosam  rem  dicimus  qua  aliquid  habet  in  se 
asperi.  Cornelius  Sisenna,  hist,  libro  iiii.  his  tum  inject?/s 
est  levis  scrupulus,  et  quaedam  dubitatio.  Scorteum  ab  eadem 
causa,  qua  scortum  vocabatur  p^Z/^ceMw^,  in  quo  sagittce  recon- 
duntur,  ab  eo  quod  ex  pellib.  factum  est  quia  pellib.  nomen 


7  f.  ei, — 8  f.  is.— 9  f.  Veirius, — 10  f.  iis. — 11  f.  suillus. — 12  f.  scrulilltim, 
-13  f.  saxo,  atq.  ostreis. 


aOTJE 

e  Scraptce]  Vario  lib.  vi.  de  Ling,  citat  Festiis  ex  Andromaclia,  extat 
Lat.  habet  scra?i<i<s.                                •  apnd  Nonium  in  'Scapres.'     In  ex- 

■>  Suillus]    De  sullus  fecimus  suil-  emplari  est,  Ennius  in  An non 

lus:  et  pro  corrnpto  verbo,  iuilium.  At unde   error   fliixit,   ut   alii 

emendavimus  Scrulillum.     De  verbo  scripserint,  in  Armorum  judicio,  cum 

suillus  non  est  dubitandnm,  quia  in  tanien  versus   sit  ex   Androniacba  : 

hoc  exemplari  2  litera  loco  i  posita  asperi  item,  non  aspera,  est  in  eodem 

saepe  reperitur:  de  scrutillo  memini  exemplari.  Quod  sequitur  exemplum 

me  legisse,  sed  apud  quem,  non  va-  de  verbis  scrupulus,  et  scrupulosus,  vi- 

cat  quaerere.  detur  esse  Cornelii  Siseunee. 

»  Scrupi]  Ennii  versus,  quem  hie 


FRAGMENTUM.  1153 

a  (TKUTog  quod  Grace  pei/is.    Uitde  scyticas,  et  scuta,  quia  iion 
sine  pellib.  sunt. 

Sceleratiis  campus  a^pellatur  prope  portatii  Co/linara,  in 
quo  virgines  Vestah's,  (jna  incesfum  fecerunt,  defossa?  sunt 
\iva.  Scrihoiiiaiiu/n  ^  o/>pellatur  antea  '+  atria  putecd,  quod 
fecit  Savbonius,  cui  ncgotium  da^wm  a  Senatu  fuerat,  ut 
conquirerer '^  sacella  ^iiacta.  isq.  illud  y^rocuravit,  quia  in 
eo  loco  attactum  fulgure  sacellum  fuit:  quod  igno;o/'f/7o- 
autem,  ubi  csset  (ut  quidam)  "^  fulgur  conditum,  quod  cum 
scituf,  »et'as  est  integi,  semper  forami><e  ibi  aperio  caelum 
patet.  Sceleratus  ^  vit7<s  appe//atur,  quod  cum  Tarquinius 
Superbus  interficie;/(/«w  curasset  Ser.  TuUium  regem  so- 
ccrum  suum,  corpus  [143]  ejus  jacens  Ji/ia  carpento  super- 
vecta  st,  properans  in  possessionem  domus  paternas.  Scele- 
j'ata"'  porta  eadem  o|j/jellatur  a  quibusdam,  quceet  Carmenta- 
lis  dicitur,  quod  ei  proxinmm  Q^vmenta:  sacellum  fuit.  Sce- 
lerata  autem,  quod  per  eam  sex  et  trecenti  Fabii  cum  clien- 
tiura  millib.  quinq.  egressi  adversus  Etruscos,  ad  amnem  Cre- 
merani  omnes  sunt  intericcii :  qua  ex  caus«  factum  est,  ut  ea 
porta  ////rare,  egredive  omen  habeatur.  Schedia  "  genus  na- 
vigii  inconditi,  trabib.  tantum  inter  se  connexis  I'ac/z,  quo 
mercimonia  circum  ferunt  post  amissam  navem.  Unde  schedia 
?/sus  quoq.  poemata  dicit  et  versus,  non  satis  perfectis  '^  qui 
cssent :  appellavit  schedium     .         .         .     scum  dixit:  Qui 


14  f.  ante. — 15  f.  coinqueret. —  IG  (  ). — 17  f.  pcrfecti. 

NOTiT: 

''  Scribonianum']  Hoc  ipsiim  Scribo-  Fratrum  Arvaliiim  sic  habetnr.  qvod 

nianutn  piiteal  expressiim  est  in  ar-  ab.  ictv.  fvlminis.  akbores.  i.vcf 

genteo  (jiiodam  denaiio  f;trnilia>  Scri-  sacri.   d.  d.  ATTACTiE.    ardvekint 

boiiizp,    cum    inscriptioiie,    pvteal.  earvmqve.  arborvm.  adoi-efacta- 

SCRIBONIAN.  ante  Atria  eniendavimns  rvm.  et.  coinqvendarvm.  &c. 

ex    loco    siiiiili    in  Tabiiniim,   in  quo  '  Sceleratus^  Vide   supra    in    '  Or- 

est :  'Qui    locus    ante   Atrium    est.'  bins  rlivus.' 

Verbum  vcro  coimiucrel,  quod  in  mar-  ""  Scclcratnl  In  excmplari  plane  est 

ginc  notaviniuf,  et  attacta,  iiausimus  ...s.i.  Carmentalis  dicitur. 

ex   ipso  antiquitatis   fontc  :   nam    in  "  iSV/teJtft]  Notum  omnibus  (|uid  sit 

veteiib.    ai)ud     me     insciiptio(iil)Ui  a|)ud  Gracos  (TXiOid^nv. 

Diliik.  el  Var.  f'las.                Pump.  I'etit.                                          4  D 


1154  SEXTI    POMPEII    FESTI 

schedinm  facit  inco7iditum,  et  inelaboratum.  Sexagenaries'' 
de  poiite  olim  dejiciebant,  cujus  causam  Mani/«/5  haric  refcrt: 
quod  Romam  qui  incoluerint  primi  Aborigines,  Aorainem 
sexaginta  unnorum  qui  esset  immolare  Diti  Patri  qaoiannis 
soliti  fnerint :  quod  facere  eos  destitisse  adventu  Hercv\\& : 
sed  religio//c  postea  veteris  moris  stirpeas  hominum  effigies 
de  poiiie  in  Tiberim  vetere  modo  mittere  instituisse.  Alii  di- 
cufit,  niorante  in  Italia  Hercu/e,  quod  quidam  ejus  comitum 
habitave//?^^  secundum  r/pam  haberi,'^  atq.  Argaeos  se  ab 
Argivis  rocaverint  arvi,'9  quorum  ^ttodifam  tnemoria,m  redin- 
tegrari  eo  gente  missum  ab  Grcecti  legatura  quendam  Ar- 
gaeum,  diu  cum  iis  Romae  moratum  esse  :  is  ut  obieiit  insti- 
tutum  esse  a  sacerdotibus  effigies  scirpea  ex  omnibus,  cum 
quae  publicae  erant  rei  ;«/ntiavisset,  per  flumen,  ac  mare 
[144]  in  patriam  remitteretur :  sunt,  qui  dicant,  post  urbem 
a  Gallis  liberatam,  ob  inopiam  cibatus,  coeptos  sexaginta 
annorura  homines  jaci  in  Tiberim,  ex  quo  numero  unus, 
filii  pietate  occultatus,  soepe  proi'uerit  patrias  consilio,  sub 
persona  filii :  id,  ut  sit  cognitum,  ei  juveni  esse  ignotum,  et 
sexagenariis  vita  concessa  :  latebras  autem  ejus^°  quibus 
arguerit'  senem,  id  est,  cohibuerit,  et  celaverit,  sanctitate 
dignas  esse  visas,  ideoq.  arcsea  "■  appellata :  sed  explora- 
tissimum  illud  est  causae,  quo  tempore  primum  per  pontera 
coepernnt  comitiis  sufFragium  ferre,  juniores  conclamave- 
runt,  ut  de  ponte  deicerentur  sexagenarii,  qui  jam  nullo 
publico  munere  fungerentur,  ut  ipsi  potius  sibi,  quam  illi 
deligerent  imperatorem:  cujus  sententiae  est  etiani  Sinnius 
Capito:  vanam  autem  opinionem  de  ponte  Tiberino  con- 
firmavit  Afranius  in  Repudiate.  Secus '  aliter  significat 
sexu,  natura,  habituq.    ex  Graeco,   quam  illi  vocant  s^tv. 


IS  f.  Tiberis.~\9  f.  art-is.— 20  f.  eas.—  \  f.  arcuerit.—2  f.  Argcca.~3  f. 
Sexus. 

NOTiE 

°  Sexagenarios']  Dionysiiis  lib.  i.  a-rrh  Ttjs  lepas  yefvpas  ^dWova-tv  ets  rb 
Antiq.  Rom.  ElSaiAa  els  ;uop0os  avOpw-  pivfxa  rov  Ti.$4pios,  'Apyeiovs  aina  Ka- 
■Kuv  elKovtcTfiiPa  rptiKoi'Ta  rhv  apiOfibv      AoCrres. 


FRAGMENTUM.  1155 

Afraniiis  in  Piivigno :  Sic  agit  *  orbus  virili  sexu  adoptavit 
sibi.  Pcicuvius  in  Atalanta:  Triplicem  virili  sexu  partum 
procreat.  SimpIudiareaP  funera  sunt,  quib.  adhibentur  D. 
T.^  ludi,  corbitoresq.  quidam  ea  dixerunt  esse,  quib.  neu- 
trnm  genus  interesset  ludorum  :  nam  indictiva  sunt,  quib. 
adhibentur  non  ludi  modo,  sed  etiam  desultores,  quae  sunt 
amplissima.  Sex  sufFragia  appellantur  in  equitum  centu- 
riis,  quas  sunt  adfectfe  ^  ei  numero  centiiriarum,  quas  Pris- 
cus  Tarquinius  rex  constituit.  Sestertius  dicitur  quarta 
pars  denarii,  quo  tempore  his  7  decussis  valebat,  id  est, 
dupundius,  S.  [145]  Sinistrae''  aves,  sinistrumq.  est  si- 
nistimum,  auspicium,  i.  quod  sinat  fieri.  Varro  1.  v.  epis- 
tolicarum  quaestionum  ait :  A  Deorum  ^  sede  cum  in  me- 
ridiem spectes,  ad  sinistra  sunt  partes  mundi  exorientes, 
ad  dexteram  occidentes ;  factum  arbitror,  ut  sinistra  me- 
liora  auspicia,  quam  dextera  esse  existimentur :  idem  fere 
sentiunt  Sinnius  Capito,  et  Cincius.  Sentinare,  satagere, 
dictum  a  sentina,  quam  multae  aquae  9  navis  cum  recipit, 
periclitatur.  Caecilius  in  ^Ethrione  :  Cum  Mercurio  capit 
consilium,  post  quam  sentinat  satis.  Senatores  "^  a  senec- 
tute  dici  satis  constat,  quos  initio  Romulus  elegit  centum, 
quorum  consilio  remp.  administraret :  itaq.  etiam  Patres 
appellati  sunt  et  nunc  cum  senatores  adesse  jubentur,  qui- 
busq.  in  senatu  sententiam  dicere  licet :  quia  hi,'°  qui  post 
lustrum  conditum  ex  junioribus  magistratum  ceperunt,  et 
in  senatu  sententiam  dicunt,   et   non   vocantur  Senatores 


4  f.  ait.— 5  f.  duntaxat.—6    f.  aiijectai.—l    f.  is.— 8   f.  auspidorum.—9  f. 
quia  multum  aqua. — 10  f,  ii. 

not;e 

P  Simpludiarea']  Vide  supra  in  '  In-  Auspiciorum  endo  sede:  sic  eniin  est  in 

dictiviim   fiiniis  :'  notas   D.  T.  dum-  niamiscripto  libro,  pro  nKspkio  o»(in(/o 

(axat  sif^nificaieopinor.  sede:  nam  quae  seqiumtiir,  in  templo 

1  Sinistra]    Vicleiidiis    Pliitarcliiis  mspiciis,  glossemata  sunt.    Vitlcndiis 

in  Problem.     Pro  a  Deorum  sede,  in  Liviiis  lib.  v.  ct  Dionysius  lib.  ii. 
inargine    emendavimiis,    auspiciurum  "  Senatores]  Agelliiis   lib.  in.  cap. 

sede,  ex  loco  simili  apud  Varronem  in  8.   Livius  lib-  xxiii.  ct  xxvi. 
lib.  V.  de  Ling.  Lat.  in  quo  sic  est, 


1156  SEXTI    POMPEII    FESTI 

ante,  quam  in  seniorib.  sunt  censi.  Senatiis  decretura  a 
consulto  ^lius  Gallus  sic  distinguit,  ut  id  dicat  particulam 
quandam  esse  senatus  consulti,  ut  cura  provincia  alicui  de- 
cernitur,  quod  tamen  ipsum  senatus  consulti  est.  Senis 
crinib.  nubentes  oinantur,  quod  his"  ornatus  vetustissimus 
fuit:  quidam  quod  eo  Vestales  virgines  ornentur,  quarum 
castitatem  viris  suis  sponoe  '*  .  .  .  a  ceteris.  Sentes, 
cum  constet  esse  spinas,  et  Afranius  in  Abducta  dixerit: 
Quam  senticosa  verba  pertorquet  turba:'^  pro  spinosis 
accipi  debet.  Senium  a  senili  acerbitate,  et  vitiis  dictum : 
posuit  Caecilius  in  Hymnide :  Sine  suam  senectutem  ducat 
utiq.  ad  senium  sorbitio.  Senonas,  Gallos  (Verrius  ait)t 
existimari  appellari,  quia  novi  venerint  ex  [146]  transal- 
pina  regione,  ac  primutn  appellatos  ^evoug,  postea  Senonas. 
Sepientriories^  septem  stellae  appella;//!?/;'  a  septem  6obus 
junctis,  quos  trio//es  a  terra  riistici  appellent,  quod  }xxr\cti 
simul  terram  arent,  quasi  terriones  :  quidam  a  septem  stellis, 
quod  id  astrum  Graeci  aixu^uv  dicant,  quia  hahet  partem 
quandam  temonis  specie:  wide  ait  Ennius:  Superat  temo 
Stellas.  Sed  et  physici  eum  situm  septem  stellarn/n  conten 
.  .  .  templati,'+  seipteritriones  did  aiunt,  quod  ita  sunt 
sitfs  septem  stella,  ut  terna3  proximas  specie  ejjiciant  velut  tri- 
gona.  Scensas  antiqui  dicebant,  quam  nunc  csenas :  quas 
autem  nunc  prandia,  pro  caiiis  habebant,  et  pro  caen/s  vesper- 
nas  appellabant.  Signa,  ut  rerum,  ita  quoque  res  ipsce  dicun- 
tur,  aut  lapides,  nut  Jictile,  aut  si  qua  ejusmodi  adhuc  aliqua : 
et  signa  dicuntur,  quce  sculpaniur  etiam.  Sed  ^ocula  etiam 
in  quibus  sunt  simulacra  ad  effigies  sigillata.  Sequester  is 
dicitur,  qui  inter  aliquos,  qui  certant,  medius,  lit  inter  eos 
convenerit,  depositum  ita  tenet  aliquid,  ut  ei  reddat,  qui'^  id 
deberijure,  sibi  co«stiterit.    Cato  in  ea  oratione,  quam  habuit 


11  f.  is, — 12  f.  spoTideant. — 13  f.  lupa.—\  (  ). — 14  f.  contemplatL—l5  f,  quoi. 

NOTvE 

*  Septentriones']  Ennii  versus  dimi-      vi.  de  Ling.  Lat. 
diatus  babetur  apud  Vaironein  in  lib. 


FRAGMENTUM.  1157 

de  Indigitibus  :  Sinunt  miseros  prnz-e,  ut  bona  rapiant ;  aiit 
si  superstites  petant,  vi  seques  prodent :  "^  et  VXiXutus  Merca- 

tore :    Immo  sic  sequestro  mihi  data  est 

6Vpiilchrum  est,  ut  ait  Gall  us  jE litis,  in  quo  mortuns  sepul- 
tus  est,  quod  antifpd  bustum  a/jpe/Iabant :  hisq.  '7  cippis, 
aut  ali<7;/«  alia  re,  wo;tui  causa  designatus  est,  intra  quos 
sepultura  est  facta.  Segnitia  dicitur,  quod  sitie  [147]  nitendo 
quid  utile,  aut  honestum.  Terentius :  Etiimvero  Dave,  nihil 
loci  est  segnitice,  neq.  socordifs.  Sigjiare  dicitur  signis  no- 
tare,  veliit  inpecorib.fit :  sed  antiqui  eo  pro  scribe;e  uteban- 
tur,  unde  et  subsignare,  et  consignare  invenitur  positum,  pro 
subscribere,  et  conscri/;e;'e.  Septimontium^  dies  fl/>pellatur 
meuse  Decembri,  qui  dicitur  in  Fastis  Agonalia,  quod  eo  die 
in  septem  wontibus  fiunt  sacrijicia  Palatio,  Velia,  iagutali, 
Subura,  Cennulo,  Calio,  Opio,  Cispio.  Situs''  usurpat urn 
est  pro  tubis  ipsis,  id  quod  Graece  dicitur  (rl(pov  in  lege  riva- 
licia  sic  est,  quce  lata  fail  rogante  populum  Ser.  Sulpido 
Ser.  F.  Rufo.  ilio//tani,  paganive,  siphonibus  aquam 
dividunto :  donee  eani  inter  se  diviserint ;  Prcctoris  "  judica- 
tio  esto.  Slparium,''  quo  in  scanis  mimi  utuntur,  dictum  ait 
Verrius  a  velamenio,  quod  vocetur  alias  aulcziUn.  Suppa- 
rutn  o/?peIlant  dolonem,  quod  est  velum  minus  in  nuvi,  ut  aca- 
tion,  majus  :  supparum  autern  dictum  ait  Sinnius  Cii\)ito  velut 


16  f.  sequestro  dent. — 17  t".  isq. 


NOT/E 


'  5e;)<imow/ium]  Vide  supra  in  '  Sa-  tunc    quicunuiiie    majiistiatiis   in    ea 

crani.'  colonia,  niunicipio,  piactectiiia,  foio, 

"  Verhnm,  cnjns  extrenia  tantiiiii  conciliabulo  jure    dicnndo    piceerit, 

litera  in  exemplari  reliqua  est,  puta-  tjiis  magistiatus,  de  ea  re  jiirisdictio, 

mns  fuisse,   Pratoris ;  tantnm   enini  jiidicisq.  datio,  addictio  esto.' 

spatii  relictuni  est:  vel  si  magis  pla-  "  Siparium]  Isidorus  lib.  xix,  cap. 

cet,   curntoris:    Htiuniq.    in    veteiib.  3.    Capitonis    sententiani  de    sipaiii 

lef.'iiin  tVagnientis  leperitiir.    In  lege  etynio    confirniare   videtur,   ciun    in- 

Mamilia  apud  sciiptorcs  deliniitibiis  qnit:    '  Siparium    genus    veli    nninn 

agrornm  sic  est:  '  Deque  ca  re  ciira-  pedeni  iiabens,  quo  inniti  navigia  so- 

toris,  qui  hac  lege  crit,  juris  dictio,  lent  in  navigatione,  quoties  vis  venti 

reciperutonmiqne  datio,  addictio  es-  ianguescit,  quod  ex  separatione  exis' 

to.     Cum  curator  liac  lege  non  crit,  timant  nominatum.' 


1158  SEXTI    POMPEII   FESTJ. 

separatum  quod  sit,  disjunct iwiq.  a  dolone  interioris  mali. 
Sepultum  morte,  moroq.'^  cum  ait  .  .  .  de,  L. 
Terentio.  Tusci  vici  mugistro  signijicat  vivum  de  saxo 
Tarpeio  elalum,  cum  eo  ^;cnisset  coramissatura,  quod  w^ero, 
id  est,  vino  esset  coactus.  Seplasia  ^brwm  Capncc,  in  quo 
plurimi  ungiientam  erant :  in  Pison.  mJ  Cicero.  Seplasia^ 
mehercule,  ut  did  audiebam,  te  ut  primum  aspej/Y  Campa- 
nam  consulem  repudiavit.  Sixticula  ^  oppidum  in  Samnio 
captum  est :  quo  postea  colojiiam  deduxerunt  Triumviri  M. 
[148]  Valerius  Corvus,  Junius  Scaeva,  P.  Fluvius  '9  Longus 
ex  S.  C.  Kal.  Januariis  P.  Papirio  Cursore,  C.  Junioii. 
Cos.  Segesta,  quas  nunc  appellator,  oppidum  in  Sicilia 
est,  quod  videtur  ^neas  condidisse  praeposito  ibi  Egesto, 
qui  earn  Egestam  nominavit :  sed  preeposita  est  ei  S  litera, 
ne  obsceno  nomine  "^  appellaretur,  ut  factum  est  in  Male- 
vento  :  quod  Beneventum  dictum  est :  et  in  Epidamno,  quod 
usurpatur  Dyrrachium.  Seliquastra  sedilia  antiqui  generis 
appellantur  D  litera  in  L  conversa,  ut  etiam  in  sella  fac- 
tum est,  et  subsellio,  et  solio,  quae  non  minus  a  sedendo 
dicta  sunt.  Silus  appellatur  naso  s.  rusus^°  versus  re- 
pando :  unr^e  galeae  quoq.  a  similitudine,  silae  dicebantur. 
Silvii  sunt  appellati  Albani  reges,  a  Laviniae  filio,  quern 
post  exscessum  ^neae  gravida  relicta,  timens  periculum, 
et  suae  vitae,  et  ejus,  quem  utero  gerebat,  in  sylvis  lateos, 
enixa  est :  qui  restitutus  in  regnum  est  post  mortem  Asca- 
nii,  praelatus  Julio  '  fratris  filio,  cum  inter  eos  de  regno  am- 


is f.  meroque. — 19  f.  Fulvius. — 20  f.  susum. — 1  f.  Julo, 


NOTiE 


y  In  exemplar!  est on.  m.  Nonio  iu  Datatini.      Vide  in   *  Se- 

Cicero.  quod  puto  fiiisse,  in  Pison.  me-  plasia.' 

7niiiit  Cicero.  a  Saticula]  In  exemplari  plane  est 

'  Seplasia]  Nonius  in  '  Seplasium,'      iam:  ex  quofacimus,  t(.7oHi«»2. 

adductis  ex  Varroiie  exemplis,  osten-  >»  Hermolaus   in   Piinium   lib.  m. 

dit  antiques  dixisse  Seplasium  neutro  cap.  8.    legit  obsceno  omine,  pro  eo 

genere,  et  Seplasium  foeniinino.   Pom-  quod  est  in  exemplari,  nomine. 
ponius    Adelpliis    citatiir  ab   eodeni 


FRAGMENTUM.  1159 

bigeretur.  Sertorem  quidam  putant  dictum  a  prendendo, 
quia  cum  cuipiam  adserat^  manum  educendi  ejus  gratia  ex 
servitute  in  libertatem,  vocetur  adscrtor :  cum  verisimilius 
sit  dictum,  qui  sereret  quid,  ac  potius  adsertorem  a  serendo 
cepisse  nomen,  cum  aliquem  serat  petendo  in  libertatem 
eandem,  qua  ipse  sit,  id  est,  jungat,  quiafruges  cum  serun- 
tur,  terra?  jungit,  quod  totum  Verrius  aTnSa'vwj  introduxit. 
Seges  dicitur  ca  pars  agri,  quae  arata,  et  consita  est :  a  se- 
rendo videlicet.  Serilia  Verrius  appellari  putat  navigia 
Histricia,'  ac  [149]  Liburnica,  quas  lino  ac  sparto  conden- 
santur,  a  conserendo  et  contexendo  dicta:  quiadicat  Pacu" 
vius  in  Xiptris  :  Nee  ulla  subcns'^  cohibet  corapagem  al- 
vei :  sed  suta  lino,  et  sparteis  serillib.  cum  7rspj($pa<rT<xajj,  ct 
ficto  vocabulo  usus  sit  pro  funiculis,  qui  sparto  conseruntur. 
Servorum  dies  festus  vulgo  existimatur  Idus  ^  Aug.  quod 
eo  die  Ser.  Tullius,  natus  servus,'^  a^dem  Dianoe  dedicaverit 
in  Aventino,  cujus  tutelas  sint  cervi,  a  quo  ^  celeritate  fugi- 
tives voccnt  cervos.*"  Sero  sapiunt  Phryges,  proverbium 
est  natum  a  Trojanis,  qui  decimo  deniq.  anno  velle  coepe- 
rant  Helenam,  quaeq.  cum  ea  erant  rapta,  reddere  Achivis. 
Sispitem*^  Junonem,  quam  vulgo  sospitem  appellant,  anti- 
qui  usurpabant,  cum  ea  vox  ex  Graeco  videatur  sumpta, 
quod  est  o-w^sjv.  Sultis,  si  voltis  significat,  composito  vo- 
cabulo, ita,  ut  alia  sunt,  a^  si  audes;  sis,  si  vis;  plicet9 
A  ""  in  loco  ;  scis  licet,"  scias  licet;  equidcm  (equo)  "^  ego 
quidem.  Ennius  :  Pandite  sulti  genas,  et  corde  relinquite 
somnum.     Setius  ''  a  sero  vidctur  dictum.     Accius  in  Am- 


2  f.  afferat 3  f.  Hi.itrica.—4  f.  suhscus. — 5  f.  Idib.—6  f.  serra.—7  f.  quo- 

im.—  S  f.  A  sodes. — 9  f.  ilicet,  ire  licet.— 10  f.  a  illico.— II  f.  scilicet.— 12  (  ). 


rum. 

— 13  f.  serius. 

NOT/E 


c  Exemplar   liabct  cervos,   pro  eo  liti.  xix.  cap.  8.  cnjus  loci  admonnit 

(inod  alii  servos  edicleriint :  nos  anti-  me  Petriis  Victoiiiis. 
(|nain    scriptiirani     relin(iiui«,     turn  ''  Sispitem]  Venini    est,     quod    ait 

quod    cuivi    dinintiir    fiigiiivi,    turn  Festus,  Junonem  ah  antit|uis  dictam 

quod  ila  c-t  ajuid  Martialem  in  libio  Sispitem  :  nisi  quod  in  nuniisniatibus 

vetuHlissinio  apud  mc  :  '  At  nunc  pro  o-if,  jvNO  sispita.  nt  hie  qiiocpie  vi- 

ccrvo,' &c.     Vide  I'ctrum  Crinitum  deatnrlef;cndumiSJ.s7)«<am,etiS'os;u<'»n. 


1160 


SEXTI    POMPEII    FESTI 


phitryone :  Si  forte  paulo,  quara  tu  veniam  setius.'+  Se- 
dum,  alii  sadum,  appellant  herbam,  quam  Opillius  Aurelius 
sesuvium  vocari  ait,  eamq.  in  tegiilis  seri,  nee  quamobrem 
id  fiat,  indicat.  Specus  foeminino  genere  proriiintiabant 
antiqui :  ut  raetus  et  iiepos;  tam  hercules,  quam  niasculiuo 
stirpis,  ut  '^  frons,  ut  Ennius  :  Turn  causa  '*^  sub  monte  alte'7 
specus  iuius '^  patebat:'^  et  Pacuvius  in  Chryse  :  Est  ibi 
sub  eo  saxo  peuitus  strata  harena  ingens  specus.  Spon- 
dere  an  tea  ponebatur  pro  dicere,  [150]  unde  et  respondere 
adliMc  inanet,  sed  postea  usurpari  coeptum  est  etiani  in  pro- 
missione  aiterius.  Subdit?«  dicitur  is,  qui  in  demortai,  (in 
demortuis)^°  juJ/V/s  locum  judex  datur  his,'  qui  eum  hahue- 
rantjudicem  dumtaxa.t  in  eandem  rem,  vel  litem.     Satunio  ^ 


14  f.  serius. — 15  f.  stirps  aut. — 16  f.  casu. — 17  f.  alta. — 18  f.  intus. — 19  f. 
pntebant 20  (  ).— 1  f.  Us. 


NOT/E 


^  Satttrno]  Supra  in  'Satuinia'  sic 
sciiptnni  est.  '  Ara  dicata  Satuino 
ante  bellum  Trojanum  videtni,  quia 
apud  earn  supplicant  apertis  capiii- 
bus.'     Metdli  Pont.  Max.  de  quo  liic 


lius  Caesar  Augur  qui  eum  inaugura- 
vit-'  De  hujusniodi  inauguratione 
ita  Livius  lib.  xxvii.  '  L.  AquiUius 
Augur  creatus,  inauguratusq.'  et  lib. 
XXX.  '  Fabius  Maximus  Augur  an- 


Festus,   meuiinit   Maciobius  lib.  iii.  nos  42.  &c.  in  locum   ejus   inaugura- 

cap.    13.       C.  vera   Claudii  Aiiguris,  tus   Q.   Fabius  filius.'     Suetonius  in 

Livius  lib.  XLV.    cum  inquit:    '  An-  Caio  cap.  12.  '  Deinde  Augur   in  lo- 

gur  C.  Claudius  niortuus,  in   ejus  lo-  cum    fratris    sui    Drusi    destinatns, 

cum  Augur    creatus   T.    Quinctius.'  priusquam  inauguraretur,  ad   Ponti- 

Quod   autem  inaugurationi  ejus,  qui  ficatum  traductus  est :  Saturnalibus 

Augur   creatus    esset,   alius    Augur  itaque  ("um  Ser.  Sulpicius  Rut'us  iu- 

adesse  solitus  sit,  et  Festi  reliquise  augurandus  esset,  ejus  autem  ina<i- 

indicant,    et    veiba    Metelli     hujiis  gurationi   Metellus    Pont.   Max.   C. 

confirmant,    quae  sunt    in    indice  4.  Claudium   Augurem  adesse  juberet, 

apud   Macrobiuni ;   quibus   inaugura-  excusavit    se    Claudius,   quod   sacris 

tionem    Lentuli    Flaminis    Martialis  familiae   suae   impeditus  esset,  quibus 

ita  describit:  '  A.  d.  9.  Kal.  Sept.  quo  sacrificandum   foret    operto    capite, 

die  Lentulus  Flamen  Martial,  inau-  cum  Saturno  aperto  res  sacra  facien- 

guratus  est,  domus  ornata  fuit,  tiicli-  da  esset :  eaq.de  causa  niultatum  a 

nia  lectis    eburneis   strata  fuerunt  :  Pontifice  Claudium    provorasse,  de- 


duob.  tricliniis  Pontifices  cubuerunt 
Q.  Catulus,  M. /Euiilius  Lepidus,  D. 
Silanus,  C.  Cassar  Rex  sarroruni, 
P.  Scaevola  Sextns,  P.  Cornelius,  P. 
Volumnius,  P.  AlbiDovanns,  et  L.  Jii- 


inde  reconciliatum  esse.'  De  sacris 
fitmilice  CUiudiw,  Festus  supra  in 
'  Propudianus.'  '  Porcus,'  inquit, 
'  Propudianus,  qui  in  sacrificio  geu- 
tis  Claudiae  velut  piamentum,  exso- 


FRAGMENTUM.  IIGI 

sacrificium  fit  capi^e  aptrto.  Ejus  autem  sacra  Mctellus 
l^ont.Max.  cum  C/audium  Auguremjussissetii(\esset,  ut  earn 
tu}ic  adhiberet  Ser.  .S'«/pici  Ser.  F.  mdixx^uratiuni :  ilk  autem 
excusaret  se,  sacra  sibi  f-d.miliaria  obstare,  quib.  sup\)\\c^\\- 
dum  esset  capite  operto  :  Satwiio  autem  esset  tutiirum,  ut 
cum  ape/'^o  capite  res  sacra  facienda  esset :  PontZ/^x  i//um 
mu/taiit  :  Claudius  provocavit :  sed  cum  reconciliatus  PotiXi- 
fici  esset  Claudius  iwuHicc  sacris  peractis,  Saturno  sacra 
fecit  XQligione  solutus.  .SV/xum  Tarpeiura  appcl/atam  aiunt 
partem  moinis,  qui  ob  sepultam  Tajpeiam  ibi  virginem,  qua 
eum  montem  Sabinis  prodere  pacta  erat,  ita  nominatus  est : 
vel  ab  eo,  quod  quidam  nomine  L.  Tarpeius  Romulo  regi 
cum  propter  rapids  virgines  adversa^e^^?-,  in  ea  parte,  qua 
saxum  est,  de  noxio  poena  sumpta,  Tarpeium  dictum,  noluere 
funestum  locum  cum  altera  parte  Capitoli  conjuugi.  Scap- 
tia^  tribus  a  nomine  Urbis  Scaptiae  appjellata,  quam  PedanJ 
incolebant.  Stellati//fl  ^  tribus  dicta,  non  a  campo  eo,  qui  in 
Campania  est,  sed  eo,  qui  parum  abest  ab  urbe  CV/pena,  ex 
quo  Tusci  profecti.  Stellatinum  eum  campum  appellave- 
runt.  Sabatina  a  lacu  Sabate.  Sabini ''  dicti,  ut  ait  Varro 
Terentius,  quod  ea  gens  PP.^  praecipue  colat  Dees  :  sive 
uTTo  Tou  (Tsj3c(jQcii.  Sauqualis  porta  appellata  est  [151]  ab  avi 
sanquali,  ideoq.  eodem  est  nomine,  quo  avis  ipsa  appellatur. 
Silere,  tangere^  signijicat,  Jicto  verba  a  s  litera,  quae  mitium 


2  f.  Penates. — 3  f.  tacere. 

NOTiE 

Iiitio  omnis  contractae  religionis  est.'  e  SteUnthia]    De  Ca[)ena  iiibe,   et 

Macrob,  lib.  i.  cap.  10.    '  Sunt  pra;-  Capenatibiis  popiilis  in  Tiiscia  atl  lu- 

terea  feria*    propriai    faniiliaium,   ut  cum  Feroniae,  viilendns   Pliniiis   lib. 

Claudia familia',  ct  si  quas  ferias  pro-  in.  a  quo  Stellates  quo(|uc  inter  Tus- 

prias  qiia>qne  faniilia  ex  iisu  domes-  ciye    populos  mimeiantiir.     Pro  urhe 

tica;  celebritatis  observat.'  Capcua,   foitasse    melius   acUloretur, 

*  Scnplia]    Scaptiam    op|)i(bini     in  reii'wnc  Cnpcna. 

Latio  tiiin  aliis  numeiat  Fiinius  :  ad-  ''  Sabini]  In  argentcis  ilenariis  Sui- 

didimns  aiittin  in  f'laj^'uicnto  supjilcn-  picia;  gentis  1).  I*.  P.   Deos  Penates 

do  Pedams,  ex  Livio  qui  ait  cb   Pe-  significaf.     Ue  Sabinis   tamen,  quod 

danos  civiiate  receptos,  tribum  addi-  Penates  Deos  pia-cipue  colerent,  no» 

tam  Scaptiam.  meniini  me  Icgisse. 


1162  SEXTI    POMPEII    FESTl 

ejus  vocis  est.  Sellee  Curulis'  locus  in  Circo  datus  est  Valerio 
Dictator'i,  posteriusq.+  ejus  honoris  causa,  ut  p/oxime  sacel- 
lura  MxxvcicE  speclarent,  unde  asyjiciebant  spectacw/a  niagistra- 
tus.  Sontica  ^  causa  dicitur  a  raorbo  sontico,  propter  queni, 
quod  est  g-erendum  agere  desistinius.  M.  Forcius  lato  de  re,^ 
A.  Atili  quid  dicam  causcc  extitisse,  timidus  ne  sis,  an  impe- 
dimenta tihi  causam  sonticam  fuisse'^  Sliricidium  qu<xs\ 
stillicidium,  cum  sieMa,^  concreta  frigore,  cadunt.  Cato  pro 
C.  .  .  .  wihilorainus  voluit  semper  dc  stiricidio  in  re 
praesenti  cognosceye,  atq.  etiam  statuere.  Sacramento  dici- 
tur quod  jurisjurandi  sacratione  interposita  actum  est, 
Unde  quis  Sacramento  dicitur  interrogari,  quia  jusjurandum 
interponitur.  Cato  in  Q.  Thermum  de  x.  honiinih.  Tunc 
vera  ibi  aJerunt,  ne  mala  facinora,  bona  Jide,  out  scelera 
nefaria  fiere^/,'  qui  dicerent  sacramento,  traderentur,  lege 
sestimarentur.  Siremps  ponitur  pro  eadem,  vel,  pro  inde 
quasi  similis  res  ipsa.  Cato  in  dissuadendo  legem,  qua  post' 
ea  7*elicta  est :  Et  praeterea  rogas  ut  quemquam  adversus 
ea,  si  populus  coademnaver/Y,  siremps  lex  fiet,  quasi  adver- 
sus legem  fecisset.  Spiciunt,™  antiques  Aixisse  sine  praposi- 
tione  testis  est  Cato  in  ea,  quam  habuit  in  Q.  Thermum  de 
septem  hominib.  Ut  solent  evitare  .so;/ivios,  nisi  qui  sempi- 
terni  sunt,  quos  dum  oct«rrant,  ne  spiciunt,  neq.  ratos,  esse 
volunt.     »Spatiatorem,"  erratorem  Cato  in  An.7  [152]  Caeli- 

4  f.  posterisq. — 5  f.  Cato  de  re  Floria. — 6  f.  stillce. — 7  f.  M. 

NOT^ 

'  SeU(E  Curulisi  Liviiis  lib.  ii.  *  Va-  trare   nequivimns,   nt  liiE  literanim 

lerio  Dictatori  super  solitos  honores  reliqiiiee  ad  fid  em  exeiiiplaris  ederen- 

lociis  in    Circo    ipsi   posterisqne  ad  tiir. 

spectaculiim  datiis.'     Ex  his   verbis  ">  Spiciunt]  Cato  de  decern  iiomini- 

Festi  locum  concinnavimus.  bus  contra  Thermum  citatur  a  Festo 

''  Sontica]  Catonem  de  Re  Floria  sappe,  et  ab  Agellio  lib.  xiii.  cap.  24. 

citat  Agellius  lib.  x.  c.  13.  cum  au-  de  septem  hominibus  nou  inveni :  ut 

tern  in  exemplari  s\t....  ibi  causam  foriasse  pro  septem  h'lc  q\\o(\ae  decern 

sonticam....  satis  apparet   A.  Atili  scribendum  sit. 

vocandi  casuui  esse.  ■>  Spatiatorem]  Macrobius  lib.  lu.  c. 

'  In  exemplari  sic  est ....  i  scelera  14.  '  Sic  nimirnm  M.  Cato  senatorem 

nefaria  fie  . . . .  ab  operis  auteni  impe-  non  ignobiiem  Coelium,  spatiatorem, 


PRAGMENTUM.      .  1163 

um  si  se  appellavisset:  In  coloniam  me  hercules  scribere 
nollm,  si  triiimvirum^  sim,  spatiatorem  atq.  fescenniuni. 
Stata"  sacrificia  sunt,  quae  certis  dieb.  fieri  debent,  Cato  in 
ea,  quam  scribsit  de  L.  Veturio,  de  sacrificio  9  commisso, 
cum  ei  equum  ademit:  Quod  tu,  quod  in  te  fuit,  sacra, 
stata  solemnia,  capite  sancta  deseruisti.  Solemnia  sacra 
dicuntur,  quae  certis  teniporib.  annisq.  fieri  solent.  Serra 
proeliari  dicitur,  cum  assidue  acceditur,  recedilurq.  neq. 
ullo  consistitur  tempore.  Cato  de  re  militari :  Sine  '°  forte 
opus  sit  cuneo,  aut  globo,  ant  forcipe,  aut  turrib.  aut  serra, 
uti  adoriare.  Stercus  ex  cede  Vestse  xvii.  kal.  Jul.  defertur 
in  angiportum  medium  fere  clivi  Capitolini,  qui  locus  clau- 
ditur  porta  stercoraria  :  tantas  sanctitatis  majores  nostri 
esse  judicavere.  Summissiorem  aliis  gedem  Honoris,  et 
Virtutis  C.  Marius  fecit,  ne  si  forte  ofliceret  auspiciis 
publicis,  Augures  earn  demoliri  cogerent.  Sex  Vestae 
sacerdotes  constitutaj  sunt,  ut  populus  pro  sua  quaq. 
parte  haberet  ministram  sacrorum,  quia  civitas  Roniana 
in  sex  est  distributa  partis:  in  piimos  secundosq.  Ti- 
tienses,  Ramnes,  Luceres.  Salinum  cum  sale  in  mensa 
ponere  figulis  religioni  habetur,  quod  quondam  in  Es- 
quilina  regione  tigulo,  cum  fornax  plena  vasorum  coque- 
retur,  atq.  ille  proximo  earn  convivatus,  super  niodum 
potus,  somno  essetoppressus  cum  convivis  suis,  prseteriens 
quidam  petulans,  ostio  patente  ex  mensa  salinum  conjecit 
in  fornacem  :  atq.  ita,  incendio  excitato,  figiilus  cum  suis 
concrematus  est.  Sacramentum,  aes  significat,  quod  poenac 
nomine  penditur,  sive  eo  quis  interrogatur,  [153]  sive  con- 
tenditur:  id  in  aliis  reb.  quinquaginta  assium  est,  in  aliis 
rcb.  quingentorum  inter  eos,  qui  judicio  inter  se  contcndc- 


8  f.  Triumvir. — 9  f.  sacrilegio, — 10  f.  Site. 

NOTjE 

et  fescenniuni  vocat.'  Hie  locus  luibet,  nt  hie  Festiis,  sncri^cio:  supra 
apnd  Macrobiuiii  aliter  Icgitnr,  sed  tamen  in  Prohibere  Comitia,  sciip- 
roiriipie.  tiini  est,  sacrik^io :  ct  ita  in  cpitoma 

"  Slutti]  Agelliiis  111;.  VII.  cap.  22.      I'auli. 


1104  SEXTl    POMPEII    FESTI 

rent:  qua  de  re  lege  L.  Papirii  Tr.  pi."  sanctum  est  his 
verbis:  Quicumq.  Praetor  post  hoc  '^  p  factus  erit,  qui  inter 
elves  jus  dicet,  tres  viros  Capitales  populum  rogato,  hique  '^ 
tresvirlA'^  ....  quicumq.  a'^  .  .  cti  erunt,  sa- 
cramenta  ex  a'^  .  .  judicantoq.  eodemq.  jure  sunto, 
uti  ex  legib.  plebeiq.  scitis  exigere,  judicareq.  (esse),'^ 
esseq.  oportet :  sacramenti  autem  nomine  id  a?s  dici  ccRp- 
tum  est,  quod  et  propter  aerarii  inopiam,  et  sacrorum  pub- 
licorura  raultitudinem,  consumebatur  id  in  reb.  divinis. 
Sextantarii  asses  in  usu  esse  cceperunt  ex  eo  tempore, 
quod  '9  propter  bellum  Punicum  secundum,'^  quod  cum 
Hannibale  gestum  est,  decreverunt  patres,  ut  ex  assib.  qui 
tum  erant  librarii,  fierent  sextantarii  (per  quos  cum  solvi 
coeptum  esset)"  et'  populus  aere  alieno  liberaretur,  et  pri- 
vati  quib.  debitum  publice  solvi  oportebat,  non  magno 
detrimento  adficerentur.  Septuennio  quoq.  (anno)  ^  a' 
usus  est,  ut  priore  numero*  sed  id  non  permansit  in  usu, 
nee  amplius  processit  in  majorem.  Senacula  tria  fuisse 
Romdd,  in  quib.  senatus  haberi  solitus  sit,  memorise  redi- 
dit^  Nicostratus  in  libro,  qui  inscribitur  de  Senatu  habendo 


11  f.  Minium.— \2  f.  H.  L.  R.—13  f,  iiqite.—H  f.  a   Capitales.— \5  f.  a 

ex  h.  I.  fn.— 16  f.  a  igunto.—\7  (  ).— 19  f.  quo 20  (  ) 1  f.  ut 2  (  ).— 3  f. 

A  quod  eo. — 4  f.  nummo. — 5  f.  prodidit. 


NOTJE 

P    Post  hoc  alii  mntarunt  in  post  ex   hace   lege  facli  erunt:  nam  hack 

Jiac:    quae    sane    lectio    confirmatiir  lege  plane   in   legib.   ali!>i   incisiim 

testinionio  antiqnitatis  :  est  enim  in  est.     Quod  in  fine  addit  Festiis.  sa- 

leguin  fragmentis  ita:  censoribvs.  cramenti  nomine  id  as  dici,  ij-c.  confir- 

QVEicvNQ.  posTHAc.   FACTi.  ERVNT.  niatiir  a  Van  one,  qui  ait :  ab  60  saci  0 

potest  etiam  emendari,  post  h.  I.  r.  id  dictum  :  id  enim  aes  sacris  cajdebat. 

est,    postliac    legem    rogrttam  :    quae  ''  Hermolaus  legit,  quo  per  bellum 

sane  formula  frequens  est  in  eisdem  Punicum  secuiidum.      Paulo    post   le- 

Jeguni  fragmentis.    Quod  autem  pan-  gendum:  tit  ex  assibus,  qui  tum  erant 

lo  post  in  exeniplaii  deerat,  supple-  librarii,  fierent  sextantarii,  ut  populus 

vimus  ex  earumdem  legum  reliquiis,  are  liberaretur,  S(c.  et  post:  septuen- 

in  quibus  est:  ii.  viR.  qvi.  ex.  h.  nio  quoque,  quod  eo  usus  est  ut  priore 

L.  FACTvs.  tREATvs.  VE.  ERIT.    Unde  nionmo,    Sed  haec  in  margine  notavi- 

nos  fecimus,  treviri  capitales  quicumq,  inus, 


FRAGMENTUM.  1165 

unum,  ubi  nunc  est  sedis  Concordias  inter  Capitoliiim  et 
Forum  ;  in  quo  solebant  magistratus  D.  T.^  cum  seniorib. 
deliberare  :  alterum,  ad  portam  Capenam :  tertium,  citra 
aedem  Bellona?,  in  quo  exterarura  nationum  legatis,  quos  in 
urbera  admittere  noiebant,  seuatus  dabatur.  Schola3  dictas 
sunt,  non  ab  otio  ac  vacatione  omni,  sed  quod,  ceteris  reb. 
omissis,  vacare  h'beralib.  studiis  pueri  debent,  ut  etiam  ludi 
appellantur,  in  quibus  minima  luditur,  ne  tristi  [154]  aliquo 
nomine  fagiant  puei'i  suojungi  muneve.  Subici  aries  dicitur, 
qui  agitur,  ut  caclatur :  quod  fit  (ut  ait  Cincius  in  lihro 
de  officio  jM;'/sconsulti)  ^  exemplo  Kiheniensium,  apiid  quos 
expiandi  gratia  aries  inigitur  ab  eo,  qui  scdus  admisit, 
poenae  ^eiuhndct  loco.  Speciem  quam  nos  dicimus,  e'l^og  Graci 
dixerunt.  Pinion  quidem  idean :  nobis  species  pro  eodem 
^jonitur.  Sesterti"^  noifa  apud  antiquos  fuit  dupondi,  et 
semissis  :  undc  sestertius  dictus  quod  semisiexXms,.  Sed 
auctos^  est  bello  Punico  secundo:  apud  antiquos  autem 
denarius,  et  quinquesis  in  vsu  erant,  et  valebant  denarius 
denos  asses,  quadrigat'i,  bigati :  quinquesis  quinos :  sed  uterq. 
auctus  est,  numerum  aeris  perduct«w9  esse  aiunt  lege 
jp/«minia  minus  solvendi,  cum  are  alieno  premeretur  P. 
K.  Solida  sella,^  ait  Verrius,  sedere  turn  quis  jubetur,  cum 
mane  surgey^s,  auspicandi  gratia  eu/g/lavit,  quod  antiqui 
exprese,  niliilq.  ab  interiote  parte  excavatas,  aut  laxatas 
y«ciebant  scdes :  quas  sedes,  solidas  ideo,  quod  in  bis  nihil 
erat  concavum,  rnaxime  appellabixnt,  inquit  Verrius,  quod 
scilicet  essent  tota:  absurde,  ut  mihi  videtur,  cum  omne  id 
quod  sit  totum,  ait  dictum  solidum.  Silatum  antiqui  pro  eo 
quod  nunc  jantaculum'  diciniMA,  appellabant,  quia  jajuni 


G  f.  dumtaxat, — 7  (  ). — 8  f.  auctus. — 9  f.  productum. 

NOTyE 

>■  Sesterti]  Vide  in  '  Scxtantarii.'  '  Jnntaculum  ct  jiijiini  est  in  cxem- 

'  Solida  sella]     Vide    in   'Silentio      piaii.    Glossariiim  item  liajjet  '  Jan- 

surgere:'    et  in  'Silere:'    videndus     tat,  d/fparif «(.' 'Jantacnlum,  Sk/jotoi/.' 

etiam  Livius  lib.  x.  exprese  unico  s,     Quam  quidem    sciipturam    in    aliis 

antiqua  scriptura.  etiam  manuscriptis  libris  vidimus. 


1160 


SEXTl    POMPEII    FESTI 


■vinum  soli '°  con(\ilum  ante  meridiem  obsorbebant.  Stiffra- 
gaiores"  dicebantur  apud  majorcs  hi  qui  vulgo  in  usu  erant 
candidatis :  nam  iit  melius  appaverent  juncta  suffragio,  suffva- 
gator  quera  quisq.  fieri  vellet,  notabat  appusito  pvricto, 
scribtis  candidatornm  hominum  nominib.  Varro  in  L.  vii. 
rerum  humanarum  hoc  tradit.  Struppi"  vocantur  in  pulvi- 
lidiXih.  fasciculi  [155]  de  verbenisfacti,  qui  pro  Deorum  capi- 
tib.  ponuntur.  .S'  .  .  .  .  apud  lohtm  Calo  Antistius 
Labeo  did  ait  w«gi.stratum  publicum  ..... 
Secespitam^  esse  Antistiws  Labeo  ait  cu/trumfevYCwm,  ob- 


10  f.  sili. 


NOTiE 


"  Suffragatores]  Porphyrio  in  Ho- 
ratii  versiim  in  poetica  :  '  Onine 
tulit  punctnm  :'  •  Antiqni,'  inqiiit, 
'  siiffragia  non  soribebant,  set!  puiicto 
notabant.'  Idem  refert  epigramnia 
incerti  poetae  de  pnnctis  snffiagio- 
nini :  '  Ciconiarum  Rufus  iste  con- 
ditor,  Hie  est  diiob,  elegantior  Plan- 
cis,  suffragiorum  piincta  non  tulit 
septem.'  Cicero  pro  Cn.  Plancio: 
'  Nam  quod  qnestns  est  pliires  te 
testes  habere  de  Voltinia,  qiiara  in 
ea  tribii  puncta  ttderis.'  Ex  his 
locis  Festi  sententiani,  sive  potins 
Varronis,  cujus  verba  referebat  Fes- 
tus,  intelligere  poteris. 

"  Slruppi]  Vide  supra  in  '  Strop- 
pns.' 

y  Secespitat)i]  Sacrarliun,  ut  ap- 
paret  ex  Festi  reliquiis,  templi  locus 
dicebatur  secretior,  ut  adytum,  ad 
quern  nulli  erat  aditus,  nisi  sacerdoti. 
Serv.  lib.  ii.  JEn.  *  in  eo  res  sacrae 
reponebantur.'  Ulpianus  Dig.  L.  i. 
tit.  8.  '  Sacrariuni,'  inquit,  '  est 
locus,  in  quo  sacrae  res  ponuntur, 
quod  etiam  in  aedificio  privato  esse 
potest:  saepiebatur autem  sacrarium 
fcecespita,  hoc  est,  reticulo  quodam 
aeneo,  in  quo  tubae   sen  tubi  relicti 


erant,  per  qnos  manib.  sacra  tangere 
licebat  :  atq.  hnjusmodi  secespita 
utebanUir  turn  in  sacrariis,  quip  erant 
in  templis,  tuni  in  iis,  quae  erant  in 
aliis  locis  :  eraiitq.  secespita?  velut 
repagula  quaedani.'  Quod  antem  in 
templo  Bonae  Deae  addidinius,  intel- 
ligeudum  est,  non  de  sacrario  Bonze 
Deae,  qiiod  ultra  Bovillas  in  via  Ap- 
pia  fuit,  ciijus  pro  Milonc  Cicero 
nieniiiiit,  sed  de  sacrario  eo,  quod 
fiiit  in  aede  Bonae  Deie  in  Aventino, 
cujus  P.  Victor  facit  menlioneni  : 
potest  etiam  hie  locus  ita  resarciri  : 
est  secespita  in  templi  sacrm'iis:  sed  et 
in  aliis  locis :  et  est  velut  clathrata  fe- 
nestra quadam :  ita  secespitce  dicuntur 
duob.  mndis:  nam  de  secespita,  quae 
cultruni  significat,  sic  Suetonius  in 
Tiberio  :  'Nam  inter  Pontifices  sa- 
crificanti  siniiil  pro  secespita,  plum- 
benni  cultrum  subicienduui  curavit.' 
Rediculo  pro  reticulo  in  exemplari  ex- 
aratum  est  antiqua  ilia  consuetudine 
ponendi  d  pro  t,  de  qua  supra  ;  tubee 
etiam,  non,  ut  in  aliis  editionibus, 
nubcB,  in  eodem  exemplari  scriptum 
est :  tubae  autem  pro  tubis  positum 
est  :  cancella  in  supplementum  hujus 
fragnienti   nescio   quoniodo   anianu- 


FRAG^^IiNTU^f.  1167 

longum,  manibrio  ebunieo,  rohoido,  solido,  vincto  ad  ca- 
pulum  auro  argentoq.  fixum  clavis  asneis,  sere  Cyprio,  quo 
F/amines,  Flaminicae  Virgiwes,  Poiifijicesq.  ad  .sacrificia 
iituntiir.  EsLdem  alias  dkitur,  qua  in  sacrario  utuntur :  sa- 
craria  namq.  in  templis  rediculo  "  aeneo  olim  sccpiebanttii',  in 
quo  tubee  relictae  sunt,  per  qiias  nianib.  sac/a  tangere  licet: 
est  Iioc  in  teniplo  Bona:  Deo: :  sed  et  in  aliis  locis :  et  sunt 
velut  repagn/a  qutedam  :  ita  secespitae  d'uunlur  duub.  modis. 
Secius  est,  quod  secespita  secatur  libum,  sen  placenta,  quie 
soleat  necessariis  saaijiciis  adhiberi.  Suffimenta  sunt,  quae 
faciebant  ex  f aba,  mi/ioq.  niolito,  mulso  sparso ;  ea  Diis  da- 
bantur  eo  tempore,  quo  uvae  calcatae  pralo.  Serpsit,  usi  sunt 
antiqui  pro  serpserit,  unde  videntur  serpu\se  dictse,  quas 
nunc  serpentes  dicimus  ex  G/vcco,  quia  illi  I^Trsra,  nos  pro 
aspiratione  eoruni  S  litera  posita,  ut  %^,  sex,  svtu,  septeni. 
Suffibulum  est  vcstimentum  album,  pratextnm,  quadrnngu- 
lum,  oblongum,  quod  in  cnpite  T  irgines  Fes^ales  cum  sacri- 
ficant  semper  habere  solent,  idcj.  fibula  coinprehenditur. 
Silentio  surgere  ait  dici,  ubi  qui  post  mediam  noctein  auspi- 
candi  causa  ex  lectulo  suo  silentio  si/;Texit,  et  liberatus  a 
lecto,  in  solido  se  posnit,  sedctq.  ne  quid  eo  tempore  deiciat, 
rursusq.  se  in  lectum  reposuit:  hoc  enim  est  proprie  s/Ien- 
tium,  omnis  vitii  in  auspiciis  [15(1]  vacuitas.  Veranius  ait, 
non  utiq.  ex  lecto,  sed  ex  cubili,  ne  '*  rursus  se  in  lectum 
reponere  necesse  esse.  Sarpiuntur  vineae,  id  est,  putan- 
tur :  ut  in  xii.  Quandoq.  sarpta,  donee  dempta  eiunt. 
Summanalia,  liba  farinacea  in  modum  rotas  fincta3.''  Suf- 
fuerat,  sub  eodem  tecto  fuerat.  Scribtum  lapidcm  esse 
ait,  et  ita  vocari  Anlistiiis  Labeo  in  agro  Menullino  a  '+ 
divinam  rem  laceret.'^     Se  quaniq.  seorsum  quamq.     Sa- 


il f.  Teticulo.—\2  i.  nee— 13  f.  ficla  ve\  facta.— W  f.  \  uhi  scriluc.—\^  f. 
facerent. 

NOT/i: 

ensis  culpa  irrepjit :  nos  certe  locum      obriitiim,(|iianl4im  potuimus,in  luccm 
recondita'  antuiuilatis  piviie  tenebris      revocavimiis. 


llfiS  SEXTI    POMPEII    FESTI 

nates  dicti  sunt,  qui  supra,  infraq.  Romam  habitaverunt : 
quod  nomen  his  fuit,  quia  cum  delecissent  a  Romanis, 
brevi  post  redierunt  in  amicitiam,  quasi  sanata  mente: 
itaq.  in  xii.  cautiim  est,  ut  idem  juris  esset  Sanatib.  quod 
Forctib.  id  est,  bonis,  et  qui  nunquam  defecerant  a  P.  R. 
Sublucare  arbores  est  ramos  earum  supputare,  ct  veluti 
suptus  lucem  mittere ;  conlucare  autem,  succisis  arborib. 
locum  implere  luce.  Spurcum  vinum  est,  quod  sacris  ad- 
hiberi  non  licet,  ut  ait  Labeo  Antistius  1.  x.  commentarii 
juris  pontificii,  cui  aqua  admixta  est,  defructumve,"^  aut 
igne  tactura  est,  mustumve  ante,  quam  defervescat.  Sep- 
timontio,  ut  ait  Antistius  Labeo  hisce  montib.  feriae.  Pa- 
latio,  cui  sacrificium,  quod  fit,  Palatuar  dicitur  :  vilae  '^  cui 
item  sacrificium.  Faguali,'^  Suburae,  Cermalo,'?  Oppio, 
Coelio  monti,  Cispio  monti.  Oppius  autem  appellatus  est^ 
ut  ait  Varro  rerum  humanarum  1.  viii.  ab  Opita^°  Oppio 
Tusculano,  qui  cum  praesidio  Tusculanorum  missus  ad 
Romam  tuendam,  dum  Tullus  Hostilius  Veios  oppugna- 
ret,  consederat  in  Carinis,  et  ibi  castra  habuerat:  similiter 
[lo7J  Cisitum '  a  Laevo  Cispio  Anagnino,  qui  ejusdem  rei 
causa  eam  partem  Esquiliarum,  quae  jacet  ad  vicum  Pa- 
tricium  versus,  in  qua  regione  est  £edis  Mefitis,  tuitus  est. 
Sistere  fana  cum  in  urbe  condenda  dicitur,  significat  loca  in 
oppido  futurorum  fanorum  constituere :  quam  ^  Antistius 
Labeo  ait  in  commentario  xv.  juris  pontificii,  fana  sistere 
esse  lectisternia  certis  locis  et  diis  habere.  Subigere  ^  arie- 
tem  in  eodem  libro  Antistius  esse  ait  dare  arietem,  qui  pro 
se  agatur,  caedatur.  Bene  sponsis,  beneq.  volueris  in  pre- 
catione  augurali  Messala  augur  ait  significare  spoponderis, 
volueris.  Serpula  serpserit,  ait  idem  Messala,  serpens 
irrepserit.  Solino  idem  ait  esse  consulo.  Suad  ted  idem 
ait  esse,  sic  te.  Stellam  significare  ait  Ateius  Capito  lae- 
tum,  et  prosperum,  auctoritatem  secutus  P.  Servilii  augu- 
ris,  (stellam)   quas  extamella  ^  aerea  adsimilis  stellas  locis 


16    f.  drfrutimve.— 17   f.   Velice.~l6   f.  Fagutali.— 19   f.   Germalo.— 20  f. 
Opitre. — I  f.  Cispius. — 2  f.  Q. — 3  {.  Subicere,~4.  ()•— 5  f.  lamella. 


FRAGMENTUM.  1  iG9 

inauguratis  infigatur.  Sinistrum^  in  auspicando  significare 
ait  Atcius  Capito  lastum  et  prosperum  auspiciuni,  aut^ 
silentium  dubi^  duutaxat  vacat  vitio :  igitur  silentio  sur- 
gere  cum  dicitur,  significat  non  interpellari,  quo  minus  rem 
gerat:  ad  ^  sinistiiini  hortari  quoq.  auspicia  ad  agendum, 
quod  animo  quis  proposuerit.  Satis  verbuni  Verrio  melius 
fuit  praeterire,  ut  niihi  videtur,  quam  tarn  absuri  qui  9  opi- 
niones  suas  de  eo  restare  ;'°  quas  sciens  praeterii,  tarn  liei- 
cules,  quam  de  scabro,  quod  proximum  sequebatur.  Sti- 
patores  ait  dictos  a  stipe,  quam  mercedis  nomine  accipiant 
custodes  cujusq.  corporis  :  unde  et  stipam,  quam  "  am- 
phorae cum  extruuntur,  firniari  solent ;  etiam  stipites,  qui 
ob  eandem  causam  destituantur."  SoUicitare  [158]  quidam 
dictum  putant,  vel  itt  citare  ex  sollo,  quod  est  ex  suo  loco  ac 
sententia  ?«ot"ere :  solium  a  litem  quin  significet  locum,  quis 
dubitet  ?  cum  exsules  quoq.  dicantur  loco  patria  suce  pulsi. 
Tappete'^''  ex  Graeco  sumpsit,  tappetae  Ennius  cum  ait: 
tappetem  etiam  dixit  Turpilvas  in  Demetrio.  Le  .  .  .  , 
tappetem  veterem:  sic  tappete  neutro  geiiere.  Te7'etitum  in 
campo  Martio  locum  Verrius  ait  ah  eo  dicendum  fuisse, 
quod  ierra  ibi  per  ludos  Saecularis  Ditis  patris  ita  leviter 
teraiwx  ab  equis  quadrigariis,  ut  eorum  levis  wotilitas '' 
sequiparet  motus  rapidos  velccis  Lumxi,  quod  quam  atiiliter 
lelatu/u  sil,  c«ivis  manifestum  est.  Taurii  ludi"  itistiixiii 
Dis  Inferis  ex  liac  causa  vidcnlur  :  Tarquinio  regnante,  cum 
magna  incidisset  pestilentia  in  mulieres  gravidas,  earum  fetu 


C  f.  at. — 7  i.  uhi. — 8  f.  at. — 9  l\  absurdas. — 10  i.  recitare. — 11   f.  qua. — 12 
f.  tappeta;. — 13  f".  mohililas. 

NOT/E 

*  Sinistrum']  Vide  in  '  Silere.'  lissiinus  homo  M.  Mai  ius,  vestimenta 

"  Non  video  ciir  deslituantur  nin-  detracta  sunt,  virgis  ca-sus  est.'     Kt 

tandum  sit  in  consliluanlur,  vel  desti-  Varro  :    '  Si    eorum   coUa   in   fuicas 

wan<«r:  nam  C.  Gracchus  in  oratione  destitntas  incluserit.' 

de  legihus  proninigatis  apud  Agellium  ^  Tappete]  Turpilius  !ii)ud  Noniuin 

lib.  X.   cap.  3.  nsus  est  eo  verbo  in  nciitro    genere    protulit,   cum    dixit, 

eodem  significatu,  cum  inqnit :  'Id-  <  Olabrum  tapete.'     Festus  tanieu  ait 

circo   palus   destitutus  est  in   Foro,  ntasculino  genere  nsiim  fuisse. 

eofjuc   adduclus  sua!    civilaliu  nobi-  <"'  Tuuriiludi]  Vide  in 'Talipedaic' 

Dcljih.  et  Var.  Clas.               Pomp.  I'csi.                                         i  E 


1170  SEXTI    POMPEII    PESTI 

si  facti  ''^  sunt  ex  came  divendita  populo  taurorum  immola- 
toruni :  ob  hoc  ludi  Taurii  appellati  sunt,  et  fiunt  in  circo 
F/aminio,  ue  intra  rauros  evocentur  Dii  Inferi.  Sed  Taurios 
ludos  Varro  ait  vocari,  quod  eis  ludis  discipulus  pendens  a 
doctore  in  crudo  corio  tauri  solitus  sit  impelli,  atq.  us</.  eo 
inihi  cogi  docere,  quoad  consisteret,  et  sofa  virtute  talorum 
constaiet  pedum Jirmit as.  Talassionem  in  nuptiis  Varro  ait 
siiium  esse  lanifici  TaXapov,  id  est,  quasillum,  ita  enim  solitum 
appellai  i  Talassionem :  at  quidam  historiarum  scribtor, 
Talassium  ait  nomine  virum,  rapta  virgine  unicae  pulchritu- 
dinis,  quod  ei  id  conjugium  fuerit  ielix,  bojii  norainis  '^ 
gratia  nunc  redintegrari.  [159]  Trihunicia  ^  rogatione  lex 
Curiata  fertur,  quo  Hsmnibal  anno  in  conspectu  Romae  cum 
esset,  nee  ex  praBsidizs  discedere  liceret,  Q.  Fabius  Maxi- 
mus  V"erruco5?/s,  id  per  TR.  PL.  et  Marcellus  cos.  facere 
insliluerunt,  ut  notayit  ^lius  in  xii.  si^mficationwn  verbo- 
rum.  Trisulcum  fulgur  fuit  ab  antiqnis  dictum,  ^uia  id,  aut 
incendit,  ant  afjiat,  aut  texehxai.  Togatarum  duplex  genus  : 
prcetextarum,  //ominum  fastigio;  quae  sic  appellantur,  quod 
togis  praetextis  xemp.  administrent :  tabernariarum,  quia 
hominib.  ercellentibus  etiam  humiles  permixti,  ut  stmt  p\a- 
giarii,  servi  deniq.  et  caupona  ex  tabernis  honeste  prodeaut 


14  f.  fetm  infecti. — 15  f.  ominis. 

HiOTJE 

^  Tiibunicia]   Lex  Curiata  de  im-  niagistiatibiis  mandando  metu  imnii- 

peiio  militari  magistratib.  designatis  nentis  Annibalis  non  poterant,  ege- 

maiidando  ferebatiir  ab  eo,  qui  eos  runt  id  per  Tiibunos  plebis,  atq.  ita 

niagistiatus   designasset.      Quantum  Tiibunicia  rogatione  legem  Curiatam 

autem  ex  his  reiiquiis  divinare  licet,  latam  fuisse:  quaa  potius  lex  Tributa, 

videtur  Festi  sententia  talis  fuisse:  vel,  ut  verius  dicam,  Plebiscitum  ap- 

Bello  Punico  secundo  cum  Annibal,  pellari  debuisset.  locus  sane  difficiiis, 

ad  urbeni  accedens,  portae  Capenae  et  mutilato  exemplari  obscurus-     Q. 

appropinquasset,   et  quasi   in    con-  Fabius  et  M.  Marceilus  coss.  eduntur 

spectu  Romae  jam  essfct,  et  ob  id  non  anno   539.      yElius   Gallus    in   libris 

liceret  magistratibus  ex  pra>sidiisdis-  Significationum   verborum,   quae    ad 

cedere,  Q.  Fabius,  et  M,  Marceilus  jus  pertinent,  citatur  supra  in 'Post- 

coss.  quia  ipsi  ad  Urbem  venire,  et  liminium.' 
populum    rogare   de    imperio    novis 


PRAGMENTUM.  1171 

persape.  Trturas,'  vaccas  steriles  SLTppellabant,  ait  Ferrius, 
quje  lion  magis  pariant,  quant  tauri.  seel  re;osimiliiis  sit  ex 
Grasco  dicifas,  quia  Graci  vaccas  Tctupa?  appellant.  Todi 
sunt  aves  parvce,  et  ^oJilli,  quarum  ra.  Plautus  in  Syro,  cum 
ait :  Cum  extritis  talis,  cum  todillis  crusculis.  Tubillustria 
qui!),  dieb.  adscribtum  in  Fastis  est,  cum  in  atrio  Sutorio 
agna  tubas  lustrantur :  ab  eis  tubos  appellant,  quod  genus 
lustrationis  ex  Arcadia  Pallanteo'^  trans/«fMm  esse  dicunt.  T\x- 
ditantes,  tundentes,  uegoiium  tundentes  significare  ait  Cin- 
cius,  id  est,  agentes.  Ennius  1.  ii.  Haec  inter  se  totum '7 
vi  tuditantes:  et  Lucretius  item  libro  ii.  Nee  tuditantia 
rem  cessant  extrinsecus  ullam.  Tudites  malleos  appellant 
antiqui  a  tundenc^o,  quamvis  ali  crurib.'^  tudites.  Inde 
Ateius  Philologus  exstimat  Tuditano  cognomen  inditum, 
quod  caput  malleoli  simile  habuerit. 

Tullios  ^  alii  dixerunt  esse  silanos,  alii  rivos,  alii  [160]  ve- 
hementes  projectiones  sanguinis  '9  arcuatira  fluentis,  quales 
sunt  Tiburi  in  Aniene.  Ennius  in  Ajace  :  Ajax  misso  san- 
guine tepido  tulii  efflantes  volant.  Topper  significare  ait 
Artorius  cito,  fortasse,  celeriter,  temere :  *°  §  cito,  sic  in 
Nelei  carmine :  Topper  fortunae  commutantur  hominib. 
(citius)  '  sic  C.  Nasvius :  Capesset  flammam  Volcani  cito :  * 


16  f.  Arcadia  Pallanteo,  \el   Arcadia  a  Pallante. — 17  f.  tota, — 18  f,  alii  a 

tudib. — 19  f.  amnis. — 20  f.  mature. — 1  (  ). — 2  f.  topper. 

•  Tauras]   Videndiis  Varro  lib.  ir.  s  Mature   pro   temere   in    tnargine 

de  Ke  Rustica,  cap.  5.  posuinius,  quia  ita  est  infra.     Homo- 

'  Tullios']  Panliis  in  epitonia  nianu-  nem  antcm   pro  humauum,  ex  Ennii 

scripta  :  Tullios  alii  dixerunt  esse  sila-  versa  :    '  Misenim   mandebat   liomo- 

nos,  alii  rivos,  alii  velicmentes  prtijectio-  nem  :'  et  supra  in  JleniMm,  ita  liabe- 

nes  san^inis  arcuatim  fluentis :  cetera  tnr  :  '  Homoiiern,  hon)inem  dicebant.' 

nt  Festns.     In  antiqiio  lexico  Latino-  Versus  Attii  in  To  fortasse  ita  lpf;cn- 

Gra-co  Silvanus  exponitnr,  npowhs,  et  dus  :  Topper,  ul  fit,  patris  teu'cicit  ira, 

ita  fortasse   legendnni   turn  hie,  turn  ve\,  I'ater  istuiii  ejccitforas.     Verbuin 

apud    Corneliuni    Celsnni.      Quid    si  inserinuulur  oniissnm   est  in  editione 

pro   san/siiinis  le(;atnus   amnis?    quia  Augustininna,   quo    anticjui    iisi  sunt 

sequitur,   '  quales   sunt  Tiburi  :'  sed  pro  iiiscrinilnr. 
nihil  temere  niutandtim. 


1172  SEXTl   POMPEII    FESTi 

sic  ineodeiii:  Namq.  nullum  pejus  macerat'  humanum,* 
quamde  mare  saevum.  Viret^  cui  sunt  raagngs,  topper 
coufringent  inportunae  unde*^.  (fortasse)  ^  sic  Coelins  1.  vii. 
Ita  uti  sese  quisq.  vobis  studeat  aemulari  in  statu  fortnnae 
reip.  (eadem  re  gesta.)  ^  topper  nihilo  minore  negotio  acto, 
gratia  minor  esset:  fortasse,  sic  Accius  in  lo :  Topper,  ut 
fit,  patris  teneicit  iras.9  (Ennius  vero  sic.)'°  Topper,  for- 
tasse valet  in  Enni  et  Pacuvi  scriptis:  apiid  Ennium  est; 
Topper  quam  nemo  melius  scit.  Pacuvius  :  Topper  tecum 
sit  potestas  faxsit,  si  mecumvelit:  ad  "  in  antiquissimis 
scriptis  celeriter,  ac  mature :  in  Odyssia  vetere.  Topper 
facit  homines  utrius  fuerint.  Topper  citi  ad  a^dis  venimus 
Circse,'^  simul  duona  eorum  portant  ad  navis  millia:  alia 
in  isdem''  Inserinuntur.  Tibicines  '+  etiam  hi  appellantur, 
qui  sacerdotes  viri  speciosi  publice  sacra  faciunt,  tubarum 
lustrandarum  gratia.  Torrens*"  participialiter  pro  exurens 
ponitur,  ut  est  apud  Pacuviimi  io  Antiopa  :  Flammeo  va- 
pore  torrens  terras  fetum  exusseiit:  significat  etiam  flu- 
vium,  subitis  imbrib.  concitatum,  qui  alioquisiccitatib.  exa- 
rescit:  quius '^  aquam  ipsam,  quae  fluit,  flumen  recte  dici 
ait  JElius  Gallus  1.  ii.  quae  ad  jus  pertinent:  ceterum  volgi 
consuetudine  utrumq.jam  dici  flumen,  et  perennem  [161] 
fluvium  et  torrentem.  Torum,  ut  significet  torridum,  ari- 
dum,  per  unum  quidcm  R  antiqua  consuetudine  scribitur, 
sed  quasi  per  duo  II  scribatur  pronuntiari  oportet :  nam 
antiqui  nee  mutas,  nee  semivocales  literas  geminabant,  ut 
fit  in  Ennio,  Arrio,  Annio.  Turmam  equitum  dictam  esse 
ait  Curiatius  quasi  terimam :  quod  terdeni  equites  ex  trib. 
tribub.     Titiensium,    Ramnium,    Lucerum   fiebant:    itaq. 


3  f.  macit — 4  f.  homonem. — 5  f.  vires. — 6  f.  nndcE.—7  (  ). — 8  (  ). — 9  f, 
pater  istam  ejecit  foras. — 10  (  ). — 11  f,  at. — 12  f.  Circes, — 13  f.  indidem. — 14 
f.  Tubicines. — 15  f,  quamvis. 

NOTiE 

''  Torrens]    Vano    lib.   i.    de    Re     flammeo  vapoie,   aiit  frigore,  terrae 
Rust.  cap.  2.     Venun  enim  illud  Pa-      fructus  omiies  interire.' 
cuvii ;  '  Sol  si  perpeliio  sit,  aiit  nox, 


FRAGMENTUM.  1173 

primi  singularum  decuriarura  decuriones  dicti,  qui  ex  eo  in 
singulis  turmis  sunt  etiam  nunc  terni.  Toireri  a  torro  '^ 
deductum  proprie  significat  siccare,  atq.  arefaceie :  scd 
usurpatuca  est  jam  pro  eo,  quod  sit  igne  urere.  Plautus: 
(In)  '7  una  edet'^  opera  in  furnuni  calidum  condito,  atq.  ibi 
torreto.  Turannos,'^?'  Etruscos  appellari  solitos  ait  Ver- 
rius,  a  Turrheno  duce  Lydorum,  a  cujus  genlis  praecipua 
crudelitate  etiam  tyrannos  dictos.  Tyria  maria  in  prover- 
bium  deductum  est;  quod  Tyro  oriiindi  Poeni  adeo  poten- 
tes  maris  fuerunt,  ut  omnib.  mortalib.  navigatio  esset  peri- 
cuiosa.  Afranius  in  Epistola  :  Hunc  serrium  autem  maria 
tyria  conciet.  Torvitas  a  ferocia  taurorum  dicta  est.  Pa- 
cuvius  in  Armorum  judicio.  Feroci  ingenio  torvus  pra3- 
grandi  gradu:  et :  Cum  rccordor  ejus  lerocem  et  torvani 
conlidentiam.  Turbelas  '■°  dixisse  antiquos,  quas  nunc 
turbas  appellamus,  testis  est  Plautus  in  Pseudolo.  Quo 
alto  '  et  quantas  soleam  turbelas  dare.  Tutulum  vocari 
aiunt  Flaminicarum  capitis  ornamentum,  quod  fiat  vitta 
purpurea  innexa  crinib.  et  extructum  in  altitudinem :  qui- 
dam  pileum  lanatum  forma  metali''  figuratum,  quo  Flami- 
nes,  ac  Pontifices  utuntur,  eodem  nomine  vocari.  Ennius: 
[162]  Libaq.  fictores  argeeos,  et  tutii/aios.  Taor,  video  ; 
Tueor,  deicndo  in  usu  ohm  fait :  sed  jam  promiscue  utun- 
tur, et  poniLur  tueov  pro  video;  et  contueor  7J/0   dcfendo. 


K;  f.  Tarrere  a  torreo.—n  ().— 18  f.  una  adcpoL—VJ  f.  Tarrhcnos.— 20  f. 
tnrbcllas. —  I  f.  Quaks. 

NOT^ 

>  Turimnos'\  Paulus  in  epitoma  nia-  qui  in  capilib.  habere  solent,  ut  nie- 

niiscripta:  '  Turauui  I.trusci  dicti   a  tam.'    Tertuliiauus  in  lib.  de  pallio  : 

Tliuieiiiio    duce    Lydorum,   a   cujus  'Tunc certissiuie supra oninescxuvias 

gentis    perpelua    crudeiilate    etiaiu  au<^usta  vestis,  superc].  omncs  apices 

tyraniii  .sunt  dicti.'  ac   tuliilos    sacer    sujj^estus   deducit 

^  In  excuiplari  ita  plane  est:  for-  oculos.'      In   vulgatis   tanien  tilulos, 

mam  e  tali:  unde  in  oditione  Aii^us-  sed  corrupte,  legitur.     Vetus   etiam 
tiuiana  forma  e    tali  iiuprcHSum  est,     apud  nie  inscriptio   liaijet  :  aponive 

cum  forma  meluli  sciibiiidiiin  tiiissel.  A.  tvtvi..  ounatkici. 
Varro   lib.    vi.      'Tutulali   dicti   lii, 


1174  SEXTl    POMPEII    FESTI 

TuguriB. '  a  tecto  appellantur  domicilia  riislkorum  sordida. 
Afranius  in  Mirgine:  Sordidum  tugurium  est,  turpe.  Caci- 
lius  in  ////pobolimaeo :  Habitaba^  in  tugurio,  sine  operculo  : 
quo  nomine  Valerius  in  explanatione  xii.  ait  etiam 

signijicsivi.  Tuscum  vicum  ceteri  quidem  omnes 
scriptores  dictum  aiunt  ab  eo,  quod  Porsena  rege  descen- 
dente  ^  ab  ohs\dio)ie,  remanserint  Romae,  locoq.  iiis  dato,  ibi 
habitaverint  Veientes  fratres  Celes  et  Vibena,  wide  post 
ejecti,  quod  Tarquinium  Romam  secum  max^/we  reducere 
cupiexmi.  M.  Varro,  quod  ex  Ccelio  in  eum  locum  deducti 
sint.  Toxicum  dicitur  cervar/^/w^  venenum,  quo  quidam  per- 
ungere  sagiUas  soliti  sunt.  Caecilius  in  Gamo  :  Ut  homz- 
nem  miseruni  toxico  transegerit.  Afranius  in  .... 
uxorium  istud  toxicum  mittite.  Tuscos  quidam  dictos  aiunt 
a  Tusco  rege  Herculis  filio.  Alii  quod  unici  studii  sint 
sacrijiciorum,  ex  Graeco,  velut  SuorrKooi.  Unde  Tusculum  ab 
eadem  causa  sacrificiorum,  \el  quod  adifum  difficilem  ha- 
beat,  id  est,  d6a-Ko\ov.  Tumulum  Stilo  ^lius  sic  definit ; 
Tumulus  est  cumulus  arense  editus  secundum  mare  fluctib. 
in  ahum  elexatus  :  unde  similiter  et  manufac^ws,  et  waturalis 
proprie  dici  potest.  Tumulti/a;«  ""  milites  dicuntur  lecti 
ob  subitum  timorem,  unde  etiam  tumultum  dici  ait  Verrius, 
quia  non  aliunde  is  ornatur,'  quam  ab  Italicis  et  Gallicis 
hominib.  [1(33]  qui  imminent  Italiae.  itaq.  nullum  tumultum, 
p7'CBterqutim  Gallicum,  aut  domesticum  nominabant.  Tho- 
mices  Gneco  nomine  appellantur  canabi  impoliti,  et  sparto 
leviter  tortae  restes,  ex  quibus Junes  fiunt.  Lucilius:  Vidimus 
vinctum  thomice  cr/wabina.  Opillus  ^  Aurelius  ait  mollem 
pulvillum,  quern  in  collo  habenty  restis  ne  tedat,  thomicem 


2  f.  discedenle, — 3  f.  oriatur. — 4  f.  Opilius. 


NOTyE 


'  Ttiguria']    Valerius    in    expiana-  tern  Festus  elicit,  qnem  Cicero  I.  viii. 

tione  12.  citatiii  in  verho  '  Sanates.'  Pliilipp.   appellat   Italicum.      Locum 

™  Tumultuarii]    Videndiis    Servius  hunc  ad  verbiim   suae  integritati  re- 

initio  lib.  viii.  lEn.  Domesticum  au-  stitutum  arbitramur. 


FRAGMENTUM.  1175 

vocari.  Tongere  JEVius  Stilo  ait  noscere  esse,  quod  Prattles- 
tini  ^o;?o/tionem  dicant,  pro  notionem:  significat  et  /atius 
dominari.  Enniiis:  Alii  rhetorica  tongent.  Et  vincerc  eliam 
qiiaudoq.  videtur  significaie. 

Tesca  Verrius  aii  loca  augurio  desig//afa,  quo  termrno  finis 
in  terra  auguri.  O^i/iiis  Aurc/iiis  loca  consecrata  ad  augu- 
randum  scribsit :  sed  sancta  loca  undiq.  sapta  docent  Pontifi- 
cis  libri,  in  qnihus scribtnm  est:  Temphwiq.  sedemq.  tescumq. 
sive  Deo,  site  Dea  dcdicavcrit,  ubi  eos  accipiat  vo/entes, 
propitiosq.  Hostius  belli  Hislrici  I.  i.  per  gentes  alte  aethe- 
rias,  atq.  avia  tesca,  perqwe  violabis^  templa  antiqua  Deum. 
Cicero  t;ero  aspera  difficilia  aditu  dixit,  cunt  ait :  Loca  as- 
pera,  saxa  tesca  tuor.  Accius  in  P/»7octeta:  Quis  tu  es 
mortalis,  qui  in  desert<\,  et  tesqua  te  adportas  loca?  "  Ton- 
sillam  ait  esse  Verrius  paluni  dolatum  in  acumen,  et  cuspide 
praeferratum,  ut  e^\si\niat,  quem  cum  figi  ^  in  litore  navis 
Teliganda  causa.  Pacuvius  in  3Iedio  r^  Accessi  ad  earn,  et 
tosillam^  pegi  laeto  in  litore.  Accius  Phinidis:°  Taccte,  et 
tonsillas  litore  /aedo'  edite.  Tonsara  Ennius  [1G4]  signi- 
ficat remum,  quod  quasi  tondeatur  ferro,  cum  ait  1.  vii. 
Poste  recumbite,  vestraq.  pectora  pellite  tonsis:  item: 
Pone  petunt,  exin  referunt  ad  pectora  tonsas  :  et  in  Asota: 
Alius  in  mari  vult  magno  tenerc  tonsam.  Thymbraeura 
Apollinem  Virgilius  a  monte  Thymbraso  appellavit,  qui 
est  in  agro  Trojano.  Tolenno  '°  est  genus  machines,  quo 
trahitur  aqua,  alteram  partem  praegravante  pondcre,  dictus 
a  toUcndo.     Tolerare,  patienter  ferre.     Accius  in  Ncopto- 


5    f.  volabix.—G  f.  co7ifigi.~7  f.   3Iedo.—S  f.   tonsillam.—O    f.  Iceto.— 10  f. 
Tolleno. 

NOTyE 

"  Accii  ver!«us  apiid  Vanonem  lib.  lare    ita    inutavinuis.     Lcmniu   veto, 

VI.  corrigendiis  ex  eo,  <iiieni  liic  cital  quod  bis  posiliini  est,  videliir  adjec- 

Festiis;  atque    ita    legeiuliis  :  '  Qnis  tiini. 

tu   es   mortalis,   qui    in    dcseita,   et  "  Plihiidis   iioii   est    mutandum   in 

tesca   te   adportes    loca?   loca   eniMi  I'liauisais :  nam  haec   Accii   tragtedia 

quae   sint,  designat,  cum  (licit:   He-  citutur  a  Nonio  pini  ibiis  locis,  in  qui- 

phaistilarcb,'<!:»;c.  nam  vcibum /jrtc«<o-  bus  manuscripli  liabcnt  I'kinidae. 


1176  SEXTI   POMPEII    FESTI    FRAGMENTUM . 

lemo:  Aut"  qnisquam  potis  est  tolerare  acrihidinem.  En- 
nius  1.  II.  Ferro  se  caede,'-  quam  dictis  his  toleraret. 
Tolcs  tumor  in  faucib.  qua?  per  deminutionem  tonsillae  di- 
cuntur.  Tullianum,  quod  dicitur  pars  quaedam  carceris, 
Ser.  Tullium  regem  aedificasse  aiunt.  Taxat  verbum  po- 
nitur  in  liis/'  quae  finiuntur,  quoad  tangi  liceat:  in  litib. 
quoq.  arbitrove  '^^  cum  proscribitur,  quoad  ei  jussit  '^  p  sta- 
tuendi.  Taxatio  dicitur,  quae  fit  certas  summae:  a  tangendo 
autem  dici  etiam  scaenici  testimonio  sunt,  qui  taxatores  di- 
cuntur,  quod  alter  alterum  maledictis  tangit.  Tabernacula 
dicuntur  a  similitudine  tabernarum,  quae  ipsa?,  quod  ex 
tabulis  olim  fiebant,  dictae  sunt,  non,  ut  quidam  putant, 
quod  tabulis  claudantur.  Tagit.  Pacuvius  in  Teucro : 
Ut  ego,  si  quisquam  me  tagit.  ct  tagam.  Idem  in  Hermio- 
na:  Aut  non  cernam,  nisi  tagam.  Sine  dubio  antiqna  con- 
suetudine  usurpavit:  nam  nunc  ea  sine  praepositionib.  non 
dicuntur,  ut  contigit,  atligit.  Tablinum  proxime  Atrium'' 
locus  dicitur,  quod  antiqui  magistratus  in  suo  imperio 
tabulas. 


11  f.  Hau(!.~l2  f.  cadi. — 13  f.  Us. — 14  f.  arbitriove. — 15  f.  jus  sit. 

NOTiE 

p  Verbiim  jhssj<  mntavimus  in  jus         i  De  Atrio  vide  supra  in  Scriboni- 
sit :  quod  in  legum  fragmentis  est  an-     anum. 
tiquo  modo  scribendij  lOVS.  SIET. 


SCHEDiE 

QU^   FESTI   FRAGMENTO 

DETRACTS 

APUD  POMPOXLUM  L.ETUM  EXTABANT. 


[l()7]  Mannbias''  Jovis  tres  creduntiir  esse,  quarum  unae 
sint  minima?,  quae  moneant  placataeq.  sint.  AUeras  quag 
majores  sunt,  ac  veniant  cum  fragore,  discutiantque  aut  di- 
vellant  quae  a  Jove  sint,  et  consilio  Deorum  mitti  existi- 
mentur.  Tertiae  his  ampliores,  qua?  cum  igne  veniant:  et 
quanquam  nullum  sine  igne  fulgur  sit,  hae  propriam  differen- 
tiam  habeant,  quae  aut  adurant,  aut  fuligine  di  f'orment,  aut 
accendant,  quae  statum  mutent  Deorum  consilio  superio- 
rura.  Manias  iElius  Stilo  dicit  ficta  quae '  ex  farina  in 
hominum  figuras,  quia  turpes  liant,  quas  alii  maniolas  ap- 
pellent.  Manias  autcm,  quas  nutriccs  minitentur  parvulis 
pueris  esse  larvas,  id  est,  manes  Deos  Deasq.  qui  aut  ab 
inferis  ad  superos  manant,  aut  Mania  est  eoruni  avia  ma- 


1   f.  qiucdam. 

»  Manubia]    Acron    in    Horat.  o<l.  nmn  nianiibias  dici  :'  et  in  lib.  ii.  '  In 

2.    lib.  I.  '  Ornnt'S  mannbia-  iill)aR  ot  atininoctio  vcrnali   niannl)iae  Miner- 

nigra- os'e  diciintnr,  Jovis  rubra   et  valos.  i.  fiilmina  Icmpcstates  fjravis- 

sanj^uinea."     Serv.  in  lib.  i.  itn.  '  In  siinas   coinniovetit.'      Vide   in   '  Tii- 

libiii  Etrnscorum   leclnni  est  fiilmi-  sulcnni'  sinna. 


1178  SEXTl    POMPEII    FESTI 

terna:  sunt  enim  utriusq,  opinionis  auctores.  Mamercus 
praenomen  Osciim  est,  ab  eo  quod  hi  Martem  Mamertem 
appellant.  Mamiliorum  familia  progenita  sit  ^  a  Mamilia 
Telegoni  filia,  quara  Tusculi  procreavit,  quando  id  oppi- 
dum  ipse  condidisset.  Mantare,  sappe  manere.  Caecilius 
in  Epistola:  Jam  ne'  adeo  manta :  jam  hoc  vide,  csecus 
animum  .  .  .  adventus  angit.  Manticula- 
rum''  usus  pauperibus  in  nummis  recondendis,  etiam  nostro 
saecnlo  fuit.  Unde  manticulari  dicebantur,  qui  furandi 
gratia  manticulas  attrectabant.  Inde  poetae  pro  dolose 
quid  agendo  usi  sunt  eo  verbo.  Pacuvius  :  Ad  manticulan- 
dum  astu  aggreditur :  scit  enim  quid  promeruerit :  modici 
manticulatur,  .  .  .  Ita  me  facti  oppressi  jugo.  Item 
deinde :  Aggrediar  astu  regem  :  [168]  manticulandum  est 
mihi :  et:  Machinam  ordiris  novam  manticula'^  tactu,  an 
sanctiora  dicis  jurajuranda.  Plautus  hoc  significare  vide- 
tur,  quibus  quotidie  parvae  noxae  extergeantur :  frequens 
enim  antiquis  ad  manus  tergendas  usus  fuit  mantelorum. 
Moeson  persona  comica  appellatur,  aut  coci,  aut  nautae, 
aut  ejus  generis,  dici  ab  inventore  ejus  Moesone  comoedo 
(ut)^  ait  Aristophanes  Grammaticus. 

Maeniana  appellata  sunt  a  Moenio  censore,  qui  primus  in 
Foro  ultra  columnas  tigna  projecit,  quo  ampliarentur  su- 
periora  spectacula.  Major  Graecia  dicta  est  Italia,  quod 
earn  Siculi  quondam  obtinuerunt:  velquod  multae  magnasq. 
civitates  in  ea  fuerunt  ex  Graecia  profectae.  Mains  mensis 
in  compluribus  civitatibus  Latinis  ante  Urbem  conditam 
fuisse  videtur :  qua  ex  causa  utrum  a  majoribus,  ut  Junius 
a  junioribus  dictus  sit :  an  a  Maia,  quod  Mercurio  filio 
ejus  res  divinae  fiant  solemnes:  an  quod  ipsi  Deae  in  multis 
Latinis  civitatibus  sacrificia  fiebant     .     .     .    a^  Monstrum 


2  f.  fuit. — 3  f.  al.  ore. — 4  f.  tnanticul(£.—  5  f.  (  ). — 6  f.  a  ipso  mense. 

NOTiE 

b  Manticularum]  Mantela,  Serviiis     dicit  mappas  :  Blantela,  inerumq. 
apud  me  in   schedis  inquit,  Luciliiis 


schedjE.  1179 

lit  -^Uus  Stilo  interpretatur,  a  monendo  dictum  est,  vclut 
monestrum.  Item  Sinnius  Capito,  quod  monstret  futurum, 
et  moneat  voluntatem  Deorum:  quod  etiam  prodigiura,  vel- 
ut  praedictum^  et  quasi  prsedictum,  quod  prasdicat  eadem, 
et  portentum,  quod  portendat;  et  significet :  inde  dici  ap- 
parel id  quartum,  quod  mihi  visum  est  adiciendura,  pra?- 
sertim  cum  ex  eadem  significatione  pendeat,  et  in  promptu 
sit  omnibus,  id  est,  ostentum :  quod  item  ab  ostendendo 
dictum  est  apud  auctores:  qui  monent  histriones  in  scaena, 
sed  etiam  ubi  adiciuntur  commentarii.  Monile  dictum  est 
ornatusmulieris:  qualemhabuisse  [169]  Eriphylam  fabulae 
ferunt:  ex  eo  etiam  equis  praepeudens  a  colloornamentura, 
monile  appellant.  Molucrum  non  solum  quo  molas  terun- 
tur^  dicitur,  id  quod  Graeci  fji-vXixpov  appellant,  sed  etiam 
tumor  ventris,  qui  etiam  virginibus  incidere  solet:  cujus 
meminit  Afranius  in  Virgine  :  Ferme  virgini,  tanquam 
gravidcB  mulieri  uterus,  molucrum  vocatur,  transit  sine  do- 
loribus.  Cloatius  etiam  a^  in  libris  sacrorum,  molucrum 
esse  aiunt  ligneum  quoddam  quadratum,  ubi  immolatur. 
Idem  ^lius  in  explanatione  carminum  Saliarium  eodem 
nomine  appellari  ait,  quod  sub  mola  supponatur.  Aurelius 
Opilius  appellat  ubi  molatur.  Mola  etiam  vocatur  far  tos- 
tura,  et  sale  sparsum:  quod  eo  molito,  hostias  aspergantur: 
raolas  avias  inepte  quidam  dictas  putant.     Mundus  etiam 

mulieris potest.  Accius:  Cum  virginali  mun- 

do  clam  patre.  Ennius  :  Idem  loco  navibus  celsis  munda 
facie,  atq.  etiam  aere  Cereris.  Qui '°  mundus  appellatur, 
qui  ter  in  anno  solet  patere.  in.  Kal.  Sept.  et  iiii.  Non. 
Octobr.  et  iii.  id.  Novemb.  Qui  (vel  omni"  dictus  est, 
quod  terra  niovetur.  Mamphula  appellatur  panis  Syriaci 
genus,  quod,  ut  ait  Verrius,  in  clibano  antequam  perco- 
quatur,  decidit  in  carbones,  cineremq.  cujus  meminit  Luci- 
lius.     Pistricem  valida  '^  si  nummi  suppeditabunt,  addas 


,7   f.  prctdtcium.—H    al.    vcrruntur  al.    verluntur.—'J  f.  a    ct    /Elius. — 10  t. 
Quin.—ll  f.  id  omne — 12  f.  validam. 


1180  SEXTI   POMPEII    PESTI 

empleuron,  raamphulas  quae  sciat  omnis.  Miiniceps  est, 
ut  ait  yElius  Gallus,  qui  in  municipio  liber  natns  est.  Item 
qui  ex  alio  genere  hominum  munus  functus  est.  Item  qui 
in  municipio  ex  servitute  se  liberavit  a  municipe.  Item 
municipes  erant,  qui  ex  aliis  civitatib.  Ilomam  venissent, 
quib.  non  licebat  magistratum  capeie,  sed  [170]  tantum 
muneris  partem.  At  Servilius ''  aiebat  initio  fuisse,  qui  ea 
conditione  cives  Ro.  fuissent,  ut  semper  remp.  separatim  a 
populo  Ro.  haberent,  Cumanos,  Acerranos,  Atellanos,  qui 
asque  cives  Ro.  erant  et  in  legione  merebant,  sed  dignitates 
non  capiebant.  Mutas,  quasi '+  e  Uteris  appellatas  quidam 
putant,  quod  positae  in  ultimis  partibus  orationis  obmutes- 
cere  cogant  loquentem  :  quidam  quod  parvae,  exiguaeq.  sint 
vocis,  ut  quando  mutum  oratorem,  aut  tragoedum  dicimus. 
Multam  Osce  dici  putant  posnam  quidam.  M.  Varro  ait 
pcenam  esse,  sed  pecuniariam,  de  qua  subtiliter  in  1.  i. 
quaestionum  Epist.  refert.  Mulleos  genus  calceorum  aiunt 
esse ;  quibus  reges  Albanorum  primi,  deinde  patricii  sunt 
usi.  M.  Cato  origiuum  li.  vii.  Qui  magistratum  Curulem 
cepisset  (calceos)'^  mulleos  allutaciniatos  "^  ceteri  perones. 
Item  Titinius  in  Seriana  :  '^  Jam  cum  mulleis  te  ostendisti, 
quos  tibiatis  in  calceos :  quos  putant  a  mullando  dictos.  i. 
suendo.     Multifariam  dixerunt  anliqui,  videlicet,  quod  in 

raultis  locis  fari  poterat.     Manius  Egeri'^ 

Nemorensem  Dianas  consecravit,  a  quo  raulti,  et  clari  viri 
orti  sunt,  et  per  multos  annos  fuerunt:  unde  et  proverbium. 
Multi  Mani  Aricias.  Sinnius  Capito  longe  aliter  sentit: 
ait  enim  turpes  et  deformes  significari,  quia  Manias  dicun- 
tur  deformes  personos  :  et  Aricias  genus  panni'9  fieri;  quod 
manici^°  appelletur.  Moene  singulariter  dixit  Ennius. 
Apud  emporium  in  campo  hostium  pro '  moene.  Mutire, 
loqui.  Ennius  in  Telepho:  Palam  mutire  plebeio  piaculum 
est.     Moenia,  rnuri ;  et  cetera  munienda^,  urbis  gratia  [171] 


13  f.  Ser.  Jilius. — 14  f.  quasdam. — 15  (  ).— 16  f.  alulacinatos,  vel  lunatos.- 
17  f.  Setina.  —  ia  i. /Egerhis  agram. — 19  f.  pants. — 20  f.  Manii. — 1  ai. /»er. 


SCHEDiE.  1181 

facta:  ut  Acciiis  in  Hellcnibus:  Signa  extemplo  canere, 
ac  tela  ob  mcenia  ofFerre  impeiat.  Significat  etiam  oflicia. 
Plautus  in  Nervolaria:*  Pioliibentq.  moenia  alia,  unde  ego 
fungor  ^  mea.  Murrinam  genus  ....  Manuos  in 
carminib.  Scccular.  tEHus  Stilo  significare  ait  bonos :  et 
Inferi  di  Manes  pro  boni  dicuntur  a  suppliciter  cos  vene- 
rantibus  propter  metum  mortis,  ut  iminanes  quoq.  pro 
valde  A^^  .  .  .  .  dicuntur.  Muscerdas  prima  syllaba 
producta  dicebant  antiqui  stercus  murum.  Mapalia  casa; 
Poenicse  appellantur:  in  quibus  quia  nihil  est  secreti,  so- 
let  solute  viventibus  obici  id  vocabulum.  Cato  Originum 
libro  quarto  :  Mapalia  vocantur  ubi  habitant :  ca  quasi  co- 
hortes  rotundas  sunt.  Metalli  ^  dicuntur  in  lege  militari 
quasi  mercenarii.  Accius  Annalib.  xxvii.  Calones,  fa- 
muliq.  metalliq.^  caculceq.  a  quo  genere  hominum  Caeciliae 
familias  cognomen  putatductum.     Quod  est 

Manum  et  mentum,  proverbium  est  ex  Graeco  duc- 
tum,  quod  est,  ttoXXk  ixstu^u  TziKsi  nuXixo?  xcil  ^slXsog  cixpotj. 
Calchantem  vitis  serentem  quidara  augur  vicinus  prastcriens, 
dixit  errare :  non  enim  ei  fas  esse  novum  vinum 
MinusculcC  quinquatrus  appellantur  Idus  Jun.  quod  is  dies 
festus  est  tibicinum,  qui  colunt  Miuervam:  cujus  Deae  pro- 
prie  festus  dies  est  Quinquatrus  mense  Martio.  Muli 
Mariani  dici  solent  a  C.  Mari  instituto,  cujus  milites  in 
furcasunt  posita^  tabella  varicosius  onera  sua  portarc  as- 
sueverant. 


2  (.  Stkho.—'i  al./ung-flr.— 1  f.  a  non  bonis.— 5  f.  Mctelli.—6  (.  metdliq. — 
7  f.  superpoaiia. 


CNlVEEeiTy] 


[172]     SEX.   POMPEI   FESTI 


LIBER  XIII.  INCIPIT. 

Mulus  A'  .  .  .  .  ea  sterilis  sit,  quam 
mulus :  vel  quod  ut  mulus  non  suo  genere  sed  equis  ortus  ; 
sic  ea  Solis,  non  suo  fulgore  luceat.  Murtiae  Deae  sacel- 
lum  ....  Martius  mensis  initium  anni 
fuit  et  in  Latio,  et  post  Romam  conditam,  quod  eo  ^  gens 
erat  bellicosissima,  cujus  rei  testimonium  est,  quod  poste- 
viores  menses,  qui  annum  finiunt,  a  numero  appellati,  ulti- 
mum  habent  Decembrem.  Malo  cruce,  masculino  genere, 
cum  dixit  Gracchus  in  oratione,  qua:;  est  in  P.  Popillium 
posteriorem,'  tam  repraesentavit  antiquam  consuetudinem, 
quam  hunc  frontera,  atq.  hunc  stirpem  idem  antiqui  dixe- 
lunt,  et  rursus  banc  lupum,  banc  metum.  Item  cum  idem 
in  Pompilium  et  matronas^^  ait:  Eo  exemplo  instituto,  dig- 
nus  fuit  qui  malo  cruce  periret 

5  et  improbum,  qui  assidue  in  litibus 
moraretur  :  ob  eamq.  causam  in  ordine  staret  adeuntium 
Praetorem.  At  iElius  Stilo,  qui  minime  ordine  viveret.  a*^ 
in  ea  oratione,  quam  scribit  de  suis  virtutibus 
contra  Thermum.  Quid  mihi  fieret,  si  non  ego  stipendia 
(in  ordine) 7   omnia   ordinarius    meruissem   semper?  sunt 


1  f.  A  vehiculo  luncB  adhibetur  quod  tam, — 2  f.  en. — 3  f.  posteriore. — 4  f.  Po- 
pillium el  Mathonem. — 5  ['  Haec  cum  fine  i>ag.  [32]  conjuugenda  sunt.'  Jos. 
Seal.]— <>  f.  A  I\l.  Cato.—7  (). 


SRXTI    POMPEFI    FESTl    SCHEDjE.  1183 

quidara  etiam,  qui  manipularem,  quia  infimi  sit  ordinis,  ap- 
pellatum  credant  oidinariura.  Ornatus  dicitur,  et  bonis 
artibiis  instructus,  et  houores  adeptus  a  populo:  etiam 
[173]  bene  aptus,  ut  miles,  aut  gladiator ;  et  acturus  fabu- 
las.  A.tq.  et  ornatus  dicitur  cultus  ipse,  quo  quis  ornatur : 
ut  cum  dicimus  aliquem  tragico  vel  comico  ortu  prodire 

Orestiades  nymphas;  montium  cultrices.  Ordo  sacerdotura 
Eestimatiir  Deorum  a^  .  niaximus  quisq.  Maximus 
videtur  Rex  dein  Dialis,  post  hunc  Martialis,  quarto  loco 
Quirinalis,  quinto  Pontifex  maximus.  Itaq.  in  soliis^  Rex 
supra  omnis  acculjat.  Licet '°  Dialis  supra  Martialem,  et 
Quirinalem  Martialis  supra  proximum.  Omnes  idem " 
supra  Pontificem.  Rex;  quia  potentissimus.  Dialis,  quia 
universi  mundi  sacerdos  qui  appellatur  Dium.  Martialis, 
quod  Mars  conditoris  urbis  parens.  Quirinalis,  socio  im- 
perii Romani  Curibus  ascito  Quirino.  Pontifex  maximus, 
quod  judex  atq.  arbiter  habetur  rerum  divinarum,  humana- 
rumq.  Ordiri  est  rei  principium  facere,  unde  et  togae  vo- 
cantur  exordiae.'^  Opaca  vocantur  umbrosa.  Opalia  dies 
festi,  quibus  supplicatur  Opi,  appellantur;  quorum  alter 
Optutu,  quasi  optuitu,  a  verbo,  quod  est 
tuor;  et  significat  video.  Optatam  hostiam  alii  optimam 
appellant  earn,  quam  ^Edilis  tribus  constitutis  hostiis  op- 
tat,  quam  immolari  velit.  Opiraa  spolia  dicuntur  originem 
quidem  trahentia  ab  OpeSaturni  uxore,  quod  ipse  agrorum 
cultor  habetur,  nominatus  a  satu,  tenensq.  falcem  eflingin- 
tur,  quae  est  insigne  agricolae.  Itaq.  ilia  quoq.  [174]  cogno- 
minatur  Consiva,  et  esse  existimatur  terra.  Ideoq.  in 
Regia  colitur  a  P.  R.  quia  omnes  opes  humano  generi  terra 
tribuat,  ergo  et  opulenti  dicuntur  terrestribus  rebus  copiosi ; 
et  hostia)  opimas  praecipue  pingues,  et  opima  magnifica  et 
ampla.  Unde  spolia  quoq.  quae  dux  P.  R.  duci  hostium 
detraxit ;  quorum  tanta  raritas  est,  ut  intra  annos  paulo 


8  f.  majestate,  ut.—O  al.  in  conviviis  solus.— 10  f.  scilicet.— II  f.  item. — 12  f. 
exordiice. 


1184 


SEXTl    rO^Il'Eli    FESTl 


trina  contigerint  nomini  Ro- 
mano :  una,  quae  Romulus  de  Acrone  ;  altera,  quae  Con- 
sul Cossus  Cornelius  de  Toliimnio ;  tertia,  quae  M.  Mar- 
cellus  Jovi  Feretrio  de  viridomaro''  fixerunt.  M.  Varro 
ait  opima  spolia  esse,  etiam  si  manipulari  miles  detraxerit ; 

dummododucihostium 

non  sint.  Ad  aedem  Jovis  Feretri  poni  testiraonio  esse 
libros  Pontificura;  in  quibus  sit:  Pro  prirais  spoliis  bo- 
vem,'+  pro  secundis  solitaurilib.  pro  tertiis  agno  publico 
fieri  debere  ;  esse  etiam  compelli  reges  '^  legem  opimorum 


13  f.  Virdumaro, — 14  f.  hove. — 15  f.  Pompeii  regis. 


NOTiE 


*  Pompeii  regis  in  margine  scrip, 
simus,  pro  Pompili,  quia  ita  antiqiii 
dicebant,  ut  Dueli  pro  Duilii:  et 
schedae  liabent  Pompelli.  Formula 
legis  dedicationis  arae,  de  qua  in  hoc 
fragmento,  extat  apud  me,  quam  li- 
bel adscribere:  qvando.tibi.hodie 

HANC.  ARAM.  DABO.  DEDICABOQVE 
HIS.  LEGIBVS.  HISQVE.  REGIONIBVS 
DABO.  DEDICABOQVE.  QVAS.  HlC.  HO- 
DIE.  PALAM.  DIXERO.  VTI.  INFIMVM 
SOLVM.  HVIVSQVE.  AR^.  TITVI-O- 
RVWQVE.  EST.  SIQVIS.  TERGERE.  OR- 
NARE.  REFICERE.  VOLET.  QVOD.  BE- 
NEFICII.  CAVSA.  FIAT.  IVS.  FASQVE 
ESTO.  SIVE.  QVIS.  HOSTIA.  SACRVM 
FAXIT.  QVI.  MAGMENTVM.  NEC.  PRO- 
TOLLAT.  IDCIRCO.  TAMEN.  PROBE 
FACTVM.  ESTO.  SIQVIS.  HVIC.  ARJE 
DONVM.  DARE.  AVGEREQVE.  VOLET 
LICETO.  EADEMQVE.  LEX.  EI.  DONG 
ESTO.  QV^.  AR^.  EST.  ET.  CETER.« 
LEGES.       HVIC.      AR^.  TITVLISQVE 

SVNTO.  Q\JE.  SVNT.  ARiE,  DIAN^.  IN 
AVENTINO.  HISQVE.  LEGIBVS.  HIS- 
QVE. REGIONIBVS.  SIC.  VTI.  DIXI. 
HANC.  TIBI.  ARAM.  PRO.  IMP.  C.E- 
SARE.  AVGVSTO.  P.  P.  PONTIFICE 
MAXIMO.  TRIBVNICIA.  POTESTATE 
XXX.  CONIVGE.     LIBERIS.    GENTEQVE 


EIVS.  SENATV.  POPVLOQVE.  R.  COLO- 
NIS.  INCOLISQVE.  COL.  IVL.  PATERN. 
NARB.  MART.  QVI.  SE.  NVMINI.  EIVS 
IN.  PERPETVVM.  COLENDO.  OBLIGA- 
VERVNT.      DOQVE.      DEDICOQVE.     VTI 

siES.  VOLENS.  PROPiTivs.  Legem  vero 
Numae,  de  spoliis  opimis,  ita  ex 
Plutarchi  Marcello  nos  emendandam 
supplendamque    existimamus  :    Qvo- 

IVS.  AVSPICIO.  CLASE.  PROCINCTA 
OPEIMA.  SPOLIA.  CAPIVNTVR.  lOVEI 
FERETRIO.  BOVEM.  C^DITO.  QVEI.  CE- 
PET.  MRU.  CCC.  DARIER.  OPORTETO 
SECVNDA.  SPOLIA.  IN.  MARTIS.  ASAM 
IN.  CAMPO.  SVOVETAVRVLIA.  VTRA 
VOLET.  CjEDITO.  QVEI.  CEPET.  ^RIS 
CC.  DARIER.  OPORTETO.  TERTIA.  SPO- 
LIA. lANO.  QVIRINO.  AGNOM.  MA- 
REM.  C^DITO.  QVEI.  CEPET.  iERIS.  C. 
DARIER.  OPORTETO.  QVOIVS.  AVSPI- 
CIO.   CAPTA.     DIS.     PIACVLVM.     DATO. 

Locus  Plutarchi  in  proniptu  est,  un- 
deliaec  iiausimiis  :  in  eo  autem  liabe- 
tur,  praescripsisse  Numam  in  hac 
lege,  ut  prima  spolia  capta  Jovi  Fe- 
retrio consecrentur,  seciinda  Marti, 
tertia  Quirino  :  preemiunique  sit  pri- 
mis  asses  trecenti,  secundis  ducenti, 
tertiis  centum. 


SCHEDiE.  1185 

spoliorum  talera.  Cujus  auspicio  classe  procincta  opima 
spolia  capiuntur,  Jovi  Feretrio  darier  oporteat,  et  bo- 
vem  caedito ;  qui  cepit  a^ris  cc.  secunda  spolia  in  Mai- 
tis  aram  in  campo,  solitaurilia  utra  voluerit,  cajdito: 
tertia  spolia  Janui'^  Qiiirino  agnum  marera  caedito.  c. 
qui  ceperit  ex  sere  dato ;  cujus  auspicio  capta  dis  piacu- 
lum  dato:  hujus  sedis  lex  nulla  extat;  neq.  templum  ha- 
beat  neq. '7  scitur.     Ut  qui  optima  lege  fuerint'^  adici  solet, 

cum  quidam  magistratus  creantur 

Obscum''  duas  diversas,  et  contrarias  significationes  ha- 
bet:  nam  Cloatius  putat  eo  vocabulo  [175]  significari 
sacrum,  quo  etiam  leges  sacrae  obscatae  '9  dicuntur :  et  in 
omnibus  fere  antiquis  commentariis  scribitur  Opicum  pro 
Obsco,  ut  in  Titini  fabula  quinta :  Qui  obsce  et  Volsce 
fabulantur,  nam  Latine  nesciunt:  a  quo  etiam  verba  ini- 
pudentia,  et  elata  appellantur  obscena;  quia  frequentissi- 
mus  fuit  usus  Oscis  libidinum  spurcarum.  Sed  eodem 
etiam  nomine  appellatur  locus  in  agro  Veienti,  quo  frui 
soliti  produntur  Augures  a*°  Roraani.  Obigitat  antiqui 
dicebant,  pro  ante  agitat ;  ut  obambulare. 

Obinunt,  Obcunt.     Objurare'^    antiqui  pro  aditu  pone- 


16  f.  Jano. — 17  f.  necne. — 18   f.  fuant. — 19  al.  sacrata-  obsca,  a\.  obscilce. 
—20  f.  A  publici  populi. 

NOT.f: 

k  Obscum]  Opsce   pro  Osce  in  Titi-  delude  Volscoriini  fiiisse  :    hoc  idem 

nii  versii  ^uiii  qui   legaiit  eo  niodo,  est,  ac  si  pio   SiJiciiioiiim  dixisset 

quo    opsiinulum    pro    ohiilinatum,    et  Oscoriim :  nam  Sidiciiii,  Osci  sunt, 

alia  his  similia,  qua;  infmita  pirne  re-  Strabo  lib.  v.   :S,iStKr)vu>f  oZtoi  5t  "Oo-- 

perinnlnr:  quos  ego  non  nioror,  quo  koi.    Cum  itaque  Livii  locum  imita- 

minus   legant,   ut    liibet  :     qui    vero  tus  Stephanus,    pro   Sidicinoruin,  id 

Opicum  Mi    Opscum    mutandum   cen-  est,  Oscorum,posuerit 'OTriKai',  mani- 

sent,  eis  plane  asseutiri  non  possum,  festum  est,  Opicos  et  Osros  eosdem 

Nam  verum  est,  quod  ait  Festus,  Opi-  esse  :  <pp4y(\\a,  inquit,  irjAts'IraAias, 

cum    in   antiquis    commentariis     pro  ^  to  ixfv  apxaiov  'Ottikuu  t})/,  tirfna  he 

0«cum  inveniri,  et  pro  O/jfccTitinium  OvoKovctkwv  iyti/eTo.     In  fine   videlur 

Osce  dixisse.  Opici  cu'im  et  Osci  iidem  legendum   Augures  Publici  populi  Ro- 

sunt :  hoc  ut  rredam,   quibus  argu-  mimi,   ex   loco  siniili    in    '  Piiblicus 

mentis    adducar,     dorebo.       Livius  ager.' 

dicit  Freeellas  Sidicinorum    agruni,  ''■  Objurare]  Vide  in  '  Obilu.' 

Delph.  el  Vur.  Clas.                I'omp.  Fenl.  4  V 


1186  SEXTl    POMPEII    FESTI 

bant,  ut  est  in 

Penthesilea.     Formidabant 

objurare      ..... 

Ob  vos  sacro,  in  quibusdara  precationibus  est,  pro  vos 
obsecro,  ut  sub  vos  placo,  pro  supplico.  Opportune  dici- 
tur  ab  eo,  quod  navigantibus  maxime  utiles,  optatiq.  sunt 
portus.  Obherbescere,  herbam  increscere. 
Oboritur,  nascitur :  nam  pra?positionem  ob,  pro  ad,  soli- 
tam  poni,  testis  hie  versus :  Tantum  gaudium  oboriri  ex 
tiimultu  maximo :  et  Ennius :  Ob  Romam  noctu  legiones 
ducere  coepit.  Obnectere,  obligare,  maxime  in  nuptiis  fre- 
quens  est.  Observasse  dicitur,  qui  observat  quid,  cujus- 
que  causa  facere  debet.  Itaque  bis '  observat,  coluisse 
aliquem  dicitur.  Oramentans,''  Livius  in  Odyssea  quom 
ait :  In  Pylum  advenies,  aut  ibi  ommentans,  significat  ob- 
manens,  sed  ea  significatione,  qua  saepe  fieri  dicitur,  id 
enim  est  mantare.  Ops  antiqui  dicebant,  quern  nunc  opu- 
lentum,  ut  testimonio  est  non  solum  ei  contrarium  inops 
.  .  .  [176]  concedit :  ego  egens  exortus  sum.  Obsi- 
dionalis  corona  est,  quae  datur  imperatori  ei,  qui  obsidione 
liberavit  ab  hostibus  obsessos :  ea  fit  ex  gramine  viridi 
fere  ex  eo  loco  decerpto,  in  quo  erant  inclusi :  herbam  au- 
tem  victoriae  signum  i'uisse  apud  antiquos  alii  quod  ^  exem- 
plis  docuimus.  Quae  corona  magnae  auctoritatis  fuit :  nam 
et  P.  Decio  datas  duae  sunt ;  una,  ab  exercitu  universo ; 
altera,  ab  his  qui  fuerunt  in  praesidio  obsessi ;  et  L.  Ser- 
gio '  Dentato,  qui  Achilles  Romae  existimatus  est :  ac  fer- 
tur  centies  et  vicies  pro  rep.  depugnasse  :  coronis  donatus 
XXVI.  in  his  aureis  viii.  civicis  xiv.  rauralibus  tribus : 
obsidionali  una.  Inter  obsidionalem,  et  civicam  hoc  in- 
teresse,  altera  singularis  salutis  signum  est ;  altera,  diver- 
sorum4«  civium  servatorum.     Obstitum  Cloatius  et  ^lius 

1  f.  is,  qui. — 2  f.  aliquot.— S  f.  Sicinio. — 4  f.  universorum. 

NOT.E 

•^  Ommentans']  Placidus  in  Glossis  :  «  Pro  diversorum,  in  epitoma  est 

'  Ommeiitat,    expectat :  '   dictum    a     universorum. 
niantando,  i.  diu  manendo. 


SCHED/E.  1187 

Stilo  esse  aiiint  violatuin  attactumq.  dc  caelo.  Cincius 
quoin/  qui  Deo  Deeq.*^^  obstitcrit,  id  est,  qui  viderit  quod 
videri^  nefas  esset.  Obstinato,  obfirmato,  pcrseverauti,  ut 
tenere  possit,  ut  Pacuvius  :  Obstinati  exortus  :  ut  Accius  in 
Amphitryone:  Ut  tarn  obstinato  animo  confisus  tuo.  Cato 
in  Q.  Thernmni  de  x.  hominibus  :  Rumorem,  famam  floccl- 
fecit  capitas^  stupris,  obstinatus  insignibus  flagitiis.  Nae- 
vius  in  Lycurgo :  Vos  qui  astatis  obstinati.  Obstrudant, 
obsatulent,  ab  avide  truendo^  cyngilam,'"  non  sumendo  ci- 
bum.     Unde  et  obstrudulentum  ..... 

dixit  Titinius  :  Obstrudulenti  aliquid,  quod 
pectara  sedens;  aut  luculentastcr,"  aut  foiniaster  frigidus. 
Obsidium,  tamquara  pi*a3sidium,  subsidium,  recte  dicitur : 
cujus  ctiam  auctor  C.  Leelius  pro  so  apud  populum :  Ut 
in  '^  nobis  terra  mariq.  simul  obsidium  [177]  facerent.  Et 
Sallustius  historiarum  i.  Magnis  operibus'^  perfectis  "^  ob- 
sidium coepit^  per  L.  Catilinam  Icgatum.  Obstitum,  obli- 
quum.  Ennius  L.  xvi.  Montibus  obstitis,  obstantibus, 
unde  oritus  nox :  et  in  L.  viii.  Amplius  exaugere  obsti- 
polunive'5  solis.  Caecilius  in  imbros  :  "^  Resupina  obstito 
capitulo  sibi  ventum  facere  cunicula.'^''  Lucretius:  Omnia 
mendose  fieri,  atq.  obstita  necesse  est.  Obsalutare,  ofl'erre 
salutandi  gratia  dicebant  antiqui,  ut  consalutare,  pcrsalu- 
tare.  Obvaricator  dicebatur,  qui  cuipiam  occurrebat,  quo 
minus  rectum    iter  conficeret.      Outentina^   tribus   initio 


5  f.  eiim. — 6  f.  qui  Deo,  <]ui  Dea. — 7  al.  videre. — 8  al.  citpitus.—9  al.  tru- 
dendo. — 10  f.gwgivum. — 11  a\.  hie  Icrtaster. — 12  f.  uti. — 13  al.  oiiib.  —  M  al. 
profcclis. — 15  V.  ubstipo  lumine. — 10  al.  t'.  Licinius  I))ibrex.— 17  t'.  titnicula. 

NOT/E 

f  Qui   Deo,   qui  Deee,   in    marpine  b  In   exempio  Sallustil  legendiim 

enieiulavinms,  ex  antiqiia  formula  ill-  coepil     pro     cepit.     Tacitus    lib.    iv. 

sciiptionis  Fratrum  Arvalium,  in  <|iia  '  Obsidimn  ca'pit   j)cr  piiLsiilia,  (|iuu 

est,    SIVE.    DEO.    SIVE.    DE/E.  ojipoituna  jam  niiiiiiibat.' 

Vide  iMacioi). Saturn,  lib.  Ml.  cap.  y.  ''   In    vcrsii    Licinii,    sivc    Cacilii. 

'  Si  Di'iis,  Si  Dea.'    Cato  de  Ko  Kus-  \n»  cunicida,  videtur  lc{,'«'ndiiin  luni' 

tjca  cap.  80.     Agcl.   lib.   ii.  cap.  28.  t«/u,  iit  in  niaigiiie  nolavinius. 
Arnob.  lib.  iii. 


1188  SKXTI    POMPEII    FESTI 

causa  fuitnomen  fluminis  Onfens,  quod  est  in  agro  Piiver- 
nate  mare  intra '^  et  Taracinam.     Lucretius  : '9  Priverno 
Oufendina  venit,  fluvioq.  Oufente :  postea  deinde  a  Cen- 
soribus  alii  quoq.  diversarum  civitatum  eidem  tribui  sunt 
ascripti.     Oscillum  Santra  dici  ait,  quod  oscillent,  id  est, 
inclinent,  praecipitesq.  afferanlur."     Oscillantes,  ait  Corni- 
ficius,  ab  eo  quod  os  ca3lare  sint  soliti  personis  propter 
verecundiara,  qui  eo  genere  lusus  utebantur.    Causa  autem 
ejus  jactationis  proditur  Latinus  rex,  qui  praelio  quod  eis  * 
fuit  adversus  Mezentiura  Caeritum  regem  nusquam  appa- 
ruerit,  judicatusq.  sit  Juppiter  factus  Latiaris.     Itaq.  (scit 
ejus*   dies  feriatos  liberos,    servosq.  requirere  eum  non 
solum  in  terris,  sed  etiam  qua  videretur  caelum  posse  adiri 
per  oscillationem,  velut  imaginem  quandam  vitae  humanae, 
in  quaaltissima  ad  infimum  interdum,  intima  ad  summum 
efFeruntur:  atq.  ideo   memoriam  quoq.  redintegrari  initio 
acceptee  vitae  per  motus  cunarum,  lactisq.  alimentum,  quia 
per  eos  dies  feriarum,  et  oscillis  moveantur,  et  lactata  po- 
tione  [178]  utantur :  nee  desunt  qui  exemplum  Gra^corum 
secutos  putent  Italos,   quod  illi  quoq.   injuria  interfecto 
Icaro,  Erigone  filia  ejus  dolore  inpulsa  suspendio  periis- 
set,  per  simulationem  ....         Ostentum 

non  solum  pro  portento  poni  solere,  sed  etiam  participiali- 

ter testimonio   est  Pacuvius 

in  Medo :  Atq.  cecum  in  ipso  tempore  ostentum  senem :  et 
Accius  in  Bacchis:  Praesens  praesto  irridetis  nobis  stipe 
ultro  ostentum  obtulit.  Oscinum  tripudium 
est,  quod  oris  cantu  significat  quid  portendi ;  cum  cecinit 
corvus,  comix,  noctua,  parra,  picus.  Obstinet  dicebant 
antiqji,  quod  nunc  ostendit;  ut  in  veteribus  carminibus: 
Sed  jam  se  caslo  cedens'  aurora  obstinet  suum  patrem. 
Oscines  aves  Ap.  Claudianus*  esse  ait,  quae  ore  canentes 
faciant  auspicium,  ut  corvos,  comix,  noctua:   aut^   quae 


18  f.  inter  mare,et 19  al.  Lucilius.— 20  f.  efferantur.—l  n].  ei.—2  'A.  per 

sex  eos.  f.  scilicet  cos.—i  al.  candens. — 4  al.  Claudius.— 5  f.  alites. 


SCHED^E.  11S9 

alis  ac  volatu ;  ut  buteo,  sanqualis,  aquila,  immissiilus, 
vulturius:  picam  auf^  Martins,  Peroniusqne,  ct  pana,  et 
in  oscinibus,  et  in  alitibus  hubentur.  Ostiaui  urbciu  ad 
cxitum  Tiberis  in  mare  fluentis  Ancus  Martins  rex  condi- 
disse,  et  foeminino  appcllasse  vocabnlo  fertur:  quod  sive 
ad  urbem,  sive  ad  coloniam,  quae  postea  condita  est,  reier- 
tur.  Quod  neutrum  certe  plura  .  .  ferri  non  de- 
bet. Osculana  pugna  in  proverbio,  quo  significabatur  vic- 
tos  vincere,  quia  in  eadem  et  Valerius  La^vinus  imperator 
Ro.  a  Pyrrho  erat  victus,  et  brevi  eundem  regem  devicerat. 
Sulpicius  .  .  .  item  Imperator  noster :  ejus 
rei  meminit  Titinius  hoc  modo  :  Haec  quidem  quasi  Oscu- 
lana pugna  est  .  secus,  quia  in  fugere  polsi  hinc 
spolia  coUigant.  [179]  Significatur  ctiam  osculo  savium, 
ut  Plautus  in  Nervolaria:  Osculum  sat  est  mihi 

qui  ambo7  mi  pater;  quod  inter  cognatos,  pro- 
pinquosq.   institutum  ab  antiquis  est,  maximcq.  fceminas 

Optima  lex  a^' 

in  Magistro  populi  iliciendo,  qui  vulgo  Dictator  appcllatur, 
quam  plcnissimum  posset  jus  ejus  esse  significabatur,  ut 
fuit  Mani  Valcrii,  M.  F.  Volusuinee  gentis?  qui  primus 
Magister  a  populo'°  creatus  est:  propter"  quam  vero 
provocatio  ab  eo  magistratu  ad  populum  dicta  '^  est,  quai 
ante  non  erat,  desitum  est  adici;  ut  optima  lege,  utpote 
imminuto  jure  priorum  Magistrorum.  Originum  libros 
quod  inscripsit  Cato,  non  satis  plenum  titulum  propositi 


G  f.  Pic-US  nut  em. — 7  i.  amaho. — 8  f.  \  cum  dicebatur. — 9  i'.  Vohisi  N, — 10  f. 
piipuli. — 11  f.  post, — 12  al.  data, 

NOT^E 

'  Optima  lex]    In   prliedis    tanttim  formula,  VTi.  qvod.  optvma.    i.ixr. 

spatii  lelictiim  est,  quantum   ad   re-  fvat.  videndus  Acellius  lib.  i.  <a|>. 

poiienda  duo  verba,  quap,  in  margine  12.  et  Livins  lib.  ix.     In  fragincnto 

notaviiinis,  satis  est.    Mafrister  populi,  lecis    Agraria;    apiid   me    est  :    vtki 

pro  a  populo ;  item  miif;istrorum  pro  Qvoi.     optvma.      j.i;<iE.     imuvatvs 

magiHtruluitm,  ut  est  in  sclieilis,  !e-  est. 
genduiii  i)iitauius.    De  antiqua  vero 


1190  SEXTI    POMPEII    FESTI 

sui  videtur  amplexus,  quando  praegravant  ea,  quae  sunt  rc- 
rum  gestarum  P,  R.  Optio  qui  nunc  dicitur,  antea  appella- 
batur  accensus :  his  "  adjutor  dabatur  centurioni  a  Trib- 
Militum,  qui  ex  eo  tempore,  quern  velint,  centnrionibas 
permissum  est  optare :  etiam  nomen  ex  facto  sortitus  est. 
Plautus  in  Asinaria  :  Qua  me,  qua  uxorem,  qua  tu  servum 
Sauream  potes,  circumduce,  aufer,  promitto  tibi  non  obfu- 
tuium  si  id  effeceris  tibi,  optionem  suraito  Leonidam. 
Obsidionem  potius  dicendum  esse,  quam  obsidium,  adjuvat 
jios  testimonio  suo  Ennius  in  Telamone  quom  ait :  Scibas 
natum  ingenuum  Ajacem,  cui  tu  obsidionem  paras.  Item 
alio  loco :  Hector,  qui  baud  cessat  obsidionem  obducere. 
Orare  antiquos  dixisse  pro  agere,  testimonio  sunt,  quod  et 
oratores,  et  hi  qui  nunc  quidem  legati,  tunc  vero  oratores, 
qui  reip.  mandatas  partis  agebant.  Ennius  quoq.  quom 
dixit  in  1.  i.  Annalium :  Facere  vero  [180]  quod  tecum 
precibus  pater  orat.  Oscos  quos  dicamus  ait  Verrius 
Opscos  antea  dictos :  teste  Ennio,  quom  dicat:  De  muris 
rem  gerit  Opscus.  Adicit  etiam,  quod  stuprum  inconcessas 
libidinis  obscena  dicantur,  ab  ejus  gentis  consuetudine  in- 
ducta :  quod  verum  esse  non  satis  adducor,  quom  apud 
antiquos  omnes  fere  obscena  dicta  sint,  quae  mali  ominis 
habebantur:  ut  ilia  Virgilii  testimonio  sunt,  ut  superiorum 
auctorum  exempla  referre  non  sit  necesse,  quom  ait :  Har- 
pyias  obscenas  volucres :  et  Obscenamq.  famem.  Ob 
praepositione  antiquos  usos  esse  pro  ad,  testis  est  Ennius, 
quom  ait  lxiiii.  Omnes  occisi,  obcensiq.  in  nocte  se- 
rena :  id  est,  accensi :  '*  et  in  Iphigenia :  Acherontem 
adibo  '5  ubi  mortis  thesauri  adjacent.'^  Ejusdem  autem 
generis  esse  ait  obferre,  obtulit,  obcurrit,  oblatus,  objectus  : 
mihi  non  satis  persuadet.  Ostentum,  quo  nunc  utimur  in- 
terdum  prodigii  vice,  quin  participaliter  quoq.  dici  solitum 
sit,  non  dubium :  facit  etiam  C.  Gracchus  de  legibus  a  se 
promulgatis,  quom  ait :  Quod  unum  nobis  in  ostentum,  ip- 


13  (.is. — 11  al.  luceiUi. — 15  &].  obiho. — IG  al.  objaccnt. 


SCHED^.  1191 

sis  in  ii5.um  adportatur.  Occisitantur,  saspe  occiduntur: 
sic  C.  Gracchus  pro  rostris  in  P.  Popilliuni :  Homines  li- 
bcri  nunc  in  oppido  occisitantur.  Osi  sunt,  ab  odio  de- 
dinasse  antiquos  testis  est.  C.  Gracchus  in  ea,  quae  est  de 
lege  Minucia,  quoni  ait:  Mirum  si  quid  his  injuriae  sit, 
semper  eos  osi  sunt :  quod  nunc  quoque  cum  praepositione 
datum  frequens  est,  quom  dicimus,  semper  perosi.  Os- 
teude,  ostendam :  ut  permnltis  aliis  exemplis  ejus  generis 
manitestum  est.  Optionatus,  ut  Decurionatus,  Pontiiica- 
tus  dicitur,  ut  Cato  in  ea,  quam  habuit  apud  equites: 
Majores  seorsum,  atq.  diversum  pretiura  [IS I]  paravere 
bonis,  atq.  strenuis,  decurionatus,  optionatus,  hastas  dona- 
ticas,  aliosq.  honores.  Ob  os,  ad  os  significat 
Item  ut  superioribus  quoq.  exemplis  testatus '^  est.  Ob- 
sonitavere,  saepe  obsonavere.  Cato  in  suasione  (de  le^e 
orchia  derogaretur :  '^  Qui  antea  obsonitavere ;  postea  cen- 
tenis  obsonitavere.  Significat  auteni  convivari.  Osten- 
tas,  saepe  ostendis  gloriandi  causa.  Sed  et  participia- 
liter  id  et  dici  debet,  et  dictum  est  foeminino  genere. 
Ovibus  duabus  multabantur  apud  antiquos  in  minoribus 
delictis,  ut  in  majoribus  amb.'9  nee  hunc  ultra  numerum 
excedebat  multatio :  quae  postea  quam  aere  signato  uti 
civitas  ccepit,  pecoraq.  multaticia  incuria  corrumpcbantur, 
unde  etiam  peculatus  crimen  usurpari  coeptum  est,  facta 
aestimatio  pecoralis  multae,  et  boves  centenis  assibus, 
oves  denis  acstimata?.  Inde  suprema  multa,  id  est, 
maxima  appelhitur  tria  millia  aeris.  Item  vincesis  ^°  mi- 
noribus delictis.  Olivitam  antiqui  dicebant,  quom  olea 
cogebatur:'  ut  messem,  cum  frumenta,  aut  vindcmiam, 
quom  uvas :  quod  vocabulum  potius  Ircquentari  debebat, 
quam  nullum  *  ejus  significationis  causa '  haberemus : 
quamvis  quidam  oblivitatem  meam"*  dicant.     Oppidorum '' 


17  f.  testatum. — 18   f.  ne  leff;i  Orcliue  derogarelur. —  H)  f.  A'A'A'.  hdi. — 20  f. 
vicessis.- — I   al.  colli^ebatur. — '^  al.  nullitin. — S  al.  causain. —  1  al.  uliviliUcm  eum. 

NOT/!: 

''    (tppidonim]    Nomen    Cutonis    in   sclicdis  adjcctiiiii    opiiioi    ah    aljiiuo, 


1192  SEXTI    POMPEII    FESTI 

originem  optime  refert  Cato.  Cicero  lib.  i.  de  gloria, 
eamq.  appellationem  nsurpationem  appellatam  esse  existi- 
mat,  quod  opem  darent  adiciens,  ut  iniitetur  inertias ^  Stoi- 
coriira.  Orcum,  quern  dicimus,  ait  Verrius  ab  antiquis 
dictum  Uragum/  quod  ct  u  literae  sonum  per  o  effere- 
bant:  per  c  literae  formam  nihilominus  g  usurpabant. 
Sed  nihil  aflfert  exemplorum,  ut  ita  esse  credamus :  nisi 
quod  his  7  Deus  maxime  nos  urgeat.  Obmoveto,  pro  ad- 
moveto  [182]  dicebatur  apud  antiquos,  ut  alia,  quae  relata 
sunt.  Offendices  ait  esse  Titius  nodos,  quibus  apex  reti- 
neatur  et  remittatur.  At  Veranius  coriola  existimat,  quce 
sint  in  loris  apicis,  quibus  apex  retineatur  et  remittatur, 
quae  ob  ofFendendo  dicantur :  nam  quom  ad  mentura  per- 
ventum  sit,  offendit  mentum.  Olvatum^  Antistius  Labeo 
ait  esse  mensurae  genus.  Occultum  offerre,  significat  sub 
terram  fere  ponere.  Objacuisse,  antea  jacuisse.  Praecep- 
tat,  in  saliari  carmine  est,  saepe  prascipit.  Pa^  pro  parte; 
et  po  pro  potissimum  9  positum  est  in  saliari  carmine.  Pro- 
menervat  item,  pro  monet.  Praedotiont,'"  praeoptant.  Pro- 
spices,  prospice.  Pesnis,'°  pennis,"  ut  Casmenas  dice- 
bant  pro  Camenis :  et  Cessnas  pro  cajnis.  Polteo  pro 
ulteriore.  Polet;  pollet:  quia  nondum  geminabant  antiqui 
consonantis.  Plisima,'^  plurima.  Pretet  tremonti  praete- 
munt:  pe.  Perfines,  perfiingas.'^  Promerion,'*  prseci- 
puum,  praeter  caeteros  meritum :  aut  pro  medium  '^  hoc  est 
participat ;    aut  '^    pro   indiviso   dicimus.      Priviclioes,'^ " 


5  al.  ineptias. — 6  f.  Urgum, — 7  f.  is. — 8  al.  Olvatium. — 9  al.  populo. — 10  al. 
Pasvis. — 11  al.  Poenis. — 12  al.  Plusima. — 13  al.  perstriyigns. — 14  al.  Promo- 
rion. — 15  al.  medio, — 16  al.  ut. — 17  f.  Privicloes. 

NOT/E 

qui  piitarit  a  Festo   indicari   libros  recte  :    nam  antiqui  o   pro  u    pone- 

Originiini    M.   Catonis,    cum   tainen  bant.     Unde  in  colunina  Duilii  est, 

hie  agatur  de  etymo  oppidorum.  Sed  EXFOCIONT.     Vide  in  '  Orcns.' 

possum  falli.  "  Priviclioes]  Cnin  ita  sit  in  sche- 

'  P«]  Sic  do  pro  domo.     Vide  Au-  dis,  opinor  legi  debere  privicloes,  ut 

senium.  aboloes. 

■"  Pradotionti  Ita   in   schedis:    et 


SCHEDiE.  1J93 

privis,  id  est,  singulis,  Petilam  suram,  siccam,  ct  substric- 
tara  vnlgo  interpretatnr.  Sctevola  ait  iingulam  albam  cqui 
ita  dici.  Pilumnoe  poploe  in  carmine  saliari,  Rouiani,  velut 
pilis  uti  assueti :  vel  quia  praecipue  pellant  hostis.  Prce- 
petes  aves  qiiidam  dici  aiunt,  quia  secundum  auspicium 
faciant  pra^tervolantes  :  alii  quod  aut  ea,  qua?  praepctaraus 
indicent:  aut  quod  praetervolent :  aut  ex  Graeco  tractum 
putant,  quod  ante  conspectum  volent  nostrum:  inepte  s.  ex 
praepositione  Latina  componcntes  et  Gra&co  vocabulo  :  ce- 
terum  poetaj  promiscue  omnis  aves  ita  appellant.  Pilare, 
compilare :  sunt  qui  Grascse  originis  .  .  .  .° 
[183]  Picati  appellantur  quidam,  quorum  pedes  formati 
sunt  in  speciem  sphingum :  quod  eas  Dori  p  ficas  vocant. 
Petulantcs,  et  petulci  etiam  appellantur  qui  protervo  im- 
petu,  et  crebro  pelunt  laedendi  alterius  gratia.  Ver.  in  iv. 
Geor.  Neq.  oves,  hoediq.  petulci  floribus  insultent:  et,  Cor- 
nigeras   norunt   matres         .  .         agniq.   petulci.      Et 

Afranius  in  Ida  :  Nostrum  in  conventum,  aut  consessum 
ludura,  lapsumq.  petulcum.  Interdum  pro  veloce  usi  vi- 
dentur  antiqui;  ut  hoc  versu  intelligi  potest:  Exiluit  quasi 
petulcus  quidam,  pedibus'^  convibravit.  Petrarum  genera 
sunt  duo,  quorum  alterum  naturale  saxum  prominens  in 
mare,  cujus  Ennius  meminit  L.  xi.  Alte  delata,  cetcrisq.'? 
ingentibus  tecta  :  et  Levius^^''  in  Centauris:  Ubi  ego  sa;pc 
petris:  alterum  manufactum,ut  docet  tEHus  Gallus  :  Petra 
est,  qui  locus '  dextra  ac  sinistra  fornicem  expleturusq.^  ad 


18  al.  pcdictts.— 19  f.  petrisquc— 20  f.  Lavius.—^   a\.  qua  Jovis.—2  al.  ex- 
plelura  est. 

NOTiE 

"  Scrihendiim,   Grceci    enim   Fures  ita  appellare  :  4>iKa  5'  aMju  ol  Buiutioi 

<pi\riTai   dicunt.      Seneca,    epist.    72.  fK^yov. 

lib.  VII.   '  Voluptates  pripcipiie   ex-  ''  In  sclirdis   Lcviux  est  pro  Lhiiis. 

tnrba,  et  invisissimas  liabe  latroniim  Uiidc  suspicor  La-vium  poi-tam  indi- 

more,  quos  vTifryptii  pbili*.tas  vocant.'  caii,  de  (jiio  Aneilim*  lib.  xii.  cap.  10. 

I'  Picas]     Ht'siodi   antiqniis   infpr-  licet  ibi  (iiioipie   lAviu.t  sit  niondose, 

pres   in    Tlnoironia,  dicit    lJ<Lotios,  ciuii   antiqiiisMinus  liber  iiabcut  La- 

non  Dorios,  ut  Fcslus  ait,  Spbingem  vius. 


1194  SEXTl    POMPEII    FESTI 

libramentum  summi  fornicis.  Petissere  antiqui  pro  petere 
dicebant,  ea  quidem  forma  verbi,  qua  sunt  lacessere,  et  in- 
cessere  :  sed  ut  mihi  videtur,  quom  sij^nificabant  saepius 
petere,  ut  petessant,  saepius  petant.  Petrones  rustic!  fere 
dicuntur  propter  vetustatem,  et  quod  deterriraa  quaeq.  ac 
praeruptus  .  jam  agri  petrae  vocantur,  ut  rupices 
idem  a  rupicis.'  Petauristas  Lucilius  a  petauro  appellatos 
existimare  videtur,  quom  ait :  Sicuti  mechanici,  cum  alto 
exiluere  petauro.  At  vElius  Stilo  quod  in  sere  volent,  cum 
ait:  Petaurista  proprie  Graece,  ideo  quod  his^^  Trpoj  usga  tts- 
Tarai.  Petoritum,  et  Gallicum  vehiculum  esse,  et  nomen 
ejus  dictum  esse  existimant  a  nuraero  iiii.  rotarum :  alii 
Osce,  quod  hi  quoq.  petora  quatuor  vocent  alii  Graece:  sed 
aloKiKwi  dictum.  Petimina  in  his  ^^  jumentorum  ulcera,  et 
vulgo  appellant,  et  Lucilius  [184]  meminit,  quom  ait:  Ut 
petimen  naso,  aut  lumbos  cervicibus  tangat :  eo  nomine 
autem,  et  inter  duos  armos  suis  quod  est,  aut  nectos,'^  soli- 
tum  appellari  testatur  Naevius  in  descriptione  sullae,'  quom 
ait :  Petimine  piscino  qui  meruerat.  Pennas  antiquos  fer- 
tur  appellasse  peenas  ex  Graeco,  quod  illi  ttstyjvol  ea,  quae 
sunt  volucriora*^  dicant.  Item  easdem  pesnas,  ut  caesnas. 
Pictor  Zeuxis  risui^  mortuus,  dum  ridet  effuse  pictam  a  se 
anum  ypauv.  cur  hoc  loco  relatum  sit  a  Verrio,  cum  de  sig- 
nificatu  verborum  scribere  propositum  habuerit,  equidem 
non  video,  cum  versiculos  quoque  (adhaereret  tulerit  et 
ineptos  pati;  sed  nullius  praetoris  '°  prastexto  nomine: "^  qui 
tamen  sunt  hi.     Nam  quid  modi  facturus  risu  deniq.  ?  nisi 


3  f.  a  rupibus.~i  f.  is.— 5  al.  fmmeris.—6  al.  pectus.— 7  al.  suillce.—S  al. 
volucria.—9  f.  risu — 10  f.  ea  de  re  rettulerit,  et  ineptos  satis,  et  nullius  pretii. 


>•  PrcEtexto  nomine]   In    scliedis  ita  septos  pati:  sed  nullius  prcrtoris  prw- 

sunt  hiEC  verba  clepravata,  iit  tamen  texto  nomine:  nos  emendaviniiis  :  cum 

ad  veiani  lectioneni  eliciendam  quasi  versiculos  quoque  ea  de  re  rettulerit,  et 

nianu  diicant,  cum  in  eis  ita  sit :  cum  ineptos  satis,  et  nullius  pretii  prcetexto 

versiculos   quoque  adhareret  tulerit  et  nomine. 


SCHEDiE.  1195 

pictor  fieri  vult,  qui  risu  mortuus  est.  Picta  quae  nunc 
toga  dicitur^  purpurea  ante  vocitata  est,  caq.  evat  sine  pic- 
tura :  ejus  rei  argumentum  est  pictura  in  aede  Vertumni,  et 
Consi,  quarum  in  altera  M.  Fulvius  Flaccus,  in  altera  T." 
Papirius  Cursor  triumphantes  ita  picti  sunt.  Tunica  autem 
palmata  a  latitudine  clavorum  dicebatur,  quae  nunc  a  ge- 
nere  picturae  appellatur.  Impetuni,  industrium,  indulgen- 
tem  perinde  composita  esse  ait  Verrius,  atq.  inipune,  et 
immunis,  mihi  non  satis  persuadet.  Pietati  aidem  conse- 
cratam  ab  Acillo  '^  aiunt  eo  loco,  quo  quondam  mulier  ha- 
bitaverit,  quae  patrem  suum  inclusum  carcere  mamniis  suis 
clam  aluerit :  ob  hoc  factum,  impunitus  "  ei  concessa  est. 
Picura  avem  quidam  dictum  putant  a  Pico  rege  Aboriginum, 

quodissolutussit'*  a'^ 

Piscatorium  aes  vetusto  more  appellatur,  quod  in  [185] 
monte  Albano  datur  pro  piscibus.  Pedam  vestigium  hu- 
man! prascipue  pedis  appelhisse  antiques  in  coninien(ariis 
quibusdam  inveniri  solet.  Pescia  in  saliari  carmine  /Elius 
Stilo  dici  ait  capitia  ex  pellib.  agninis  facta,  quod  Graecl 
pelles  vocent  pesce  neutro  genere  plural  iter.  Pestiferum 
fulgur  dicitur,  quo  mors,  exiliumve  significari  solet.  Pisa- 
litem  '  appellat  Nsevius  Pantaleontem,  id  est,  Pisis  oriun- 
dum  tyrtinnum,  cum  alioqui  inde  profecti  nunc  Pisani  di- 
cantur.  Pedibus  obsitum,  id  est,  pediculis,  Titinius  pedi- 
cosum  appellat  hoc  modo  :  Rus  detrudctur  pedicosus, 
squalidus.  Pedes  autem  pro  pediculis  :  sic  Plautus  refert 
in  Curculione:  Item  genus  a'^  inter  homines  meo  quidcni 
animo,  ut  muscse,  culices,  cimices,  pedesq.  pulicesq.  et 
Livius  in  gladiolo :  Pulices  ne,  an  cimices,  an  pedes,  re- 
spondc   mihi:  et   Lucilius :  Ubi   me  vidit,   caput  scabit. 


II  f.  L.— 12  f.  Acilio.—  n  f.  impunilas.—  l  I  t.  s  quod  is  solUus.—  ld  (.  a  eo 
uti. —  IG  al.  A  est  lenonum. 

NOT/E 

•  Pisalilcm]  Ila  est  in  sclicdis  pro  I'l^uli'.cin :  cl  ila  vidcliii  li-ficiuliim. 


1196  SKXTI    POMi'EII    FESTI 

pedes  legit.  Pesestas  inter  alia  quae  (si)'^  inter  precationem 
dicuntur,'^  cum  fundus  lustratur,  significare  videtur  pesti- 
lentiam,  ut  intelligi  ex  ceteris  possunt,  quom  dicitur:  Aver- 
tas  morbum,  mortem,  labem,  nebulam,  impetiginem.  Pe- 
dum bacuii  genus  incurvum,  ut  Vir.  in  Buc.  quom  ait:  At 
tu  sume  pedum,  quod  me  cum  saepe  rogaret.  Pedera  struit 
in  XII.  significat  fugit,  ut  ait  Ser.  Sulpicius.  Pistum  pi- 
sendo  perpolitum  '9  antiqui  frequentius  usurpabant,  quam 
nunc  nos  dicimus.  Pedarium  Senatorem  significat  Luci- 
lius  quom  ait:  Agipes  vocem  mittere  coepit:  qui  ita  appel- 
latur,  quia  tacitus  transeundo  ad  eum,  cujus  sententiam 
probat,  quid  sentiat,  indicat.  Piscatorii  ludi  vocantur,  qui 
mense  Junio  trans  Tiberim  fieri  solent  pro  quaestu  piscan- 
tiuni.  Piscinae  publicee  [18G]  hodieq.  nomen  manet,  ipsa 
non  extat:  ad  quam  et  natatum,  et  exercitationis  alioqui 
causa  veniebat  populus.  Unde  Lucilius  ait :  Pro  obtuso 
ore  pugi],  pisciniensis  reses.  Pectenatum  tectum  dicitur  a 
similitudiiie  pectinis  in  duas  partis  divisum,  ut  testudinatimi 
inquattuor.  Piari  eos  velut  proprio  verbo,  aitVerrius,  qui 
parum  sint  animati,  cum  mentis  suae  non  sunt,  perquasdam 
verba  liberantur  incommodo.  Pignosa,  pignora  eo  modo, 
quo  Valesii,  Auselii,  piuosi,  palisi  ^°  dicebantur.  Pectus- 
cum  Palali  dicta  est  ea  regio  Urbis,  quam  Romulus  obver- 
sam  posuit,  ea  parte,  in  cjua  plurimum  erat  agri  Romani  ad 
mare  versus,  et  quia  '  mollissime  adibatur  urbs :  cum 
Etruscorum  agrura  a  Romano  Tiberis  discluderet  ceterae 
vicinae  civitates  colles  aliquos  *  haberent  oppositos.  Pe- 
culatus  est  nunc  quidem  qualecunq.  publicum  furtum,  sed 
inductum  est  a  pecore,  ut  pecunia  quoq.  ipsa.  Jam'  etiam 
noxii'^  pecore  multabantur,  quia  neque  asris  adhuc,  neque 
argenti  erat  copia.  Itaque  suprema  multa  etiam  nunc 
appellatur.  Piatrix  dicebatur  sacerdos,  quae  expiare  erat 
solita,  quam  quidam  simulatricem,  alii  sagam,  alii  expiutri- 


17    (  )■ — 18    al.   interpretatores    diciint.     (.  imprecafores. — 19  al.    a  pisendo 
propolitum.— 20  f.  Pinasii,  Papisii.—l  f.  qua.— 2  f.  aliquot.—'^  f.   Num.— 4  f. 


SCHEDiE.  1197 

cem  vocant;  ct  piamenta,  quibus  utitur  expiando:  alii  pnr- 
ganienta.  Piaciilaris  porta  appellatur  propter  aliqna  piacu- 
la,  qua?  ibidem  fiebant :  vel,  ut  ait  Cloatius,  cnm  ex  sacro'  per 
aliquem  piaculo  solvitiir,  ut  aliqua  piandi  propitiandiq.  cau- 
sa immolatiir.  Pigere  interdum  pro  tardari,  interdum  pro 
poenitere  poni  solet.  Pangere,  figere:  unde  plantae  pangi  di- 
cuntur,  cum  in  terram  demittuntur  .... 

Permutatur  id  proprie  dici  videtur,quod  ex  alio  loco  [187]  in 
alium  fransfertur:  at  commutatur,  quod  aliud  pro  alio  sub- 
stituitur.  Sed  eajam  confuse  in  usu  sunt.  Pierides  Musae 
propter  amoenitatem  ac  solitudinem  Pierii  mentis  dictre 
videntur,  quo*^  esse  7  secretis  locis  propter  studia  liberalia 
delectentur.  Perconctatio  pro  interrogatione  dicta  videtur 
ex  nautico  usu,  quia  conto  pertentant,  cognoscuntq.  navi- 
gantes  aqu^  altitudinem :  ob  quam  causam  ait  Verrius 
etiam  secundam  syllabara  per  o  solere  scribi :  mihi  id  fal- 
sum  videtur  :  nam  est  ilia  percunctatio,  quod  is,  qui  curiose 
quid  interrogat,  percunctari  sit^  ut  rccte  per  u  literam  scri- 
batur.  Perfugara  Gallus  ^Elius  ait,  qui  liber,  aut  servus, 
aut  hostis  sui  9  voluntate  ad  hostes  transierit,  qui  idem  di- 
citur  transfuga,  quanquam  sunt,  qui  credant  perfugam  esse, 
non  tam  qui  alios  fugiat,  quam  qui  ob  spem  commodorum 
ad  quempiam  perfugiat.  Perfacul  autiqui,  et  per  se  facul 
dicebant,  quod  nunc  facile  dicimus,  inde  permansit  in  con- 
suetudine  facultas.  Peremptalia  fulgura  Graccus'°  ait  vo- 
cari,  quae  superiora  fulgura,  ut "  portenta  vi  sua  peremant 
duobus  modis,  prioribus  lollendis:  aut  majore  manubia,  ut 
tertia  secundae,  secunda  primae  cedat:  nam  ut  omnia '^  su- 
perentur  fulgure,  sic  ictum  fulgur  manubiis  vinci.  Pere- 
diani  et  bibesiam  Plautus  finxit  sua  consuetudinc,  cum 
intelligi  voluit  cupiditatem  edendi  et  bibendi.  Peremere 
Cincius  in  lib.  de  verbis  priscis  ait  significare  idem,  quod 
prohiberc :  at  Cato  in  li.  qui  est  de  re  militari  pro  viciare 


5  f.  cum  facto. — 6  f.  quoil. — 7  al.  ca, — 8  f.  per  cunclan  rts  it, — 9  (.  sun. — 10 
f.  Gruniui.— II  f.  aut.  — 12  f.  omina. 


1198  SEXTI    POMPEII    FESTI 

usus  est . 

Tabera  earn,  quae  fa- 

ceret  tabescere  apud  antiques  [188]  usurpatum.  Sallustius 
quoque  frequenter,  ut  in  Catilina,  cum  ait :  Uti  tabes  ple- 
rosq.  civium  aninios  invaserat :  et  in  lib.  iv.  historiarum: 
Qui  quidem  mos,  ut  tabes  in  Urbem  coierit:''  et  Corvini- 
us '4^  pro  Liburnia:  Propter  banc  tabem,  atq.  perniciem 
domus  totius.  Tabellis  pro  chartis  utebantur  antiqui,  qui- 
bus  ultro  citro'^  sive  privatim,  sive  publice  opus  erat,  certi- 
ores  absentes  faciebant:  unde  adhuc  tabellarii  dicuntur: 
et  tabellae  missae  ab  imperatoribus.  Tagax  furunculus  a 
tangendo  "^  cujus  vocabuli  Lucilius  meminit:  Et  mutonis 
nianum  perscribere  '7  posse  tagem.'^  *  Tages  nomine  Ge- 
nii filius,  nepos  Jovis,  puer  dicitur  discipulinam  dedisse 
aruspiciiduodecim  populis  Etruria?.  Taminia  uvae  sylves- 
tris  genus :  videtnr  Verrio  dicta,  quod  tarn  mira  sit  quam 
minium.  Talus  in  Sabinorum  nominibus  praenominis  loco 
videtur  fuisse.  Talentorum  non  unum  genus.  Atticum  est 
sexmillium  denariura.  Rhodium  et  '9  Cistophoruni  qua- 
tuor  milliura,  et  quingentorum  denarium.  Alexandrinum 
xii.*°  denarium.  Neapolitanura  sex  '  denarium.  Syracu- 
sanura  trium  *  denariura.  Ilheginum  victoriati.  Tamne,  eo 
usque,  ut  iElius  Stilo  et  Opillus  ^  Aurelius  interpretantur. 
Itaq.  Afranius  :  Tamne  arcula  tua  plena  est  aranearum. 
ThalcEC^  nomen  dictum  est^  alii  ab  astatis  tlore  aiunt,  alii 
quod  carmina  semper  floreant.  Talipedare  antiqui  dice- 
bant  pro  vacillare  pedibus  lassitudine,  quasi  qui  trahit 
pedes,  ut  talis  videatur  insistere,  aut  identidem  tollere 
pedes.  Tam  significationem  habet,  cum  ponimus  prtepo- 
sitivam  quandam,  cui  subjungimus  quam  ;  ut  cum  dicimus, 
tarn  egregium  opus  tam  parvo  pretio  venisse,  [189]  id  est. 


13  al.  conjedus. — 14  f.  Cornificiiis. — 13  f.  citroque. — 16  f.  (agendo. — 17  f. 
manu  perscabere. — 18  f.  tagncem. — 19  f.  sejdem  in. — 20  f.  XII.  m. —  I  f.  VI. 
m. — 2  f.  ///.  m. — 3  f.  Opilius. — 4  f.  ThalicB. — 5  f.  esse. 

iiOTJE 
'  Lucili  versus  ita  emendandus,  Et  mutonis  manu  perscabere  posse  tagacem. 


SCHEDJ2.  1199 

sic  :  ut  apud  Grsecos  quoq.  ouTWf  ayafiov.  Item  ex  con- 
trario  ei  diciraus,  quam  mains  Homeiiis,  tarn  bonus 
Cherylus*^  pocta  est.  At  antiqiii  tarn  etiam  pro  tamen 
usi  sunt,  ut  Nasvhis:  Quid  7  si  taceat,  dum  videat,  tam 
etiam  sciat,  quid  scriptura  sit.  Ennius:  Illai  mea3  tam  po- 
tis  pacis  potiii.  Titinius:  Bene  cum  facimus,  tam  male  sub- 
imus,  ut  quidam  perhibent  viri.  Item:  Quanquam^  estis 
nihili,  tam  escator  9  simul  vobis  consului.  Tandem  quom 
significat  aliquando,  interdum  tamen  ex  supervacuo  poni- 
tur:  ut  apud  Ter.  in  Phorraione,  quom  ait:  Itane  tandem 
uxorem  duxit  Antipho  injussu  meo?  non  enim  hie  tempus 
ullum  signiticat.  At  Cicero  etiam  duplicat  temporalem 
significalionem,  cum  ait :  Tandem  aliquando.  Tauri,  ver- 
benasq.  in  conimentario  sacrorum  significat  ficta  farinacea. 
Tama  dicitur,  cum  labore  via?  sanguis  in  crura  descendit, 
et  tumorera  facit.  Lucilius:'°  Inguenne  existat,  papulae, 
taraa,  neboa  noxit.  Tasnias,  Graecam  vocem  sic  interpre- 
tatur  Verrius,  ut  dicat  ornamentum  esse  laneum  capitis  ho- 
norati,  ut  sit  apud  Caecilium  in  Androgyne  :  Sepulchrum 
plenum  taeniarum,  ita  ut  solet :  et  alias  :  Dum  taeniam  qui  " 
volnus  vinciret.  Ennius  in  Alexandre:  Volans  de  Ccclo 
cum  corona,  et  teeniis.  Accius  in  Neoptolemo  :  Decorate 
est  satius,  quam  urbem  exeneis.'^  Tciedulum  antiqui  inter- 
dum  pro  fastidioso ;  interdum,  quod  omnibus  taedio  essct, 
ponere  soliti  sunt.  Tatium  occisum  ait  Lanivii ''  ab  ami- 
cis  eorum  legatorum,  quos  interfecerant  Tinini  '+  latrones, 
se5  sepultum  in  Aventiniensi  laureto.  Quod  ad  significa- 
tionem  verborum  non  magis  pertinet,  quam  plurima  alia,  et 
praeterita  jam,  et  deinceps  [190]  qax  rcferentur.  Tauro- 
rum  specie  simulacra  lluminum,  id  est,  cum  cornibus  lor- 
mantur;  quod  sunt  atrocia,  ut  tauri.  Talionis  mentionem 
fieri  in  xii.  ait  Verrius  hoc  modo  :     Si  membrum  rapit,'^" 


G  f.  CharUus.—l  al.  Qui.—H  f.  Quam.— 9  f.  fa  me  castor.— M)  al.  Lucretius. 
— 11  f.  7ua. — 12  al.  c  laniis. — 13  al.  Latinii. — 11  al.  Taliuni. — 15  t'.  rujysit, 
al.  rapit. 

"  Liber  inaimsciiptiis   liabct    rapit    pro  riipit,  iil  foilai>!>c  rapsit  hit    Ic- 


1200  SEXTI   POMPEII    FESTI 

ni  cum  eo  pacit,  talio  esto :  neq.  id,  quid  significat  indlcat, 
piito  quia  notum  est  :  permittit  enim  lex  parem  vindictam. 
Tarquitias  scalas,  quas  rex  Tarquinius  Superbus  fecerit, 
abominandi  ejus  nominis  gratia  ita  appellatas  esse  ait  vol- 
go  existimari.     Tarpeije  esse  '^  effigiem  ita  appellari  pu- 
tant  quidara  in  aede  Jovis  Mettellina,  ejus  videlicet  in  rae- 
moriara  virginis,  quae  pacta  a  Sabinis  hostibus  ea  qua;  in 
sinistris  manibus  haberent  ut  sibi  darent,  intromiserit  eos 
cum  rege  Tatio,  qui  postea  in  pace  facienda  caverit  a  Ro- 
niulo  ;  ut  ea  Sabinis  semper  pateret.    Tam  perit,  quam  ex- 
trema  faba :  in  proverbio  est,  quod  ea  pleruniq.  aut  praete- 
ritur,  aut  decerpitur  a  praitereuntibus.     Tappulara  "  legem 
convivalem  ficto  nomine  conscripsit  jocoso  carmine  Vale- 
rius Valentinus,  cujus  m.  Lucilius  hoc  modo :  Tappulam 
rident  legem  concere  '7  opimi.    Termonem  Ennius  Grseca 
consuetudine  dixit,  quem  nos  nunc  terminum  hoc  modo: 
Ingenti  vadit  cursu,  qua  redditus  termo  est :  et :  Hortatore 
bono  prius,  quam  finibus  termo.     Trientem  tertium  pondo 
coronam  auream  dedisse  se  Jovi  donum  scripsit  T.  Quin- 
tius  Diet.     .     .     .     quom  per  novem  dies  totidem  urbes,  et 
decimam'^  Praeneste  cepisset :    id  significare  ait  Cincius 
in  Mystagogicon  L.  if.  duas  libras  pondo,  et  trientem,  qua 
consuetudine  hodieq.  utimur,  quom  lignum  bes  alterum  di- 
cimus,  id  est,  pedem,  et  bessem  latitudinis  habens :  et  se- 
stertium,  id  est,  duos  asses,  et  semissem  tertium :  item  si 
[191]  tres  asses  sunt  et  A  '9  quadrans  quartus^°  .     .     .     . 
Tersumdiem  pro  sereno  dictum  ab  antiquis,  nee  se  habere 
rei  auctorem  ait.     Teretinatibus  a  flumine     ....  Tri- 
pudium  ^     .     .     .     .     oils :  in  exultatione  tripudiat  .     .     . 


16  al.  etiam. — 17  f.  congerce. — 18  f.  deditione. — 19  f.  a  ^Hrtdmns.— 20  f.  a 
dicitur. 

gendum.      Vide    snpra   in    '  Pacio-  trcs  asses  sunt,  et  quadrans,  quadrans 

nem.'  quartiis  dicitia-,  Sfc. 

^  Tappulam]  Vide  in  '  Sodales.'  '  Tripudium,  8fc.']  Desiderantur  haec 

>  Pro  veibo  decimam,  magis  placet  in  aliis  editionibiis.    Supra  in  '  Puis:' 

deditione:  et  infra  legend  urn :  Item  si  '  Tripudium,'  inquit,  'id  est  terri- 


SCHEDvE.  1201 

a  terra  pavienda,  nam  pavire,  est  ferire,  a  quo  et  pavimen- 
ta :  id  ex  Grajco,  quod  illi  ttuIhv,  quod  nos  ferire 
mum  intactus  usur  .  .  .  Taminare,  violare  .... 
et  contaminare,  dictum  videlicet  ....  ilintate.  Te- 
res est  in  longitudinc  rotundatum :  quales  asseres  natura 
ministrat.  Temetum,  vinum.  Plautus  in  Aulularia :  Cere- 
rin'  Strobile  has  lacturi  nuptias  ?  qui  ?  quia  temeti  nihil  al- 
latum  video.  Pomponius  in  Decima :  Non  multi  temeti, 
sed  plurimi.  Novius  in  duobns  Dossenis :  Sequiraini  pre- 
rainate,  sequere  temeti  timor :  Idem  in  Funere :  Agite,  ex- 
ile, temulentum '  tollite  :  et  in  Surdo:  Filias  habeo  temu- 
lentas,  sed  eccas  video  incedere.  Afranius  in  Consobrinis : 
Pol  magis  istius  temulentae,  futilis.  Tintinnare  est  *  apud 
Naevium  hoc  modo  :  Tantum  ibi  molee ''  crepitum  facie- 
bant,  tintinnabant  compedcs  :  et  apud  Afranium  :  Ostiarii 
impedimenta  tintinnire  audio.  Tributorum  conlationem, 
quom  sit  alia  in  capitc,  illud '  ex  censu,  dicitur  etiam 
quoddara  temerarium,  ut  post  Urbcm  a  Gallis  captam  con- 
latum  est,  quia  proximis  xv.  annis  census  alius* ''non  erat. 
Item  bello  Punico  secundo  M.  Valerio  Laevino,  M.  Clau- 
dio  Marcello  cos.  quom  et  Scnatus,  et  populus  in  aerarium, 
quod  habuit,^  detulit.  Tcntipcllium  Artorius  putat  esse 
calciamentum  ferratum,  quo  pclles  extenduntur,  indeque  "= 
Afranium  [192]  dixisse  in  Promo  :*^  Pro  manibus  credo  ha- 
bere ego  illos  tcntipcllium.     Titinium  ait  Verrius  existi- 


1    al.  temulcniiamquc. — 2  al.  TUinnire. — 3    al.   uliud.—i  f.  populus. — 5  al. 
poluil. — 6  al.  Primo. 

NOT.C 

paviiitn  :  pavirc  enim  ferire  est,'  <f«c.      tissima  inscriptione  sit. 

Tripudium  dicebalur  in  au.spiciiii,  vide-  »  I'ro   inolle,  vel,  ut  alii  enicnda- 

tur  fiiisse  in  cxciiipiari :  deinde  Fes-      runt,  muUem,   in    scliedis   est  molir, 

tns    afferebat  excinpliitn    ex    aliqiio      caqiie  vera  lectio  est. 

scriptore  disciplina;  auguralis.    Quod  '>  Opinor  in  exemplari  fdissc,  ccn- 

aiiteni  addit  pnvimenla  dicta  esse   a      sus  populus,  et  deinde   vcrl)iim  poplus 

pavirc,   et  pavirc  a  Gra;co  ■rraUn',  si      in  ulius    niutatinn  :    extant   Icctionis 

veriim  est,  veriini  erit  et  illiid,  paire     antiqir.e  vestigia  in  sclifdis. 

pro  paiire  antifiuioril)ns  in  iisii  fiiisse,  '-  Indi<iuc  pro  idtm,  melius  in  sclie- 

cum  pnimcnta  pro  pavimtnta  in  vctns-      dis. 

Delpk.  et  Var.  CUts.  Pomp.  I'cst.  4  G 


1202  SEXTI    POMPEII    FESTI 

mare,  id  raedicamentum  esse,  quo  rugae  extendantur,  quom 
dicat :  Tentipellium  inducitur,  rugae  in  ore  extenduntur : 
quom  ille  rponiKcoi  dixerit.  Tignum  non  solum  in  sedificiis, 
quo  utuntur,  appellatur,  sed  etiam  in  vineis,  ut  est  in  xii. 
Tignum  junctum  aedibus,  vineave,  et  concapit^  ne  solvito. 
Tela  proprie  dici  videntur  ea,  quae  missilia  sunt :  ex  Grae- 
Go  videlicet  translato  eorum  nomine,  quoniam  illi  ri^XoQev 
missa  dicunt,  quas  nos  eminus  :  sicut  arma  ea,  quae  ab  hu- 
raeris  dependentia  retinentur  manibus,  quoniam  quidem 
non  minus  in  nobis  eam  partem  corporis  armum  vocari  ex- 

istimandum  est,  quam Tigillum,  Sororium. 

Vici  appellari  incipiunt  ex  agris,  qui  ibi  villas  non  ha- 
bent,  ut  Marsi,  aut  Peligni :  sed  ex  vicis  partim  habent 
remp.  et  jus  dicitur,  partim  nihil  eorum,  et  tamen  ibi  nun- 
dinae  aguntur  ^  negotii  gerendi  causa,  et  magistri  vici,  item 
magistri  paci**  quotannis  fiunt:  altero,  cum  id  genus  aedifi- 
ciorum  definitur,  quae  continentia  sunt  his  opidis,  quae  iti- 
neribus,  regionibusq.  distributa  inter  se  distant,  nominibus- 
que  dissimilibus  discriminis  causa  sunt  dispartita  :  tertio, 
cum  id  genus  aedificiorum  definitur,  quas  in  oppido  privo, 
id  est,  in  suo  quisque  loco  proprio  ita  aedificat,  ut  in  eo 
aedificio  pervium  sit,  quo  itinere  habitatores  ad  suam  quis- 
que habitationem  habeat  accessum,  qui  non  dicuntur  vi- 
cani  sicut  hi,  qui  aut  in  oppidi  vicis,  aut  hi,  qui  in  agris 
sunt,  vicani  appellantur. 

Viget  dictum  videtur  a  vi  agendo,  sed  nonvi  [193]  agen- 
dis,   hostilibusque  rebus,  verum  his,  quae   celer  9    .     .     . 


7  f.  capulo. — 8  al.  habentur. — 9  f.  celeriter. 

NOTJE 

^  Pad]  In   schedis  Integra  lectio  LECIONES.     Reliqtia  etiam  emen- 

Iiabetur,  et  emendata.      Nam  pad,  datiora  in  schedis:  Altero,  cum  id  ge- 

antiqiia  sci  ibendi  consnetiidine  die-  nus  (edifidorum  definitur,  qua  continen- 

tum  est,  pro  pagi:  supra  in  '  Orcus.*  tiasunt  his  oppidis,  quae  itineribus,  re- 

'Perc,'inquit,'liter£eformam,iiilulo-  gionibiisque  discriminis  causa  su7it  dis- 

minus  g^  usnrpabaut :'  et  in  columna  partita:  et  in  fine,  in  oppidi  vicis,  et 

Duilii  MACISTRATOS  reperitur  et  vicani,  utroque  loco  habent  schedae. 


SCHED^.  1203 

concitato  aninio  ad  bonam  frugem  ten  '° 

Voisgram  avcm,  qua?  se  vellit.     Augures 

banc  eandem  fucillantem"  appellant Vi- 

gintiqninque  ^  poenas  in  xii.  significat  vigintiquinque  as- 
ses. Victimam  ^lius  Stilo  ait  esse  vitulum,  ob  ejus  vi- 
goreni :  alii  autem,  quae  vincta  ducatur  ad  aUare  :  aut 
quas  ad  '^  hostis  victos  '  immoletur.  Vectigal,  aes  appel- 
latur,  qnod  ob  tributum,  et  stipendium,  ct  equestre,  et  ordi- 
narium  populo  debetnr.  Viae  ^  sunt  et  publica?,  per  a  '* 
.  .  .  6  omnibus  licet  :  privatae,  quib.  vetitum  uti  .  .  . 
praeter  eorum,  quorum  sunt  privatae  ....  vias  niu- 
niunto  :  dionisam  lapides  sunt,  qua  volet,  jumenta  agito. 
Viatores  appellantur,  qui  magistratib.  apparent:  eo  quia 
initio  omnium  tribuum,  cum  agri  in  propinquo  erant  urbis, 
atque  assidue  homines  rusticabantur,  crebrior  opera  eorum 
crat  in  via,  quam  urbe,  quod  ex  agris  plerumq.  homines 
vocabantur  a  magistratib.  Verticulas,  cum  ait  Lucilius, 
ita  appellavit  vertebras.  Vernae,  qui  in  villis  verc  nati, 
quod  tempns  duce  natura  feturae  est :  et  tunc  rem  divinam 
instituerit  Marti  Numa  Pompilius  pacis,  concordia^ve  ob- 
tinendae  gratia,  inter  Sabinos,  Romanosq.  ut  vernai  vive- 


10  f.  teiidunt.— 11  a.],  fecilitram. — 12  f.  ob, — 13  f.  a  quas  ire. 


NOTiE 

*  Viginliquinque']  Agellins  lib.  xx.  cio  aliquid  esse  religatnm,  ante  cnim 

cap.   1.    '  Si   injuria   alleri  faxit,  vi-  iigabantur.'      Sed    nihil    niiitandiun 

giniiquinque  a-ris  poenae  siinto.'    .Sed  censeo. 

teris  puto  adjectmn.     Vide  Pliniiiui  k   Via]    Desideiatur   lizec   vox   in 

lib.  XVI.  cap.  1.  aliis  editionibus:  in  ea  vero  Festns 

f  In   schedis    est,   ob  hosles  victos,  agebat,  nt  ex  leliquiis  ejus  apparet, 

pro  ad  Iwstes  victos,  parva  mutatione:  de  viis  publicis,  et  privatis  :  et  anti- 

nam   Anmistiniaiia   eniendatio  niniis  quam   legem   refeiebat  de  viis  niii- 

abest  antifnia  scriptuia.     I'lo  vincta  niendis,  iisdemque  lapide  sternendis, 

in  Rcliedis  est  victa:  ut  fortasse  ii«a  ut  ([uae  strata-  lapidibus  essent,   per 

scribendum   sit :    nam   boves   aiiratis  eas    jumenta    agere    li(;eret.       Extat 

cornibus    vittis   ornati   ct    sertis   ad  inscriptio    in    qiiodam    denario    Au- 

aram   ducebanlur,  praeterea  Servius  gusli,   QVOD,    VIAE.    MVNITAE. 

in  II.  H\n.  ita  srribit  :  '  Sobita;  Bunt  SVNT. 
bostia;,  nam  piaciduni  Cbt  in  sacrili- 


1204  SEXTI    POMPEII    FESTI 

rent,  ne  vincerent.  Romanes  enim  vernas  appellabant,  id 
est,  ibidem  natos,  quos  vincere  perniciosum  arbitrium  Sa- 
binis,  qui  conjuncti  erant  cum  P.  R.  Vergiliae  dictae,  quod 
eorum  orta  ver  finitur,  aestas  incipit.  Vastum ''  pro  mag- 
num :  ponitur  tamen  et  pro  inani.  Accius :  Jam  banc  ur- 
bem  ferro  vastam  faciet  Peleus :  et  Pacuvius  :  [194]  Qua- 
les,  scabres  quod  "^  inculta  vastitudine.  Ve  victis,  in  pro- 
verbium  venisse  existimatur,  cum  Roma  capta  a  Senonib. 
Gallis  aurum  ex  conventione  et  pacto  adpenderetur,  ut  re- 
cederent,  quod  iniquis  ponderib.  exigi  a  barbaris  querente 
AP.  Claudio,  Brennus  rex '  Gallorum  ad  pondera  adjecit 
gladium,  et  dixit,  ve  victis :  quem  postea  persecutus  Fu- 
rius  Camillus,  cum  insidiis  circumventum  concideret,  et 
quereretur  contra  foedus  fieri,  eadem  voce  remunerasse  di- 
citur.  Vegrande  significare  alii  aiunt  male  grande ;  ut  ve- 
cors,  vesanus,  mali  cordis,  maleq.  sanus  :  alii,  parvum, 
rainutum,  ut  quom  dicimus,  vegrande  frumentum  :  etPlau- 
tus  in  Cistellaria :  Qui  nisi  itures  nimium  is  vegrandi 
gradu.  Vecors  ^  est  turbati  et  mali  cordis.  Pacuvius  in 
lliona :  Qui  veloci  superstitione  cum  vecordi  conjuge :  et 
Novius  in  .  .  .  Coactus  tristimoniam  ex  animo 
deturbat  et  Vecordiam.  Vapula  Papiria,  in  proverbio  fuit 
antiquis,  de  quo  Sinnius  Capito  sic  refert,  tum  dici  solitum 
esse,  cum  vellent  rainantibus  ibi ''  significare  se  eos  negli- 
gere,  et  non  curare,  fretos  jure  libertatis.  Plautus  in  Fe- 
neratrice :  Heus  tu  in  barbaria  quod  fecisse  dicitur  libertus 
suae  patronae,  ideo  dico         .         .         .        liberta  salve. 


14  f.  squale,  ncahre  atque. — 15  f.  sibi. 

NOTiE 

••    Vastum]    Videndus    Nonius    in  plari  antiquo  contulit,  dux  pro  rex 

*  Vastitudine  :'  apud  qnera  extat  ver-  notatum  est :  et   pensum  pro  adpen- 

SHS  Pacuvii  ex  Teucro,  qnem  hie  Fes-  deretur. 

tns  citat,  ut  nos  emendavimus.  ^  Vecors,  Sfc]  Exempla  Pacuvii,  et 

'  In  schedis  est  Brermus  rex,  pro  Novii  desiderantur  in  aliis  editioni- 

quo  in  niargine  alia  manu,  ejus  for-  bus. 
tasse,  qui  scliedas  illas  cum  exem- 


SCHED^.  1205 

Vapula  Papiria:  in  barbaria  est,  in  Italia,  ^lius  hoc  loco 
vapula  positum  esse  ait  pro  dole.  Varro,  pro  peri :  teste 
Terentio  in  Phormione :  Nura  tu  .  .  .  resipis  ver- 
bero:  et  Plauto  in  Curculione  :  Reddin',  an  non  mulierem 
prius,  quam  te  huic  mea?  machserce  obicio  mastigia  ?  Va- 
pula ergo  te  '*^  vehcmenter  jubeo,  ne  me  territes.  Vacerram 
^lius  et  alii  complures  vocari  aiunt  stipitem,  ad  quern 
equos  Solent  religare.  Ateius  [19-5]  vero  Philologus  hoc 
nomine  significari  maledictum  magna?  acerbitatis,  ut  sit  ve- 
cors  etvesanus  teste  Livio,  qui  dicit :  Vecorde,  etmalefica 
vecordia '7 '  Vagorem  pro  vagitu,  Eiinius  li.  xvi.  Qui  cla- 
mor oppugnantis  vigore  volanti.  Lucretius  li.  ii.  Et  su- 
perantur,  item  miscetur  funere  vigor.  Valvoli  fabae  folli- 
culi  appellati  sunt,  quasi  vallivoli,  quia  vallo  facti  '^  ex- 
cutiantur.  Vagulato  in  L.  xii.  significat quasstio  cum  con- 
vicio.  Cui  testimonium  defuerit,  is  tertiis  diebus  ob  portum 
obvagulatum  ito.  Valgos  Opillus  Aurelius,  aliiq.  com- 
plures aiunt  dici,  qui  diversas  suras  habeant.  Plautus  in 
Militc  glorioso  :  Qui  talos  vitiosos  majorem  partem  videas 
vagi  sails:  etin  Silitergo;  Sineamihiinsignitos  pueros  pariat 
postea,aut  varum,  aut  valgum,  aut  compernem,  aut  pastum, 
bocchum  filium.  Viere,""  alligare  significat,  ut  hie  versus 
demonstrat :  Ibant  malaci  viere  Veneriam  corollam,  unde 
vimina,  et  vasa  viminea,  quae  vinciuntur  ligata.  Vermina 
dicuntur  dolores  corporis  cum  quodam  minuto  raotu  quasi 
a  vermib.  scindantur:  hie  dolor  Groece  orpofoj  dicitur.  Ve- 
ruta,  pila  dicuntur,  quod  a  ''  .  •  habeant  praifixa. 
Ennius  L.  x.       .         .       cursus  quingentos  saepe  veruti." 


IG  f.  Vapulare  ergo.— 17  f.  malefice  vacerra.—lS  f.  fradi.  —19  A  al.  vcvua. 

NOT/E 

'  Pro  malefica  recorilia  in  vpimi  Li-  King.    Lai.   apml  qucm  niahici  est,  ut 

vii,  nisi  malefice  vaccrra  Icgannis,  non  in  scliedis. 

video  cur  Livium  citetFcstus.  "  Vauti]    Knnii    versus   ileest    in 

"'  Fiere,l!fc.']  Hicc  quoque  in  aliis  e-  aliis  editionibus,  nee  in  schedis  inte- 

ditionibiis  desidnrantur.  Ennii  versus  ger  liabttur,  aut  cmendatus  satis, 
extat  apud    Varrontin    lilj.    iv.    de 


1206  JSIiXTI    POMFEIi    FESTI 

Uruat,"  Ennius  in  Andromeda  significat,  circundat,  ab  eo 
sulco,  qui  fit  in  urbe  condenda  uruo  aratri,  quae  sit  forma 
siraillima  uncini  a  curvatione  buris,  et  dentis  ;  cui  praefigitur 
vomer :  ait  autem  :  Circum  sese  uruat  ad  pedes  a  terra  qua- 
dringentos  caput.  Ungulus  Oscorum  lingua  anulus,  ut  .  . 
,  .  si  quid  monumenti  nacta  f  est,  qui  eorum  requireret,  est 
ungulus  quem  ei  detraxit  ebrio.  Pacuvius  in  Iliona :  Re- 
pugnanti  ego  porro  hunc  vi  detraxi  unguium,  et  in  Atalanta : 
[196]  Suspensum  laevo  brachio  ostendo  unguium.  Uncia- 
ria  '^  lex  appellari  coepta  est,  quam  L.  Sulla,  et  Pompeius 
Rufus  tulerunt,  qua  sanctum  est,  ut  debitores  decimam 
partem dicebant  antiqui,cujus  co- 
lor inficiendo  mutatur,  ut  Ennius  cum  ait :  Cum  illud,  quo 
jam  semel  est  imbuta  veneno.  Ventabant  dixisse  antiques 
verisimile  est,  cum  et  praspositione  adjecta 

adventabant.  V.  ntupum  est,  vel 

quod^Graeci  vsiv  dicunt.  Venditiones  dicebantur  olim  Cen- 
sorum  locationes ;  quod  velut  publicorum  locorum  veni- 
bant.  Viminalis  et  porta  et  collis  appellantur,  quod  ibi 
viminum  fuisse  videtur  silva,  ubi  est  et  ara  Jovi  Viminio 
consecrata.  Vindex  ab  eo  quod  vindicat,  quo  minus  is, 
qui  prensus  est,  ab  alio  teneatur.  Vinece,  ut  Verrius  prae- 
cipit,  quod  vino  feraces  sint :  etiam  militares  quaedam  ma- 
chinationes  a  similitudine  appellantur.  Vivatus  et  vividus 
a  poetis  dicuntur  a  vi  magna.     Vindiciae  '    appellantur  res 


20  f.  out  potius  dicuntur  vindici^  inter  eos,  qui  contendunt. 

NOTvE 

o  f//-Ma<]  Placidiis  iiiGlossis  : 'Ob-  sunt,   qiije     post    verbuni    Venlahant 

urbas,   circiimscribis :  dictum  ab  ur-  habentur, 

bo.'      Versus    Ennii   emendatior    in  ^  Vindicice]  In  exemplo  12.  tabula- 

?chedis.  rum,  quod   in   fine    adducit   Festus, 

P  Nacta  legendnni :  et  si  quis  requi-  schedae  ante  arbitros  habent  amplius 

7-et:  pro  comipto  autem  verbo,  elirio,      dimidiatum  verbum tor,  ut  inte- 

in  schedis  est  ebrio,  quae  vera  lectio  grum  fortasse  fuerit,  Prator,  et  ita 

est.  sit   legendum :    Prator    arbilros  Ires 

T  Unciaria']    Q»ds   sequiintur,   quo  duto. 
pertineant, quaerendum :  incerta item 


SCHEDiE.  1207 

eae,  de  quibus  controvei'sia  :  (quod  potius  dicitur  jus,  quia 
fit  inter  eos,  qui  contendunt/°  Cato  in  ea,  quam  scribit  L. 
Furio  de  aqua  .  .  .  .  s.  Praetores  secun- 
dum populum  vindicias  dicunt  .  .  Lucilius :  Ne- 
mo hie  vindicias,  neq.  sacra,  neq.  numen  veretur :  de  quo 
verbo  Cincius  sic  ait :  Vindicias  olim  dicebantur  illae,  quae 
ex  fundo  sumptae  in  jus  adlatae  erant :  at  Ser.  Sulpicius  . 
jam  singulariter  format©  vindiciam  esse 
ait,  qua  de  re  controversia  est,  ab  eo  quod  vindicatur 

et  in   XII.  Si  vindiciam  falsam  tulit,)   si 
velit  is,'      .        .        tor  arbitros '  tres  dato,  eorum  arbitrio 
fructus  duplione  damnum  decidito. 


1  f.  rei,  sive  litU. 


ISiOTJE   VARIORUM 


IN 


SEX.     POMPEIUM    FESTUM 

EJUSQUE  EPITOMEN. 


EX  ED.  HEIDELBERGENSI 
1593.    8vo. 


nottE  variorum 


IN 


SEX.    POMPEII    FESTI 


DE 


VERBORUM  SIGNIFICATIONE  LIBROS. 


LIB.    I. 


Pag.  35.  Acus'\  Cwnsarcire:  lege, 
quod  sarcire.  Turneb.  Advers.  lib. 
XIV.  cap.  12. 

Pag.44.  Adfeclata  iAffecta]  Allu- 
dere  videtiir  ad  illnm  Planti  locum, 
qui  in  Kiidente  exstat :  '  Accipiam 
hospilio  si  nox  venies  vespere  Item 
lit  affectam.'  Idem  ibid. 

Pag.  50.  JEditimus]  Non  assenti- 
tur  Festiis  Tnllio,  iiec  Varroni,  qui 
inter  (cditimum  etadituum  niliil  inter- 
esse  ceusent :  set!  et  M.  Tullius  in 
aditimo,  timum.  productionem  voca- 
buii  censet ;  pro  intimo  Festus  acci- 
pit.  Quanquam  non  satis  apparet  an 
significatione  distinguat  quai  nota- 
tione  dividit.  Id.  ibid. 

Pag.  05.  Ambactus]  Lingua  Gallica 
dicitur  actus  et  ambaclits  scrvus  mer- 
CPnarius  :  ut  '  circumactus'  dicitur. 
Hanc  vocem  usurpavit  Caesar  com- 
nientario  sexto  :  '  Ita  plurimos  circum 
se  ambactos  clicntcsquc  habet.'  Am- 
bacti  autcui  erant  apiid  (Jallos,  qui 
>e  nobilibus  in  servitutcui  dicurant, 


quod  circum  illos  acti  essent.  In 
lexico  Latino-Graeco  am6ac<MS  sic  ex- 
plicatur:  BovKos  fjucrdwrhs,  iis  ''Evvios. 
ita  ab  Ennio  Caesar  hoc  vocabulum 
mutuo  sumpsit.  Id.  ibid. 

Pag.  69.  Ambrices]  Lego  lambrl- 
ces,  regulas  esse,  non  tegulas:  id  quod 
sensus  ipse  declarat :  sed  et  Franco- 
rum  lingua,  quEe  articulo  addito  ta- 
bellas,  quibus  lacunaria  texuntur  aut 
ffides  obducuntur,  lambrices  vocat, 
quod  cum  (it,  aedes  lambricari  pro 
ambricari  dicitur.  Id.  ibid. 

Pag.  75.  Anclare]  Multi  censent. 
anclare  et  exanclare  dicendum  esse 
antlare  et  exanllare,  a  vcrbo  Graeco 
ain-\f7v.  a  quibus  dissentio,  et  anclare 
puto  esse  anculare,  id  est,  liaurire  et 
ministrare  :  unde  et  ancillarum  no- 
men.  Livius  Andronicus  :  '  Floreni 
auculabant  Liberi  ex  carchesiis.' 
Quodsi  ab  avrXuv  deduritur,  ut  Festo 
videtur,  eerie  litcra  mutalur.  Idem, 
lib.  111.  cap.  10. 

Pag.  76.  Andruare]  A  vcrbo  Graco, 


1212 


NOT/E    VARIORUM    IN 


,  apaSpav.  lege,  avaSpafi(7v,  aut  avBpa- 
fj.f7v.  Idem  lib.  xiv.cap.  12. 

Pag.  78.  Anniisl  Annus  ex  Graco 
venit,  quemilli  twov  dicunt,  et  quod  nos 
triennium,  illi  dicunt  rpUvvov,  Haec 
sic  in  Fesli  codice  restituenda  cen- 
seo.  Id.  ibid. 

Pag.  85.  Aquarioli  lAquarii]  Hinc 
puto  hanc  significationem  iiianasse, 
qnod  aquai'ii  dicebantur,  qui  aqiiam 
in  aedes  portabant,  qnapluiime  egent 
ad  balneum  seque  eluendas  mulieres  : 
apud  Plautum  nieretricula  dicit: 
'  Aggerundaque  aqua  sunt  viii  duo 
defessi.'  Hac  occasione  amorum  in- 
ternuntiis  solebant  eis  uti :  hinc  Ju- 
venaiis  :  '  Veniet  conductus  aqua- 
rius.'  Septimus  Florens  :  *  primi 
ernut  lenones,  perductores,  aquarioli, 
turn  sicarii,  venenarii,  magi.'  Aquu' 
rioli  autem  per  diminutionem  ad  con- 
temptum,  ut  in  vilissimis,  et  omnium 
vilissimi  ipsi  dicuntur.  Lampridius 
in  Commodo  :  '  Aquam  gessit,  ut  le- 
noniuni  ministeriis  probrosis  natum 
magis,  quani  ei  loco  crederes,  ad 
quern  fortuna  pervexit :'  nos,  addito 
m,  tnacarios  appellanins  :  reperi  et  in 
lexico  Latino-Graeco,  '  aquarium  ' 
vdpo(p6pov  esse,  et  '  aqnariolum  '  )3a- 
\avfa,  sed  et  *  baccarionem  '  -rropvo- 
Z16.KOVOV. 

Pag.  86.  Arlnlrium]  Putant  Juris- 
consulti  nullum  esse  verbum  Lati- 
num  quo  sententia  arbitrii  vocetur. 
Itaque  ipsi  verbum  cuderunt  laudum, 
ut  vere  dicam  illaudatum.  Ego  arbi- 
trium  posse  dici  arbitror  auctore 
Festo  :  '  Arbilrium,'  inquit,  '  dicitur 
sententia  quae  ab  arbitro  statuitur.' 
'  Arbitrarium '  autem  '  cum  adhuc 
res  apud  arbitrum  geritur.'  Proin- 
de  incerta  est,  et  dubia,  conlroversi- 
que  juris,  et  in  voluntate,  potestate- 
que,  et  arbitrio  allerius  :  quo  factum 
est  ut  Plautus  ccrtum  arbitrario  op- 
poneret,  quod  invito  aliquo  et  ingra- 
tiisfuturum  esset.  '  Hoc  quidem  pro- 
fecto  certum  est,  non  arbitrarium.' 
Turneb.  Ub.  xiv.  cap.  12. 


Pag.  89.  Arferiaaqua]  Ab  afferen- 
do  nonien  liabet :  nam  prisci  praepo- 
sitionem  ad  in  ar  saBpenumero  mu- 
tabant :  unde  et  arcesso  et  arveho 
apud  Catonem  de  Re  Rustica  cap. 
135.  Est  igitur  arferia,  quasi  arf/ertn. 
Idem  lib.  111.  cap.  10. 

Pag.  94.  Artitus'\  A  vetere  critico 
exponitur,  itivTexvos,  SalSaXos,  Idem 
Ub.  XXIV.  cap.  31. 

Pag.  95.  Assirafum']  Romanis  ipsis 
non  ignota  cruenta  potio,  quae  assira- 
tum  iis  dicta,  quod  assir,  sanguis,  ut 
aiunt  glossa-.  Festum  in  Assirato  ita 
capio;  et  si  fortassis  ea  potio  olim  in 
sacris,  quod  suadere  videtur  Sallus- 
tius  in  Catilina,  ait  enim  consuetum 
id  in  soleunibus  sacris.  Lipsius  ad 
lib.  XII.  Annul.  Taciti. 

Pag.  96.  Atavus]  Lego  :  quia  atta 
est  avi,  id  est,  pater,  ut  pueri  usurpa- 
re  Solent:  nam  quod  tata  scribunt, 
id  vero  tale  est,  ut  ex  eo  tataviis,  non 
atavus,  formari  debeat :  cum  autem 
atta  avuin  significet,  ut  Festus  in 
verbo,  *  Attam  '  explicat,  (hanc  enim 
vocem  esse  juniori  ad  seniorem  ho- 
noris causa  tanquam  ad  avum  rcfert) 
tamen  pueri  attatn  pro  patre  dicere 
solebant.  Turneb.  lib.  xiv.  cap.  12. 

Pag.  98.  Attinge]  Scribendum  at- 
tingem,  pro  attingam,sic  primus  emen- 
davit  Lipsius  Variarum  libro  iv.  27. 
cnjus  verba  sunt :  Dice  pro  Dicam, 
attinge  pro  attingam,  Veteres  usur- 
passe  saepius  reperies  :  quod  certe 
corruptum  nbique  apud  eum  judico, 
et,  cum  ex  Quinctiliani  certa  aucto- 
ritate  constet,  Catonem,  Censorium 
vetustioresque  alios  ea,  quae  nos,  di- 
cam, faciam,  efferimus,  dicem,  faciem, 
pronuntiasse  audacter  apud  Festum 
iis  locis  omnibus  corrigendum  pro- 
nuntio,  attingem  pro  attingam,  et  di- 
cem pro  dicam,  similiaqne  omnia. 
Lips,  ad  lib.  xii.  Annul.  Taciti. 

Pag.  100.  Augustus  locus]  Aves 
pasta;,  id  arbitror  de  tripudio  solisti- 
ino  intelligi,  cum  pullarius  avibus 
offam   dabat ;  nam    si    pascerentur, 


SEXTI    POMPEII    FESTI    LIB.    IV. 


1213 


bonum  erat  augurium  :  si  non  pasce- 
rentur,  malum.  *  Claudius  Pulclier,' 
inquit  Suetonius, '  apud  Siciliam,iion 
pascentibus  in  anspicando  pullis,  ac 
per  contemptum  religionis  mari  de- 
mersis,  ut  biberent,  quando  esse  nol- 
lent,  praelinm  navale  iniit,  supera- 
tusque  est.'  Et  Asconius  scribit  di- 
ci  solitum  ma°;istratum  iueuutibus  : 


'  aves  pascunt.'  Cicero  de  divina- 
tione  :  '  dicito  si  pascuntur.'  Turneb. 
Advers,  lib.  xiv.  c.  12. 

Pag.  102.  Aurutti]  Auruni  dictum 
est  quia  prcecipue  custoditur.  GrcBce 
enim  wpuv  custodire  dicitur.  Hanc 
lectionem  videor  jure  affirmare  pos- 
se, uon  quae  obtiuuit.  Id. 


LIB.    II. 


Pag.  108.  Balaihrones]  Gallicum 
peperere  verbum,  sed  paulum  luxa- 
turn  :  nam  bellithrones  dicimus.  Ver- 
nacula  enim  nostra  dictio  balatbro- 
nem  potius  sapit,  quanibliteum.  Tur- 
nebus  Advers.  lib.  ii.  cap.  10. 

Pag.  110.  Bitienses]  Beiere  dice- 
baut  Veteres,  pro  ire,  non  bctare. 
Hinc  forte  Betienses  pro  Bitienses 
legendumapud  Festum.    Hinc  '  per- 


bitere,'  '  praebitere,'  '  interbitere.' 
Gifanius  indice  Lucretiano,  '  Dubita- 
re.' 

Blenni']  Sic  dicuntur,  ut  niucosi, 
id  est,  fi\eyp<iSeis. 

Pag.  121.  Bubleum]  Scribendum 
suspicor  byblinvm  ;  de  quo  Hesiodus  : 
EJtj  irerpaiq  re  OKi^  Koi  jSuySAivos  olyos. 
Turnebus  lib.  xxx.  cap.  29. 


LIB.    III. 


Pag.  132.  Camelis  [CamellcE]  Vir- 
gines  sunt,  mutatione  g-  in  c,  -yap.i]- 
Kioi  Beat.  Turnebits  lib.  ill.  cap.  11. 

Pag.  153.  Chalcidicum]  Meminit 
Vitruvius  lib.  v.  bis  verbis  :  '  sin  au- 
tem  locus  amplior  in  longitudiue, 
Clialcidica  in  extremis  constituan- 
tur:'  nee  praetermisit  Dio :  eTreiSr/ 
ravra  SieTtAeffe,  t6  t€  'Mi^vaiov,  koI  rb 
XoKkISikov  wvofiaaixfi/ou,  Kal  rh  0ou\ev- 
TTipiOP  rb  'lov\iuv,  rh  eVl  rr)  toD  irarphs 
TJ/U77  yevSpLeuuv,  KaQUpuia^v.  nee  praj- 
teriit  Cassiodorus  inConsulum  fastis. 
Videor  etiani  observasse  Cbalcidi- 
cum  pro  ccunaciilo  poni ;  quod  enim 


Homerus  scripsit :  Vp7]ts  5'  fU  virep^' 
avefirjaaro  Kayxa\6waa:  convertit  Au- 
sonius  :  '  Chalcidium  nutrix  gressu 
siiperabat  anili.'  Id.  lib.  xviii.  cap. 
34.  Vide  hac  de  re  Lud.  Carriouis 
emendat.  lib.  ii.  cap.  17. 

Pag.  179.  Conitum]  Legendnm  est 
Comtum.  Gifanius  indice  Lucretia- 
no, '  Comptus.' 

Pag.  207.  Cyprio  bovi]  Est  ex  So- 
tadico  Ennii :  '  Prope  stagna  genus 
ubi  lanigerum  piscibu'  pascit.'  Sca- 
liger  in  Varrouis  libruin  iv.  18.  quod 
annotavimus,  ut  diversitas  Icctionis 
utrubique  consideraretur. 


LIB.    IV. 


Pag.  210.  Dagnades]  A  mordendo 
nomcn  liabent.  ZaKilSts  ab  Hesychio 
appelianlur,  Sa/tJ/ls  inquit,   upv(ou  d- 


So?.     Turnebus  lib.  xxviii.  cap.  19. 

Pag.  212.  Decotes    togal    Malim, 
decutes,  quod  essetsine  (locco  et  qua- 


1214 


NOT/E    VARIORUM    IN 


si  sine  cnte.   Lipsius  Elect,  lib.  i.  cap. 
14. 

Pag.  213.  Dcginiere']  Legeiiduin 
est  degumiare,  non  degunere,  id  est, 
devorare,  degustare :  apud  eundem 
diseite  scriptum  est  gumia:  inglu- 
vies,  inqnit,  a  gula  dicta.  Hinc  et 
ingluviosus,  et  gluto,  gulo,  gumia, 
gnttiir.  id  manifesto  est  a  Greeco  y6- 
juos,  quod  signiticat  TrK-fjpaiixa.  ttjs  vfus, 
epfia.  Saburrain  Latini  vocant :  ita- 
que  qui  iiimis  se  ingurgitarent  cibis 


ita  dicti  ab  co.  Scaliger  in  Varronis 
libr.  sext.  80. 

Pag.  219.  Dcsivare']  Legendum 
est  Desinare:  nuilta  enim  verba  va- 
riis  niodis  Veteres  efferebant.  Gifa- 
nius  indice  Lucretiano,  '  lavere.' 

Pag.  221.  Dice]  Vide  snpra,  '  At- 
tinge,'  et  infra,  '  Recipie.' 

Pag.  225.  Disertiones]  Verins  pu- 
tarem,  disorliones,  nt  consortioni  oppo- 
nantur.  Turneb.  Advers.  lib.  iii.  cap, 
11. 


LIB.    V. 


Pag.  233.  Egeria]  Alvum  concep- 
tam,  alto  conceptum  legendum  censet 
Turnebus  lib.  iii.  cap.  5. 

Egretus]  Nyciegresia  ea  Homeri 
rapsodia  vocatur,  quia  maxinio  nietu 
perculsis  omnibus  et  consternatis  ob 
ofFensionem  pugnas,  nocte  in  castris 
ab  Agamemnone  excitantur  e  stratis 
duces,  et  ad  concilium  vocantur. 
Turnebus  lib,  iii.  cap.  5. 

Pag.  238.  Erctum  citum]  Quod  ait 
Festui,  Ercetum  citum  quod  sit  inter 
consortes,  opinor  legendum  esse,  non 
ercettum,  sed  erctum;  et  ita  decerno 
fultus  auctoritate  TuUii,  qui  in  prime 
de  Oratore  sic  refert :  '  Idcirco  qui, 
quibus  verbis  erctum  cieri  oporteat, 
nesciat,  idem  lierciscundaB  faniiliae 
causam  agere  non  possit:'  ex  quo 
tamen  scribendum  videtur,  hercium, 
non  erctum;  nam  ita  et  apud  Cicero- 
nera  legitur,  et  inde  hercisci  et  hercis- 
cundcB.  Philippus  Beroaldus  in  lib.  i. 
Apuleii  de  asino  aureo,  item  in  lib. 
nonum. 

Erctum]  Consortioni  disortiones 
contrariae  sunt,  siquidem  disortiones, 
anrtore  Festo,  divisiones  dicuntur 
patrimoniorum  inter  consortes  :  so- 
lentque  ita  fieri  disortiones,  ut  in 
primis  coerceretur  commune  patri- 
nionium,  ac  delude  cicretur  :  id  enim 
his    verbis,    erctum   citumque,   legum 


Ro.  tabulis  contineri,  et  in  lis  erctum 
a  coercendo,  citum  a  ciendo  dictum 
esse  testatur  idem  Festus,  eoque  ac- 
cedere  videtur  illud  Servii  viii.  JE- 
neid.  ut  est  in  jure,  ercto  non  cito,  id 
est,  patrimonio  vel  liaereditate  coer- 
cita  non  divisa :  ita  enim  arbitror 
eum  locum  supplendum  esse.  Ravar- 
dus  in  1.  Lxxxv.  §.  quolies  de  regul, 
juris. 

Erctum]  Valere  arbitror  patrimo- 
nium  divisum,  divisam  ha;reditatem  : 
scribit  enim  Servius  injure  esse  scrip- 
turn  ercio  mow  cito:  quod  interpreta- 
tur,  patrimonio  vel  liaereditate  non 
divisa.  Turneb.  lib.  iii.  cap.  5. 

Pag.  246.  Exei-cionem]  Emendan- 
dum  reor  sic  :  exercitionem,  extrcita- 
tionem.  Turneb.  ibid. 

Exfafilatum]  Lege  Exfilatum.  Tur- 
neb. ibid. 

Pag.  247.  Exiles  et  ilia]  Vianim,  id 
quale  sit,  '  putando,'  ut  ait  poeta, 
nescio  quis,  '  evolvere  nequeo.'  ilia  a 
viis?  qui  potest?  credo  quod  ea  ceu 
viarum  in  auimalium  corporibus  fun- 
gantur  munere.  quae  est  liaec  compo- 
nendi  ratio  ?  aut  quas  est  in  utraque 
voce  syliaba?  syllaba  ?  immo  litera 
peiie  eadem  :  sed  ab  inaruni  tenuitate 
ilia  et  exilia  se  deduxisse  iis  non  dif- 
ficuUer  Festus  probaverit,  qui  alibi 
ita  scriptum  esse  meminerint :    Ilia 


SEXTI    POMPEII    FESTI    LIB.   VIII. 


1-215 


dicta  sunt  ah  ina,  qucB  pars  chartw  est 
tenitissima.  Ludoviciis  Carrio  Autiq. 
Elect,  comment,  i.  capite  7. 

Pag.  251.  Expreia']  Hinc  illiid 
Baccliidum  Plauti,  So.  Nunc  cxperiar, 
explicandum  est :  '  It  magister  quasi 


lucerna  expretns  uncto  linteo,'  id 
est,  expertus:  expeiimur  enim  lucer- 
nas  uncto  linteo,  quam  bene  liiceant, 
accenso  ellychnio  :  non  me  latet  ta- 
men  quosdam  in  Festo  cmendare 
experta.  Tvnneh.  lib.  iii.  cap.  5. 


LIB.    VII. 


Pag.  294.  Grallatores]  Grallato- 
rem  gradu:  sic  in  exeniplaribus  hie 
versus  legitur  et  a  Festo  profertur : 
quod  tamen  in  membranis  peivetus- 
tis  reperi,  non  indignum  visum  est 
niemoratu  :  et  clavatorem  gradu.  est 
autem  clavator,  qui  clava  utitur,  qui 
KopwTJTTjj  Graece  vocatur;  sed  a  Ro- 
mauis  calottes  qui  ligneas  clavas  mili- 


tum  gerebant  sic  vocabantur  :  mag- 
num autem  eorum  gradum  fuisse  cer- 
tum  est.  quid  autem  vetat  utram- 
que  lectionem  reperiri  in  exenipla- 
ribus, et  defend!,  cum  Festus  1.  vir. 
et  XVII.  gravastellum  modo  legat  in 
eodem  versu,  modo  ravistellus?  Tur- 
nebus  lib.  in.  cap.  11. 


LIB.    VIII. 


Pag.  299.  Hahpanta']  Monstrosi 
verbi  monstrosior  explicatio :  nam 
sive  kalopanfa  habet  t^  irafxa,  Graj- 
cum  an  Latinum  erit  vocabulum,  si- 
quidem  halare,  pro  mentiri  qiiisquam 
nsurpatum  legerit :  sive  omnes  deci- 
piat  ac  fallat,  id  non  qAtj,  &\r;  scribi- 
tur:  nee  ea  tarn  fallentis  est,  quam 
errantis  hominis :  videtur  ergo  cor- 
ruptimi  fuisse  hoc  vocabulum  ex 
Hahphanla,  quod  iu  Plauto  reperitur 
in  Curculione,  initio  scenae  primae 
quarti  actus :  '  jiidepol  nugatorem 
lepidum  lepide  liunc  nactu'st  Phae- 
dromus  :  Halophantam  an  sycophan- 
tam  hunc  magis  esse  dicam  nescic' 
quern  quidem  locum, s-ivc  cum  aiiter 
legeret,  sic  interpretandum,  sive  cum 
non  intcliigeret,  aiiter  legeudum,  (ut 
videtur  innuere  doctiss.  Camerarius,) 
censuit  Festus,  utronue  modo  iiegli- 
gentem  se  et  ridiculum  graminalicutn 
prxbuit.  Et  qucmadnioduin  linjus 
interpretationcm  rcjicio,  ita  iiec 
Noniiim  recipio,  qui  vult  Halophan- 
tam a  consuendis  mcndaciis  dici  :    in 


qua  ejus  etymologia  ut  verbum  v<pal- 
veiv  usurpatum  agnosco,  ita  mendacia 
ubi  consuat  non  video,  nisi  forte  cum 
Festo  &\riv  pro  mendacio  sumpserit. 
Qnidam  porro  nostrae  aetatis  Lexico- 
graphi,  Nonium  juvare  cupientes, 
Holophantem  dici  voluerunt :  id  quod 
non  minus  est,  quam  ilia,  ineptum  ; 
quamvis  a  magnis  viris  approbetur. 
Proxime  omnium  ad  rem  accessit  is, 
quern  modo  nominavi,  doctus  vir, 
qui  putat  lusisse  Plautum  ficto  nomi- 
ne  de  sale,  re  et  ipsa  vili,  ut  alterum 
fictum  esset  de  firis.  Veruntamen 
nee  hoc,  quod  pace  tanti  viridixerim, 
undique  satisfacit.  Quid  ergo  dice- 
mus  ?  aliquid  saltem,  ut  ista  ne  dica- 
mus:  atque  existimo  primum,  Curcu- 
lionem  parasitum  habitu  nautico  sen 
niarino,  quandociuideni  c  Laria  [>er 
mare  Epidaurium  appulerat,  ad  Ly- 
conem  trapczitam  vt-nisse,  ut  pafet 
ex  verbis  Choragi, '  Ornamenta,  quae 
locavi,  iiiotuo  ut  possim  recipere  :' 
ac  patcrct  tliam  magis,  nisi,  quod 
ego  semper  suspicatus  sum,  aliquot 


1216 


NOTiE   VARIORUM    IN 


in  liac  couKKdia  scenae  desideraren- 
tur,  actii  tertio  praesertim,  qui  unam 
duntaxat  habet.  Sed  ad  rem  :  Du- 
bitat  igitur  Choragus,  utriini  parasi- 
turn  hunc,  cui  vestes  suas  commo- 
darat,  holophantam  potius,  an  syco- 
phantain  dicere  debeat.  Nam  sive 
ad  habitiim  ejus  nauticum  respiceret, 
traiismarinus  quidam  non  urbanus 
impostor  apparebat,  sive  ipsum  lio- 
minem  contemplaretur,  nihil  aliud 
quani  permagnum  ardelionem,  et  ad 
fallendum  atque  calumniandiini  ap- 
tissimnm,  comperibat.  Jam  parasiti 
multi  etiam  sycophantae  olim  erant, 
si  quid  hoc  nos  juvat.  Haec  GuUel- 
mus  Canterus  Novarum  lectionum  lib. 
IV.  cap.  10. 

Holophanta'\  Holophantam  ciedide- 
rim  fuisse  non  eum  qui  ob  ficns  dun- 
taxat calumniam  faceret,  sed  ob  om- 
nia homines  deferret :  sed  cum  apiid 
Latinos  immutata  sit  sycophantae  sig- 
nificatio,  (nam  sycophanta  Graecis  est 
calumniator,  Latinis  est  impostor,)  sic 
et  holophanta  in  omni  re  impostor,  vel 
(ut  ait  Fesi.  lib.  viii.)  qui  omnia 
mentitur.  Suspicor  igitur  codices 
Latinos  falsarios  esse,  qui  holophan- 
tam pro  kolophanta  exhibent :  nonnul- 
li  etiam  halopantam:  ego  tanien  credi- 
derimverbum  imitatione  sycophantae 
factum,  et  amplificationc,  ut  non  uni- 
us  rei  delatio  in    eo  verbo   notare- 


tur,  sed  omnium  insimulatio  contine- 
retur  :  qui  autem  halopanta  scribunt 
levi  nituntur  conjectura;  quod  omnia 
mentientem  Pompeiiis  explicet,  ego 
illud  omnia  inesse  in  holophanta  dico  ; 
et  cum  Plautus  scribit  in  Cure.  Sc. 
^depol :  '  nugatorem  holophantam  an 
sycophantam  hunc  magis  dicam  ne- 
scio,'  vicinitas  nominnm,  et  soni  al- 
lusio,  et  sensus  amplificatio,  ab  ea 
quam  scripsi  literatura  stant  sine 
controversia  :  siquis  tamen  pertina- 
cius  repngnet,  equidem  ei  potius 
niorem  gerani,quam  contra  tendendo 
hominem  ad  insaniam  adigam.  Tur- 
nebus  lib.  xi.  cap.  5. 

Pag.  300.  Haruiga]  Scribendum 
puto,  Aringa.  Hesychius  :  apixo;  &p- 
p€v  Trp6^aTov.  quae  scriptura  reponen- 
da  in  Varrone  et  Donato,  apud  quos 
mendose,  arwig-a  ethariiga.  Scaliger 
in  quartum  Varronis  25. 

Haruiga]  Ut  Velius  Longus  et  ex 
Festo  Paulus,  sive  haruga,  secundum 
Donatiim  in  Phorra.  Terent.  Act.  iv. 
Sc.  4.  Brissonius  de  formulis  lib.  i. 

Pag.  306.  Hippagines]  Quas  Graci 
'lirirovs  dicunt :  tu  emenda  :  quas  Graci 
inirayccyovs.  Demosthenes  :  irphs  Se 
rovTOis  T]fj.l(Te(Ti  Tuiv  iTTTreoDV  iTfrraywyovs , 
deinde  rpiripeis  koI  Tr\o7a  iKavd.  Poly- 
bius  t7r7r7)7oi/s  vocat,  Herodotus  liriTa.- 
70)701  ttAoTo.  Brodceus  Miscellan.  lib 
II.  cop.  25. 


LIB.    IX. 


Pag.  313.  Ignis  Vestce]  Tabulam 
felicis  materia :  corrigendum  ilium 
locum  puto  :  quibus  mjs  crat  clabulam 
felicis  materia  tamdiu  terere :  nam  at- 
teritur  lignum  ligiio,  inde  excudatur 
ignis,  quid  sit  clabidn  vel  clabola,  non 
ignorant,  q>ii  auctores  rei  rusticae  le- 
gerunt:  est  autem  G raeci s  o-KwraXof 
xmoKopurriKuis  a  clava.  Cato  Mateo- 
lam  vocat :  poterat  et  legi  taleam: 
sed   prior   emendatio   mutanda   non 


est.  Scaliger  in  Mtnam  Virgilii. 

Pag.  317.  Impensum]  Impensum 
valet  apud  Festum,  '  nondum  pen- 
sum  :'  itaque  distingue,  impensam  sti- 
pem,  ^c.  Gifanius  indice  Lucretiano, 
'  impensus.' 

Pag.  320.  In  non  semper']  Non  sem- 
per abnutionem  indicat,  sed  interdum 
etiam  pro  addifamenlo  poniliir :  sic 
postrema  haec  verba  lego:  quibns 
significat  vocem   in    plcrumque   in- 


SEXTI    POMPEII    FESTI    LIB.    XI. 


1217 


crcnientiim  addere  verbis,  quibus 
pii'jponiliir,  lit  ex  his,  qiuv^  iilic  af- 
fert,  exeniplis  patet.  Brissonius  de 
verbor.  signific,  libra  i.  '  Abimtiimm.' 

Pag.  327.  Imluslrium^  Indostrimm, 
legendum  est  endostrium.  Idem  ibid. 
'  endo.' 

Pag.  333.  hisanum]  Provaldemag- 
mini :  potiiis  scripserim,  insnnum  mag- 
num pro  V(dde  magnum,  nam  respexit 
huiic  Planti  versiim,  '  Insanum  mag- 
num molior  negotium.'    Lipsius  Epis- 


tol.  Qu.  cap.  20. 

Pag.  338.  Jovista']  Compositum  a 
Jove  et  justcs:  ineptissimae  ineptiee ; 
tentabatScaliger,  joHsesfo;  sed  absis- 
tit,quiaseqnentiaarguunt  vanitatem: 
quidquid  verbi  fuit,  remoti  aliqnid 
fiiit.  Lego,  losipse  composilum  abios 
et  ipse:  ita  enim  antique  pro  isipse: 
nnuni  lestem  habeo,  sed  luculentum, 
glossas  veteres  ab  H.  Stephano  :  los- 
ipse, avT6s,  Idem  lib,  iii,  epist.  20. 


LIB.    X. 


Pag.  317.  Lacus  Lucrinus]  Primus 
locitturfruejidus,  sicillic  legendum  est. 
Briisonius  de  verbor.  signific.  lib.  vi. 
'  frni.'  et  in  lib.  de  formulis. 

Pag.  353.  Lectosia^  Cur  Festus 
Lectosiam  insulam  ab  JEaex  couso- 
biiiia  ibidem  sepulta  dictam  fuisse 
ait,  cum  de  eo  nihil  exstet  a  quo- 
quam,  quod  sciani,  proditum?  nee 
vero  placere  potest  id,  quod  alii 
commenti  videntur,  ut  Leucosiam  sub- 
stituant :  Leucosia  enim  non  JEnex 
consobrina,  verum  Sirenum  una  fuit, 
qua;  in  Neplunium  promontorium  a 
niari  ejecta  Leucosiae  insula;  nomen 
dedit,  cujus  rei  testis  est  Lycophron 
Cassandra  :  'Akt^jv  Se  t-^v  Trpoijxovffav 
€15  'EviTTiuis  AevKuaia  pKpeiaafTTiv  indovv- 
fjLov  UeTpav  uxrif^ei-SapSv,  tandem  repe- 
ri  non  Lectosiam,  nee  Leucosiam,  sed 
Leucusiam  debcre  hanc  insulam  dici. 
Id  autem  nos  docuit  Dionysius  Hali- 


carn.  cujus  haec  sunt  libro  primo 
verba:  %iTinav7](T(firpoai(Txov,ri  rovvo- 
ixa  eOfPTo  AivKaaiav,  dirti  ywaiKhs  ave- 
4'i«s  Alveiov,  Trepl  TocSe  rbv  tSttov  ano- 
Oavovaris.  atque  hinc  Plinium,  et  So- 
linum,  uhi  bujus  insula;  nieminerunt, 
emendandos  puto.  Canterus  Novar. 
lect.  lib,  in.  cap.  10. 

Pag.  358.  Lingulaca']  Augurairix 
hoc  emendaturi  quidam  mtitarunt  in 
garridulrix,  quod  verbuni  plane  barba- 
rum  est  et  inaudituni :  itaque  malim 
substituere,  ajg'iiiafria;:  nsns  quidem 
vocis  extat  in  Casina.  Idem  lib.  iv. 
cup.  28. 

Pag.  360.  Lotos  arboris  genus]  Rec- 
te  censet  Festus  :  fatetur  in  quarto 
Atlienaus  :  inde  Inton  pro  fistula,  uti 
buxuni  a  Latinis,  usur|)ari  trado. 
Philippus  :  "ifxepov  av\i]aa.vTi,  iroAv- 
Tpi]rt»v  5ia  KwrSiv.  Alcieus  :  A&jtoI  5'  ot 
K\d^ovT(s.  Brodccus  lib.  ii.  cap.  25. 


LIB.    XI. 


Pag.  378.  Mamcrlini]  Ut  si  vellent 
eomalo:  iiunc  lucuin  librariorum  in- 
curia  in  Augustiniana  editione  cor- 
1  upturn  arbitror.  Pel.  Pillueus  Advers. 
lib.  I.  cap.  0. 

Pag.  382.  Manalem]  Orci  ostium. 
Veteres,  cum  animas  ad  inferos  de- 
Delph.  el  Var.  Clas.  Pomp. 


scendere  omnes  putarent,  mnltis  locis 
esse  ostium  Orci  putabant,  ut  qua 
spiracula  crant  qua;  odoris  foeditate 
ct  gravitate  animam  adimebant  et 
extorquebant :  sic  in  Averno  lacu 
ostium  esse  Orci  credebant,  ut  est 
apud  Cicer.  lib.  i.  Tusculanarnm  c 
Fest,  4  H 


1218 


NOTiE   VARIORUM    IN 


vetere  poeta :  sciendnm  aiitem  Vete- 
res  illis  in  locis  soiitos  esse  potissi- 
miim  necroniaiitia  iiti,  quod  inde 
excitaii  aiiinias  Aclieninte  et  hue 
redire  crederent :  sed  et  in  locis  pes- 
tilentibus  ostium  esse  Orci  dicebant. 
Plautus :  '  Aclierontis  ostium  in  nos- 
tio  est  agio.'  Lucretius  : '  Janua  nee 
puteis  orci  regionibus  illis  Credatiir.' 
dicebatur  et  maniuai  postis.  Turne- 
bus  lib.  XIX.  cap.  24. 

Pag.  395.  Mapalla]  Casus  Punkas 
explicat  Festus,  in  qnihus,  quia  nihil 
est  secret!,  solet  solute  viventibus 
objici  hoc  vocabulum  :  ha-c  verba 
Festi  magno  possunt  esse  auxilio  ad 
explanaudum  Senecas  locum,  adhuc 
Latinis  hominibus  obscnrum  :  *  Ego,' 
inquit,  '  P.  C.  interrogare  vobis  per- 
niiseram,  vos  mera  mapalia  fecistis  :' 
quod  est:  vos  dissoluti  fuistis  et  a 
doctrina  recessistis,  inconditeque  et 
perlurbate  omnia  fecistis.  niagalia  au- 
tern  et  mapalia  antiqua  vocabularia 
KaKvfias  interpretantur.  Id, ibid,  cap.i. 

Pag.  407.  Mefancilum]  SicinGel- 
lio  legendum  censeo,  71/esanc)/ia:  ita 
enim  a  Graecisjacula  vocantur,  ex  eo 
appeliata,  quod  in  medio  hastili  amen- 
tum habeant,  quod  verbum  etiara  in 
Pompeio  depravatum  est :  in  eo  enim 
mefancilum  legitur,  iuterpretaturque 
genus  teli  missilis.  Idem  lib.  xix.  cap, 
31. 

Pag.  423.  Mcenia']  Nervolaria :  ex- 
stant  bx'C  in  Sticho  Plautina  :  Idem 
lib.  XIX.  cap.  14. 

Pag.  424.  MoUestvas']  Mollestrce 
erant  pelles:  sic  Latini  vocabulum 
Graecum  depravarunt,  et  e  ^tjAwt^ 
molleslram  interpolarunt.  Idem  lib. 
III.  cap.  11.  et  lib.  xix.  cap.  24. 

Pag.  430.  Mulleosl  Mulleos  calceos 
reguni  Albanoruni,  deinde  patricio- 
rnm,  fuisse  dicit,  quos  a  muUaudo,  id 
est,  suendo,  appeilatos  refert  :  quid 
tamen  si  vocati  sunt  a  niulli  rubro 
colore,  cnmpurpurei  essent  ?  id  equi- 
dem  verius  puteni,  et  ab  Isidore 
scriptum  est,  cui  favet  Dio,  qui  ru- 


bros  calceos  vocat :  nam  de  iis  sic  in 
Julio  scribit:  r-p  rt  yh.p  fo-Brjrt  x<''VVore- 
pa  eV  TrcKTiv  ivrjffpvvsTO,  Kal  rrj  vvoddcrei' 
Koi  fii€Ta,  ravra  ivloTi  koX  v^r]\-^  Kai  ipv- 
6poxp6tii,  KaTo.  Tovs  /SacriAe'as  tovs  4v  rrj 
'AA^fj  TTore  yevofievovs,  ws  koI  irpoa^Kwy 
acpiai  5ia  rhv  'lovMov  exp^jTo.  Hie  Dio 
regnm  Albanoruni  calceos  fuisse  dicit, 
gestatosque  a  Ca^sare,  quod  ad  Alba- 
nornm  regiim  genus  stemma  familiae 
per  lulum  referret.  '  Qui  magistra- 
tum  curulem  cepisset,'  inquit  Cato, 
'  calceos  mulleos  alntacinatos  gessis- 
se,  ceteros  perones.'  Alntacinatos 
autem  participium  fictum  a  verbo, 
quod  in  usu  non  sit,  formate  ab  ad- 
jectivo  aZufacnium  existirno:  ut  enim 
dicitur  ab  uncus,  unciniis,  uncinatus: 
quidni  ab  alula,  alutacinus,  alutacina- 
tus,  dicetur?  denique  ut  '  albo,' *  al- 
batus,'  '  sordido,' '  sordidatus,' '  ater,' 
•atratus  :'  alutatos  alii  censent  emen- 
dandiim.  Idem  lib.  xix.  cap.  24. 

Blulleos]  Quia  lunulos  illos  qui  no- 
bilitate  apud  Romanos  praestare  vL- 
debantur  in  calceis  tnlisse  refert  in 
problematibus  Plntarcluis,  idcirco 
dubiuni  non  videtur,  quin  TertuUia- 
nus  per  nuilleolos,  calceos  lunulatos, 
et  per  puros,  eos  qui  ex  puro  corio 
sine  lunulis  facti  erant,  qui  perones 
appellanlur,  intellexerit :  vel  bine 
potissimum,  quod  muUeis  reges  Al- 
banorum  primos,  deinde  patricios 
usos  esse  scripserit  Festus ;  eoque 
sensu  calceos  patricios  esseaccipien- 
dos  puto  in  hac  inscriptione  :  ^dem 

HONORI.  ET.  VIRTVTI.  FECIT.  VESTE 
TRIVMPHALI.     CALCEIS.     PATRICIBVS. 

nec  sane  iisdem  usi  sunt  magistratus 
Romani  calceis :  ex  iis  enim  quidam 
mulleis,  quidam  peronibus  indueban- 
tur:  curules  magistratus  mulleos  lu- 
nulatos, ceteri  perones  gestabant, 
idque  M.  Catonem  testis  est  idem 
Festus  in  originuin  libro  septimo 
scripsisse,  quo  quidem  in  loco  pro 
allucinatos,  aut  alutatos,  aut  lunulatos 
esse  legendum  recte  vir  quidam  eru- 
ditus  admonuit :    per  perones  autem 


SEXTI    POMPEII    FESTl    LIB.    XII. 


1219 


non  riisticos,  cum  Servio,  sed  potius 
cum  Tertiilliano  piiros  calceos  intel- 
ligemus,  qnibus  per  nives,  imbres, 
glariera  Veteies  etiain  iisos  esse  Jii- 
venalis  his  versibiis  aiictor  est,  Satyr. 
XIV.  '  Nil  vetitiim  fccisse  volet  riuem 
non  pudet  alto  Per  glaciem  peione 


legi.'  Eodem  sensn  perones  accepisse 
videtur  Sidonius  ApoUinaris  epistoJ. 
lib.  IV.  '  Quorum  pedes  prinii  perone 
setose  talos  adusque  vinciebantur : 
genua,  crura,  surieijue  sine  tegmine.' 
Jacobus  Ilavardus  Variorum  lib.  i. 
cap.  8. 


LIB.    XII. 


Pag.  455.  Narita  [Narical  Versus 
qui  adiiucuntur  e  Festo,  ubi  et  pis- 
cium  nominaGrffica  mirum  in  modum 
depravata  sunt,  et  luxata:  qui  ita 
restituendi  sunt :  Muriatica  aufem  vi- 
deo in  vasis  statmcis:  Bonam  naritam, 
et  cainarum,  et  tagcnia  :  Echinos  fartos, 
conchas  piscinurias.  Muriatica  vocat 
TO  iraptxvp^,  quae  in  muria  Tliasia 
servabautiir,  ea  ita  describuntur  in 
Penolo  :  '  Quasi  salsa  muriatica  esse 
autumantnr,  Sine  omni  lepore  et  sine 
suavitate,  Nisi  nmlta  aqna  et  diu  ma- 
cerantur,  Olen,  salso  sunt  tangere  ut 
non  velis.'  Narita  dicitnr  ostrei  ge- 
nus, quae  vr]piTa7a  a  Grajcis.  Camarum 
scriptum  est  uiio  m,  veteri  consuetu- 
dine  :  etiam  apud  Hesychium  ndtiapov. 
Tagenia,  sunt  pisces,  qui  et  rayrjvia-- 
ral,  qui  et  ipsi  eV  aA/xy  (/xfiatpOePTes  firrjv- 
epaxl^ovTo.  Vide  Atheua?um.  Seal,  in 
Conjectan.  ad  Varron.  lib.  iv.  [Vid. 
Notas  supra.] 

Narita]  Muriatica,  ifc.  scribendum 
in  Varrone  diu  piit.ivi  et  canatcc :  ad 
formam  scilicet  et  similitudineni  per- 
nas  caninif :  utraruuKjuc  memiuit 
Plantus  apud  Festum  :  Muriaticam 
autem  video  in  vasis  stanneis  ;  Naricam 
hunam  et  canutam  et  comaquinas  Fur- 
tai  et  conchas  piscinarias,  sed  canata  in 
Plauto  potius  sit  pulpa  et  caro  ca- 
nis  niariiii,  ejusque  salsamentum : 
Nunc  Strabonis  aucioriiate  adduc- 
lus,  sequunicie  Irgcndum  arbitror. 
Nam  de  scquanis  loqiiens  ait,  libro 
IV.  Cosmogr.  oOev  a.i  icdhAtaTai  rapi- 
X«<ai  Tftii'  iti'toi'  Kpeuv  th  tv/J'  'Pwfnjv  na- 
raKoixi'^ot'Toi.  nee  dubitabo  in  Plauto 


Sequanicam  et  comacinas  legere,  cum 
versus  mensura  eam  lectionem  vi- 
deatur  postulare:  senarius  enim  Jus- 
tus est:  '  Naricam  bonani  et  sequa- 
nicam et  comacinas.'  Editiones  ta- 
men  optimas  ct  cavatam  et  tagumcequi' 
nas  nobis  objiciunt :  imo  et  canutam. 
Quare  Academicos  sequuti  senten- 
tiam  sustinebimus,  et  aliis  discep- 
tanda  haec  potius  relinquemus.  Id. 
ibid. 

Pag.  459.  460.  Navalis}  Columbaria 
in  nave  appellantur  ea,  qnibus  remi  emi' 
nent:  sic  enim  foramina  per  quae  tra- 
jiciuntur  remi,  nominantur :  vetus  est 
scriptura,  rem  geninent:  unde  natus 
error,  i  (j)  littera  divulsa  et  cum  vo- 
cali  e  coujuncta,  g  sonum  reddente. 
Ibidem  Festus  :  '  Non  ego,'  inquit 
Plautus, '  te  novi  navalis  scriba  in  co- 
himbari  impudens:'  de  vinculo  colli 
accipi  posset :  sed  et  navalis  scribad'ici 
amare  posset  is,  qui  aliquando  socius 
navalis  et  nauta  fuisset,  et  insolesce- 
ret  postea  quod  scriba  esset  factus: 
interpretatur  tainen  Festus  de  colum- 
bari  naris,  id  est,  foraiuinc,  quia  tra- 
jicitur  remus  in  trireiiii,  forariien  au- 
tem illiul  ascoma  operiebatur  mimie- 
balurque.  Suidas :  affKuifiara,  to  eV 
ra7s  Kwirais  (TKiiraariipia  iic  StpfiaToSy 
oh  XP'^'^'T'"'^  «*'  ToTs  rpi-iipecri,  kuO'  tt  rprjixa 
7/  KwTT-n  ifi0d\\€Tai.  Melius  oi  go  sit  ut 
socii  navalcs  qui  inclasse  militabant, 
intimi  erant  ordinis  ;  sic  nacuhs  scri- 
bus  infimos  et  contcmptissimos  sui  or- 
dinis inlelligere.  Turneb.  lib.  x.  cap, 
15. 

Pag.  409.  Nee  conjunctionem']  Cms- 


1220 


NOT.E   VARIORUM    IN 


tos  necessit  legendum  custos  nee  esit. 
Gifanitis, '  escit.' 

Nee]  Legis  duodecim  tabiilarum 
particulam  ex  vestigiis  sic  legendam 
piito,  astei  custos  nee  escit:  escit  en'nn 
pro  erit  Veteies  dicebant,  et '  snper- 
escit'  pro  '  supereiit'  iu  Ennio  ob- 
servat  Festus  hoc  versii :  '  Diiin  qui- 
deni  et  umis  homo  Roma3  totae  super- 
escit:'  et  in  Lncretio  escit  etiain  re- 
peiitur,  lib.  i.  '  Ergo  inter  rerum 
siinimam  minimanique  quid  escit.' 
Antonins  aiitem  Augustinus  rectissi- 
nie  et  ingeniosissime  dicit  in  ea  lege 
XII.  tab.  Siadoratfurto,quod  nee  ma- 
nifestiim  erit ;  adorare  esse  agere  :  sed 
et  perorate  pro  agere  videntur  iisur- 
passe  decemvirales  tabnl*  :  '  cum 
perorant  ambo  prssentes/id  est,  cum 
ambo  praesentes  agunt,  postulant. 
Turneb.  lib.  x.  cap.  15. 

Pag.  471.  Necumquem]  Distingue  et 
scribe  nee  umquem,  pro  nee  umqxiam 


quemquam.  Gifanius, '  Qnaecum.' 

Pag.  480-1.  Nictare']  Versus  En- 
nianusde  venatico  cane  perquam  ele- 
gantes sic  Ipgendos  aibitror:  Vehdi 
qnando  vinclis  veiiatica  velox  Apia  silet 
canis,  forte  feram  si  ex  nare  sngaci  Sen- 
sit,  voce  sua  nictit  ululatque  ibi  acute. 
Turneb.  lib.  x.  cap.  15. 

Nictare]  Ennii  vprsus  valde  sunt 
contaminati,  quos  ita  legendos  puto  : 
Veluti  si  quando  vinclis  venatica  Venox 
Apta  solet :  si  forte  feram  ex  nare  saga- 
ci  Sensit,  voce  sua  nictit  ululatque  ibi 
acute.  Gifanius  indice  Lucretiauo, 
'  nictari.' 

Pag.  501.  Nundinalis']  Nundina- 
lem  coquum  videtur  Festus  apud 
Plautuni,  quantum  e  ruderibus  et  pa- 
lietinis  ejus  conjici  potest,  velut  no- 
vendialeni  interpretari,  qui  nono  de- 
mum  die  coqiieret,  ut  a  Plauto  jo- 
cante  dicitur,seque  esplicante  in  Au- 
lularia.  Turneb.  lib.  x.  cop.  15. 


LIB.    XIII. 


Pag.  512.  Obstitiis]  Festi  liber  de- 
pravatus  videtur,  et  omnino  legen- 
dum, Obstipus.  Gifanius,*  Obstipus.' 

Pag.  517.  Occisuni]  Si  hominem: 
Numae  legem  restitueudam  puio:  Si 
Hominem  fidminis  occisit,  ne  supra  ge- 
nua tollito,  id  est,  sifulmine  occisus  est 
eijusta  nullafieri  oportet:  sic  enim  to- 
tnm  ilium  locum  legendum  puto. 
Pro  et  alibi,  reposni  id  est,  cum  sciam 
earn  particulam  sa?pissime  deprava- 
tam  esse  :  ut  in  Festo,  '  Nuncupata :' 
Lex  est  xii.  tab.    CUM  nexum  fa- 

CIET  MANCUPIUMQUE,  UTI  LINGUA 
NUNCUPASSIT,  ITA  JUS  ESTO,  id  CSt,  uti 

7iominarit  locutusque  erit,  ita  jus  esto. 
Vota,  Ifc.  sic  legendum  puto  et  in 
'numero: '  Numquain  numero  Matri 
faciemtis  volui,  id  est,  nunquam  nimium. 
vulgo  idem  est.  Gifanius,  '  Sanguinis,' 
de  quo  eodem  loco  vide  Epistolicas 
Lipsii. 

Occisum']  Qui  de  caelo  tactus  erat, 
Romanorum  religione  non  cremaba- 


tnr,  sed  sepeliebatur,  Plinio  auc- 
tore :  cujus  verba  sunt:  'hominem 
ita  exaniniatum  cremari  fas  non  est, 
condi  terra  religio  tradldit : '  leges 
tamen  Numae  ne  sepeliri  quidem  vo- 
lebant,  cum  justa  fieri  fulminatis  nol- 
lent :  Si  hominem  fulminibus  occisit,  ne 
supra  genua  tollito.  hujus  legis  banc 
esse  sententiam  existimo,  nt,  si  quis 
Jovis  fulmine  sit  exanimatus,  ne  ad 
sepulturam  tollatur.  Turneb.  lib.  xvi. 
cap.  29. 

Pag.  523.  Offerumenta  dicebant,  qua 
offtrebanf]  Id  ego  de  iis  accipiendum 
putaverim,  quae  in  sacris  Diis  offere- 
bantur,  unde,  ut  suspicor,  natus  est 
elegans  Plauti  jocus  :  '  Ni  offerumen- 
tas  babes  plures  in  tergotuo: '  nbi, 
offerumenta,  vibices  plagarum  tergo 
oblatarum  perquam  joculariter  ap- 
pellat.  Id,  ibid. 

Offucare]  Hinc  putant  infucare  esse 
apud  Plautum  vinum  aqua  diluere, 
cum  etiam  aqua  ejus  color  infucetur: 


SEXTl    POMFEll    FliSTl    LIB.    XIII. 


1221 


atque  id  merum  ivfucabat  quain  infus- 
cabat  nialunt,  cmn  infuscare  veriiis 
putem  :  quod,  cum  gcncrosi  viiii  ni- 
grior  sit  color,  tHliitior  mixta  aqua 
fiisriorqiie  leddatiir.  Id.  ibid, 

Pag. 520.  Ojiimu]  AbOpecognonii- 
nata  esse  coiistituit.  Non  commiseiit, 
lit  opinor,  placnhim,  qui  coiisicam 
scripserit,  quod  Coxis  cognomen  fii- 
isse  legimus  :  sed  quie  de  opiniis  spo- 
liis  SCI ibit,  e  re  fiieiit  cam  Plutarclio 
conferre,  quod  et  nos  aliquando  fa- 
cienuis.  Turneb.  lib.  xvi.  cap.  29. 

Opima  ]  Ut  qua  [p.  528.  lin.  7.] 
ea  sciiptura,  qucp  in  Augustlni  edi- 
tione  cIiartaK  niarginem  insidet,  pro 
vera  rcci|)iatur,  et  ipsa  verba  no- 
vum habeaiit  initium,  liunc  in  mo- 
duni  ;  ut  qui  optuma  legefuerint,  adji- 
ci  solei,  cum  quidam  magistrtUus  crealur. 
Carrio  Antiq.  lect.  comment,  ill.  c.  1. 
Pag.  532.  Ora]  Caeciiius  jEsciirio- 
ne  :  Oram  reperire  nullnm,  quod  expe- 
diam,  queo:  bic  ejio,  qua  me  expediam, 
non  paulo  concinnius  scribebani,  et  id 
Cajcilium  scripsisse  asserebam.  Lud. 
Carrio  Antiq.  lect.  comment,  cap.  13. 

Orcum]  Uragum:  apage,  non  dixit 
lioc  Verrius  :  scd  f/r^Mm,  duabus  lite- 
ris  mutantibus,  nee  inepte,  dixit  Lip- 
sius  Epist.  QuBPSt.  lib.  iii.  Epist.  20. 
Pag.  542.  Oscines]  Vulgo  in  pico- 
rum  generalibus  Martium  audimus. 
Veteres  etiaui  piciun  Feronium  non 
tantiun  Martinm  numeravere,  ut  in 
oscinibus  refert  Festus.  Turneb.  lib. 
III.  cap.  11. 

Oscines^  Oscines  aves  Appius  Clau- 
dius esse  ail,  quce  ore  canentes  faciant 
auspicium,  ut  corvus,  comix,  noctua. 
Alites  aulem,  qua  alts  ac  volalu,  ut  bu- 
teo,  sanqunlis,  aquila,  immussulus,  vul- 
turius.  Picas  aulem  Martius,  Feronius- 
que,  el  parra,  et  in  oscinibus,  et  in  aliti- 
bus  hahenlur.  Quaj  verija,  uti  a  nol^is 
desnripta  sunt,  recta  esse  indicat 
Paiiius  in  voce  '  Alites,'  bis  verliis  : 
'  Allies  volatu  auspicia  facientes  ista- 
putabantur.'  Aves,  ait,  aul  oscines 
sunt,  aut  prapeles:  oscines  sunt  qua* 
ore  futura  praedicant:  prapeles  qua; 


volatu  augiirium  significant,  cum  sint 
prospera.  Higinus  certe,  refereute 
Agellio  lib.  vi.  cap.  6.  Prapeles  ab 
Auguribus  appellari  ceusebat  aves, 
quvE  aut  opportune  prievolarciit,  aut 
idoiieas  sedes  caperent :  sed  nee  ip- 
sas  tantum  aves  quie  prospcrius  prae- 
volarent,  verum  etiam  locos,  qnos  ca- 
piebant,  quod  idoiiei  felicesque  es- 
sent,  prapetes  dictos  Agellius  existi- 
mat :  prapetes  autem  aves  quidam,  ut 
ex  Feslo  discinuis,  inde  dictas  cre- 
debant  quod  secundum  auspicium  fa- 
cerent  praevolantes,  seque  ante  au- 
spicantem  ferentes  :  alii,  quod  antea 
indicarent,  quam  peteretur.  Alii 
quod  pra-tervolaient.  Atque  desan- 
quale  et  inimiissulo  Pauliis  et  Festus 
siiis  singuiatim  locis  tractanf,  quibus 
addenda  sunt  quae  Plinius  lib.  x. 
Natur.  bist.  cap.  7.  tradit  in  baec 
verba  :  '  Sanqualem  avem  atque  im- 
mussuluni  Augures  Roiiiani  niagnae 
quaestionis  Ipibeiit.  Imnuissiiluui  ali- 
(jui  vulturis  puUum  arbiiiaiitur  esse, 
et  sanqualem  Ossifraga-.  Masurius 
sanqualem  ossifraiiaui  dicit  esse,  im- 
luussuliiin  autem  \)ullum  aquila'  prius- 
quam  albicet  cauda.'  Buteoncm  ve- 
ro,  idem  ejusdem  libri  cap.  7.  acciiii- 
tris  genus  esse  scribit,  Triorciien  dic- 
tum a  nuinero  tesliuni,  faniiliamque 
Koniae  ex  eo  cognoininatam,  cum 
l)rospero  auspicio  in  duels  iiavi  se- 
disset.  Ih'issonius  deformulis  lib.  i. 

Pag.  545.  Osculana  imgtia']  Quaj 
Oscniana  pugiia  a  Festo  appclialur, 
et  proverbii  loco  nuineroqiie  refcrtur 
de  iis  qui  victi  vincunt,  ca  Asculana 
potiiis  dici  debet  victoria  :  nam  ad 
Asculuui  ea  depugnata  piignafuit  ad- 
versus  Pyrrbum,  si  Plutarclio  credi- 
mus  ;  quamquaui  apud  Fesluin  ordo 
sf'iiesfpic  verboruin  Osculanam  tiicfiir. 
Turneb.  libra  in.  c<tp.  11. 

Pag.  540.  Ostcnlum]  Allins  liac- 
chis,  prasens:  prasto :  propeniodiiin 
dcploratus  locus,  scribe :  Penthcus 
Prasto  cerritus  nobis  se  sltipcns  ullro 
uslentum  oblulit,  est  enim  ex  Daccliis 
Euripid.  Scal.in  Varronis lib.  quinlum. 


1222 


NOTiE    VARIORUAJ    IN 


LIB.    XIV. 


Pag.  553.  Pules]  Citjus  festa  pali- 
lia:  dignuni  obseivatu  est,  cnm  Fes- 
tus  palilia  dici  recte  jiidicet,  Mario 
Victorino  Parilia  placere,  palilia  dis- 
plicere:  sic  enim  scribit ;  '  Parilia 
dicuntur, non  Palilta,  non  a  Pale  dea, 
sed  quod  eo  tempore  omnia  sata  ar- 
boresqiie  et  herbae  pariaiit  parturi- 
antque.'  Atlienzeiis  quoque  lib.  viii. 
Palilia  nominat,  quae  sua  dicit  aetata 
Romana  vocata,  condito  urbis  genio 
et  fortiinaj  teraplo.  ra,  iuquit,  irapiKia. 
TrdXat  ixey  Kakov^iva.,  vvv  Se  pca/xata. 
Turneb.  lib.  xvi.  cap.  22. 

Pag.  557.  Pararium  cesI  A  paribus, 
id  est,  diiobtis  equis  nonien  liabuisse 
arbitror.  Id.  ibid. 

Pag.  561.  Passer  marinus']  Struthio- 
camelus:  qui  cum  ita  volare  soleat  lit 
a  terra  se  non  tollat,  sed  alarum  pas- 
sis  velis  una  remiget:  idcircoPlautus 
scripsit :  '  Vela  curricnlo  isthuc  nia- 
rinus  passer  in  circo  soiet.'  Marinas 
autem  vocatur  passer,  ut  reor,  quod 
ex  Africa  in  Italiam  niari  advehere- 
tur.  Id.  ibid. 

Pag.  562.  Paiagus]  Legimus  in 
Festo  Patagum  morbi  genus  esse,  ne- 
que  praeterea  quicquam  reperimus : 
quod  enim  genus  morbi  sit,  nobis  co- 
gitandum  reJiqnit  vel  ipse  vel  ejus 
abbreviator:  fere  crcdideriin  mor- 
bum  esse  vitis,  qui  Trdrayos  apud 
Tlieophrastum  scribitur:  ejus  verba 
sunt :  iviOL  K€\evovcn  Trdrayov  ev\afiov- 
fxevoi,  K.r.  A.  ubi  Theodorus  irdaa-aXov 
legissevidetur,  cum'  papillum'  inter- 
pretetur  :  ac  videtur  hoc  morbi  genus 
esse,  cum  sauciatur  ligone  in  abla- 
queatione;ut  sit  patagus  plagaet  per- 
cussio.  Id.  ibid. 

Pag.  569.  Pedibus]  P.  obsitum  est 
paenunosum,  squalidum,  ut  grana  quje 
situm  contraxerunt,  quod  aliter  dici- 
tur  pedidum  vel  pcedidum,  Titinnius: 
'  Rus  detrudetur  pedidosus,  sordidus.' 


ut  male  Fcstus  ant  Verrius  legerit 
pedicosus,  nam  vel  syllaba  ipsa  re- 
pugnat.  Scaligcr  in  Varronem  de  Re 
Rustica. 

Pag.  573.  Penatores']  Cato:  hac 
Catonis  auctorilate  adducti  quidara 
ojiinatores  in  Codice  Jiistiniani  in  pe- 
rirt^ores  mulandos  censent:  nos,  cumid 
extra  cancelios  nostros  sit,  pedem 
referenius,  et  jurisconsultis  sua  re- 
linqnemus,  eorumque  judicio  stabi- 
nius,  tantnm  dicemus  in  antiquo  vo- 
cabulario  reperisse  nos  opinatores  esse 
aestimatores  vei  militares. 

Pag.  577.  Penus]  Sccpire,  saptns, 
dissaptus,  scm^^s  scribendaex  aucto- 
ritate  veterum  librorum  :  liinc  emen- 
dari  potest  liber  Festi :  Penus  vocatur 
locus  intimus  in  cede  Veste  tegetibus 
sceptits,  qui,  Sfc.  Gifanius  iudice  Lu- 
cretiano,  '  saepta.' 

Pag.  583.  Persiciis]  Legendum 
Persibus,  non  Persicus,  quippe  sim- 
plex fiiit  sibus.  Festus :  '  sibiis,  cal- 
lidns  vel  acutus.'  ScuUger  in  sextum 
Varronis. 

Pag.  588.  Petissere']  Petissant,  see- 
pins  peiant.  Piito  legendum  pitissant, 
siepius  potant,  quamquam  Prise,  pitisso 
a  inTv^ai  Graeco  deducere  videatur 
lib.  I.  Gifanius  '  petissere.' 

Pag.  591.  Piatrix]  Simulatricem : 
Mulieres,  quae  olim  alios  solitaj  erant 
expiare,  ut  eos  qui  ad  dementiam 
lapsi  erant,  simulatrices  vocabantur  : 
opinor,  quod  niulta  simularent,  et  si- 
niulatis  pro  veiis  uterentur,  quod  et 
in  sacris  facere  solebant.  Turneb.  lib. 
III.  cap.  10.  Alioqui  rebus  divinis 
deditae  mulieres  simulatrices  diceban- 
tur,  sed  et  sinipulatrices.  Idem  lib. 
XVI.  cap.  22. 

Pag.  592.  Picati]  Sunt  sphinges 
apud  Festum  pica.  Unde  et  apud 
eum  picati,  qnanquam  et  pici  et  se 
picatos  propagare  possunt,  qui  Latinis 


SEXTl    ?OjMPEII    FESTI    LIB.    XIV. 


1223 


sunt  avidffi  illse  volucres  feraj  griplies 
vocata?,  aunim  e  caveinis  peiiitns 
egerentes.  Idem  lib.  iii-  cap.  10. 

Pag.  596.  Pilare]  Dubinin  iion  est 
quin  liaec  a  verbo  Gra^co  deducantiir 
jEolico'n-i\7jT7';s,  id  est,  fur,  qui  cpiXrjT^js 
ab  Hesiodo  vocatiir,  sed  yEoliim  est 
aspiiatioues  iu  tenues  niiitare,  iit  et 
in  stiperiore  vocal)iilo  pro  ffcply^,  do- 
rice  iri|,  et  jiDolice  (pl^,  unJe  Latinuiu 
verbnm  pica  et  picatus.  Id.  ibid. 

Pilare]  Legendmn  censiierim,  Pi- 
lare et  compilare  sunt  qui  Graces  origi- 
nis  putent.  Grceci  enim  fares  <pi\7\ras 
dicunt.  Pro  fares  quidem  iu  Paulo 
legitur  plures,  ex  quo  fures  esse  fa- 
ciendum eliani  ante  nos  alii  annota- 
runt.  Quod  auteni  iideni  pileias  in 
■Keipdras  miitarunt,  non  puto  elegan- 
tiori  cuiquani  probari  posse.  Cete- 
rnm  quod  awi)  -rSiv  (piK-qrwv  deducit 
Festus  verbuni  Pilare,  neniineni  tnr- 
bare  debet,  tametsi  prima  utrinsqne 
litterae  sunt  dissimiles :  quandoqui- 
dem  ista  aspirate  in  tenuem  niutatio 
frequens  iu  talibus  coiitingil:  quem- 
admodum  et  Festus  ipse  iu  verbo 
Picati  docet,  cum  quod  Gracci  (p'tKu, 
id  Latini  picum  dixerint.  Alioqui 
nemo  nescit  iEoles  aspirata  tenuiter 
efFerre  solere.  Similiter  (pdcTKeXov, 
quod  nunc  in  menteni  venit,  Latini 
Pascoluin  dixerunt,  et  per  diminutio- 
nem  Plaulus,  Rudente,  Pasceolum. 
Alque  bapc  cum  primum  edidissem, 
prodierunt  mox  doctissiuia  doctissiuii 
Turnebi  Adversaria:  in  quibus  <iuo- 
niam  eodem  niodo  locum  liunc  cmen- 
davit,  ea  res  non  mediocrem  niihi 
laetitiam  attulit  :  nee  mirum,  nam  et 
ille  (at  qualis  vir!)  placet  interdiim 
sibi  si  qiios  iijbet,qnamvis  suppares, 
sententia2  suae  assertores.  Cantenis 
Novar.  led.  lib.  i.  cap.  3. 

Pag.  599.  Piscincp  publicce]  Pro  ob- 
tuso  ore  puffil  piscinensis  res  est,  scri- 
Ijcnduni  coujicio,  iJbliiso  ore  pugil  pis- 
cinensisque  resesque.  'I  urncb.  Iii).  xvi. 
cap. 22. 

Pag.  004.    Ploiare]    Plorarc   apud 


priscos  erat  quiritatu  et  ploratu  aiixi- 
liiim  petere,  et  appellare,  clauiare- 
que.  Festus:  si  parentem  puer  cerbe- 
7-assit,  ast  ollus  plorassit  parentes,  Divis 
parentuin  sacer  est :  sic  fere  <:oi  i  igen- 
dum  Festum  crediderim ;  in  quo  rerbe- 
ril  non  credo  recte  legi,  aut  potins 
verberit  erit  verberet,  ut  alio  loco  vin- 
dicit,  vindicet.  Id.  ibid. 

Pag.  622.  Pracidanea"]  Glebam  non 
ohjecisset :  hoc  intelligo  de  genera 
sepultnrap,  quod  per  injectionem  gle- 
bze  fiebat,  quod  genus  sepulturie  om- 
nium infimum  erai,  usurpabatnrque 
cum  quis  in  cadaver  insepultum  inci- 
derat,  nam  insepultum  relinquere  ne« 
fas  habebatur, quod  porca  expiandum 
esset,  id  est,  piacnlaribus  sacris  sol- 
vendum.  Horat.  '  Licebit  Injecto 
ter  pulvere  curras.'  Inexpiabilem 
pa?ne  fraudem  iuisse  id  non  facere 
ostendit :  '  Negligis  imineritis  noci- 
tiiram  Post  modo  te  natis  fraudem 
committere  forsau.  Debita  jura  vi- 
cesque  superbie  Te  maneant  ip- 
surn :  precibus  non  linquar  inultis, 
Teque  piacula  nulla  resolvent.'  At- 
que  eadem  erat  Grajcis  opinio  et  pul- 
veris  injiciendi  religio.  Sojiliocles  : 
AeiTTT]  5"  dyos  (pevyovros  &)s  iirriv  k6vls, 
banc  saltern  sepulturam  postulat  ab 
JEnea  naufragus  Palinurus,  cum  ait 
apud  Maronem  :  '  Aut  tu  mihi  ter- 
ram  Injice.'  Sic  etiam  apud  Halicar- 
nassenm  metu  piaculi  a  populo  scpe- 
litur  Horatia,  aWa  ol  irupL6vTis  auTjjv 
4ji^iHIJ,ei>rjv  iv  ty  SiexpVcOri  X'^p'^V'  ^'^6ous 
4in<popovi/T€s  Koi  yrjv,  iK-qSevaav  iis  Ttrco- 
fj.a  epr^ixuv  fcTjSj/neVwj'.  Jam  hie  non 
omittam  monere,  quod  c.  v.  Fetro 
Fabro  Regis  consiliario  acccptuui  fe- 
ro,  cum  in  Festo  ipsiusque  brcviario 
oninis  iioslia,  qii'tv;  vel  fruguiu  causa, 
vel  mortui,  cui  justa  quis  non  fecis- 
set,  imniolatur,  pracidanea  vocelur: 
a  Mario  Victorino  cnlpari,  (|ui  earn 
ila  appullarit,  cuui  prucidariaiu  dici 
dcbere  prouuncict,  dlcat(|ue  aprasen- 
taiiea  diflforrc,  qui  prtpsente  mortno, 
qucm  condituri  sunt,  immoletur.   £r- 


1224 


NOTiE   VARIORUM    IN 


go,  aiictoie  Fabro,  in  Festo,  ubi  scri- 
bitiir  mutilate,  pr<esan, . . .  porca  dici- 
tur,  ut  ait  Veranuis,  non  dubitandum, 
quill  legendiim  sit,  prasentnnea  porca : 
adjicitur  emm,  quod  pars  quadam  ejus 
sacrlficiifit  in  conspectu  morlui.  Turne- 
bus  lib.  XVI.  cap.  22. 

Prcecidanea'\  Ait  Nonius  Varroneni 
de  vita  P.  R.  libro  ni.  sic  scripsisse: 
'  quod  humatus  non  sit,  heredi  porca 
piaecidanea  snscipienda  Telluri  et 
Cereii ;  aliter  familia  piiia  non  est.' 
Hanc  porcam  Gellius,  Festns,  et 
Varro  prcBcidaneam  vocant,  dissen- 
tiente  Victorino,  qui  eani  appellaii 
prcecidariam  viilt,  non  pracidaneam, 
de  Orthographia  disserens :  fnisse 
qiioque  porcam  aiiam,  qua?  in  re  et 
presente  nioituo  inmiolabatur,  testis 
est  idem  Victorinus,  eamqne  prcesen- 
taneam  appellat.  De  qua  porca  dii- 
bium  non  est  qnin  senseiit  Festns 
cum  sic  scriberet :  Prccs. . .  .porca  di- 
ciliir,  Sfc.  ita  enim  ex  Victoiini  de 
orthographia  libro  restituendus  est 
hie  Festi  locus :  Prceseiilanea  porca  di- 
citur,  ut  (lit  Verunius,  qua  familicE  pur- 
ganda  causa  Cereri  immolutur:  necdu- 
bito  quin  ea  restitutio  sit  et  ad  veram 
hujus  regulae  sententiani  accommo- 
datissinia  et  vetustissima.  Racardus 
comment,    ad  tit.  de  reg.  jur.    ad   L. 

CXXXVIII. 

Prcesent . . .]  Erat  et  porca  prcuseii' 
tanca,  ciijus  vocis,  qute  in  Festi  Pom- 
peii codicibus  desideratur,  jactiira 
ex  Victorino  in  libro  de  orthogiai)liia 
sarcienda  est.  Brisso>uus  de  formulis 
lib.  I. 

Pag.  630.  Prasiderare]  Similis  est 
apnd  Pliniuin  prochiiiiasis,  cui  con- 
traria  epiciiimasis  est :  in  ilia  enim 
prasfunit  tempestas,  in  hac  post- 
venit,  atque  ut  ilhid  prceslderare  est, 
sic  hoc '  postsiderare '  dici  posset :  et- 
^i  Festus  id  in  hieme,  Plinius  in  anni 
tcini)estatibus  accipit.  Quod  autem 
a  sideribus  oriri  videanlur  teiiipesta- 
tes,  cum  hse  praeteriere,  redditaque 
caslo   est  sua   strcnitas,    conf'eclum 


sidus  dici  solet,  ut  idem  Plinius  lib. 
xvni.  cap,  25.  tradit.  Turneh.lib.wi. 
cap.  10. 

Pag.  637.  Prandium  ex  Grceco  .... 
est]  Quod  hie  desideiatur  verbuni 
Graecum  nondum  potui  reperire  :  ni- 
si quod  ex  Plutarcho,  qui  eandem 
videtur  seqni  sententiani,  certi  quid- 
dam  licet  colligere.  Is  enim  octavo 
symposiaco  de  Graecis  aliquot  Lati- 
iiornm  vocabulorum  etyniis  disserens, 
liffic  ait  de  prandio:  t^  Se  &piffTov 
iKK7]Qi]  XlpivZiov  hrh  Trjs  Ihpas.  evBiov 
yap  rb  BeiXtvhv,  Koi  tV  fxer  &pi(noif 
a,va.Trav(nv  ivSid^dv,  f)  TrpauVTJf  TLva  ffT)- 
fiaiuovTis  e5ai5V  ^  Tpo(pTiVf  y  XP'^"""'"' 
■Kp'iv  eVoeeTs  yfvecrOai.  qnibus  quidem 
verbis  duplicem  videtur  afferre  pran- 
dii  etymologiam :  quasi  illiid,  vel 
quod  nph  toD  evUov,  vel  quod  irpb  ttjs 
eVSei'as  suuiatur,  ita  dictum  sit:  qno- 
circa  Festus  videtur  usurpasse,  quo- 
niani  hie  prandiuin  pro  jentaculo 
sunlit,  antique  more,  sicut  et  olim 
Grapci  rh  &piaTov.  Helvetii  contra  jen- 
taculi  nonien  hodie  prandio  tribuunt. 
Guliebnus  Canterus  libro  iv.  cap.  35. 

Pag.  648.  Procum']  Procos  Servius 
Tullius  in  descriptione  classium  quam 
fecit,  perantique  vocavit  patricios ; 
vel  ut  proceros,  vel  ut  proceres,  ne  id 
quidem  mendo  vacat,  quae  niilii  catisa 
adscribendi  fuit.  Turneb.  lib.  xvi. 
cap.  22. 

Pag.  050.  Produit']  In  censoria 
lege  sartorum  lectorum  iiabebatur, 
porlicum  sartnm  lectam  haheto  prodito  : 
quod  est  habeto,  et  porro  aliis  re- 
deiiiptoribus  dato  :  hoc  ideo  retuli 
quod  sit  mendosum  in  Festo  et  ob- 
scurum.  Turnebus  ibid.  De  hoc  loco 
vide  Ludovic.  Carrionis  Eniendat. 
lib.  ir.  cap.  5. 

Pag.  070.  Pullariam']  Sic  dicit  Fes- 
tus a  Plaiito  appellatam  fnisse  manum 
dextram  ;  opiuor,  a  palpandis  tentan- 
disque  puUis,  id  est,  pueris  :  qualis 
erat  pffidiconum  protervorum  raa- 
nus,  qui  pullariani  facere  dicebantur. 
Idem  lib.  ill.  cap,  11. 


SEXTI    POMPRIl     FESTI    LIR.   XVI. 


I22t 


LIB.    XY. 


Pag.  707.  Quintana  appellabatur'] 
Quintanam  portain  dico  esse  nullam. 
Festiis  solus  earn  adstruit ;  ego  de- 
stine, reponoqiie,  Quintana  nppella- 
hatiir  pars  in  castris,  vel  simpliciter, 
appellabatur  in  castris  :  nam  porta  no- 
men  addiliim  a  Panlo,  non  a  Festo. 
Qnintanam  certe  portam  non  fuisse, 
sed  partem  certam  Castroiiim,  ubi 
res  venalps,  patet  clare  ex  Livio  lib. 
xi.i.  '  Pr»torio  dejecto,  direptis  qnce 
ibi  fiierant,  ad  Quaestoiium  Qiiinta- 
naniqne  hostes  perveuerunt.'  Et  le- 
ge seqiientia,  videbis  esse  in  mediis 
castris.  Higinus :  '  In  Qna?storio 
maxime  legati  liosiinni  et  obsides :  et 
si  qua  prxda  facta  fuerit,  in  quass- 


tione  ponitur.  Lateribus  ejnsdem 
tendere  debet  ad  viam  Quintanam 
centuria  statonim  ut  postictini  pijp- 
torii  tueantnr.'  Isidorus  lib.  xv. 
cap.  2.  '  Quintana  pars  Platca?  quin- 
ta  est,  qua  carpentum  progredi  pot- 
est :'  via  igitur  :  idemqne  disces  ex 
Polybii  lib.  vi.  Suetonius  in  Nerone 
plane  idem  adsignificat  cap.26.  '  Ta- 
[)ernnlas  etiani  effriugere  ctexpilare: 
quintana  domi  constituta,  ubi  partae 
et  ad  licitationem  dividends;  prasdae 
precium  assumerctur.'  Non  aliud  ergo 
quani  vialatior  in  nsuni  fori,  a  meta- 
tione  agrornm  invento  noniine,  ut  in 
porta  Decumana.  Lipsius  ad  lib.  i. 
Annal.  Taciii. 


LIB    XVT. 


Pag.  724.  Raucos  appella  . . . .']  In- 
veni  rata  frumenta  esse  frumenta  ari- 
da  et  sicca  :  nam  cum,  nt  e  fragmen- 
to  suspiramur,  declaret  raucos  ab 
ariditate  vocis  et  gutturis  appellatos, 
ab  eadem  ariditate  nominatas  sub- 
junxerat  spicaruni  aristas,  et  '  fru- 
menta rava '  nimium  sicca  et  arida  : 
nhi  qm»  stramenta  legateodem  sensn  : 
qnanqnam  altiiuin  milii  magis  pro- 
bat  ur.  Turncb.  lib.  xiii.  cap.  25. 

Pag.  725.  Recinium^  Esse  dixerunt 
virilem  togam  :  distingue  <;t  lege  :  Rt- 
cinium  onine  vcstiinenlum  quadratum  ii, 
qui  duodecini  interprelati  sunt,  esse  dix- 
erunt. Ver.  togam,  qua  mulicres  ule- 
bantur,  pratextam  clavo  purpurea,  id 
est,  Verrius.logani:  ita  corrigo  :  cum 
vetns  soriptiira  sit  :  Vir.  toga  qua. 
Sa-pe  iste  abbreviator  Verrii  senten- 
tial cum  aliorum  n|)inionibus  compo- 
nit:  quod  ct  bic.  Lips,  Episl.  Qu. 
lib.  I.  cap.  7. 

I^AO.  720.  Reciperalio]   2vf^fioKa,  si 


credimns  Suidre,  appellat  Demosthe- 
nes 7.  Pliilipp.  q\r<E  pacta  conventa 
sunt  civitatun\  Inter  se,  quibus  jura 
rivibus  ultro  citroquc  redduntur. 
Tnrneb.  lib.  vi.cap.  18. 

Recipie]  Vide  supra,  'Attinge.' 
Reciprocare'\  Versus  est  ex  Astraba 
Plauti.  Quasi  tollcnoncm  aut  pilu7u 
Gracum  reciproces  plana  via:  ubi  pi- 
lum  (irwcum  esse  arbitror  genus  pili, 
quo  in  Gra-cia  pinsebatur  :  quale  for- 
tasse  ab  Hcsiodo  describitnr:  "OXixov 
Ixivrpi-Kdhrii'  ra.fj.i/iii',  inrip6v  re  rpinrixvi'. 
quanquam  illud  Plauti  pilum  ut  tol- 
leno  reciprocabatur  :  attollebatur 
enim  altera  parte  depressum  pondere 
aut  viiibus  lioniinis,  mox  reniissuni 
deprimebatur  et  fruges  pinsebat, 
quod  in  loco  piano  fiebat.  Turncb.  lib. 
XVII.  cap.  8. 

Rt'ciprocarc]  In  Astraba  Plauti  cre- 
(liderim  legenduni,  quasi  toUcnonem 
nut  pilum  (iraxum  reciproccs  plana  ria. 
tolkno  K7]Kwviiov  est,  quod    surMiui, 


122G 


NOT.E    VARIORUM    IN 


deorsum,  biiic,  iiule,  tollitur,  more 
oscilli,  et  alternis  hiiic  et  hide  siispi- 
oit  et  despicit.  Basilius  de  eo  qui 
lion  diicebat  rectos  scripturae  siilcos 
ovK  iwv  avaveveiv,  Kal  Karaveitiv,  wcnnp 
rh  KTjXcivfia,  rovs  orpdaXiJ-Ous  rSov  avayi- 
voktkSutwu.  piliini  quoque  Graecum  in 
pinsendo  tritico  una  deprimitur  par- 
te, altera  attollitur  more  colonii :  de 
eo  loqnitiir  Hesiodns,  &c.  Idem  lib. 
VI.  cap.  IG. 

Pag.  728,  Itedantruare']  Urnare  est, 
ita  se  jactare,  ut  sursum  denno  exci- 
tet  se  :  unde  amburunre  apud  Luciliuni 
dicuntnr  Salii,  qui  eo  modo  corpora 
saltu  reciprocabant :  '  Praesul  ut  am- 
biirnat  sic  viilgu'  redantriiat  inde.' 
At  in  Festo  et  in  Nonio  mendosissime 
versus  ille  legitur  liodie.  Graece  di- 
c\t\ir  Kv^Kxrav,  id  est,  KoXv/x^af,  inter- 
preteSuida:  quod  Curetes,  qui  ii- 
dem  Latine  Salii,  faciebant.  Sadiger 
in  quartum  Varronis,  31. 

Pag.  732.  Rediviam']  Quam  omni- 
bus in  iibris  reduvinm  appellari  legi- 
nms,  ipsa  vocabuli  origine  addnctns, 
contra  fidem  omnium  librorum  et  fa- 
mam,  reluviam  libenter  appellarem  : 
cnm  praesertim  a  reluendo  reluvia 
dicatiir  grammaticis,  cum  se  cutis 
relnit,  quod  est,  resolvit  circa  un- 
gues :  quare,  etsi  improbiim  est  con- 
tra omnium  librorum  fidem  niti,  ta- 
nien  tenere  me  non  potui,  quin  hoc 
adscriberem  :  quod  ita  accipi  velim, 
lit  a  me  affirniari  homines  non  putent 
sed  tantum  nioneri.  Turneb.  lib.  xiii. 
cap.  25. 

Pag.  734.  Refriva  faba]  Plinius 
lib.  xviii.  c.  12.  integro  verbo  referi- 
vamvocni :  sed  illiid,  te virtico, \\Qm\n\ 
Latino  nihilo  plus  significat  quam  lE- 
tliiopum  stridor,  aut  strepitus  aquae 
aut  murmur  apum.  Sed  putem  scri- 
bendum,  e  tritico :  hoc  sensu  :  cnm  ob- 
severant  segetem,  quia  in  agriim  fru- 
ges  tulerant,  quod  iuauspicatiim  vi- 
debatur  domo  eas  exportasse,  ut  non 
redituras,  solebant  e  segete  aut  sta- 
tim  sementi  facta  aut  postea  referre 


aiispifii  causa  doraiim  pro  tritico  et 
fVugibus :  retulisseque  fabam  perinde 
erat  ac  retulisse  fruges,  et  aiispicari 
earnin  redilum,  ominarique  earnm 
reditum  donium,  non  in  agrb  semper 
remansuras.  Id.  ibid. 

Refrica]  Legendum  auguror,  da- 
tantes  revertito  ad  rem  divinam  facien- 
dam:  vel  potius ;  te  vindico  ad  rem 
divinam  faciendum :  iinmo  vero  impro- 
balis  his  somniis  legendum  reor :  e 
tritico  ad  rem  divinam.  Id.  lib.  vi. 
cap.  IG. 

Pag.  735.  Regiescif]  Gliscere,  cres- 
cere.  Festus  :  reglescit  :  ita  legen- 
dum pnto  :  vulgo,  regiescit.  Gifanius, 
'  gliscere.' 

Regrescif]  A  Festo  exponitur,  cres- 
cit :  sed  cum  glires  indidein  nonien 
habere  videatnr,  reglescit  esse  scri- 
bendum  affirmo,  pro  regliscit,  a  glis' 
CO,  Turneb.  lib.  xiii.  cap.  25. 

Pag.  745,  Reluere]  Est  Festo  re- 
solvere  et  repignerare  :  qua  in  signi- 
ficatione  usurpatum  est  a  Cicerone 
in  Sallustium,  ut  in  optimo  codice 
legi :  '  Unde  tu,  qui  modo  ne  pater- 
nam  quidem  doinum  reluere  potueris, 
repente  tanquam  somnio  beatns  hor- 
tos  pretiosissimos,  villam  in  Tiburti 
C.  Ccesaris,  reliquasque  possessiones 
paraveris.'  Id.  ibid. 

Pag.  746.  Remearel  Videtur  ex 
AfVanio  senarius  afferri  cum  hemi- 
stichiohunc  in  modum  :  Vetuit  me  sine 
mercede  prorsum  Paucius  Remeare  in 
ludum.  Ideo  moneo,  quia  qiiibus 
unus  videtur  esse  perpetuus  versus, 
ludum  eludunt,  aliudque  subrogant. 
Id.  ibid. 

Pag.  751.  Repastinare]  Sic  inte- 
grabitur  Afranii  versus,  Repastinare 
senex  tu  serofiigis.  At  ubi  scribitur, 
Rcque  apse  bene  meritis  rem,  hand 
equidem  dubitem  emendare,  Bene 
7neritus  siem.  Ac,  ut  opinor,  candi- 
duni  emerebitur  calciiliim  ista  cor- 
rectio.  Id.  ibid. 

Pag.  753.  Rcpolia]  Locus  Pacuvii 
baud  sane  repotus  et  tenipestivo  con- 


SEXTI    POMPEII    FESTI    LIB.    XVI. 


1227 


vivio  iligniis  est :  sed  quo  pro  pedica 
ferarnm  venatores,  ant  laqiieo  avium 
aucnpes,  ant  conipede  Gianimatico- 
riim  auctoies  uti  possint :  sic  aiiteni 
emendandum  reor  :  Ab  hoc  Depulsum 
mamma  padagogandum  accipit  Repo- 
tialis  liber.  Ac  repotialem,  credo,  vo- 
cat  qui  ad  repotia  ventitare  soleret, 
aut  in  repotiis  liber  f«ctus  esset.  Id. 
ibid. 

Pag.  755.  Resecrare  res,  ^c.]  Rese- 
crare,  solvere  rcligione,  vt  cum  reus  po- 
pulum  comitiis  oracerat  per  Deos,  ut  eo 
periculo  liberaretur,  jubebat  ntagistratus 
eum  resecrare:  id  est,  populum  reli- 
gione  solvere  :  scilicet  nt  ita  denuini 
populns  religione  tcneretiir,  si  is  qui 
per  Deos  oraverat  insons  innocens- 
qnc  esset.  Ita  Festum  sensisse  Far- 
nesiani  libii  vestigia  indicant.  Pithw- 
us  Adversur.  lib.  i.  cap.  10. 

Pag.  760.  Restaf]  Impetus  haud 
longe  mediis  regiunibus  restat,  credo 
non  male  lectuni  iri.  Turneb.lib.  xiii. 
cap.  25. 

Pag.  763.  Reus]  Lex  xii.  tab.  ex- 
stat,  qiiani  sic  legi  debere  censco : 
est  enim  foedc  contamiuata  :  nam  in 
secunda  tabula  sccunda  lege  scriptum 
est:  quid  horum  verum  fuit  judici  arbi- 
trove  reove,  eo  die  drfensus  esto :  vel,  si 
quid  horum  rnnon.  Scio  hominibus 
eleganti  doctrina  perpoiitis,  si  quid 
horum  vitiumfuit  judici  arbitrove  reove 
dies  diffusus  esto,  legendum  videri  : 
sed  nondiim  illi  satis  me  movent :  ar- 
bitior  enim  cum  in  possessionem  bo- 
norum  niitti  soleret,  si  quis  vadimo- 
niurn  non  obiisfet,  nee  def'ensus  esset, 
legem  cavisse  enim  def<nsum  videri, 
si  quid  eorum,  qua;  enumerarat, 
iinum  fuisset  judici,  arbitrove,  reove. 
Id.  ibid. 

Reusi  De  ti  nccitur,  de  via  citur, 
legendum  est,  quod,ut  opinor,  valet, 
accusatorem  rerum  citari  de  via,  et 
rei  nomine  contincri  :  scio,  de  vi  ac- 
citur  hodieque  in  Pompeio  legi :  sed 
male  conjuncta  jus  est  distralierc. 
Id,  lib.  VI.  cap.  18. 


Pag.  765.  Rhonde]  Quo  nomina : 
lego,  cognomimt :  nam  reliqua  feliris- 
sime  doctissimus  Turnebus  emendat. 
Canteruslib.  vi.  cap,  6. 

Rhomle]  Scribiturex  Lncilio  nzenia 
pa-ne  magica,  Rhonde  sicadionqtie  cum 
dixit  Lucilius,  quo  nomina  riparum  po- 
suit,  tarn  infestum  sibi  corpus  et  valelU' 
diiiem  referens,  quam  illi  esse7il  saluti 
naviganlium.  Ego  cum  Icadii  latronis 
mentionem  apud  Ciceronem  esse 
sciam,  et  in  liorum  verborum  lalebris 
delitescere  videam,  non  dubitabo  le- 
gere  :  Rhonde  Icadionque  cum  dixit 
Lucilius,  nomina  piratarum  posuit.  Tur- 
neb.  lib.  xiii.  cap.  25. 

Pag.  770.  Rivus]  Speconsiliove.  Hie 
(\n\dam  cBrc consiliove  emendant.  Ego 
legendum  crediderim,  specu  inciliove. 
Id.  lib.  VI    c.  16. 

Pag.  771.  Rodus]  Modo  ut  adjcc- 
tio  est,  ut, '  alius  saxum  roduin,'  mo- 
do substantivu.i!,  ut,  '  et  rudus  in  ar- 
ciiitectura  : '  et  cum  molem,  glebam, 
massaui  significat :  ut,  'liinc  rapere 
manibus  rodus  saxeum  grande  et  gra- 
ve:' et  apud  Lucilium  in  bolidis  de- 
scriptione,  qua  vadum  maris  tenta- 
tur:  '  Hinc  catapiraten  puer  eodem 
deferet  unctum,  Plimibi  pauxillum 
rodus  Unique  nietaxam.'  Hie  rodus 
est  pondus,  et  catapirates  est,  qnaa  a 
Graecis  KaTaTretparripla  vocatur,  a  per- 
tentandls  vadis.  Id.  lib.  xiii.  crip.  25. 

Pag.  777.  Roma]  Virgirns  tempes- 
tivce :  ea  est  matura  viro  et  nubilis  et 
forniosa  velut  hpaia.  Id.  lib.  vi.  cap. 
16. 

Pag.  791.  Rusciim  [Russus]  Rus- 
ceam  faciem  pro  colore  rusceo  dixit 
Cato,  qui  e  viridi  rutilus  est  aut  fla- 
vus.  Coronas  aureus  ruscca  facie,  gal- 
beas,  tineas,  pelles,  redimicula.  Legi 
et  in  antique  lexico  ruscum  pro  sordi- 
do,  cui  pro  suo  merito  fidem  quisque 
addat  vel  detraliat. 

Pag.7'J4.  Rutrum]  Fffigics  in  Ca- 
pitolio  ephebi  erat  rulrum  tenentis,  et 
more  Graecorum  arenas  mentis  exer- 
citationis  causa,  ut  opinur,  qui  atble- 


1228 


NOTyE    TARIORUM    IN 


tis  adscripti  erant:  fodiebant  arcnain     dill.   iv.  sic  scriljens  :    Kc^x^"^'  H<^v 
et  ruebant  pala  vel  nitro,  quod  genus      aKairdvav  re  koI  iUaTi  rovrSee  nu\a. 
exeicitationis  attigit  Theociitus  Ei- 


LIB.    XVII. 


Pag.  SOO.  Sacramentuni]  Jam  non 
admodiim  obscnnim  esse  puto,  quid 
sibi  voluerit  tribuniciag  hujus  legis 
auctor,  quam  facile  mihi  persuasit 
Lucas  Fruterins,  ingenio  singular! 
praeditus  adolescens,  ad  hunc  moduni 
restituendum  esse  :  Quicunque  posthac 
frator  factus  erit,  qui  infer  civis  jus  di- 
cet,  tres  viros  capitales  populum  rogato  : 
iique  tres  viri  capitales  quicunque  a  po- 
pulo  facti  erunt  Sacramenta  exigunto 
judicantoque  eodemqne  jure  sunto,  uti  ex 
legibus  plebeisque  scitis  exigere,  judica- 
re,  esseque  oportet.  Rzevaidus  Vario- 
rum lib.  II.  cap.  18.  quem  vide. 

Sacramentuni]  Quicumque  prator 
post  hoc  factus  erit.  Ita  legend  urn  : 
non,  posthac:  enim  locum  ignaii 
antiquitatis  imniutarunt.  Gifanius, 
'  post  lioc' 

Sacramentum]  Sacramentum  sic  ex- 
plicatur  a  Festo,  ut  quag  apnd  eum 
contuibata  sunt,  digeiam  :  Sacra- 
mentum CBS  sigyiijicat,  quod  pwna  nomi- 
ne penditttr,  sire  co  quod  quis  interroga- 
tur,  sive  contenditur.  Id  in  aliis  rebus 
quinquaginta  assium  est,  in  aliis  quin- 
gentorum,  inter  eos,  quijudicio  inter  se 
contenderent:  qua  de  re  lege  L.  Papirii 
Tribu.  Pleb.  sancitum  est  his  verbis: 
Quicumque  prator  post  hoc  factus  erit 
qui  inter  cives  jus  dicet,  Tresviros  capi- 
tales rogato:  iique  tresviri  quicumque 
erunt  exigunto  sacramenta,  ex  judican- 
deque,  eodemjure  sunto,  ut  quos  ex  le- 
gibus plebeisque  scitis  exigere  judicare- 
que  oportet.  Sacramenti  autem  nomine, 
id  as  did  cceptum,  quod  et  propter  ara- 
rii  inopiam  et  sacrorutn  publicorum  tnul- 
titudinem  consumebutur  in  rebus  divinis. 
utcumque  potui  banc  e  fragmentis 
laceiis  et  disjectis  Pompeii  scriptu- 
ram    erui  :     quam    germanam    esse 


praestare  non  ausim.  Turneb.  lib. 
XXIX.  cap.  36. 

Pag.  854.  Serilla]  Serilia  vetus 
poela  Pacuvius  nuncupavit /u?ies,  ve- 
riioquium  et  notationem  verbi  secu- 
tus  Grseci :  nam  (nrdpra  Graece  di- 
cuntur  a  seiendo,  unde  et  serilia, 
quod  cannabi  linoque  fierent :  quam- 
vis  de  sparteis  illud  dixeiat :  'Nee 
idlasubscds  cobibet  compagem  alvei, 
Sed  sula  lino  et  sparteis  serilibus.' 
Idem  lib.  xvii.  cap,  7. 

Pag.  865.  Sifus]  Donee  earn  inter 
se :  legendum  est  ;  donicum  inter  se, 
quae  vox  plerumque  est  depravata, 
in  denique:  sed  de  eofragmento  alias 
latius.  Gifanius,  '  Donicum.' 

Pag.  878.  Solitaurilia]  Taurus  hie 
pars  est  obscoena:  unde  'lastauri.' 
Turneb.  lib.  xvii.  cap,  7, 

Pag.  880.  Solla]  Legendum  puto, 
solia,  ut,  '  incilhp,'  'remilhuu,'  '  ra- 
villae,'  et  *  ca;sulliE,'  ubj  alterum  /  in 
i  mutandum  est,  meo  quidem  judicio. 
Gifanius,  '  Solium.' 

Pag.  886.  Sos]  DeaDearum:  Le- 
ge, Dia  Dearum.  ♦  Dins  pro  Deo 
seu  Divo  ponebant  Veteres :  bine 
Dium  scribit  Festus  Iieroem  dici,  cui 
sit  genus  ab  Jove  summo,  hoc  est, 
airb  Tov  Ai6s.  ibidem  legendum  :  cir- 
cum  sosque  sunt.'  Idem, '  Dius.' 

Sos]  Dia  Dearum:  ut  ab  Homero 
S?a  yvvaiKuv,  sic  ab  Ennio  dictum  est 
ejus  imitatione  :  Constitil  inde  loci 
propter  sos  Dia  Dearum.  Turneb.  lib. 
XVII.  c.  7. 

Pag.  891.  Spetile]  Sumen  suei-es: 
legendum  arbitror  :  sumen  sueris:  ut 
apud  Varronem  in  obsoletis  scribi- 
tur  exemplaribus  :  '  perna,  a  pede: 
sueris  a  nomine  ejus.'  Id,  lib.  xiv. 
cap.  1. 


SEXTI    POMPEII    FESTI    LIB,    XVII. 


1229 


Spic'it  quoquel  Quod  ubi  rex.  In 
fraginentis  Festi  ita  citatiir  hie  versi- 
Ciiliis  Eniiii  :  Quod  ubi  rex  .  .  .  . 
dulo  spexit  de  contUm'  allis.  in  aliis, 
Quod  ubi  paulo  spexit  de  coribus  celsis. 
puto  legendiim,  Quos  ubi  rex  pullos 
spexit  de  cortibu'  celsis.  Scaliger  in 
Varronis  de  lingua  Latina  libnnn 
quintum,  61. 

Pag.  920.  Subscudes]  Cuneata-  ta- 
bula:: puto  legendiini,  quia  quo  immit- 
tuntur  succuditur.  Nam  a  siicciulen- 
do  mihi  nonien  videntur  potius  ha- 
bere qiiani  a  succidendo.  Etsi  enim 
locus,  cni  inseiuntur,  excavatur,  suc- 
ciditurque,  inde  aliquid  ut  immittan- 
tur  ;  cum  tamen  id  fiat  cudendo  scal- 
pris  malleo  perenssis,  et  immittantur 
ictu  mallei,  non  video  cur  non  de- 
beant  potius  a  succudendo  qnam suc- 
cidendo deduci.  Quodsi  Festus  a 
succidendo  sciipsit,  ut  elfortasse  fe- 
cit; ne  ab  eo  libentissime  dissentio  : 
sed  et  qui  strigores  dicuntur  al)  eo, 
explicanturque  densaruni  virium  ho- 
mines, vereor,  strigoncs  potius  iionii- 
Dandi  sint,  qnanquam  hoc  in  medio 
lelinquo  :  nee  affirmo.  In  siri if e  e\- 
plicanda  versus  adiiibentur  Graeci 
valde  depravati,  qiiibus  reconcinnan- 
dis  prodesset  fortasse  Hesychius,  nisi 
et  ipse  pari  calamitate  lassus  esset: 
sed  quid  vetat  ejus  andire  balba  ver- 
ba ?  arplyXos  to.  ivThs  tov  Kfparos  vvk- 
ricponov.  KaX^lrai  Se  koX  vvkto^uo,  :  ol  5e 
KoX  vvKTLKdpaKa.  liic  profecto  nemo 
dubitabit  quin  de  nocturnis  strigibus 
loquatur,  qiias  et  a  (juibusdam  dicit 
existimari  nycticoracas,  id  est,  noc- 
tiirnos  corvos.  Fortasse  auteni,  ut 
aliquid  conemur,  etsi  non  adspirabit 
studio  t'orsan  favens  D(mis,  sic  versus 
non  abburdc  re!>tituentur  :  arpiyy' 
UTToneiJLireiv  vvKri^oav,  arpCyy'  avTiKa 
Kathv,  ''Opvtv  avdivv^ov  ivQivo'  wK\m6povs 
ii:\  vrias.  vei,  cnpiyya  (pQopuKaov.  In 
eas  aves  crcdebant  muiieres  sagas 
magica  cantione  niutari.  Ovidius : 
'  Nicniaque  in  volucrcs  INIarsa  figurat 
anus.'  Turneb.  lib.  vi.  cap.  18. 


Pag.  923.  Subnlo]  Puto  esse  ex 
sotadico  carmine  Ennii.  Sotadicum 
facies,  si  aquas  pones  in  penultimo 
loco:  quomodo  legitur  in  Festo  est 
plane  trochaicus  septenarius  catalec- 
ticus  :  Subulo  quondam  mariruis  propter 
astabat  plagas.  Scaliger  in  Varronis 
lib.  sextum,  72. 

Subulo]  Est  Festo  tibicen  Etrusca 
lingua,  hoc  etiam  vocabulum  soni 
imitatione  esse  puto  factum,  ut  sit 
subulo,  tanquam  sibilo.  Turneb.  lib. 
VI.  cap.  18. 

Pag.  922.  Subverbusta]  Est  sub 
verberibus  usta,  licentia  et  petulan- 
tia  comica  vocabulo  e  multis  coag- 
nientato:  sic,  '  uri  virgis  ferroque 
necari,' dixit  Flaccus,-quanquamin  eo 
uri  per  se  etiam  commode  intelhgi 
potest,  alio  loco:  '  Ibericis  peruste 
funibus  latus:'  sed  et  subverbustum 
apud  Septimium  Florentem  in  libro 
de  Pallio  reperimus  ;  sic  enim  scri- 
bit :  '  Eninivero  jamdudum  censoriae 
intentionis  episcynio  disperso,  quan- 
tum denotatum  passiuitas  oft'ert :  li- 
bertinos  in  equestribus,  subverbustos 
in  liberalibus,  dedititios  in  ingenuiis, 
scnrras  in  forensibus,  paganos  in  mi- 
litaribus.'   /(/.  ibid. 

Pag.  925,  Succrotilla]  Origo  vocis 
ignorata  enodationi  nolionis  explica- 
tionique  officii :  e"am  scpiiltam  cona- 
bor  tanquam  effodere :  equidem  a 
crotalo,  ant  voce  Gra^ca  KpSros,  deduc- 
tam  puto,  cum  diminutionis  forina- 
tione,  vel  certe  ut  Graeca  vox  est  fic- 
titia,  sic  de  sono  Latina  fuerit  effic- 
ta.  Id.  ibid. 

Pag.  934.  Superescit]  Duni  quidem 
unus  homo  Romaiius  toga  supercscit :  sic 
legcndum  puto  :  et  mox  supcrescitscvi- 
bendum  cxistimo.  Vid.  Gifan. 'escit.' 

Pag.  937.  Suppernali]  Pwni  et  Ca- 
tu:  de  loci  hujiis  restitutione  vide 
Politianuin  in  miscellaueis  cap.  73. 

Pag.  942.  Sus  lUiuervam]  Varro  et 
Eueinerus:  legendum  est,  Euhemerus, 
non  Lumerus.  Junius  Auiniadversu- 
rum  lib.  vi.  cap.  13. 


1230 


NOTiE   VARIORUM    IN 


LIB.    XVIII. 


Pag.  954.  Tam  significationem']  Tarn 
nuile  subimus,  ut  quidam  perhihent  virl: 
Titinnii  vcrsiim  cori  igo  :  Tain  male 
audimus,  ut  qiiidem:  querela  est  inii- 
lierculee  de  injuria,  quae  a  viris  fac- 
tum itur  sexui  suo  ;  bene  an  male 
faciant,  tamen  male  audiunt.  Lipsius 
Episfolic.  Qti.  Ep.  xx, 

Pag.  962.  Taxaf]  Quod  ei  jus  sit 
statuendi:  ita  legendum:  vulgo,  jiis- 
sii.     Gifaniiis,  '  jiissa.' 

Pag.  968.  Tesca]  Forsan  ita  non 
male  expleri  possent  lacunae  Festi  : 
Vaivo  ait  loca  augurio  designata  quo 
sit  termino  finis  in  terra  augurii.  Op- 
pilius  loca  consecrata  Dns  quce  non 
aperta  sint,  sed  sancta  loca,  undiqite 
septa,  ut  perhihent  Ponfificii  libri,  in 
quibus  scriplum  est:  templumque,  se- 
detnque,  tescunique  locum  rite  Diis  nun- 
cupatum  dedicaverit,  uti  eos  adkibessit 
bonos  propitiosque,  Hostius  belli  Hist- 
rici  lib. 

perdiu  gentes 
Aliger  ceihereas,  atque  idem  tesca  volabis 
Templa  antiqua  Deum. 
Explicavere,  aspera,difficiliauditu.  Ai- 
tius:  Loca  aspera,  saxa  tesca  tuor.  Idem 
Philocteta  :  Quis  tu  es  mortulis,  qui  in 
deserta  Lemnia  et  tesca  te  apportas  loca  ? 
Ita  fortasse  hoc  niodo  nidera  ilia 
Festi  reficere  poterimus,  quanquam 
sarta  tecta  prEcstare  non  possumus. 
Scaliger  j'n  lib.  sext.  Van-onis.  67. 

Pag.  972.  Tignum']  Lex  est  de  tig- 
no  juncto  XII.  tab.  verbo  nescio  quo, 
concapu,  contaniinata,  aut  ut  alii 
emendant,  capnlo,  capularis  facta: 
quam  ego  sic  scribendain  pnto,  et 
fortasse  turpius  inquinabo  fcedabo- 
que:  Tignitm  junctum  cedibus  vineceque 
copula  ne  solvito :  ut  lex  vetet  tignum 
vindicari  et  extrahi  ex  a^dibus  et  vi- 
jiearum  maceria,  ant  aliquo  earnm 
compluvio  aut  jugo  :  nunquam  puta- 
vi  capulos  egeie  tignis:  favet  emen- 


dationi,  quod  Jurisconsnlti  tradnnt, 
tantuui  de  tiguo  in  vinea  et  aedibus 
legem  xii.  tab.  lorutam,  nee  capuli 
nieminerunt ;  sed  nee  Festus  ipse  : 
verum  quia  in  antiqtiis  libris  partim 
concapel,  partini  concapu  reperitur,  ne- 
que  eorum  negligenda  est  auctoritas, 
fortasse  liac  formula  lex  sit  edenda  : 
Tignum  junctim  adibns  vineaque  cum 
capulone  solvito :  nam  capite  juuguntur 
tigna  viuea>.que,  cum  alliganlur,  in- 
nectuntnrque  vitibus,  et  £edificioruni 
parietibus  cum  inseruntur  induun- 
turque  :  vel  poiius  in  vinea  jungnn- 
tnr  cum  aliquo  vitis  capite;  nam  ca- 
pita vitium  stirpes  dici  non  ignorat, 
qui  scriptores  rei  rustica?  legit:  sed 
etMaro  ita  usnrpat :  'superest  dedu- 
cere  terram  Sa;pius  ad  capita,'  At- 
que banc  interpretationem  veriorem 
puto,  posterioremque  scripturaru  le- 
gis  ceriiorem  existimo:  sed  omnium 
sincerissiniam  :  Tignum  junctum  cedi- 
bus  ne  vindicato,  ne  solcito.  Huic 
quidem  favet  Ulpiani  interpretatio, 
qua  dicit  legem  duodecim  tabiilarum 
neque  solvere  peruiittere  furtivum 
tignum  junctum  aedibus  vineseque, 
neque  vindicare.  Turneb.  lib.  xiii. 
cap.  lilt.  Simeo  Bosius  legendum  pu- 
tabat,  compuge,  Uteris,  ut  ille  dicebat, 
transpositis,  et  g  pro  c  accepta,  in 
conimentario  in  epistolas  ad  Atti- 
cum. 

Pag.  974.  Titivillitium']  Festus  nul- 
lius  significationis  esse  scribit,  ut 
apud  Graecos  est  nuUius,  aiKivSaOhs  et 
p\idvpl.  sed  auctor  non  contemnen- 
dus  Fulgentius  textivillitium  legisse 
videtur,  cum  ita  scribat :  Textivilli- 
tium dici  voluerunt  fila  putrida,  quce  de 
telis  cadunt.  Hie  ergo  textivillitium 
rem  vilissiniam  interpreter:  lametsi 
autem  videtur  Festo  efiictitium  te- 
niere  vocabulimi  ad  vilitatis  et  con.- 
temptionis     significationem,     tamen 


SEXTI    POMPEII   FESTI    LIB.    XIX.    ET    XX. 


1231 


origo  ac  natales,  a  quibiis  deilucit 
Fiilgentiiis,  niagnam  verisimilitiidi- 
neni  pr.c  se  feriint :  ut  euim  in  tex- 
tivillitium  inest  vilitatis  senteiitia : 
sic  autegressani  vocabnli  partem  sen- 
sus  expertem  de  iiiliilo  jactatam  esse 
non  est  ciedil)ile  :  liti  aiiteni  cum  sen- 
sus  sit  iiullns,  et  sit  text,  textivitlitium 
dictum  putemus.  Turneb.  lib.  xvi. 
cap.  3. 

Pag.  977.  Tonsain]  Et  in  Asota: 
error  inolevit  apud  Festum,  ut  apud 
Vavrouem  de  lingua  Latina.  Asota 
pro  sotadico:  non  Asotuni  scripsit 
Ennius,  sed  Ceecilitis:  sic  idem  En- 
nius  citatur  a  Festo,  in  sotadico : 
'  Cyprio  i)0vi  raerendam  :'  quod  saue 


comma  est  sotadicum.  Scaliger  in  lib. 
IV.    Varronis.  18. 

Pag.  9S0.  Torrercl  A  torreo:  scribe, 
a  torro  dediictum,  adstipiilante  vetere 
codice.  Vide  ibidem  toman:  monet 
enim  Festiis  Veteres  protulisse  tor- 
rus,  et  antiquissimos  toi'us,  unde  tor- 
ridus,  torreo,  ac  torresco  profecta  sunt. 
Gifanius,  '  serescere.' 

Pag.  989.  Tull .  .  .  dixenint]  Scri- 
be :  Tullios  alii  dixerunt  esse  silanos, 
alii  vivos.  Idem,  '  Siianus.' 

Pag.  994.  Tyriii]  Hunc  serrium  au- 
teni:  lego,  hunc  ferreum  autem:  id 
est,  hunc  hominem  asperum,  et  tangi 
periculosum:  ut  mariaTyria.  Lipsius 
Epistolic.  Qu.  epist.  xx. 


LIB.    XIX.    ET    XX. 


Pag.  996.  Vagoreni]  Scribe  in  ver- 
su  Ennii,  Qui  clamos  oppugnantis  va- 
gore  volanti.  Gifanius,  '  Vagor.' 

Vagulalio}  Cum  a  Festo  explica- 
lur,  res  comi>erendinatu,  judicium  in 
tertium  conslitutum,  magno  id  adjii- 
mento  est  ad  intelligendam  et  illus- 
trandam  xu.  tab.  legem,  quae  liis 
verbis  est  concepta  :  Cvi  testitmmiinn 
defuerit  iis,  terliis  diebus  ob  portion  ob 
ragulationem  ito.  Puto  significari,  si 
testis  ei  defuerit  qui  litem  habuit  li- 
cere  ei  comperendinationis  die,  id 
est,  die  tertio,  ante  ejus  tedes  libere 
conqueri  et  implorare  ejus  testimo- 
iiium,  comitiumque  recusanii  facerc: 
nam  a  vugio,  vagilo  et  vagulo  deduci- 
tur,  unde  vagulatiu,  quod  conquercn- 
tis  et  plorantis  est :  nee  asseutior  iis, 
qui  a  vagor  deducunt,  nee  qui  obvagu- 
laiuin  legunt,  cum  vamdalionem  Fes- 
tns  plane  apertequc  Icgat  et  iuter- 
pretetur,  sitqne  obvagulnliumm  dic- 
tum antiquo  more  pro  ndvagulationetn. 
Turncbus  lib.  xiii.  cap.  M.  et  lib.  XV. 
cap.  15.  legem  xii.  tab.  de  vagula> 
lione,  id   est,  vagitu  et  damore  et 


convicio,  sic  legendam  arbitror  ;  non 
enim  earn  proponam  ut  perscripta 
exstat,  sed  ut  scribi  debere  mihi 
videfur:  Cui  testimonium  defuerit,  is 
tertiis  diebus  ob  portum  ob  vugulatio- 
neni  ito  tertiis  diebus  :  \d\et,  perendinis, 
ut  dicitur  tertiis  dinundinis:  ob  por- 
tum, ad  aedes,  ob  vagnlationem,  ad 
quiritandum  et  convicium  Iiomini  fa- 
ciendum, qui  ad  testimonium  dicen- 
dum  non  venerit:  lia^c  ille :  hujiis 
autem  legis  xu.  tab.  veriorem  et 
longe  elegantiorem  interpretationem 
vide  apud  Ra!vardum,  in  Explica- 
tione  XII.  tab.  cap.  11. 

Pag.  998.  Vapula  Papiria'i  Prover- 
bium  est  ortum  a  quadam  ancilla, 
quifi  libertate  donata  a  Papiria  hera 
sua,  patronam  niox  contempsit  ac  ma- 
nninissa  et  libertate  ficta  mox  bene- 
lueritamingrateaspernataest:  ancilla 
enim  ilia  continue  se  libertum  salut.a- 
vit,  cum  patronam  salutare  dcbeiet: 
(qui  enim  manurnissi  erant  mox  pa- 
trono,  Salve  patrone,diccbant)et  pa- 
trouae  dixit  per  conlemptum,  Viiputu 
Papiria.    Plauli  verba  sunt:  '  Idco 


1232 


NOTiE   VARIORUM    IN 


dico  :  Liberta  salve,  vapiila  Papiria.' 

Pag .'999.  Vnstum  pro  magnum]  No- 
nius et  Festiis  liiiiic  in  modnm  sunt 
conigendi :  Qua  desiderio  alumnum 
pcenitudine  Squales,  scapresque  inculta 
vastitudine  ;  nam  illnd  scubres,  quod 
vitiosum  esse  Nonins  ipse  docet,  et 
scares  pro  scabres,  dixisse  Pacuviiim 
notat  Marcelius.  Lud.  Carrio  Antiq. 
iect.  comment,  cap.  2. 

Pag.  1000.  Vecticularia']  Perfosso- 
runi  parietnm  vecticularia  vita  a  Ca- 
toiie  appellatur,  quod  vecte  denio- 
lirentur  et  aperirent  parietes.  sic  et 
jLiox^^"  Gra»ci  tribuunt  roixcpvxots 
in  suis  scriptis.  Turneb.  lib.  xxi. 
cap.  11. 

Pag.  1004.  Verticulasi  Videtiir  ta- 
nien  potius  Lucilius  eo  veisn,  quem 
jam  proferam,  verticulas  vocare  spon- 
dilos  spiii'ce  potius,  quani  articulos, 
quanqnam  et  articulos  intelligi  niiiil 
proliibet:  tlceret  verticulis  adjixum  in 
posterior e  Parte,  atque  arliculis  ut  nobis 
talu  genmque  est.  Verticulas  autem 
credo  did  et  spondilos  et  articulos,  a 
vertendo,  quod  ibi  se  vertant  et  flec- 
tant  membra  corpusque,  quasi  (rrpo- 
(plyye  sint.  Id.  lib.  xxviii.  cap.  9. 

Pag.  1010.  Victimam']  Ad  hostis : 
scribe  ob  Iwsiis:  sappe  ilia  inter  se 
mutant  ob,  ad,  et  similia  :  sic  in  Fes- 
.to,  abiisse  pro  obiisse.  Gifanius,  *  va- 
gor.' 

Pag.  1012.  Vindicite]  Elegans  Lu- 
cilii,  sed  corruptum  tamen,  carmen, 
quod  ita  iegendum  suspicor,  Nemo 
hie  vindicias  neque  sacra  aut  numina  re- 
tur.  Cujus  sentenlia  est:  nemo  hie 
jus  idlum  esse  putat,  aut  uUa  sacra 
aut  numina  :  nam  vindicias  partem 
quandam  juris  pro  jure  posuit.  Tur- 
neb. lib.XY.  cap.  15. 

Vindicial  In  Pompeio  scribemus : 
VindicicB  appellantur  res  ecc,  de  quihus 
controversia  est :  aut  potius  dicuntur 
vindicice  inter  eos  qui  contendunt:  sic 
fere  sensum  in  eo  constituendum 
contenderim,  cum  mihi  nescio  quid 
tale    proloqui   voluisse  videatur,  et 


sententias  nostras  Catonis  exemplum 
convenit  quod  ipse  profert:  Pratores 
secundum  popuUun  vindicias  dicunt :  sed 
et  vindicice  dicebantur  quae  ex  agro 
aflferebantur  in  jus,  vindicandi  causa ; 
eliam  vindiciam  singulari  nuniero  di- 
cebat  rem  Servius,  de  qua  controver- 
sia erat,  ab  eo  quod  vindicabatur. 
Vindiciam  ferre,  est  sententia  decre- 
toque  obtinere  rem :  dicebat^vindicias 
judex,  ferebat,  qui  rem  obtinebat: 
sed  si  vindiciam  ille  tulerat  qui  non 
debuerat,  tribus  arbitris  datis  du- 
plione  damnum  luebat :  lex  enim 
erat  :  Si  vindiciam  falsam  tulit,  rei 
sive  litis  arbitros  Ires  dato,  eorum  arhi- 
trio  duplione  damnum  decidito.  signifi- 
cant et  vindicice  inanus  correptionem: 
carpesinos  a  Clemente  vocatur,  a 
Charisio  KapiriffTela.,  quod  manus  bra- 
chiale  caperetur,  qui  carpus  dicitur: 
id  et  Gellius  indicat  scribens  :  '  Vin- 
diciae  correptione  manus  in  re  atque 
loco  praesenti  apud  praetorem  fiebant:' 
ex  eo  etiam  assertor  Kapviffrris  et  ad- 
sertio  KapTnania.  vocatur,  ut  in  lexico 
Latino-Graeco  reperti  sunt,  et  vindi- 
cice llbertas,  Charisio  auctore,  qui 
iKevdepiav  explicat.  Idem  lib.  xiii. 
cap.  27. 

Vindicice']  Dicebantur  Ula :  Iegen- 
dum glebcE,  non  illce.  Cni  glebas  ex 
fundo  in  jus  allatas  aut  alias  res  mo- 
biles pendente  proprietatis  contro- 
versia, causa  cognita,  is  qui  jurisdic- 
tioni  praeerat,  addicebat,  eidem  vin- 
dicias addici  dicebantur,  quantum  ex 
Festo  et  Cincio  coUiginius.  Servius 
autem  Sulpicius  vocabulo  etiam  sin- 
gulari ter  formato  vindiciam  esse  ait, 
cum  de  aliqua  re  controversia  est,  ab 
eo  quod  vindicat,  illudque  hujusmodi 
decemvirali  lege  confiriiiat :  Si  vindi- 
ciam falsam  tulit  rei  sive  litis  arbitros 
tres  dato,  eorum  arbitriis  fructus  du- 
plione damnum  deciditor.  sic  primus  lo- 
cum hunc,  qui  mutilus  erat  et  omni- 
no  depravatus,  apud  Festum  restitui 
inverbo  'Vindicia;.'  Et  quis  obsecro 
dubitaverit,  quin  haec  emendatio  ve- 


SEXTI    POMI'EII  FE^ri    Lll?.    XX.                    1233 

lissima  sit,  praeseitini,  si  non  ignoiet  enim    vinum,   quod    geiierosum    non 

ii)  legil)iis  scritii  solituni,  rem  sive  U-  esset,  sigiiificare    volcbaut,   vinuluin 

tent,   idqne   Serviuni    Honoratiiin    in  et   villiim   appcllaijant,   mule   adjec- 

Virgiliiim  adnolasse  ?     Vide  Rivvar-  tivuin    vimilus   est  factum.      Neque 

diim  in  explicatioue  XII.  tab.  cap.  C.  aliiul  (piidquam  comminisci  possum. 

1'ag.   1014.     Fijiif/us]    In     Plauto  Turneb.  lib.  \\.  cap.\5. 
mollis  est,  ex  viui  deminutione  :  cum 


FINIS  NOTARUM  VARIORUM. 


Dcljih,  el  Vni.  Clas.  I'viiii>.  lc\L  '  • 


NOTITFA    LITERARIA 


SEXTO    POMPEIO   FESrO, 

EX  JO.  ALB.  FABUICII  BIBLIOTHECA  LATINA,  LIPS.  1773.  LIB.  IV.  CAP.  4. 
PAUCULIS  ADJECTIS,   EXCERPTA, 


K^EXTUs  PoMPEius*  Festus  sub  Christianis  Imperatoribus,  ut 
par  est  credere,  floruit,  Verriique  Flacci  libros*  contraxit ;  certe 
scripsit  post  Martialem,  quern  commemorat  in  *  Vespa.'  Nam  ar- 
gumentuni,  quo  Vossius  probare  conatur,  Festutn  iis  temporibus 
scripsisse,  quibus  sacra  crux  in  honore  habita  est,  quia  nempe  in 
voce,  '  supparus,'  *  ad  nunc  supparos,'  inquit,  *  appellamus  vela 
linea  in  crucem  expansa,'  &c.  non  adeo  certura  esse  videtur, 
quoniam  labari  usus  etiam  sub  Impp.  Ethnicis  fuit,  vide  Lambec. 
III.  p.  378.  et  Tertullianus  ipse,  cujus  locum  profert  ad  Festi 
verba  Dacerius,  sub  Ethnico  Imp.  scripsit. 

Festi  loca  quaedam   emendat  Jo.  Meursius  p.  103.  seq.  Critici 
Arnobiani,  ct  Piccartus  in  periculis  Criticis.     Lipsiee  in  Bibl.  Am- 

'  Sextus    Pompcius   Festus  a  Paulo  jam   et  sepuUa  verba,  atque  ijiso  sa^pe 

Diacono,  Poinj)eius  Festus  bis,    semcl  confitente  nullius  usus  aiit  auctoritatis, 

Julius  Festus  a  Macrobio  appellatur  lib.  prajterire,   et  reliqua  quam    brevissime 

III.  Salurnal.   Festum  Pompeium  laudat  redigere   in  libios  adnioduni  paueos,  ca 

quoijue  Charisius  lib.  ii.  p.  190.      Festi  auteiii,  a  quibus  dissentio,  tt  apcrte  et 

Hostumi,   tit  a^pialis  sui,  mentio   ajiud  broviter,   ut  sciero,  scripta  in  Ids  libiis 

Gellium    lib.  XIX.    c.   13.    Noct.  Attic.  Jneis  invenientur,  qui  insciibuntiir  i-uis- 

Confer    Bartliii  Adversar.   ii.  3.      Sub  coiiuiw     vekrouum     cum     kxi.mi'i.is.* 

Pompeii  nomine  commenioratur  Theo-  Quod  opus  Festi  diversum  fuisse  notat 

dulfo  Aureliau.  Cartt).  IV.  17. '  et  modo  Scaliger    et  A.   Dacerius  (contra  An- 

Pompeiura,  modo  to,  Donate,  iegebam.'  tonii    Augustini    sentenliam)    ab     eo, 

^Festus   in    '  profanuni,'    jiostquam  cujus  rcliiiuias  habemus,  ct  quod  do  ver- 

Verrii  sententiani    mcmorassct,   '  cujus  boriiiu  sij^ificatione  inscriptuni  fuisse, 

opinioncm,'  inquit,  '  ncque  in   boc  ne-  c  Macrobio  constat.      Addu  Fcstum  ip- 

que   in  aliis    compluribus    refutaro    nc-  snm  in  '  'I'alium.'    Ccteruni  in  priesenti 

ceflse   <'St,   cum  propositum  halx-ain  ex  f|Uoqne  Vcrrius a  Festo  passim  reprebcn- 

laiito  libroruin  ejus  nuiiieni  intrriii'jitua  dilur. 


1236  ^'()T1TIA    LITEIIARIA 

plissimi  Senalus  extat  Ms.  '  Pompeii  Festi  de  interpretatlone 
linguse  Latinee;'  et  in  extremo :  'Finis  Pompeii  Festi,  cjiiem 
Pomponius  correxit :'  Codex  non  antiquus  et  parum  distincte  ex- 
aratns,  tamen  continet  qusedam,  quae  in  editis  frustra  quseras,  ut 
monet  auctor  Ephenieridum  literariarum  Lipsiensium  a.  1710.  p. 
1014.  Pallium  non  laro  verba  Festi  interpolata  ad  sevi  siii  con- 
suetudinem  traxisse,  observat  Goldastus  in  notis  ad  Eginhardum 
de  vita  Caroli  M.  p.  173.  ubi,  laudato  Pauli  Stephani  Codice 
probo  et  antique,  id  in  notis  ad  Festum  deraonstraturura  se  pro- 
misit.  Vide  et  quae  monet  Joannes  Seldenus  curis  secundis  ad 
sectionem  3.  de  decimis,  ad  calcem  Jo.  Clerici  in  Pentateuchuni 
p.  638.  et  D.  Jo.  Diecmannus  in  specim.  notarum  ad  glossaiium 
Latino-theotiscum  Rabani  Mauri  p.  58.  seq.  Sibrandus  Siccama 
apud  Struvium  fasc,  vi.  p.  18.  '  in  Festum  quoque  qusedam  me- 
ditatus  sum,  scd  de  perfectione  despero,  nisi  me  Icotior  otii  ct 
quietis  aura  afflaverit.' 

Prodiit  Festus  primum  Mediolani  1471.  f.  cujus  editionis  exem- 
plum  f'uit  in  Bibliotheca  CI.  du  Boze.  A  qua  editione  proxima 
est  facta  Venet,  1472.  f.  per  Nic.  Jenson  Gallicum,  atque  iterum 
ibidem  1474.  fol.  per  Joannem  de  Colonia.  Porro  Romae  1475. 
fol.  apud  Henr.  Reynhar.  Reperi  etiam  notatam  editionem  sine 
loco  et  anno.  Hinc  Parmse  1480.  fol.  et  Brixiee  14.83.  fol.  per  Bo- 
ninuni  de  Boninis  de  Ragusia,  atque  eodeni  anno  Venetiis  f.  per 
Octavianum  Scotum  Modoetiensem,  cum  Nonio  et  Varrone  do 
lingua  Latina.  Prodiit  et  Festus  Venet.  1498.  A.  1510.  Medio), 
in  fol.  prodiit  Collectio  quai  habet  Nonium  Marcellum,  Festum 
Pompeium,  et  Varronem,  per  Jo.  Baptistam  Pium,  qui  hos  scrip- 
tores,  valde  ante  corruptos  vehementer,  accurate  a  se  corrcctos 
dicit.  Prodiit  etiam  Festus  Basil.  1521.  f.  ib.  1526.  f.  ib.  1532.  f. 
et  Giessse  1609.  8.  In  Catalogo  Bibliothecse  Barberinse  perperam 
traditur  Festus  cum  notis  Vulcanii  legi  in  ejus  thesauro  utriusque 
linguse  edito  Lugd.  B.  1600.  f.  nam  in  illo  tantum  pag.  754-758. 
inter  alia  Grammaticorum  scripta  breve  legitur  excerptum  e  Festo 
de  verborum  differentiis. 

In  Collectione  Auctorum  Latinoe  Linguse  in  unum  redactoruin 
corpus,  adjectis  notis  Dionysii  Goiliofredi,  Genev.  1595.  1602. 
1622.  4.  insunt  M.  Verrii  Flacci,  sub  Augusto  Imperatore  Gram- 
matici  celeberrimi,  Fragmenta,  et  Sex.  Pomp.  Festus. 

Hujus  inquam  Festi  Fragmenta  a  Fulvio  Ursino  edita  et  sclie- 


DE    SEXTO     POMPKIO     FKSTO.  1237 

dae  a  Pomponio  Laeto  relictaj ;  Ejusdem  librorum  xx.'  de  Ver- 
borum  Veterum  significatione  reliquice,  cum  Paiili  Diaconi  ex 
iisdem  Epitoraa,  conjunctce  et  in  unum  corpus  digest«i  sunt  ab 
Aldo  Manutio,  Achille  Mafeo,  denique  ab  Antonio  Augustine, 
praemissa  etiam  Pauli  Epistola  ad  Carolutn  M.  Imp.  Ilia  Pauli 
Epitoma  primum  ssepius  prodierat,  turn  alibi,  tum  ad  calcera  Cor- 
nucopias Nicolai  Perotti.  Melior,  ordinatior,  et  locupletior  An- 
tonli  Augustini,  Episcopi  Ilerdensis,  postea  Archiepiscopi  Tarra- 
conensis,  editio  cum  animadversionibus  prodiit  Venetiis  1560.  8. 
in  qua  ea,  qua?  Pauli  sunt  et  quaj  Festi,  posita  in  margine  nota 
distinguuntur,  et  Verrii  Flacci  fragmenta  praemittuntur.  Hanc 
Augustinianam  editionem  repeti  jussit  ct  castigatt.  doctissiniis 
illustravit  Jos.  Scaliger''^  Paris  1575.  8.  subjectis  etiam  seorsim 
notis,  quae  in  Vencta  editione  antea  prodierant.  Ab  eo  tempore 
Fulvius  Ursinus  Fragmenta  ipsa  Festi,  qualia  Manil.  Rallus, 
homo  Gropcus,  sed  Latinis  literis  excultus,  et  Pomponius  Laitus 
habuerant,  et  a  Rallo  acceperat  Politianus,  (v.  c.  73.  Misc.) 
a  Pomponio  Lseto  Jo.  Bapt.  Pius  (v.  annot.  posterior,  c.  16.) 
ex  Farnesii  Cardinalis  Bibl.  publicavit,  et  cum  notis  suis  cdidit 
Romae  1581.  8.'  Scaligeri  et  Ursini  editiones  junxerunt  et  utrius- 
que  notas  adjecerunt  Heidelbergcnses  1593.  8.  Denique  lucu- 
lentam,  emendatam,  et  elegantem  Festi  editionem  debemus 
Andreae  Dacerio,  qui  in  usum  Delphini  illustratum  edidit  Paris. 
1681.4.  De  prioribus  autem  hoc  fort  judicium:  *  Pauca  eorum 
prcestitit  Antonius  Augustinus,  quaipreestare  potuisset.  In  multis 
divinus  Scaliger :  sed  dum  ingenio  suo  nimis  indulget,  seepe  nu- 
bcs  capiat,  et  nil  minus  quam  Festum  interpretatur.  Fulvius  Ur- 
sinus, reliquis  felicior,  uliliorem  operam  navavit,  sed  sic  etiam 
Festum  non  tam  emendatum  quam  emendandum  et  emendari  fa- 
cilem  tradidit.'     Dacerii  editio  recusa,  curantc  Jo.  Clerico  V.  C. 

3  Divisioncm  (piaj   in    vulf^atis  Ilbris  p.  7.     '  Aunon   Sex.  Pompeiiis    Fesltis 

occiirrit,  qua  sinj^uli   lihri  sinf^ul;is  con-  indi^'iiis   modis  acce[)tus  esse  visiis  est, 

tinent  litcras,  Aldi  I'.'i.se,  iion  iVsti,  no-  quod  ab  homiiio  Galloillustralus  magno 

tavit  Dacerius  in  ])ritf.    Qu;e  vero  J\Ia-  studiorum  favore  cxcoptus  est  ?     Itaquc 

crol/ius  e  lihro  tertio  deciino  .lulii  Festi  Ronia;  edituscuin  iisdem  casiijjatioiiibii.s 

pifjfert,  III.  1.  SaUirnal.  ea  bodie  legun-  alius  nunc  esse  ccnsetur  propterea  quod 

tur  in  libro   Festi  dutidecimo  divisionis  prioris  cditoris  nonien  dissinudatuni  est, 

Aldina'.  (|nan(niani  eadeni  [jlane  editio  est  jiaucis 

''•  \on  .lulius  (Jiesar  Scaliger,  ut  legas  adnioduiii  iis(|uc    Itviter  imuuitatis,    i(a 

in   (|U'.i:sitis  Oratoiiis  Bobuslai    Balbiai  tnnicn  ul  lain  levi  niulalione  nou  inagi.s 

p.  111).  latere  possit  iiulustiia    piioris  cditoris,' 

'  Yvo  Villiomarns  sive  .Toscjibus  Sea-  &c. 
ligor  in  locos  controversuM  Uobeiti  'I'itii 


1238  NOTITIA    LITERARTA,   &C. 

Amst.  ap.  Huguetanos  1699.  4.  adjectis  notis  integvis,  quae  sin- 
gulis paginis  substernuntur,  Jos.  Scaligeri,  Fulvii  Ursini,  et  Ant. 
Augustini,  una  cum  fragmentis  et  schedis  atque  indice  novo. 
In  operibus  etiam  Antonii  Augustini  Arcbiepiscopi  Tarraconensis, 
Luccse,  1772.  fol.  extant  M.  Verrii  Flacci  Fragmenta,  et  Sex. 
Pompeii  Festi  de  Verborum  Significatione  Libri.  Codiccm 
vetustum  Festi  habere  se  testatus  est  Polydorus  Virgilius  in  syl- 
loge  proverbiorum.  Illustrandum  novo  studio  Festum  a  pluribus 
jam  annisin  se  susceperat  vir  doctiss.  Henr.  Cannegieterus;  sed^ 
ut  ex  Actis  Erud.  1732.  p.  52.  patet,  illud  consilium,  nescio,  qua 
de  causa,  abjecit. 


CODICES    MSS. 
SEXTI  POMPEII  FESTl 

QUI  IN  BIBLIOTHECIS  BRITANNICIS  ASSERVANTUR. 


Codices  in  Mitseo  Britunnico. 


Inter  Codices  Harhianos,  3520.  est  codex,  partini 
chartac.  partini  membran.  coraplexus,  inter  alia.  Sex. 
Pompeii  Festi  de  Verborum  Significationc  Libros.     Saec. 

XV. 

5028.  Sex.  Pompeii  Festi  Cod.  membran.  saec.  xv.  cut 
subjungitur  iibcllus  dc  Orthographia. 

Est  etiam  Sex.  Pompeii  Festi  cod.  Harleianus,  chartac. 
saec.  XV.  cui  subjunguntur  P.  Candidus,  Grammaticus,  dc 
Verborum  Proprietatc,  et  Excerpla  ex  Nonio  Marcello. 

Inter  Codices  Burneianos,  N.  206.  Sex.  Pompeius 
Fcstus  collat.  ad  paginas  aliquot  edit.  Paris.  1519.  fol. 

N.  232.  Excerpta  ex  Festo  de  Significationc  Verborum, 
cod.  chartac.  pagg.  174.  collat.  ad  paginas  aliquot  ed.  Paris. 
1519.  Subjungitur  Nonii  Marcelli  de  Verborum  Proprie- 
tatc Compendium. 

Codex    Oxoniemis. 

In  Bihlioth.  Bodl.  Canonici  Lat.  1G9.  Festi  Pompeii, 
Grammatici,  Vocabula,  cod.  membran.  sa;c.  xv.  sine 
scholiis  aut  annotationibus.  Subjungitur  Caii  Scrvii  Vo- 
cabularium. 


INDEX 

VOCABULORUM   OMNIUM 

QU^  APUD  FESTUM  VEL  OBITER  DICTA  SUNT 

VEL  SUUM  ORDINEM  NON  SERVANT. 


Prior  Humerus  paginam,  posterior  paginse  lineam  inclicat. 


A  MUTATUM  in  734.  11 

Abarcet  8T.  17 

Aborigines,   hominem,    sexaginta  Diti 

patri  immolabant  quotannis  861.  2 
Abscindi  membrum  mortuo  409.  2 
Abusionem  142.  11 
Acatioii  864.  5 
Accusator  de  vi,  accitur  more  vetere,  et 

consuetudine  antiqua  763.  14 
Acerrse,  qualis  pra;fectura  624.  9 
Acerrani,  qui  niunicipes  437.  10.  cives 

Romani  erant  ut  Renip.  separatam 

haberent  436.  6 
Acilius    Antiochum   siiperavit  et  nixo- 

rum  Deorura  signa  attulit  284.  1 
Acron  527.  12 
Acuere  33.  8 
Acumen  33.  8 
Acus  33.  8 
Adcensos  44.  1 
Adfectata  44.  8 
Adgregare  30.  3 
Adjutoria  exta  443.  13 
Adolescens  41.  4 
Adonis  930.  4 
Adserere  manu  45-  1 
Adbcrtor  8.56.  8 
Adsidela;  45.  5 
Adbiduus  45.  7 
Adultus41.4 

/Ivdes    i^isculajjii    in    insula   Tibcilni, 
cur  .331.4 

Delph.  el  Vav.  Clan.  Iml.  I'liw 


^des  Bellonas  extra  urbem  ubi  Sena- 
tus  dabatur  exteris  legatis  quos  in 
urbem  nolebant  admittere  817.  14 

JEdes  Dianse  in  Avontino  a  Tullio  di;- 
dicata  857.  5 

yEdes  Honoris  et  Yirtutis  summissior 
facta  a  Mario  932.  2 

jT,des  Jani,  ubi  Senatum  babere  religio- 
sum  740.  7 

^des  Martis  383.  4 

^des  Mefitis  852.  16 

.^des  Minervae  in  Aventino  705.  10.  in 
ea  licebat  Scribis  et  bistrionibus  cou- 
sistere,  et  dona  ponere  in  lionorem 
Livii  839.  6 

^des  pietatis  ab  Acilio  consecrata 
594.8 

Jiidea  rotunda  vesta?,  a  Numa  conse- 
crata 785.  3 

j^,dessalutis813.  17 

.^des  Sancti  623.  10 

yfldes  Saturiii  53.  11 

yEdificarc  50.  2 

yEdilatus  49.  7 

yl^diles  Curules  duo  fratrea  L.  M.  Puli- 
licii  Maleoli  (C.  Atilius,  iNlarc.  I'o- 
[)ilins  I\I.  F.)  674.  1 

j-Edilcs  j)lobis:  M.  Junius  Brutus,  Q. 
Oj)l.ius  603.  7 

i^giia  Amazonum  rcgina  50.  9 

yEgonuM  nions7lO.  I  I 

/I'.gyptii  inter  ])Otanduui  ave.s   ca))itilms 

/•Vs7.  /I 


11 


INDEX 


imponebant  210. 1 

iEnea3  et  Lavinise  filii  Maylles,  Mulus, 
Roraus  775.  4 

-il£neas   in    Sicilia    Egestam    oppidum 
condidit  845.  1 

jEneas  indiges  326.  4 

^rarium  in  tede  Saturni  53.  10 

j3ls  pro  clypeo  G56.  1 5 

^s  equitibus  denegatum  ob  eqiios  male 
curatos  319.  3 

Al.s  contrarium  185.  2 

^s  hordiarium  309.  4 

JEs  parariiim  557.  10 

j?2s  piscatorium  599.  10 

-lils  resignatum  758.  15 

^s  sacramentum  800.  5 

JEs  taiirium  961.  10 
-.?Ls  uxorium  1018.  2 

^sculapius    bacillum    habet   nodosum 
331.  4  Uberibus  canis  nutritus,  ibid, 
et  GallinsB  immolatas,  ibid. 
Africa  83.  8 

Ager  Nemorensis  Diante  387.  12 
Ager  occupaticius  517.  10 
Ager  oscus  in  Veienti  682.  4 
Ager  peregrinus  579.  9 
Ager  publicus  682.  3 
Ager  pupinus  679.  22 
Ager  Remiu-inus  749.  15   ' 
Ager  restibilis  760.  7 
Ager  scripturarius  839.  12 
Ager  Solonius  609.  4 
Ager  viritanus  1014.  7 
Aginatores  55.  12 
Agna  prfficidanea  622.  1 
Agnee  novaj  576.  7 

Agnee  pennatas,  impennateque  576.  6 
Agonalia  57.  3 
Agonensis  porta  57.  6 
Agones,  montes  57.  3 
Agonia  sacrificia  57.  4 
Agonius  Deus  57.  1 
Agonius  mons  57.  4 
Ai  pro  ee  49.  1 
Alba  ^tieffi  neptis  776.  2 
Albani  renim  potiti  uscjue  ad   TuUum 

regem,  in  voce  (prajtor)  636.  4 
Albenses  Marsi  generis  58.  2 
Alexandriniira  talentum  953.  1 
Allifa;,  qualis  prffifectura  624.  12 
Alpes  59. 10 

Alphius  pro  Alpheo  64.  10 
"AAcpov  59.  8 

Alpiis,  vox  Sabiiiorum  59.  9 
Altare  41.  4 
Altellus  62.  10 
Altera  avis  63.  6 
Alveiis  in  vindemia  462.  1 
"A/ialw  851.  7 


Ameca  71.  4 

Aiiiecus  71.  3 

Amens  411.  4 

Amirus  70.  12 

Amnis,  ha;c  189.  12 

'AiJ.<piPo\ov  68.  7 

Ampiruare  729.  1 

Ampullffi  scoiTea;  786.  2 

Ainterniini  73.  8 

Amussis  244.  4 

Anagnia,  qualis  pra-fectura  625.  1 

Anagnini,  qui  muiiicipes  437.  13 

Aucile  381.  5 

Anclabiia  vasa  75.  14 

Anclabris  inensa  240.  6 

Anculae  Dea3  et  anculi  Dii  75.  12 

Anculaie  75.  10 

Ancus  INIartiiis  ostiani  condidit  547.  11 

Angeronalia  76.  12 

y\ngina77.  1.6 

Ante  79.  2 

Antemna;  72.  7 

Antics;  et  posticre  niundi  partes  616.  8 

Antiochus  rex  Svriaj  484.  1 

Antiqui    non   geminabant   consonantes 

271.4 
Anuspetreia  589.  4 
Apex  59.  4 
Apisci  83.10 
Appendices  73.  3 
Appiffi  viae  331.  13 
Aptus  81.9 
Apulia  211.  12 
Aqua  et  ignis  interdici  solct  danmatis 

84.  6 
Aqua  et  igni  accipiuntur  novaj  nuptae 

84.6 
Aqua  ex  sacro  oritur  579.  17 
Aqua  pluvialis  remediis  quibusdam  elicl 

solita  579.  19 
AquilaGl.  9 

Ara  Jovi  Viminio  1012.  2 
Ara  Saturno  dicata  in  imo  clivo  Capito- 

lino  ante  belhim  Trojanum  826.  11 
Arffi  Junoni  Sororiae  et  Jano  Curiatio 

885.  22 
Arca'a  861.  21 
Arcanum  sacrificium   in  arce  fieri   soli- 

tum  87.  8 
Arcella  87.  5 
Arcere  87.  16 
Arcus  in  ajdificiis  87.  14 
Arferia  aqua  89.  3 
Argeus  ager  357.  6 
Argivorum  illustres  viii  Roms  sepulti 

in  Argeis  89.  6 
Aricini,  qui  nnmicipes  437.  13 
Aries  apiid  Atheniensis  inigitur  ab  eo 

qui  scelus  admisit  916.  4 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


Ill 


Aries  permissns  582.  1 

Arraentuiu  91.  7 

Armentas  91.  8 

Arniillas  91.  10 

Arpinates,  qui  inunicipes  438.  4 

Arpinum,  qiialis  praefectiiia  G25.  2 

Arquatus  morbus  876.  15 

Artes  94.  2 

Artifices  quando  Romam  asciti  780.  20 

Arunca,  urbs  103.  14 

Asinaria  via  762.  11 

Asses   ex    singulis    librariis   seni   fact! 

296.  6 
Asses  sextantarii  S62.  3 
Assipondium  226.  3 
Assir  95.  4 
Assulaj  271.  7 
Astiira  912.  7 

Atella,  qualis  prfefectura  624.  10 
Atellani    cives    Romani   ita   tamen  ut 

Rempub.  separatim  haberent  436.  8 
Atellani  mimi  proprie  vocati  (peisonati) 

quia  deponere  personam  non   coge- 

banlur  584.  12 
Atbenas,  quadmrbem  695.  8 
Atilius   navaleii)    corona  lu    adeptus    in 

bello  contra  Xabin  458.  15 
Atricapillas  aves  407.  10 
Atrocia  97.  1 
Atticura  talentiun  952.  10 
Attius  695.  8 
Audaculus  99.  3 
Aventinus  rex  Albanomm  99.  5 
Aventiaiis  monsin  quern  navibus  ascen- 

debatur  493.  7 
Aves  ab  auguribus  in  (alites)  et  (osci- 

nes)  divisa;  542-  20 
Augur  prior  qiiis  748.  9 
Augur  verba  quffidam  Ancilibus  moven- 

dis  prajibat  788.  I 
Augurales  libri  706.  5 
Augures  publici  et  privati  688.  8 
Augures  observant  quinque  genera  sig- 

noruin  706.  1 
Augures  ea  demoliri  jvibebant  qusc  au- 

guriis  publicis  officiebant  932.  3 
Auguria  mensalia  1004.  7 
Augustus  Octaviam  porticum  reficicn- 

dam  curavit  5 19.  15 
Avidus  et  aviditas  99.  8 
Avis  altera  63.  7 
Avis  supervaganea  935.  16 
A  vita,  amita  71.9 
Aulicoquaexta  100.  10 
Aurum  redditum  matronis  401.  12 
Ausoliorum  faniilia  101.  5 
Auson  Ulyssis  et  Calypsus  103.  10 
Ausonia  103.  13 
Auspicia  inajora  i-t  minora  'M5,  6 


Auspicia  pedestria  369.  14 
Auspicia  pestifera  586.  11 
Auspicia  piacuiaria  590.  II 
Auspicium  Solistimum  494.  9 
Ausum  Sabini  dicebant  aurum  103.  6 
Axies  mulieres  106.  12 
Axit,  egerit  106.  U 


B. 


Bacchus  oreos,  montanus  540.  6 

Bacrio  107.  3 

Bajulari  107.  6 

Balare  110.  3 

Balnearia  domus  Cn.    Domitii  Calvini 

445.  1 
Bara  insula  110.  2 
Barbai-ia,  Italia  998.  8 
Barbarismus    in   soluta    oratione   quod 

metaplasmus  in  poesi,  414.  3 
Bardorum  gens  109.  12 
Bardus  cantor  109.  10 
Basilica  Julia  856.  15 
Benevputum  103.  II 
Bibesia  578.  16 
Bidens  ovis  68.  4 
Bidentes  115.  1 
BAa|  116.  10 
Blatea?  bullae  108.  4 
B6\l3iTov  120.  11 

Bononienses,  qui  municipes  438.  4 
Bos  bidens  119.  1 
Bos   centussi  asstimatus  54.  7.    432.  4. 

549.  5.  567.  6 
Bos  pataiis  562.  4 
Boves  ford®  272.  9 
Boves  insignes  334.  7 
Brcnnus  rex  Gallorum  999.  13 
Bruttiana^  558.  16 
Brutiani  Hannibali  se  tradiderunt  120. 

3 
Brutii,  bilingues  115.  9 
Bu3l5.  3 
Bubo  124. 2 
Bucepiiaius  121.  4 
)$up;edffi  122.  2 
Burrus  123.3 
Busycon  122.  3 
Buteo  ales  61.  8 


C. 

C  ab  antiquis  G  vocabatur  537.  9 
Cascades  Trojaiius  126.  9 
Cii!cilia414.  12 
CiL-larc  75.  3 


IV 


INDEX 


Cfere,  qualis  pra:fectura  624.  12 

Caestus  129.  3 

Cajas  CeciliaB  statua  Zona  prjecincta  in 

ffide  Sancti  623.  8 
Caipor  708.  16 
Calasiris  129.  5 

Calatia,  qualis  prasfectura  624.  10 
Chalcas  393.  5 
Calcei  Flaminicee  427.  18 
Calces  134.  2 

Calciamenta  clavis  confixa  160.  6 
Calo  Urbs  910.  12 

Calpurnius  Piso  praetor  urbis  812.  10 
Calpus,  Nuniae  filius  132.  1 
Camillus  269.  1 
Camillus,  Furius  1000.  2 
Camillus  vas  in  quo  nubentis  utensilia 

198.2 
Candelabra  1,54.  7 
Candelis   pauperes,  cereis    divitcs  ute- 

bantur  151.  4 
Canes    Rntilaj   caniculas    imraolabantur 

793. 10 
Caniculas  sidus  793.  12 
Canis  pro  vinculo  144.  7 
Cantilena  516.  3 
Capidula  562.  9 

Capillaris  arbor,  quee  et  capillata  136.  2 
Capital  linteum  136.  6 
Caprae  paludes  137.  8 
Captivi  coronati  venibant  913.  6 
Capua,  qualis  praefectura  624.  8 
Capularis  139.  5 
Caput  aquse  Ferentinae  636.  6 
Capys  138. 9 

Carmen  Saturnium  a  ducibus  ipsis  pub- 
lice  positutn  459.  1 
Carmina  saliaria  386.  7 
Casilinum,  qualis  praefectura  624.  9 
Castella  226.  10 
Catamitus  59.  12.  64.  10 
Cato  orator  96.  2 
Cauda  equi  Octobris  in  regiam  ferebatur 

520.  6 
Celer  interfector  Rami  146.  6 
Censores  :  ^milius  367.  2 

Fulvius  367.  3 

L.  Julius  Caesar,  P.  Licinius  Crassus 
733.  10 

M.   Fulvius    Nobilior,    M.    Emilius 
Lepidus  740.  12 

A    Postumius    Albinus,    Q.    Fulvius 
Flaccu9  741.  6 

Ti.  Sempronius  Gracchus,  C.   Clau- 
dius Pulchri741.  10 

L.  iEmilius  Paulus,  Q.   Mucius  Phi- 
lippus  741.  14 
^      M.    Valerius    Messala,    C.    Cassius 
Longinus  742.  5 


L.  Cornelius  Lentulus  Lupus,  C.  Mar- 
tins Censorinus  742. 11 

P.  Cornel.  Scipio  Africanus,  L.  Mum- 
inius  Achaicus  742.  14 

Q.  Fulvius  Nobilior,  T.  Annius  Lus- 
cus  743. 3 

Q.   Pompeius    Rufus,    Q.    Cjecilius 
JMeteilus  Macedonicus  743.  5 
Censores  quinquennales  706.  10 
Censoria   majestaa  religionis  prjecipuac 

habebatur  740.  11 
Centuria  niquis  scivit  482.  10 
Centuriae  praerogativae  629.  1 
CentuiiK  sex  suft'ragia  859.  10 
Ceres  Libyssa  357.  8 
Cervi  in  tutela  Dianae  857.  6.  Cervi  pro 

fugitivis  857.  7 
Cetus,  balasna  108.  3 
Cicur  sus  115.  4 
Cinciorum  monumentum  156.  1 
Cipius  Pararenchon  487.  15 
Circus  flaminius  extra  muros  961.  4 
Cispius  Mons   852.   13.   Idem  Oppius 

852.8 
Cistophorum  talentum  952.  11 
Classes  clypeatae  159.  7 
Classis  procincta  646.  6.  12 
Classis  Quintana  707.  3 
Claudius  augur  828.  1 
Claudius  Pulcher  tonitrua  in  ludis  in- 

stituit  161.  1 
Clitellae  locus  Romse  et  in  via  Flamiuia 

162.  5  tormenti  genus  162.  8 
Ciivus  Orbius541.  2 
Clivus  Publicius  673.  15 
Ciivus  VictoriiE  780.  13 
Closlius  163.  7  Dux  Albanorura  163.  8 
Cocio  90.  7 

Cocles  et  Vibenna  fratres  992.  8 
Copies  Romulo   adversus  Sabinos   aux- 

ilium  prffibet  167.  9 
Coercere  88.  1 

Cocrites,  qui  municipes  437.  13 
Cocrulum  768.  1 
Cohors  praetoria  636.  15 
Cohortes  rotundae  395.  4 
Coilaudare  mortuum  626.  2 
Collegium  augurum  403.  4 
Colliciffi  tegulae  332.  9 
Collina  porta  710.  23 
Coiiucare  919.  11 
Collus  170.  1 
Coloni  43.  8 

Color  suasus  et  insuasus  913.  3 
Colurabar  460.  2 
Columella  bellica  111.  7 
Columna  lactaria  346.  8 
Columnas    super    mortuos    cum    eorum 

effigie  897.  4 


IN    i'OMPEIUM    FESTUM. 


Combcnnones  1 1 S.  G 
Coinitia  centuriata  610.  5 
Comitiii  tributa  GIO.  6 
Comius  Castroniius  810.  -I 
Commeatus  746.  6 
Communicarius  dies  554.  11 
Commutare  582.  4 
Compendium  226.  2 
Compensata  226.  2 
Comperendinata  754.  8 
Compescere  226.  4 
Compitum  Fabricium  4 89.  7 
Compiuviura  et  impluvium  318.  12 
Compitalia,  dies  unicus  705.  4 
Compitaliciaj  ferife  175.  9 
Condalium  178.  I 
Congerraj  876.  4 
Congius  673.  1 
Conlatina  porta  180.  2 
Conquirere  180.  10 
Conscripti  40.  4.  708.  22 
Considerare  219.  3 
Consortes  886.  4 
Consul  major  376.  7 
Consul  prior  748.  3 

Consulcs  :  T.  Rlenenius  Lanatus,   Ses- 
tius  Capitolinus  567.  5 

C.  Sulpicius,  Cn.  Fulvius  812.  9 

Appius  Claudius,  Q.  Fulvius  813.  8 

Tiberius  Gracchus,  P.  Valerius  Falto 
821.9 

P.    Papirius    Cursor,    C.    Junius   ii. 
825.  3 

Q.   Fabius  Maximus  Verrucosus,  M. 
Marcellus  994.  9 

M.  Valerius   Lajvinus,  M.  Claudius 
Marcellus  983.  7 
Consules  initio  Praitores  dicti  637.  6 
Consules  ct  censores  noii  in  pcrpetuum 

Auguribus  utebantur,  sed  tantum   in 

auspicio  748.  3 
Consus  Deus  183.  7 
Convicium  facere  515.  20 
Corbitores  871.  1 
Corinthienses  et  Corintliii  ut  differant 

189.4 
Comicines  52.  3 
Comix  543.  I 
Corona  civica  510.  12 
Corona  graminea  294.  3 
Corona  muralis  510.  12 
Corona  myrtea  I'apirius  usus  446.  3 
Corona  obsidionalis  510.  3 
Corona  oleaginea  523.  15 
Corona  ovalis  myrtea  547.  16 
Corona;  lancie  aritiquissima;  354.  3 
Coron.'c     triumpliales     priin;i',     laure.i', 

poatea  aureai  985.  I 
Cortina  Kl.  5 


Corvus  543.  1 

Cossus  Cornelius  de  Tolunmio  si'cuuda 

spolia  opima  retulit  527.  12 
Cotilia  insula  191.  6 
Coxendices  hostiavum    nltnribus  impo- 

sita  904.  9 
Cratcra  402.  1 
Crepa*,  capra  137.  5 
Croi)uscidum  212.  7 
Kplffiv  194.  3 
KpiviSas  194.  4 
Critolaiis  809.  13 
Crux,  masculine  398.  1 
KvWol  207.  2 

Cumffi,  qualis  pritfectuia  624.  8 
Cumani,  qui  municipes  437.  10    Ita  ci- 

ves  Romani  erant   ut  rempub.  sepa- 

ratim  haberent  436.  6 
Cumulus  in  medio  98.  6 
Cuneus  in  re  militari  856.  2 
Cupedia  200.  1.  2 
Cupedo  eques  200.  4 
Cupressus  in  tutela  Uitis  200.  6 
Curia:  Calabra201.  8 

Forensis  490.  5 

Kapta  490.  6 

Tifata  972.  6 

Titia  973.  6 

Velitia  490.  6 

Vellensis  490.  6 
Curiffi  nova3  489.  7  veteres  490.  I 
Curiales  flainines  203.  5 
Ciiriales  mensffi  203.  6 
Curis  147.  1 

Curules  magistratus  205.  8 
Cybium,  genus  piscis  206.  5 
Cyllene  Nympha  207.  5 
Cyllene  mons  Arcadiic  207.  4 
Cyllenia  via  207.  3 
Cyntidus  mons  celi  207.  9 
Cyprus  jUrosa  53.  13 
Cytherea,  Venus  208.  6 


D. 


D  Prol.209.  1.  407.4 
Da-dala  Circe,  Minerva,  terra  209.  4 
Aah  211.  8 
Aafila  211.2 
J:>amium  210.  9 
l)ai)lic<^  214.  9 
Dajtlicum  iiegotium  211.  10 
Daiiuus211.  12 
Dautia  209.  2 
Deamare  213.  11 
Diiciinatrus  apiul  Faliscos  705.  8 
Dccio   dine    coronic    obsidionalcK    dal.T. 
510.  8 


VI 


INDEX 


Decretum  Senatus  848. 12 

Decumana  scuta  58.  3 

Decumani  fluctus  58.  4 

Decurioues  sing-ulanim  decuriarum  991  • 

7 
Dedicare  214.  13 
Delectat  346.  5 
Delicatus  214.  13 
Deliciares  tegulas  215.  3 
Deliciatum  tectum  215.  2 
Delos  olim  maximum  emporium  419.  6 
Demens  411.  3 
Denarius  296.  4 
Dentatus   (L.  Sicinio)  coronis  donatus 

510. 10 
Detestatio  514.  5 
Diana,  viarum  dea  344.  1 
Dicffiarchia  419.  9 
Dies  fasti  et  nefasti  471.  23 
Dies  religiosi  577.  9 
Digitus  cur  mortuo  decidebatur  409.  2 
Dii  evocabantur  in  oppugnandis  urbibus 

579.3 
Diis  infernalibus  sacra  fiebant  in  eftbssa 

terra  62.  9 
Diis  superis  in  sedificiis  a  teiTa  exaltatis 

62.  7 
Diis  terresitribus  sacra  in  teiTa  fiebant 

62.8 
Discus  90.  12 
Dispendium  226.  2 
Dispensata  226.  1 
Dissipaie  335.  2 
Dividere  res  in  Senatu  497.  1 0 
Dium  227.  5 
Dolium  pertusum  585.  8 
Draco  in  tutela  /Esculapii  331 .  5 
Duodecim  signa  287.  2 
Dupondium  226.  3 


Equiria  a  Romulo  instituta  238.  4 

Equiria  in  monte  Coilio  396.  5 

Equis    paribus    Romani    utebantur    in 

prslio  558.  2 
Equus  Dureus  237.  3 
Equus  Marti  inmiolatus  238.  10 
Equus  bigarum  victricum  dexterior  in 

campo  Martio  mense  Ottobri  quotan- 

nis  Marti  immolabatur  519.  16 
Equus  panibus  redimitus  555.  3 
Erctum  citum  238.  13 
Esopia  858.  2 

Etrusci  orti  Sardibus  821.  5 
Everriator  242.  1 
Ex  spina  alba  564.  7 
Exbuffi  2-14.  7 
Exemplar  246.  1 
Exequium  pro  silicernio  869.  1 
Exercitior,  exercitissimus  246.  6 
ExgregiiB  247.  3 
Exilica  caussa  248.  1 
Eximium,     quod     primum     nascebatur 

248.  2 
Exita  ffitas  38.  5 
Exitiimi  pro  exitu  248.  8 
Exoletus  41.  5 
Expensa  226.  1 
Experiii  250.  4 
Expiatrix  591.  15 
Exterraneus  251.  12 
Extrerao    mense    populus    februabatur 

261.  5 
Exrverras  242.  4 
Exuvia3    Deoruiu   ludo    Circensibus    in 

circum   ad   pulvinar  ferebantur  964. 

14 


E. 


Eclipsis  solis  quo  die  Hercules  se  flam- 
mis  injecit  303.  10 

Effigies  juvenis  rutrum  tenentis,  in  Ca- 
pitolio  794.  2 

Effigies  viriles  et  muliebres  corapitalibiis 
in  Compitis  suspendebantur  595.  11 

Egesta  ojjpidum  cur  segesta  dictum 
845.  2 

Egregius  30.  5 

Emere  30.  1 

Ennius  primus  literas  duplicavit  880.  3 

Epidamnum  cur  vocatum  Dyn-hachium 
845.  4 

Epulas  indicere  Jovi  caeterisque  Divis 
237.  9 


F  pro  H,  ut  folus  pro  holus :   fostia  pro 

hostia  202.  1 
Faba  ad  mortuos  pertinet,  lemuralibus 

jaciebatur  larvis  et  parentalibus  sacri- 

liciis  adbibebatur  253.  1 
Faba  fressa  277.  2 
Faba  refriva  734.  1 
Fabius  qui  superfuit  trecentis  ad  crerae- 

ram  interfecds  497.  14 
Fabula;  piffitexta-  et  togata,  qua;  634.  9 
Faces   in  nuptiis   in   houorem  Cereris 

254.  1 
Factiones    bistrionum,    quadrigariorum 

•254.  10 
Facultas  ut  difterat  a  facilitate  255.  3 
Fagus  Jovi  sacra  255.  4 
Falantum,  vox  Etrusca  255.  6 
Falcones  139.  2 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


Vll 


Faniilia  arcemla  493. 4 

Familia  C.pcilia  414.  12 

Faniilia  Cornelionim  256.  10 

Familia  Mamiliorum  379.  24 

Familia  Nautiorum  467.  9 

Faniilia  Pompiliorum  256.  9 

Familia  Quintilia  482.  4 

Familia  \'aleriorum  256.  9 

Famuli  250.  11.  257.  2 

Faua  sistere  quid  874.  8 

Fanatica  arbor  257.  5 

Fanum  rediculi  7.'}1.  12 

Fartores,  noiuenclatoits  258.  4 

Fasciculi  de  verbenis  136.  5  pro  capi- 
tibus  Deorum  910.  8 

Favere  in  sacris,  quid  260.  1 

Favissas  Capitolino  260.  5 

Faustuliis,  regius  Wiuister  779.  2 

Febriia261.  13 

Februatum  201.  14 

Fecilitra  1016.  15 

Fenero  et  feneror  202.  5 

Fenum  prateum  263.  4 

Ferentarii  44.  4.  1001.  19.  1002.  2 

Feriw,  alia3  cum  die  festo,  aliic  sine  die 
festo  2()4.  9 

Feria;  Latinaj  492.  6 

Feriffi  A'ovendiales  492.  5 

Feria;  regia;  737.  17 

Feiiffi  stuitorum  710.  I 

Festa  Erigones  et  Icari  541.  11 

Festa  vinalia  131.  11 

Festinare  ct  properarc  ut  differant  659. 
20 

Festuca  263.  6 

Fibra?  jecinoram  207.  2 

Ficana  via  Ostiensi  676.  8 

Ficaria  vasa  536.  1 .  5 

Ficus  Iluminalis  789.  5 

Fipuli  salinum  cum  sale  in  mensa  cur 
non  jionunt  809.  2 

Fimbria,'  267.  2 

Fiscellus207.  13 

Flamen  Dialis  227.  4.  402.  10.  539.  1 

Flamen  Pomonalis  minima;  dignationis 
402.  12 

Flamen  Portunalis  584.  4 

Flamen  Quirinalis  539.  4 

Flamenta  lanca  329.  9 

Flameum  nubcntis  503.  7 

Flamines  cun;iles  203.  6 

Fiamines  infibiilHti  a:rois  fibulis  328.  8 

J'lamines  majores  226.  12 

Flamines  xv.  402.  1 1 

Flamini  diali  neque  licderam  tangere 
vel  nominare  fas.  Neque  anulum  so- 
liduiii  yercre  232.  2  ei  equo  ve'ii  ne- 
fas  238.  7  fabam  tangere  vel  nomi- 
nare 253.  1     illicituni  funebres  tibias 


audire  281.  2    ei  jurare  nefas  343.  4 

classem  pro  ciuctam  videro  646.  10 
Flaminia  sacerdotula  268.  H 
Flaminibusopus  facientem  feriis  publicis 

videre  religiosum  620.  13 
Flaminicaj  non  litebat  facere  divortium 

208.  7 
Flaminica  assidue  flameo  utebatur  268. 

7    telum  geiebat  eodem  colore  ful- 

minis  268.  9 
Flaininicis  nefas  calceos  habere  ex  corio 

niortuffi  pccudis  427.  18 
Flaiiiiaius  puer  Camillus  209.  1 
Flumina  cum  comibus  depicta  961.  11 
Flustrum  270.  7 
Follicularis  vita  271.  6 
Fomites  271.  7 
Foniinalis  porta  Romaj  272.  2 
Fovcejis  in  re  militari  856.  2 
Fori  Circensia  spectacula  275.  I 
Forma,  puis  miliacea  273.  4 
Formiaster  514.  2 
Formias,  qualis  ptssfectura  624.  12 
Formiani,  qui  nuinicipes  437.  9 
Formula  condemnationum  500.  2 
Fonnula  edicii  quo  Senatores  vocaban- 

tur  in  Curiam  818.  10 
Formula  in  judice  collocimdo  648.  10 
Formula  inteidicti  pratoiii  015.  3 
Formula   obsecrationis   et  rosecrationis 

755.  4 
Formula  pomoerii  proferendi  667.  9 
Formula  precationis  in  agiis  lustrandis 

586.  4 
Foi-mum  272.  7.  273.  1 
Fortes  et  Sanales  816.  10.  817.  14 
Fortuna;  muliebris  simulacrum  nefas  at- 

tingi  nisi  ab  ea  qua;  semel  nupserat 

674.6 
Forum  agere  274.  10 
Forum  i'laminium  et  .Tulium  274.  6 
Forum  vcstibulum  scpukhri  274.  12 
J"orum  in  navi  274.  14 
Fossa,'  Quiritium  712.  5 
Fraterculare  885.  1 
Fratrare  de  spica  270.  2 
Fregella;  locus  llomaj  270.  8 
Frigus  60.  7 

Frons,  mascul  189. 12.  277. 10 
Frus  ventris,  quid  555.  8 
Frnsio,  qualis  prafectura  625.  1 
Fulgiir  jKstiferum  5S0.  13 
I'ldmir  jirovorsuni  609.  7 
I'ulgur  rcnovativiim  750.  13 
Kulgura  c(jndei('  b32.  5 
Fulgura  adtcstata  47.  3 
Fulgura  diurna  Jovi  iiocturna  Summauo 

06!).  8 
Fulgura  pcrenqitalin  580.  J.  018.  U 


VIU 


INDEX 


Fulgura  pestifera  f>18.  7 

Fulgura  postularia  G18.  7 

Fulvius  Flaccus  in  a>de  Vertumni  pictus 

cum  toga  purpurea  593.  3 
Fundani,  qui  muBicipes  437.  9 
Fundi,  qualis  praefectura  624.  12 
Fundus  populus  280.  8 
Funera  sirapludiarea  870.  8 
ad  Funera  per  prseconem  evocabantur 

320.3 
Funera    redeuntes  ignem   supergredie- 

baiitur  aqua  aspersi  84.  9 
Funesta  omnia  sua  morte  extincta  428.  2 
Furina  Dea  281.  4 

Furvus  bos  Averno  in  molabatur  282.  I 
Futilia  vasa  282.  6 
Futurum  ab  iniperativo  318. 1 


G. 

Gallia  togata  118.  8 

Gallinas  ^sculapio  immolatte  331.  11 

Gallus  fluvius  284.  10 

Germani  288.  7 

Gingrina;  tibis  290.  2 

TAavKonris  485.  4 

Glires  736.  1 

Gliscerre,  mensae  gliscentes  290.  3 

Globus  in  re  militari  856.  2 

Grfpci    scribentes  ac   legentes  duplica- 

bant  mutas,  Semivocales  et  liquidas 

880.4 
Gra;ci,  Roraani  738.  16 
Graecia  major  374.  6 
Grassarii  295.  8 
Gratulatio  421.  12 
Grunnire  297.  6 
Gynaeceum  76.  6 


H. 

Halapanta  299.  3 

Halo  234.  6 

Hannibal  Capuanis  agros  restituit  517. 
15 

Harenam  ruere  exercitationis  gratia 
794.  3 

Hasta  donati  viri  fortes  147.  3 

Hasta  venibant  servi  147.  3 

Hastae  subjiciebanturqua;  publico  veni- 
bant 30  i.  1 

Haslam  dare  jubebantur  milites  ob  de- 
lictum 147.  14 

Hastam  Carthaginenses  Romani  mise- 
runt  cum  bellum  vcllent  301.  3 


Hedera  in  tutela  Liberi  301.  7 
Herbam  dare  303.  3 
Herculeanus  nodus  in  nuptiis  157.  T 
Herculem  secutus  a  Lidha  359.  10 
Hercules  Astrologus  cur  creditus  303.  9 
Herculi  pollucebantur  omnia  esculenta 

et  poculenta  009.  1 
Herculis  filii  157.  3 
Herem  Marteam  antiqui  accepta  here- 

ditate  colebant  304.  4 
Herma  305.  2 

Hippo  ager  in  insula  Coo  307.  8 
Hyppolita?  succingulum  925.  14 
Histriones  deponere  personam  cogeban- 

tur  prjeter  atellanos  585.  1 
Homo  sacer  797.  10 
Hora  prima  et  secunda  diei   tribuebatur 

sponsis  638.  10 
Horatii  et  Curiatii  885.  11 
Horatius  a  Duumviris  ad  populura   pro- 

vocavit  885.   15 
Hordicidia  309.  3 

Horrea  Serapronia  locus  Roma;  847.  7 
Horti  in  tutela  Veneris  784.  7.792.  7 
Hostia  optata  530.  7 
HostijB  prodiguje  650.  3.  5 
Hostiam    atram     meridie     immolabant 

405.5 
Hostire  731.  1 
Hostis897.  11 
Hostis  vinctus,  mulier,  virgo  quibusdam 

sacris  arcebantur  246.  12 
Hyades,  suculs  926.  10 
Hydree  effigies  ad  lacum  Sei-rilium  posila 

a  IMarco  Agiippa  856.  16 


Janus  153.  4 

Iduum   posteri    dies    nuptiis    in    fausti 

486.  4 
Ilicet  314.  6 
Illectat  346.  5 
Illorsum  61.  6 
Im  131.  2 
Immunis  435.  7 
Immussulus  ales  316.  3 
Impares  tibia  317.  3 
Implorare  236.  4 

Inauguratio  Ser.  Sulpici  Ser.  F.  828.  2 
Inciens  296.  10 
IncoctEE  mulieres  324.  3 
Increpitare  192.  7 
Industrii  327.  2 
Infelices  arbores  262.  3 
Infrunitus  278,  3 
Infula-  248.  5.  329.  9 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


IX 


Inimicilias  ^milio  Lepido  remisit  Ful- 

vius  iiobilior  741.  4 
Iiiitiiitu,  ok'inentuni  33li  12 
luolevit  41.6 
Inquinamentum  76.  2 
luquinare  199.  9 
lusipat  933.  1 
lutegrare  46.  8 
'larifxiplav  53.  5 
Iiiteramiiffi  72.  7 
Interatim,  interim  330.  13 
Jovi  fulgiui  669.  8 
Ipsullices  338.  3 
Irpus,  Lupus  Sabiuis  339.  5 
Isthmia  581.  16 
Ifali,  vituli  340.  I 
Italia  Numitoris  filia  778.  9 
Judex  subditus  915.  11 
Jugera  bina  a  Romulo    viiitim    divisa 

150.  2 
Julius  mensis  343.  3 
lulus  et  -.^Lriiilos  Ascanii  fdii  51.  8 
Juno  Februata  sive,  Februalis  sive,  Fe- 

biulis  261.  7 
Juno  Fluonia  270.  5 
Juno  Juga  341.  4 
Juuo  Lucina  933.  17 
Juno  Opigena  520.  1 
Juno  sispes  874.  5 
Juno  sororia  885.  20    • 
Junonis  I.ucina  ffides  Martiis  calendis 

coli  ca>jita  390.  7 
Junonius  et  Junonialis  mensis  343.  2 
Jupiter  Latiaris  542.  6 
Jupiter  Lucctius  362.  1 
Jupiter  opitulator  529.  8 
Jupiter  penetralis  303.  7 
Jupiter  Viniineus  1012.  2 
Jus  aliter  inter  peregrines,  aliter  inter 

cives  dicebatur  557.  7 
Justa  nulla  firibant  hominibus  fuliiiine 

occisis  517.  8 


K. 

Kalendarum  })Obtcri  dies  nuptiis  infausti 
486.  4 


L  pro  D  407.  12.  846.  2 

Laceda;monii  in  montc  Taygcto  equum 
ventis  inunolabant  et  adolcbant  520. 


13 


Delph.  el  Var.  Clas. 


1)1(1. 


Lacerna  345.  5 

Lacinia  223.  8.  345.  4 

Lactat  346.  5 

Lacus  Servilius  856.  14 

Lajtaster  514.  1 

Lama  340.  10 

Lamella  a;rea   in   furmam  stella)  locis 

inaiiguratis  iufigatur  898.  3 
Lamellae  specie  virum  et  nuilierum  in 

sacris  necessarire  921.  9 
Lance  et  licio  furtuni  quiurere  348.  2 
Lanigerum  pecus  piscibus  pascitur  208. 3 
Lauius  223.  8.  345.  4 
Lanuvini,  qui  municipes  437.  10 
Lapis  manalis  84.  12 
Lapis  niger  481.  18 
Lapis  scriptus  839.  10 
Lares  coronis  ornati  228.  8 
Lares  Hostilii  Urbani  310.  3 
Latex  vini  350.  2 
Latinorum  imperiuai  usque  ad  P.  De- 

cium  Cos.  636.  6 
Latinus  filius  Telemachi  el  Circes  778.4 
Latomias  Syiacusanorum  351.  3 
Lavare.     Antiqui  raro  lacabant  352.  8 
Laverua  Dea  furum  35!.  8 
Lavernalis  porta  352.  1 
Laumedon  64.  8 
Laurea   arbor   plurimorum   rcmediorum 

331.10 
Laureatus  populus  spectabat  Apollinares 

ludos  stipe  data  83.  2 
Laurentium  leges  91.  4 
Lauretum  Aveutinum  951.  14 
Laurus   omnibus   suffitionibus   adbibita 

352.5 
Lax  fraus  346.  3 
Lege  cavebatur  ut  designalimagistratus 

certos  intra  dies  provincias  inter  se 

pararent  557.  4 
Lege  sanctum  fuit  nequis  scrvum  mit- 

teret  percunctatum  patrisfamilinj  nu- 

men  078.  12 
Leges  a'dium  sacrarum  410.  3 
Leges  Fenebres  263.  2 
Leges  merisaj  415.  12 
Leges  oscitiP  543.  10 
Leges  sacrata^  801.  12 
Legio  sex  millium  et  ducentorum   bo- 

iiiiiium  a  Mario  conscripta  859.  8 
Legio  quadrata  859.  9 
Lemonius  ])agus  354.  4 
Lex   curiata  lata  '1  ribunicia  rogatioiie, 

cur  994. 7 
Lex   dedicalionis  aia;    ])ian;u    Aventi- 

nensis  479.  8 
Lex  Liiiiiia  148.  2 
Lex  rniiuiciu  546.  5 
Pnini'.  Feat.  H 


INDEX 


Lex  muneralis  435. 9 
Lex  Ovinia  Tribunicia  633.  5 
Lex  (parensta)  508.  S 
Lex  Rutilii  Rufi  787.  2 
Lex  Satura  825.  9 
Lex  Tapulla,  convivalis  958.  1 
Lex  Tarpeia  567.  G 
Lex  iinciaiia  1016.  1 
Lex  ut  differal  a  rogatione  774.  9 
Liber  Bacchus  356.  4 
Liberalia  356.  8 

Libri  lituales  Etiuscoruni  769.  5 
Libycus  campus  357.  6 
Lignum,  bes  alterum  984.  5 
Limi  crebriores  sulci  364.  3 
Lingua  Grjeca  eadem  cum  Latina  pa- 
rum  prolatione  mutata  739.  3 
Linguee    Latinae    oiigo    quasi    Graecaa 

usurpatio  739.  3 
Lingua,  Promontoriuni  358.  2 
Linteata  legio  353.  8 
A«Ta$358.  II 
Lite  cadere  359.  1 
Liternum,  qualis  praefectura  624.  9 
Liticen  359.  4 
Livius  Andronicus  bello  Punico  secun- 

do  carmen  scripsit  quod  a  virginibus 

cantatum  839.  3 
Livius  Andronicus  scribebat  fabulas  et 

agebat  839.  8 
Loquelaris  pr^posilio  65.  1 
Lotophagi  360.  3 
Lucarie  568.  6.  690.  9 
Luccllum  90.  9 
Lucem  facere  361.  5 
Lucenses,  qui  municipcs  438.  5 
Lucerenses  362.  5 
Lucerus  ardeae  rex  361.  8 
Lucilio  duce  360.  6 
Lucina  933.  17 
Lucrio  151.  2 
Luctus    quando   minuebatur    420.    12 

Cur   institutum  ne    amplius   centum 

diebus  lugeretur  294.  8 
Lucus  Albionarum  58.  5 
Lucus  Libitinensis  792.  6 
Ludi  unde  dicti  835.  13 
Ludi   Honorarii,   qui    et   cur   ita   dicti 

308.  7 
Ludi  in  circo  maximo  430.  4 
Ludi  sasculares  804.  8 
Ludi   sero  a  Romanis  instituti,  et  qui 

primi  fuerint  781.  2 
Ludi  piscatorii  599.  3 
Ludis    Capitolinis     auctio    Veientium 

fieri  solebat  82!.  1 
Ludi  Taurii  a  Tarquinio  instituti  960. 

14 
Ludi  Taurii  901.  3 


Ludius  quldam  in  circo  fiilmine  ictus- 
et  sepultus  in  Jatiiculo  896.  19 

Ludus  189.  11 

Luna  222.  3 

Lupercalibus  mulieres  februabantur 
201.  9 

Luperci  Fabiani  et  Quinctiliani  708. 
10 

Lupus  fosm.  398.  5 

Lurcones  364.  I 

Lustratio  363.  5.  364.  11 

Lustrici  dies  364.  12 

Lustrum  346.  1 1 

Liitum  aceratum  506. 17 

Luxuriosus  365.  3 

Lymphati  366.  7 


Macellus,  a  macro  63.  4 

Macellus  367.  1 

Mascium  castrura  368.  5 

Mffiuius  368.  6 

Magister  populi.  Dictator  530.  9 

Slagisteriiim  equitum  371. 1 

Wagistratus  370. 11.  12 

JMagistratus  abacti  1.  1 

Magistri  370.  4 

IMaias  sacrificia  373.  14 

Major  Grajcia  374.  6 

Maius  mensis  Oscis  maesius  369.  3  an- 
te urbem  conditam  373.  11 

Mallius  Tolerinus  in  circo  combustu* 
et  in  crepidine  prope  Circimi  sepultus 
491.9 

Malluvias  377.  12 

Malluvium  latum  377.  11 

Mamercus  PytliagoraB  filius  51.5 

Mamers  378.  3 

Mamertini  378.  4 

Alamilia  Telegoni  filia  379.  24 

Mamilia  turris  379.  22 

Mamurii  Vcturii  nomen  in  Saliari  car- 
mine 381.  3 

Matialis  lapis  84.  12.  382.  4 

Mancinus  385.  1 

Mancipatus  446.  5 

Mane  584.  5 

IManiie  et  raaniolse  387.  4 

Manici  panes  389.  3 

Manius  ^'alerius  Dictator  530.  11 

JManlia  gens  389.  6 

Manticulari  391.  1 

]Mantilia  390.  8 

Manubiis  ictuni  fulgur  viticitur  580.  8 

Manum  384.  10 

Marmmissio  sacrorum  caussa  394.  4. 
681.1 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XI 


?JarceHQs  consul  492.  12 

j^Iarcellus  novas  operas  invenit  expug- 

nandis  Syracusis  492.  12 
Maixellus  tertia  opinia  spolia  de  Viri- 

domaro  retulit  527.  13 
aiaicipor  708.  IG 

Warcus  prfenom.  de  faraatum  389.  6 
IMariaui  muli  430.  1 
^larisca  ficus  122.  3 
Planus  Cimbros  delevit  70.  3 
iMarius  pardiulis    Bnitianas    substituit 

558.  16 
Marius  \isum  a?rumnulaium  retulit  53. 

IG 
MatTonae  a  magistratibus  ron  summo- 

ta;  401.  4 
Matronee  in  tutela  Junonis  Curitis  14G, 

12 
jNIatrona;   Martias   Kalcndas    celebrant 

3U6.  7 
Matronis  concessura  pilentis  et  carpen- 

tis  per  urbem  vebi  597.  6 
Matura  mater  384.  14 
•\Iaturiim  399.  13 
Maximus    rainorum    Pontificum    quis, 

item  minimus  420.  1 
IMediastuticiis  Oscorum  027.  9 
Mediocriculum  exercitum  405.  10 
iMeditrina  Dea  406.  6 
Meditrinalia  406.  3 

S.  Fusius  Medulinu3  in  Circo   coni- 

bustus  et  in  cvcpidine  pro|)e  Circum 

sepultus  492.  3 
JMegalcsia  ludi  scenici  814.  3 
Melandrea  233.  11 
Melo  pro  Nilo  59.  12.  Gl.  9.  408.  2 
Melus  vir  Plioenicius  408.  3 
jMemoriosior,  meiuoriosissinuis  409.  6 
Mensa  migrare  cur  inauspicatum  anti- 

quis  415.  12 
INIensai  curiales  203.  6 
I^Ieusae  gliscerse  290.  3 
Mensie  sacrae   legibus  aedium   sacrarum 

410.  3  in   ararum  vel  pulvinaris  loco 

410.4 
Mensffi  triviales  416.  2 
Merces  quas  pollucere  fas  esset  608.  I 
Rlercurio   lacte   non  vino   supplicatum 

875.  16 
Mercui-ius  (malevolus)  cur  dictus  377. 1 
Meretriccs  alicariiB  61.  I 
Mcretrices  ])rostibula;  61.3 
Mero  sepultus  865.  I 
Mcrula  412.  10 
JSIesoii  comridiis  111!.  I 
Mcssala  376.  I 
Messapus  rex  413.  3 


Metellus  (L.  Cajcilius)  a  Brutiis  occi- 

sus  468.  6 
-Aletellus  Pontifex  3Iax.  828.  1 
ftletus  faminiiie  189.  12.  398.  5 
INIezentius  Ca?ritum  rex  542.  5 
Milites    Roman!    se   ahierunt    privato 

suraptu  donee  Roma  a  Gallis  capta 

641.  3 
IVlilites  tituli  dicti  975.  3 
Mille  urbium448.  I 
Miiui  in  orchestra  prodirent  536. 11 
]\Iinantes  54.  12 
Minare  55.  4.  330.  7 
MineiTa  Dea  Nautia  dicta  468.  2 
Minerva  Trilonia  984.  14 
Miuistri  triumpliantium  coronis  oleagi- 

neis  utebantur  523.  15 
Rliiiucius  Deus  420.  11 
Miracula  de  rebus  turpibus  422.  9 
fllinnillones  761.  4 
ftlisenus  ^Eneai  Tubicen  423.  3 
Missilia  504.  7 
Mvricrrripfs  648.  9 
JNIola  salsa  42.  2 

RIonile  ornamentum  equorum  425.  15 
Monitio  508.  1 
]\Ions  Aventinus  439.  3 
Mons  Murcus  dictus  439.  4 
Mons  sacer  797.  5 
Mons  Vaticanus  999.  8 
IMons  Vimiualis  1012.  1 
Moracillum  427.  8 
Morbus     major,     comitialis,     sonticus 

650.6 
Mos  Ronianorum  in  lupercalibus  193.  4 
Movere  ancilia,  quid  788.  2 
Muli  primi  currui  juncti  430.  4 
IMulieres  in  tutela  Junonis  933.  16 
Mulieres  antique  Rutilicoloris  studiosas 

793. 14 
IMulieres  togis  prjetextis  velataj  Mutino 

I'ilino  sacrificabant  445.  7 
Mullare  suerc  431.  5 
Mulla  maxima  et  minima  549.  7 
fllultiim  frugum  facere  529.  12 
Mulus  vehiculo  luna^  430.  7 
Muu)niiiis432.  18 
Municipiorum  plura  genera  437.  5 
Munifices  112.  7 
Munus  447.  5 
Mun-iola  442.  2 
]Murratuni  viuum  442.  2 
IVIurus  mustelinu-s  444.  11 
IVlusaj  pegasidcs  571.  12 
JVIusaj  pierides  594.  3 
Musin  Pimplci.les  597.  11 
Myrlii  ranipi  4t«    I 


Xll 


INDJiX 


N. 


N  quid  significet  in  Fastis  471.  23 

Niiccx  449.  I.  5 

Nffiuia  Dea  452.  12 

Na-nia  sonicina  452.  S 

Nffivia  nemora  453.  7 

Nan'ii  domus  453.  0 

Nal  Kol  ovx\  4G0.  10 

Napuras  nectere  455.  5.  471.  19 

Narnienses  477.  17 

Nafare  455.  14 

Natio  de  pecoribus  458.  5 

Navia  ficus  462.  2 

Naviiis  Attius  462.  2 

Nautes  Romain  detidit  ajneum  simula- 
crum Rlinerva;  468.  1 

Naulius  consul  491.  6 

Neapolitanum  talentum  953.  2 

Nehrundines  473.  13 

Necatus  ut  differat  ab  occiso  517.1 

Nectar  442.  1 

Nefastus  dies  nundinarum  501.  13 

Nefrones  473.  13 

Nemea581.  16 

Nep.  quid  in  Fastis  significet  472.  2 

Nepcsini,  qui  municipes  438.  5 

Neptuualia  1015.  5 

Neptunus  pro  piscibus  788.  3 

Neptuuus  equesler,  Hippius  307.  1 

Neptunus  Pegasi  jiat' r  307.  1 

IlJi  in  Ill^rico  qualernos  equos  nono 
quoque  anno  in  maie  jaciebant 
307.  5 

Nequinum  477.  18 

Nervo  cervices  impediebantur  479.  5 

Nexum  a'S  480.  6 

Nis  pro  nobis  131.  1 

Nixi  Dii483.  12 

Noctisurgium  233.  G 

Nocfurnum  falgur  227.  6 

Nolani,  qui  municipes  438.  4 

Nolos  flumen  777.  8 

Novacula  cum  cote  sub  locum  conse- 
cratura  defossa  464.  7 

Nova  nupta  aqua  spargebatur  254.  2 
corollain  fercbat  sub  amiculo  190.  6 
in  pelle  lanata  considere  solet 
333.  1 

Novaj  nuptK  caput  comebntur  hasta 
146.  9  seris  criuibus  ornabatur  849.  3 

Nuce.i  flamnia  ustit  504.  10  luittebau- 
tur  cerealibiis  504.  6 

Nuiiia  Pompilius  in  Janiculo  babitavit 
496.  12  ejus  libri  reperti  400.  13 
primus  slatuit  ut  qui  terminuni  exa- 
rasset,  ct  ipsuni  ct  boves  sacros  esse 
967.  5  rem  divinam  Rlarti  verno 
teni])ore    instituit    1004.     2    luiincre 


temporis  pra^sentis,     Nuniero  pra;te- 

riti  498.  7 
Numida;  vivaces  504.  5 
Nunimi  bigati  et  quadrigati  296.  7 
Nummis  auri  et  argenti  sisjnati  ultra- 

marinis    Roiiiani   utebantur   tempore 

Romuli  563.  13 
Nundinse  in  vicis  1009.  3 
Nundinarum  nefasti  dies  501.  12 
Nuntiatio  et  spectio  quid  et  quibus  ma- 

gistratibus  datae  889.  I 
Nuptiffi  508.  14 

Nursia,  qualis  praafectura  625.  2 
Nux  minuta  plurima  in  agro  Praineslino 

496.2 
Nyctegresia  233,  6 


O. 


Oblectat  346.  5 

Obnubere  503. 7 

Ob  patrem,  pro  palre  529.  7 

Obsecratio  754.  10 

Obscocna,  id  est,  mail  ominis  545.  7 

Obscoena  verba  544.  6 

Obsca?na  verba  clamabnnlur  nubeutibus 

depositis  pra;te.\tis  635.  5 
Obscoenissimum  omen  62.  1 
Obscuratio  solis  303.  10 
Obsequiuui  664.  6 
Ob^ides  506.  1 
Obsipaie  335.  4 
Obsipat  932.  17 
Obstrudulentum  513.  9 
Ocreffi  519.  5 
Octavia  soror  Augusti  porticum  Octa- 

viam  fecit  tbeatro  Marcelli  propiorem 

519.  10 
Octavius  (Cn.)  CN.  F.  de  rege  Perse 

triumphavit      et      theatro     Pompeii 

proximam   porticum   Octaviam    fecit 

519. 11 
Offa  575.  19 

Offa  penita  :  offa  porcina  575.  1.  19 
Offectores  328.  3 
Offendimentum  522.  14 
Ogygus  Thebarum  conditor  523.  13 
Olivitas  524.  8 
OlympiaSSl.  16 
Ol'ia  fritilis  441.  2 
Omnia  superantur  fulgure  580.  7 
Omnis  ut  differat  a  cunctus  191).  3 
Operarii  bajuli  107.  5 
Opicerda  925.  3 
Opicum,  oscum  543. 11 
Opinire  liostiai  527.  7 
Oj)itcr  \  irginiusTricostusin  circo  com- 


IN    POMPRIUM    FESTUM. 


Xlll 


bustus  et  in  crepidinc  prope  Circum 

sepulms  491.  10 
Op{)ido  diilici,  spectjivi  ambulavi,  &c. 

male  dicitur  529. 18 
Oppidum  locus  in  circo  530.  1 
Oppius  mons  852.  8 
Ops  5:i5.  7  Saturni  uxor  52G.  4 
Ops  Consiva  dicta  527.  3 
Optimas  573.  15 
Opuienti,  qui  527.  6.  529.  2 
Grata  Sergius  unde  dictus  533.  5 
Oratores  42.  5 
Oratores  le^ti  533.  2. 12 
Oratores  533.  15 
Orbius  541.  2 

Ordo  Sacerdotum  in  conviviis  538.  IG 
Oriaj  101.  2 
Orichalcuin  58.  5 
Orum     ruslici     dicebant     pro     aurum 

533.  6 
Osci  libidinosi  544.  7 
Oscillalio  542.  9 
Osculum  inter  cognatos  et  projiinquos 

masime  inter  ficminas  54(5.  1 
Oscus  locus  in  agro  vejenti  544.  8 
Ossifraga  in  Sangi  Dei  tufela  819.  2 
Ostenta612.  17 
Ostium  orci  382.  4 
Otacilius  Malevautanus  498.  2 
Oves  (passales)  560.  6 
Oves  pellita;  560.  8 
Oufeus  fluvius  548.  7 
Ovis  dccussibus  a;stimata  54.  7.  432.  5. 

549.  6.  5C7.  7 
Ovis  masculino  genera  548.  5 


Pacinates  a  Pacino  572.  2 

Pacinus  Volsini  regis  nepos  572.  2 

Tlayal  55 1 .  1 1 

Pagus  succusanus  923.  5  ibi  niilites  ex- 
erccbanlur  921.  9 

Paldcmon  614.  9 

Palanto  Ilypcrborei  filia  553.  1 

Palsre  552.  4 

Palatua  Dea  5.13.  4 

Palatuar  852.  G 

Palilia,  parilia  553.  8 

J'allas  sejiultus  in  j)alalio  553.  2 

Pallas  Gyjias  553.  11 

Pallas  pal  us  .553.  12 

Palma  in  Capitoiio  in  ara  ipsa  Jovis 
enaia,  i>o.st(;a  prostrata  et  in  ejus  lo- 
cum ficus  enata  7  12.  7 

Paludanicnta  omnia  luililaria  ornamcuta 
551.  2.  4 

Palus  Pontina  609.  10 


Panis  acerosus  506.  16 

Pantaleon  Tyrannus  598.  4 

Papirius  ager  555.  14 

Pajiirius   Cursor   in  a;de  Con^i   pictus 

cum  toga  purpurea  593.  3 
Paiare  provincias  557.  5 
Parare  inter  se  niunus  620.  8 
Parasiti  Apollinis  812.  7 
Parasitus  secundaruni  partiuni  813.  14 
Parentatio  4!0.  10 
Parenlurn  nomine  avi  proavi,  aviai  et 

proaviaj  continenlur  557.  14 
Paricida   qui  qualemcumque  bominem 

occidisset  558.  5 
Parilia  G87.  4.  6 
Pars  virilifatis  284.  11 
Parum  cavisse  videri,   in   condemnatio- 

num  formulis  560.  1 
Pasipha*,  jMinois  uxor  420.  G 
Pastorale  baculum  571.  10 
Patagiarii  562.  1 
Patera  perpiovit  562.  12 
Patrimus  matrimus  268.  12 
Pectuscum  5G5.  16 
Peculatus  5 19.  4 
Pecunia  30.  8 
Pecnnia     de     bonis     patrum     familia; 

567.8 
Pecunia  quaj  erogatur  in  ludos  690.  9 
Pecus  pascale  882.  11 
Pegasus  686.  10 

Pelicus  Volsini  regis  nepos  572.  3 
Pelinni  a  Pelico  .572.  3 
Pellices  de  maribus  572.  9 
PeUicibus  aram  Junonis  tangcre  intcr- 

dictum  572.  10 
Pelvis  607.  14.688.  1 
Penarius  576.  10 
Penas,  penatis  573.  12 
Irenes  84.  2 

Penetrale  sacrificium  575.  12 
Pensioncs  574.  6 
Peiius    ct   promptuarium,   ut   dilTcrant 

087.  16 
Perduellis  229.  11 
Periiiodon  vicisse  581.  13 
Peroiies  131.  3 

Personati  minii  Atellani  584-  7 
Personis  scro   uti  cirperunt   tomocdi  ct 

tragoedi  584.  10 
Pestilentia    in   gravidas    muliercs    tem- 
pore Tarqiiinii  960.  12 
Pctaurum  587.  1 
Petisscre  588.  1 
Petra;    naufragiorum     stelere     jxijluta^ 

839.  18 
Petroiiia  a(pm  143.  2 
P.'tul(  ns  590.  7 
<J>uAaii'a»'  107.  7 


XIV 


INDEX 


Piamcnta  591.  IG 

Picus  rex  Fatuum  ct  Fatuam  procreavit 

G89.  8 
I'icus  Blartiiis  779.  4 
Picus  in  vexillo  Sabinorum  592.  5 
Pileati  Castor  et  Pollux  597.  3 
Pileus   lanatus  forma   metali    figuratus 

993.  9 
Pipulum  C>JO,  14 
Pisani,  qui  municipes  438.  4 
Piscantes  pisce  pro  ulea  utebantur  200.  8 
Pisciculi  vivi  Volcanalibiis  dabanlur  pro 

anirais  humanis  599.  6 
Pistrina  alicariorum  61.1 
Pistrix,  balffiiia  108.3 
Pittacus  unus  ex  vii.  sapientibr.s,  ejus 

cum  Phrynone  certamen  7C2.  1 
Placenta  ex  tribus  pultibus  facta  623.  4 
Placentini,  qui  municipes  438.  4 
Planipedes  histriones  536.  9 
Plautus  a  pedum  planicie  dictus  COS.  16 
Plebeiscitum  837.  4 
Pk'bcs  omnis  populus  prjeter  senatores 

et  patricios  837.  5 
Plebis  scitum  611.  1 
Po  pro  populo  350.  1 
Pceni  Tyro  oriundi  994.  4    potentes  ma- 
ris 994.  4 
Politiones  perfectiones  218.  1 
Polubrum  688.  I 
Pomffirium  665.  4 
Pomccrium  portulitServiusTullius.  Idem 

tentavitCorneliiis  Sylla  diclator666.  2 
Pomccrium  si  tactum  a  privatis  fuisset, 

pffina  statuta  erat  667.  6 
Pomoerium  pontificale  667.  8 
PomcErii  proferendi  formula  667.  9 
PompeiusBitliynicus  ex  suppellectilere- 

gia  signum  Komam  deportavit  794.  4 
Pompeius  Rufus  unciariam  legem  tulit 

1016.2 
C.  Pomponius  libertinus  mimus  813.  4 
Pondera  publica  671.  10 
Pons  sublicius  917.  4 
Pontia  urbs  609.  10 
Pontifex  maximus  annales  maximos  con- 

secrabat  403.  2 
Popilius   Laenas    Duura    Vir    sacrorum 

805.8 
Populi  commune  cum  plebe    suffragium 

in  Icgibus  fereiidis  610.  4 
Populi  scitum,  quid  836.  10 
Populo  Romano  Quiritibusque  in  sacri- 

ficiis  et  precibus  dicebatur  222.  I 
Porca  cum  onmi  fetu  ad  sacrificiuni  ad- 

bibita  178.  3 
Porca  praecidanea  622.  2.  623.  1 
Porca  ])ra;san  638.  4 
Porca,  terra  eiiiinens  319.  7 


Porcct  87. 17 

Porcus  propudianus  602.  2 
Porcus  sacrisSOl.  19 
Porriccre  653.  2 

Porta  Carmentalis  qua   egredi  religio- 
sum  740.  6 

Collina711.  4 

Flunieniana  270.  3 

Fontinalis  272.  2 

Lavernalis  352.  1 

Minucia  420.  9 

Mugionia  429.  9 

Navalis  459.  6 

Piacularis  591.  5 

Prajtoria  636.  15 

Principalis  639.  13 

Querquetularia  703.  8 

Quintana  707.  1 

Quirinalis718.  23 

Raturaena  721.  1 

Romana  780.  9 

Piiidusculana  773.  1 

Salutaris  636.  1.  813.  17 

Sanqualis  819.  3 

Scelerata,   quas  et  Carmentalis  830. 
16 

Stercoraria  898.  13 

Viminalis  452.  12.  1012.  1 
Portumnus  clavim  ninnu  tenebat  160.  8 
Portus  Persicus  583.  8 
Postridie  idus  nonarum,  Iduum,  Kalen- 

dariim,  nuptiis  iufausti  486.  4    item 

a.  d.  IIII.  Kalendas  nonas,  Idus,  atri 

hi  dies  486.  9 
Postumus  Cominius  Aruncus  in   Circo 

combustus  et  in  crepidine  prope  Cir- 

cuni  sepultus  492.  1 
Potitii  sacerdotes  96.  4.  619.  1 
Praabia  620.  6 
Prfficia}  621.  8 
Pni-cipuum  245.  4 
Praeciamitatores  620.  13 
Praegnantes  sacrifitabant  Egerise  nym- 

pbffi  233. 3 
PrEenestini,  qui  municipes  438.  3 
Praenestini  voces  decurtabant  955.  9 
Prres  384. 18 
Prfesipere  46.  4 

Prastexta  pulla  quibus  liceret  uti  633. 12 
Prsetestatai  fabulae  togatae  etiaiu  dicta: 

975. 10 
Praitor  major  376.  8 

Praetores initio  qui  postea  consules637.6 
Prffitores  majores  et  minores  403.  6 
Prajtores  duo  cur  creati  557.  9 
Pra>toriura  637.  8 

PriEtor  salutabatur  ad  poitam  636.  I 
Prata  Mucia  429.  2 
Prata  Quinlia  707.  12 


IN    POMPEIUM    PliSTUM. 


XV 


Pretet  tremonti  68S.  7 

Pri  pro  prfu  (541.  14 

Principes  ordines  639.  14 

Privernum,  qualis  pr^fectura  025.  1 

Privilegiuni  690.  15 

Proffldilicatuni  644.  3 

Proci  645.  5.  648.  8 

Procincti  236.  7 

Procurator  168.  10 

Prodiiioneiii  hiibere  quid  649.  8 

Profanatum  et  iirofanum  054.  2 

Profanum  656.  3 

Prognare,  aperte  292.  0 

Prqjectioues  aquarmn  arcuatim  fluentium 

Tiburi  in  Aniene  989.  8 
Promerion  658.  3 
Promptiina  687.  9 
Proniptum  triticum  087.  12 
Proptervia  ausjiicia  688.  4 
Probita,  proposita  667.  15 
Prostibuls  01.  3 

Proverbia  a  domo  Nffivia  453.  11 
Anus  quod  volt  somiiiat  790.  9 
In  scirpo  nodum  quajrere  836.  2 
jNIanum  et  mentuin  393.  4 
Multi  iManii  Aricia;  388.  2 
Nee  muiieri  nee  gremio   credL-ndum 

470.4 
Non  omnibus  dormio  487.  14 
Osculana  pugna  545.  11 
Plaustrum  peiculi  600.  6 
Quani    bonus   Ilomerus    taiu    malus 

Cherjlus  poiita  954.  13 
Quot  ser\i  tot  hostes  713.  15 
Rideo  canteri  767.  11 
Sabini  quod  volunt  soiuniant  795.  8 
Salva  res  est  duin  saltat  senex  812.  7 
Sardi  vcnales  alius  alio  nequior  820.  9 
Sero  sapiunt  Pliryges  855.  1 
Sine  sacris  lieredilas  872.  1 
'S.Kvpiov  KoX  oiiKeri  "Zvpiov  912.  5 
Sus  Minervani  942.  20 
Sutrium  (juasi  eant  943.  15 
Tarn  peril  quam  extrenia  faba  955.  10 
Tyria  maria  concit  t  994.  6 
\  apula  Papiria  998.  3 
Vc.  victis  999.  10 
Provocatio  a  dictatore  ad  populum  eiuan- 

docapta531.2 
Prnsi:c  filius  cur  nionodos  dictus  426.  7 
Publici  aiigures  688.  8 
Publicii  Malleoli  673.  15 
Pudiciiia;  plcbeiaj  sacellucu  601.  15 
Pucri  509.  6 
Pucri  patriini  ct  niatriuii  uupliis  adiiibiti 

561.6 
Pullariu8  028.  I 
Puis  fabata  734.  7 
Punicuiu  bclium  a  Na;vio  versibus  Sa- 


turniis  scriptum  827.  4 
Punicum  genus  libi  679.  11 
Piinicuni  vestis  noiiien  679.  16 
Pusula  panis  306.  I 
Putare  vices  320.  9 
Puteal  832.  1 

Puteoli,  qualis  pr;Bfectui-a  624.  9 
Puiiculi  aniiquissimuui  genus  scpulturas 

084.  1 
Pyrrlnis  rex  Epirotarum  426.  8 
Pythia  581.  16 


Q. 


Quadrans  ratitus  719.  14 

(^uadrantal  672.  4 

(Quadriga;  fictiles  in  fastigio  tempi!  Jo\-ib 

721.5 
Quadriga;  in  fornace  aucta;  quale  prodi- 

gium  721.  8 
Quadrigas  in  mare  jaclai  520.  16 
Quadrigali  nummi  296.  7 
(Juaistores  pavicidi  558.  4.  696.  9 
(^uartus  quadrans  984.  8 
Quercus  arbor  unde  dicta  701.  16 
(^uorquera  febris  cur  dicta  702.  4 
Quinctius  dictator  984.  1 
Quinquatrus  miiiuscula;  421.  14 
Quinquf-rtiones  706.  8 
(juintilius  partes  Uomuli  secutus  482.  3 
Q.  Fabius  pullus  Jovis  cur  dictus  676. 

15 
Quirinalia,  stultorum  feriaj  dicta  911.  I 
Quirinalis  flamen  539.  2 
(^uirinus  Koniuhis  204.  10 
(^uirites  Roinaiii  201.  11.  711.9 
Quirites  Sabini  711.  9 
Quispiam  unde  dictum  712.  9 
Q.    K.   C.   F.    in   fastis   quid   siguificct 

698.  3 
Q.   S.   D.   F.  in   Fastis  quid   signilicct 

700.  1 


R. 

R.  11.  in  tabulis  quid  signilicet  710.  4 

Rajjta  curia  490.  6 

Rationcs  unde  dicta;  719.  11 

Kava,  tlavH  frumenla  in  spiels  724.  9 

Ravilla  723.  15 

Ravistellus  723.  9 

Reale,  ([ualii  pra^feclura  025.  1 

Reciniati  minii  plauipedes  725.  II 

Reciniuni  725.  8 

Reciperatio  720.  I 


XVI 


INDEX 


EedcntruaJe  in  Saliorum  exultationibus 

728.  10 
Redhibitur731.9 
Regia  unde  dicta  737.  14 
Regifugium  in  fastis  quid  737.  1 
Regina  Flaminica  sacrificans  321.  6 
Regium  in  Gallia  Cisalpina  forum  Le- 

pidi  764.  7 
Religiosuni,  sacram  et  sanctum  ut  dif- 

ferant  743.  13.  744.  3 
Remisso    exercitu    reniitlebatur   augur 

747.  IS 
Reniora  747.  4 
Remoiia  749.  17 
Reraulcus749.  12 
Repagcs  751.  4 
Resecratio  quid  754.  10 
Respondere  894.  4 
Res  scrupulosa  839.  16 
Ret;e751.  10 
Reticula    recta    sursum    versiim    texta 

738.6 
Reus  promittendo;  reus  stipulando  763. 

4.  7 
Rex  sacrificuliis  in  conviviis  supra  omnes 

accubat  539.  3 
Rlicginum  talenfum  953.  3 
Rhodii  quotannis  quadrigas  soli  conse- 

cratas  in  mare  jaciebant  520.  15 
Rhodium  talentum  952.  11 
Rlionia  JEneas  neptis  776.  18 
Rica,  quid  766.  6 

Riciniati  histriones  536.  12.  725.  14 
Robigus  Deus  770.  10 
Rebus  in  carcere  771.  4 
Robusti  771.  3 

Roraa  in  sex  partes  distributa  860.  2 
Roma  unde  dicta  774.  11 
RomaB  nomen  vetitum  publicari  782.  1 
Roma  parilibus  condita  558.  11 
Roma  Quadrata  692.  8 
Romanenses  negotiatores  189.  6 
Roraani  cur  Graeci  dicti  ab  Ennio  738. 

16 
Roraani  Quirites  204.  11 
Romulus  de  Acrone  prima  spolia  opima 

retulit  527.  11 
Romulus  etRomus  filii  Latini  et  Romes 

778.  6 
Romulus  et  Remus  Uteris  apud  Gabios 

instituti  779.  11 
Romulus   instituit  equiria   in   honorem 

Martis  238.  3 
Romulus,  Quirinus  201.  10 
Rorans  tempestas  44.  7 
Rorarii  44.  5 

Rosea  campus  in  agro  Realiuo  7S4.  9 
Rostrum  bucula;  123.  1 
Rudentes772.  10 


Rudiarii  772.  9 

Rudiculiim  j)icalum  584.  3 

Rudusculiim  772.  2 

Rufa3    caues     caniculaj     immolabantu? 

144.2 
Runa  773.  5 
Rupitia?  790.  16 
Rustica  vinalia  784.  5.  792.  1 
Rutabulum  pro  virilitatis  parte  793.  3 
Rutiliaj  793.  15 


S.  litera  Latinis  pro  aspiratione  Gikco- 

rum  847.  4.  855.  10 
Saburra  305.  4 

Sacella  conquirere,  quid  832.  3 
Sacella  procui'are  832.  3 
Sacelluni  832.  4 
Sacellum  Carmentfe  830.  17 
Sacellum  Pudicitia;  Plebeiie  601.  15 
Sacellum  Mutini  Tutini  in  Veliis  444. 

11 
Sacellum  Quirini  711.  7 
Sacellum  Strenia3  799.  3 
Sacena,  dolabra  833.  14 
Sacra  idulia  798.  14 
Sacra  juventutis  344.  3 
Sacra  peregrina  eoruni  ritu  colebaiitur 

a  quibus  accepta  579.  3 
Sacra  popuiaria  610.  1 
Sacra  privata  673.  13 
Sacra  projecta  568.  10 
Sacra  publica  673.  13 
Sacra  seclusa  842.  16 
Sacramentum  799.  10 
Sacraria  sepiebantur  secespita  842.  5 
Sacravienses   et   Suburanenses    contcn- 

debant  de  capite  equi  Octobris  520.  3 
Sacrificare  802.  16.  803.  3 
Sacrificia  ad  arbores  fulguritas  908.  16 
Sacrificio  Ceriali  adliibita  porca  aurea  et 

altera  argentea  611.  13 
Sacrificiuni  canarium   793.  11 
Sacrificium  Gentis  Claudise  662.  3 
Sacrificium  Immanum  quid  311.  1 
Sacrificium  pecunia  fieri  quid  567.  12 
Sacrificium  penetrale  575.  12 
Sacrificium  pro  collegio  Pontificum  quin- 

to  quoque  anno  fieri  solitum  145.  2 
Sacrificium  propter  viam  661.  7 
Sacrificium  semonia;  Dese,  fiebat   cum. 

civis  iiecabatur  939.  1 
Sacrima  606.  16 
Sacrum  798.  1.  7 
Saaa  806.  6 
Saga  630.  12 
Salacia  Dca  806.  23 


IN    POMFElUiM    FESTUM. 


xvn 


Salentini  mensc  Januario  eqiium  vivuin 
in  ignera  conjiciebant  in  hoaorem  Jo- 
vis  520. 14 
Salentini  Cretae  et  lUyrii  807.  Iti 
Salise  viigines  conductitis  paludatcc  ad- 

hibebaiitur  808.  4 
Saliares  coenae  810.  1 
Salinum  in  luensa  ponere  figulis  cur  rc- 

ligiosum  809.  I 
Salius  Areas  809.  11 
Salutis  augurium  403.  4 
Sam  131.1 
Sanctio  818.  5 
Sanctum  818.  1 
Sandix  818.  7 
Sanqualis  ales  61.  8 

Sao  ex  Samotlirace  cuni  JEneA  decs  Pe- 
nates Lavinium  transtulit  809.  13 
Sapa  122.  10 
Sarmenta  8:^2.  II 
Sarpere822.  12 
Savta  tecta  823.  1 
Saticulam  colonia  deducia  824.  16 
Saturnalia,  unicus  dies  705.  3 
Satumia,  qualis  prwfectura  625.  1 
Satumii  qui  dicti  826.  10 
Saturnii  versus  827.  3 
Satumius  mens  Capitolinus  826.  9 
Satumo  sacrificabant  capite  aperto  827.  7 
Satumus  agrorum  cultor  527.  1 
Saxa  Puilia  676.  6 
Scajva  bona  ct  mala  829.  7 
ScEBvola  (ISIncius)  in  circo  combu!-tus  et 
in   ciepidiue  prope    circuni   scpullus 
492.3 
Scaiae  Tarquiniae  959.  6 
Scapus  librae  357.  2 
Scarum  pollucere  nefas  G09.  1 
Sceleratus  campus  044.  19 
Scensa  pro  Ccena  833.  20 
Sceptruni  per  quod  jurabant  204.  4 
Scilicet,  scis  licet  scias  licet  931.  11 
Scipio  bellator  96.  1 
Scirpeae  homiuura  effigies  de  ponte  in 

Tiber] in  missae  861.  5 
.Scirpo  ratis,  ([uid  836.5 
Scoparum  cerium  genus  sacrificiis  adlii- 

bituni  242.  6 
Scortcs  837.  15 
Scorteum  838. 1 
Scrapta;  niulieres  838.  9 
Scriba  navalis  459.  9 
Scribam  habere  solebat,  magislralus  qui 

ludos  facicbat  634.  3 
Scribonianum  jiuteal  832.  1 
Scrutilus  88(i.  6 
Scuta  albesia  58.  2 
Scutiluni  in  pompa  quid  841.  6 
Scyrius  942.  8 

Delph.  et  Var.  Clas.  ImL  I 


Secespita  842.  9 

Secunda  collatio  pro  comparativo  518, 

16 
Segestria  218.  13 
Segreg;ai-e  30.  4 
Sementins  feriie  175.  9 
Scmiplotia  605.  14 
Semouia;  Uea;  938.  9 
Senqironius  Atratinus  in   circo  combus- 
tiis  et  in  crepidine  prope  circum  se- 
piiltus  492.  2 
Senacula  tria  Romas  847.  9 
Senatores  prreteriti  632.  3 
Senatum  nunierare  consuls  cur  jube- 

bantur  497.  S 
Senatus  decrelum  ut  differat  a  Senatus 

consulto  848.  12 
Senis  olim  pro  sene.x  933.  0 
Senium  74.  5 
Senticosa  verba  850.  4 
Sepeliebantur  intra  urbem  qui  pro  re- 
pub,  occubuerant  491.  8 
Seplasia  899.  4 

Septemtrio  Dcorum  sedes  872.  8 
Septenatnis  Tusculanis  705.  8 
Septinioiilium  853.  3 
Sepulcra  123.  8 

Sepulera  vino  spargebantur  758.  20 
Sepiilcrum    antiqui     bustura     dicebant 

853.  7 
Sepulcrum  plenum  ta'niaruni  ut  intelli- 

gondum  949.  8 
Sera;  45.  2.  756.  15 
Sergius  Orala  diclus  533.  6 
Serpulw  855.  9 
Servius    TuUius    natus    ex    coucubina 

489.  1 
Servus  recepticius  725.  4 
Sestertii  bigati  et  qnadrigati  859.  1 
Sesiertii  autti  lege  Flaminia  858.  8 
Sestertius  984.  6 
Scsunium  844.  9 
Sexagenarii  do  ponte  860.  4 
Sexatrus  Tusculanis  705.  8 
Sextarius  673.  3 
Sicilienses  negotiatores  189.  7 
Siciuiiis  (T.)  consul  491.  6 
Sieinnius   bellutiis  primus  Kex  sacrifi- 

culus  802.  13 
Signa    duodeeim    inter   gcniales    Decs 

287.2 
Silentio  surgere  867.  10 
Silenti\im    in    auspiciis     quid    868.    4. 

873.  2 
Sili  S()7.  1 
Silicem   tenebant  juraturi    per    .loveni 

349.  5 
Siiiccrniuni,  farrinicn  868.  11 
Sijjii  P.  et  M.  Triburii  plebis  672.  1 
^omp,  Fest.  C 


XVIU 


INDEX 


Simpulatiices  mulieres  871.  8 

Sinciniam  871.  12 

Situlus  barbatus  4o5.  3 

Socordia  511.  15 

Sodes  931. 11 

Solemne  882.  2 

Solla,  alvei  880.  13 

Solla  sternere  880.  14 

Sollaria  Babyloiiica  880.  15       - 

Solida  879.  G 

Solida  sella  sedere  in  auspiciis  necesse 
877. 13 

Solisternium  habere  880.  15 

SolIers879.  5.  882.  6 

Sollislimum  881.  6 

Solliferrea  tela  879.  4.  882.  1 

Sonivium  tripudium  883.  6 

Sontica  causa  883. 13 

Sonticus  morbus  335.  8.  883.  20 

Sorbitio  apud  Crecilium  quid  849.  9 

Sorctus  participium  a  surrigere  941.  12 

Sororiuin  tigilliim  885.  6 

Sors  Dei  respoiisum  886.  1 

Sortiri  provincias  556.  10 

Spectacula  sedilia  275.  I 

Spectio  et  nuntiatio,  quid  et  quibus  ma- 
gistiatibus  data?  889.  1 

Speculator    ab    exploratore   ut   differat 
251.2 

Specus  fosniinine  890. 10 

Spicae  ferebantur  in  sacrarium   Cereris 
270.  1 

Spicio  104.  3 

Spicus  892.  8 

Spina  alba  nuptiis  auspicatissima  564.  7 

Spolia  opima  520.  4 

Spolia  Opinia  manipularis  miles  referre 

poterat  527.  14 
Spolia  Opinia  non  omnia  in  jedem  Jovis 
ponebantur  527.  14    Jano  et  Marti 
etiam  consecrabantur  528.  3 
Spondere  pro  dicere  894.  7 
Spurio  patre  nati,  notbi  cur  dicti  489.  1 
St  addebant  vocibus  per  1  incipientibus 

903.5 
StatuEe  Cinciaj  locus  Rorase  780.  11 
Stella  Iffltuiu   et  prosperum  significabat 

898.  1 
Steilatinus  campus  898.  7 
Stercus  ex  aede  vestae  in  Ciivum  capito- 

linum  deferebatur  700.  5.  898.  11 
Stipa  900.  1 

Stipendia  militum  quando  capta  641   6 
Stipendium  sesquiplex  637.  3 
Stips  data  ludis  Apollinaribus  83.  2 
Stiria  90^.  11 
Stirps,  masculine  398.  4 
Stlata  903.  5 

tlembus  TOS.  1 1 


Strigffi  905.  5 

Stroppi  Castoris  907.  5 

Strues263.  11 

Struferctarii  263.  12 

Strufertarios  908.  16 

Strupearia  dies  festus  Faliscorum  907. 
10 

Struppus  pro  magistratu  publico  910. 
10 

Stutomellum  561.  5 

Subare  930.  7 

Sublices918.  3 

Subsidia  e  militibus  qui  stipendia  e  me- 
ruerant  et  locum  tamen  retinebant  in 
exercitu  920.  12 

Subsidium  631.2 

Subsolanei  922.  1 

Subucula  genus  libi  922.  11 

Sub  vineam  jacere  914.  4 

Sub  vitem  liastas  jacere  914.  11 

Sub  vitem  prreliari  914.  14 

Sub  vos  placo  in  precibus  914.  20 

Sucuhe  926.  12 

Sue  plena  Telluii  fiebat  603.  12 

Suessula,  qualis  prasfectura  624.  10 

Suffetes  412.  7 

Suffitio  84.  10.  247.  I 

Suffragia  ferebanl  per  pontem  861.  23 

Sulcus  piimigenius  639.  3 

Sulla  unciarium  legem  tulit  10 IG.  1 

Sulpiciiis  Riifus  494.  1 

Sulpicius  Saverrio  Pyrrliura  vincit  545. 
14 

Supcllectilis,  pro  supellex  933.  6 

Supercilia  in  tutela  Juuonis  933.  12 

Supersolanei  922.  2 

Supparum  et  suparum  et  supparus  ve- 
lum minus  8C4,  5 
Supparum    velum  omne   936.  3    pimi- 
ceiim  vestimentum  936.  3  stola  cru- 
cis  937.  1 
Supplicationes     fiebant   antequam   bel- 

liim  susciperetur  487.  5 
Supplicia  de  verbenis  sumpta  938.  6 
Supplicia  pro  poenis  unde  dicta  939.  7 
Supplicium    a    suppliciis    ut    differat 

939.  8 
Surius  942.  1 
Sutorium  atrium  987.  7 
Sutrini,  qui  municipes  438.  5 
Suiis  beres  447.  2 
Sycomonas  796.  12 
Sycophants  945.  7 
Syiacusanum  talentuui  953.  2 


T  pro  S  466.  16 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XIX 


Tabellarii  947.  3 
Tabemacula  47.  11.  185.  4 

TabernfB  novse,  quinque  et  septem  dic- 
ta; 603.  4 
TabemarisB  fabulaj  togatas  dicta;  976.  2 
Tsepocon  scribendi  genus  950.  7 
Tages     disciplinam    aruspicn    Etruscis 

dedit  951.  4 
Talassio,  quasillus  952.  4 
Talentum952.  10 
Tam  pro  tamen  954.  14 
Tauaquil  uxor  Tarquinii   prisci  postea 

Gaia  Cscilia  dicta  284.  1    summa  la- 

nifica  284.  3 
Tangere,  furari  951.  1 
Tappes,  tappete,  et  tappetus  957.  12 
Tarpeiic  virginis  eiBgies  in  ffide  Jovis 

Metellina  958.  6 
Tarpeius  (L.)  829.  3 
Tatius  rex  Sabinorum  63.  2 
Tatiusoccisus  Lavinii  959.  12 
Taura;,  ravpai  vacc»  960.  5 
Tauri  et  Verbense  in  sacris  quid  960.  8 
Tauricana  379.  12 
Taxatores  scenici  cur  dicti  962.  5 
Tectum  pectinatum  565.  14 
Tela  91.  2 

Temerarium  tributum  983.  4 
Temo  pro  plaustro  852.  1 
Tempestas  pro  tempore  336.  7 
Templum  419.  3 
Templum  bona  Deai  842.  7 
Templum  Libertatis  in  Aventlno  357.  1 
Templum  jjto  tigno  964.  10 
Tenitffi  Dea2  9G4.  12 
Tensa  ex  ebore  et  argcnto  964.  16 
Tentipellium  pro  tectorio  965.  11 
Terentius  scriba  496.  14 
Terentius    (L.)    Tusci    vici     magister 

865.2 
Terentuni  locus  in  extrerao  Martiocam- 

po  805.  4.  966.  2 
Teredes  flumen  966. 12 
Termini    fanuni    nequituni    exaugurari 

478.  16 
Terripavium,  tripudium  677.  10.  17 
Tertia  collatio  pro  superlative  518.  10 
Tertio   quarto   ut    differant   a  'I'ertium 

quartum  968.  2 
Teruncium  488.  4 
Testamentum  intcrnerivum  337.  3 
Testamr-ntum  in  procinctu  647.  4 
Testamentum  procitum  647.  9 
Testilari  970.  5 
Thealrum  jMarcelli  519.  10 
Thcatrum  Pompeii  519.  1 1 
'Jhcmis  hominibus  pra-cipiebat  id  facrrc 

(|Uod  fas  essct  970.  9 
Thymbracu.'    mons    in      a\!.To     'I'rojaiio 


971.  10 
Tiberius  Silvius  rex  Albanorum  59.  G 
Tibiae  dextra;  220.  12 
Tibicines  jMinen'ani  colebant  422.  1 
Tiburtes,  qui  municipes  438.  3 
Tifata  972.  6 
Titius  523.  1 
Toga  picla  592.  7 
Toga  virili  cur  mulieres  utebantur  in 

luctu725.  9 
Togata^  fabuls  prretextRtse  et  tabema- 

ria;  975.  9 
Togis  incincti  pugnabant  antiqui  236.  8 
Tongitio  vox  Praenestinorum  977.  4 
Tonsillae  976.  8 
Trachali,  maritimi  bomines  Ariraincnses 

982.9 
Transfuga  581.  2 
Trepidatio  983. 1 
Triah-us  Tusculanis  705.  7 
Triambi    terni   in    proscenio   loquentes 

312.2 
Triarii  in  tertia  acie  921.  3 
Tribuni  Rufuli  a  consule  facli  786.  15 
Tiibunus  prinianus  638.  12 
Tribus  curije  dicta;  149.  1 
Tribus  Crustumina  195.  8 

Lemonia  354.  4 

Lucerum  3G1.  7 

Oufentina  548.    8 

Papiria  555.  14 

Pinaria  609. 14 

Ponlina  609.  1 1 

Popillia609.  12 

Pupinia  679.  22 

Quirina  709.  9 

Romiilia  781.  10 

Sabatina  795.  1 

Scaptia  830.  8 

Stellatina  898.  5 

Suburana  924.  5 

Succusana  560.  8 

Tiliensis  973.  5 

Tromentina  985.  7 
Tribus  Urbaiia;,  Collina,  Esquilina,  Pa- 

latina,  Suburana  1017.  7 
Tritenariaj  civrimonia^  217.  3 
Tricns  tertius  (|uid  signified  983.  12 
Triones  851.  5 
Trii)udiuni  881.  7 
Tritum  47.  5 
Triumviri :   RI.  \'alcrlus  Corvus  .Junius 

So.tva,  P.  Fulvius  Longus  825.  1 
Trossidum  oppidum  986.  1 
'J'rua  80.  5 
Trulia  107.  4 

Trygctus,  vindcmia  986.  5 
Tub;i;  in  tcmplis  842.  6 
TubiE  agna  lustrabaniur  9h7.  4 


XX 


INDEX 


Tubarum  lustratio  ex  Arcadia  advecta 

987.8 
Tubicines  sacerdotes  987. 1 
Tuditanus  unde  dictus  988.  5 
Tullius  Hostilius  rex  492.  5 
Turaultus  990.  3 
Tunica  palmata  593.  4 
Tunica  patagiata  561.  9 
Turdelee    sive,    Turdelli    locus    Romae 

377.  1 
Turris  in  re  militari  856.  3 
Turris  Mamilia  379.  22.  520.  4 
Tusci,  unice  studiosi  sacrificiorum  992. 1 
Tuscorum  lingua  93.  1 
Tusculani,  qui  municipes  437.  10 
Tusculum991.  13 
Tuscus  rex  Herculis  filius  991.  12 
Tutela  in  navi  quid  243.  3 
T^ranni991.  11 
Tyrrlienia  ^neaj  conjux  775.  6 


V  pro  G  264.  14 

Vafellus  63.  5 

Valerii,  Salvii,  Statorii  in  deleclu  cen- 

suve  cur  primi  nominati  347.  3 
Valerio  Dictatori,  et  ejus  posteris  locus 

in  Circo  datus  honoris  causa  846.  4 
Valerius  (P.)  Consul  plebeios  adlegit  in 

numerum  Senatorum  708.  23 
Valerius  Laevinus  a  Pyrrlio  victus  545. 

12 
Valerius  Lfevinus  in  Circo  combiistus  et 

in  crepidine  prope   Circum   sepultus 

492.  1 
Valerius    Poplicola  campum  Tarqiiinii 

Marti  consecravit  805.  1 
Valga  savia  997.  2 
Valiicula  186.  3 
Vari  997.  8 
Varro  bello  piratico  navalem   coronara 

adeptus  458.  13 
Vasa  picata  562.  6 
Vecterrannia  prima  noverca  493.  5 
Veiarii  1001.  10 

Vela  linea  in  crucem  expansa  937.  2 
Velabra,  vanni  241.  3 
Velati44.  3.  1001.  17 
Veliffi,  pars  montis  Palatini  444.  11 
Velum  mendicum  409.  8 
Venafrum,  quali.s  preefectura  624.  12 
Venenum  cervarium  981.  16 
Venus  pro  oleribus  188.  2 
Verba  nupla  502.  8 
Verginius  Tricostusin  Circo  combustus, 

in  crepidiue  propc  Circum  sepultus 

491.  10 


Ver  sacrum  379.  4.  1002.  14 

Vernfe  pro  llomanis  1004.  3 

Versus     Janvalii,     Junonii,     Minervii 

106.3 
Vesperna  127.  12 
Vespilones  1006.  3 
Vestoe  sacerdotes  sex  859.  13 
Vesta  pilae  forma  785.  3 
Vesta  stata  mater  89G.  15 
Vestalesquomodo  muriemfaciebant440. 

4   aqua  jugi,  non    quae   per  fistulas 

veniebat,  utebantur  441.  6 
Vestales  verberibus  afficiebantur  a  Pon- 

tifice  si  ignis  interstinctus  esset  313. 

10 
Vestales    probi  insimulatas   Sacerdotio 

exauctoratfE  vivas  defossEE  644.  15 
Vestinienta  recta  ominis  causa  facta  727. 

8.  738.6 
Vestimentum    album  pr^tcxtum  quad- 

rangulum   oblongum   de  velo  capitis 

928.  6 
Vestimentum     quadratuin     fimbriatum 

765.  4 
Vestis    et    vestimentum    ut     difFerant 

1007.  1 
Veturius  (P.)  Geminusin  Circo  "combus- 
tus et  in  crepidine  prope  Circum  se- 
pultus 492.  2 
Veturius  (P.)  Legatus  468.  9 
Vetus  novum  vinum  bibo,  veteri  novo 

morbo      raedeor     quando     dicebatur 

406.  5 
Via  Appia  331.  13     Ardealina  762.  9 

Asinaria  762.  11  Cassia  141.  9  Fla- 

minia    2G9.   8    Latina  762.   11     Os- 

tiensis  609.  4    Sacra  798.  9    Salaria 

807. 10 
Viae  publicfB  et  privata;  1010.  4 
Vicini  prretextati  821.  1 
Vicorum  tria  genera  1008.  15 
Vicus  Jugiirius  856.  15    Patricius  564. 

3.     852.   15    Sceleratus   833.  8    So- 

brius  875.  12  Tuscus  992.  5 
Vidua    matcrfamiliee  dici  non    poterat 

399.2 
Vigesima   auri   puri,   probi,    profani  iu 

manumissione  servi  394.  7 
Vimina  1010.  11 
Viminalis  porta  452.  12 
Vindicia  singulariter  1013.  8 
Vindicife  glebse  ex  fundo  allats  1013.  6 
Vindicias  sumere  rei  jubebantur  super- 

slitibus  praesentibus  935.  2 
Vinum  rorarium  783.  7 
Vinum  spurcum  894.  12 
Vinum  sublestissimum  916.  11 
Violarii  268.  1 
Vira;  querquctulatiae  703.  6 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XXI 


"N'irgo  sacrificaiis  91.  3 

\  iri  in  essedo  sedentes  cnm  uxoribus  a 

magistratibus  desceiidere   non   coge- 

bautur  401.  6 
Vita  vecticulaiia  1000.  7 
Viviradix  arbor  881 .  8 
Vmbrse  pro  tabcmaculis  1015.  5 
A  ocabula  omnia  x  litera  finita  per  de- 

clinationes  obliquorum  syllabain  ac- 

cipiunt  933.  8 
Tolatices  mulieres  906.  1 
Volcanal  supra  comitium  897.  3 
Yolites  48.  2 
Volsinus  rex  Illyricos  in  Italiam  dusit 

.571.17 


Volturnalis  sacerdos  1017.  5 

Volturnus  Deus  1017.  4 

A'ota  nuncupata  500.  17 

Uragus,  orcus  537.  11 

Urvum  aratri  1017.  11 

Vstiina  123.  7 

Viilturius  (51.  9 

Vultarnum,  qualis  prajfectura  624.  9 


Zeusls  pictor  risu  mortuus  593.  7 


INDEX 

AUCTORUM    OMNIUM 

QUI  A  FESTO  CITANTUR,  ITEM  CARMINUM,  FCEDERUM, 
LEGUM  ET  ALIORUM  MONUMENTORUM. 


Prior  numerus  paginam,  posterior  pagins  lineam  indicat. 


^Lius  210.  5.  416.  10.  418.  4.  503.  6. 

64G.  1.  734.  4.  875.  12.  998.  9 
^liu9  in  duodecimo  significationum  ver- 

borum977.  3 
^■^lius  in  explanatione  cavminum  Salia- 

rium  425.  7 
iElius  Gallus  435.  15.  471.  7.  480.  C. 

491.  1.  580.  13.  588.  16.  614.  13. 

684.  8.  726.  3.  740.  5.  744.  8.  774. 

7.  798.  1.  848. 12,  853.  7.   875.  7. 

902.6 
lib.  i.    significationum    quee    ad   jus 

pertinent  617.  1 
lib.  ii.  significationum  verborum  quoe 

ad  jus  pertinent  811.  5.  980.  9 
iElius  Stilo   386.  7.  426.  10.   400.   7. 

469.8. 503. 13. 512. 17.  538.2.  586. 

1.  613.8.  803.5.  808.6.  818.  2. 

883.  10.   922.  13.  957.  1.   977.  3. 

1010.  1 
Afranius  93.  3.  179.  6.  443.  2.  509.  11. 

793.  15.  876.  14.   901.  1.  937.  3. 

957.  2.  974.  5.  982.  1.  994.  5 
in  Abducta  850.  3 
in  Brundisina  806.  1 
in  Consobrinis  964.  6 
in  emancipato  746.  10 
in  Epistola  704.  8.  719.  2.   887.   6. 

926.2 
in  Ida  590.  4 
in  materteris  451.  1 
in  Privigno  654.  18.  863.  5 
in  Prodito  747.  2 
in  Promo  965.  8 


in  Repudiato  752.  8.  862.  2 
in  Simulante  500.  1 
in  Suspecta  499.  24 
in  Virgine  425.  3.  934.  14.  989.  1 
in  .  .  .  747.  16 
Agathocles   Cyzicenarum    rerum    con- 

scriptor  776.  15 
Alcimus  775.  6 
Alfius  libio  primo  belli  Carthaginiensis 

379.  20 
Anniiis981.  14 
Annius  (T.)   Luscus  in   ea  quam  dixit 

adversus  Tib.  Gracclium  825.  12 
Antigonus,     Italicse    liistoriae     scriptor 

776.  3 
Antistius  Labeo  427.  15.  524.  11.  573. 
13.  610.  1.  620.  2.  676.  7.  748.  7. 
839.  10.  841.  18.  852.  5.  910.  12 
in  libro  de  officio  auguris  748.  9 
in  libro  juris  Pontificii  916.  3 
in  commentaiio  juris  pontificii  407.6. 

665.1 
lib.  ix.  de  jure  pontificali  647.  20 
lib.    X.    commentarii    juris    pontificii 

894. 16 
lib.  xi.  de  jure  pontificio  670.  2 
in  commentario  xv.   Juris  Pontificii 
875.  1 
Antonius  Cnipho  720.  4 
Apollodorus  in  Euxenide  775.  4 
Apollonius  476.  14 
Appius  Claudius  542.  20 
Appius  Pulcher  748.  5.  883.  6 

in  libro  auguralis  disciplina;  881.  6 


INDEX    IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XXIU 


Appii  scntentite  911.  13 
Aristarchus  interpres  Homeri  476.  12 
Aristophanes  Granimaticus  413.  2 
ArriusSSl.  13 

Artorius  646.  2.  965.  6.  978.  6 
Asinus  Capito  388.  2 
Ateius  Capito  473.6.611.  11.  662.   3. 
763.  8.  873.  1.  898.  1 

in  libro  vi.  pontificali  433.  7 
Ateius  Philologus  460.  6.  503.  11.  907. 
5.  988.7.  995.5 

in  libro  Glossematorum  518. 19 
Atellani  antiqui  837. 13 
Atta  in  .  .  .  675.  5 

Attius  qui  et  Accius  695.   8.    753.  8. 
758.  19.    887.  9.   955.  8.  999.  1 

in  Amphitruoue  730.  13.  854.  18 

in  Andromacha  932.  12 

in  Bacchis  547.  3.  901.  7 

in  Chnsippo  771.  15.  934.  4 

in  Diomede  484.  8 

in  Helenibus  424.  1.  641.  6 

in  lo  979.  9 

in  Menalippo  494.  4.  643.  4.  722.  6. 
771. 13 

in  Xeoptolemo  719.  4.  950.  3.  976.  5 

in  QLnomao  499.  22 

in  Philocteta  970.  2 

in  Phinidis978.  4 

annalium  xxvii.  414.  11 
Aufustius  287.  9 
Augurales  libri  554.  3.  788.  1.    823.  5. 

889.  1 


C. 


Cfficilius  109.  8.  654. 17.  712. 14.  850. 
7.  949.  8.  986.  3 

in  /Esclirione  532.  14 

in  /Ethrione  499.  25.  850.  7 

in  Anagnorizomene  932.  13 

in  Andiogyno  949.  8 

in  Andronico  904.  4 

in  Caririe  745.13.  8Q6.  4 

in  Davo  644.  8 

in  cpistola  390.  3 

in  Gamo  981.  17 

in  Hymnide  481.  2.  618.  13.  840.  8 

in  Ilypobolima^o  724.  3.  904.  3.  989.  2 

in  lly pobolima;o  Clierestrato  494.  6 

in  obolostatc  809.  4 

in  pugile  481.  5 

in  Triunipho  924.  12 
C:csar  (C)  in  comiiiciitariis  502.  2 
Calidius,  in  Orationc   in   Q.  Ca;dlium 

927.  10 
Callias  Agathoclis  Siculi  qui  res  gestas 
conscripsit  777.  10 


Cannius,  sive  C:mius  1007.  4 
Carmen  antiquum  269.  5 
Carmen  Augurale  858.  1.  883.  5 
Carmen  Cn.  Marcii  vatis  474.  8 
Carmen  Nelei  499. 15.  906.  5.  911.11. 

979.  1 
CaiTOina  Saliaria  105.  4.  399.  15.    550. 

2.  576.  6.  586.  1.  597.  9.  620.  12. 

658.  2.  858.  1.  883.5.  911.  11 
Cato,  fir.  Porcius  53.  12.  61.  6.    99.  2. 

163.  4.  168.  3.  175. 1.  202.  3.  264. 

14.  273.  3.  278.  2.  282.  3.  350.  6. 

371.  8.  10.  376. 15.  416.  4.  418.  2. 

428.  12.  432.  7.  438.  11.  457.  4. 

474.  12.  504.  4.  568.  13.    589.  6. 

597.  1.  626.  14.  643.  14.  649.  7. 

665. 3.  677. 22.  726. 7.  908. 6.  940. 

14.  1000.  8.  1002.  20.  1007.  6.  9. 

1014.  8.  1015.  4.  1016.  4.  1017.  0 
adversusfilarcum  Aciliura  quarta  573. 

16 
conti-a  Anniiim  934.  13 
contra  Oppiura  692.  5 
de  magistratibus  vitio  creatis  475.  1 
de  feneratione  legis  Juni;c  663.  13 
de  potestate  tribunitia  475.  16 
de  re  A.  Atili  884.  4 
de  spoliis  ne  figerentur  nisi  quffi  de 

hostibus  capta  essent  757.  9 
in  commentariis  Juris  civilis  433.  10 
in  consulatu  405.  9 
in  dissertatione  consulatus  728.  3 
in  dissuadendo  legem  quse  postea  re- 

licta  est  874.  1 
in  dissuasione  de  rege  Attalo  et  de 

vectigalibus  Asire  613.  10 
in  ea  adversus  x.  homines  478.  1 
in  ea  quaj  est  contra  Corneliuni  apud 

populum  753.  10 
in  ea  qun^  est  de  conjuratione  638.  2 
in  ea  qua  legem  Orciiiam  dissuade  t 

578.  12 
in  ca  quain  habult  apud  ctpiitcs  532. 6 
in  ea  quam  habult  nc  quis  consul  bis 

fieret  365.  8 
in  ea  quam  scripsit ....  560.  7. 9.  473. 

14.  627.  1 
in  ea  quam  scripsit  aidiles  plebis  sa- 

crosanctos  esse  804.  3 
in  ea  quam  scripsit  cum  edissertavit 

Fulvii  nobilioris  censuram  762.  7 
in  ea  quam  scrip^^it  cum  jiroficiscere- 

tur  in  Ilispaniam  465.  11 
in  ea  quam  scripsit  dc  L.  Veturio,  &c. 

890.  9 
in  ea  (juam  scripsit  in  M.  Coclium  si 

se  appellavissct  453.  9.    C43.   17. 

888.  3 
in  ea  quam  scripsit  de  suis  virtutibu.s 


XXIV 


INDtiX 


contra  Thermum  534.  4.    538.  3. 

638.  14.  752.  3 
in  ea  quain  scripsit  L.  Furio  1013.  2 
in  epistola  ad  ...  .  3S9. 12 
in  epistolai-um  C23.  13 
in  lib.  de  re  militari  579.   13.    047. 

17.  659.  17.  856.  1.  913.7 
in  M.  CaBcilium  158.  2 
in  oratione  de  auguribus  644.  14 
in  oratione  de  fundo  oleario  676.  11 
in  oratione  in  Q.  Sulpicium  457.  4 
in  oratione  quain  liabuit  de  indigiti- 

bus  855.  4 
in  oratione  qua  egit  de  signis  et  ta- 

bulis  729.  11 
in   oratione    quam    scripsit  ad    lites 

Censorias  559.  7.  581.  11 
in  oratione  qiiara scripsit  de . . .  .  573. 5 
in  oratione  quam  scripsit  de  sacrilegio 

commisso  656.  8 
in  Q.  Thennum  719.  8 
in  Q.  Thermum  de  x.  hominibus  512. 

8.  799.  12  Ibi  Cato  Thermum  ac- 

cusabat  quod  decern  homines  libe- 

ros  interfecisset 
in  Poenorum  quarto  412.  6 
in  suasione  legis  voconise  724.  13 
in  suasione  ne  legi  Orcliia3  derogare- 

tur  511.  17 
Originura  libro  primo  478.  15.  534.  8 
lib.  ii.  918.  15 
lib.  iii.  540.  1 
lib.  iv.  395.  3 

lib.  vii.  5431.  2.  791.6.  843.  5 
pro  C. .  .  .  903.  2 
pro  L.  Ca;setio931.  7 
Cato  Catonis  nepos  372.  4 
Catullus  605.  17 
ad  coloniam  938.  2 
de  Berecynthia  et  Atti  716.  10 
Cephalon  Gergitliius  774.  11 
Cincius    Alimentus   288.    1.     <35.    8. 

449.  3.    458.  1.    460.  6.    491.   4. 

503.  6.  512.  13.    667.  18.    734.  1. 

872. 13.  987.  11.  1013. 6 
in  libro  de  comitiis  564.  1 
in  lib.  de  consulum  potestate  636.  3 
in  lib.  de  verbis  priscis  727.  7.    772. 

3.  833.  16 
in  lib.  fastoiiim  737.  3 
in  lib.  de  oflScio  jurisconsulti  916.  3 
in  lib.  ii.  de  officio  jurisconsulti  500. 

13.  817. 11 
in  lib.  ii.  Mystagogicon  984.  3 
Cicero  515.  1.  957.  9.  9C9.  7 
lib.  i.  de  oraloie  784.  3 
lib.  i.  de  gloria  529.  20 
in  lib.  de  universitate  480.  2 
in  Pisonem  851.  1 


lib.  i.  in  Verrem  733.  5 
lib.  iv.  in  Verrem  751.  2 
lib.  ii.  Philippicanim  786.  13 
pro  domo  ad  Pontifices  690.  16 
Cloatius  Verus  512.  17.  544. 1.  591.0. 
803.  5.  875.  12.  922. 13 
in  libris  sacrorum  425.  5 
Commentarii  augurales  819.  1 
Commentarii     sacrorum    Pontificalium 

728.6 
Commentarius  sacrorum  377.  11.    471. 

7.  960.  8 
Cojlius  historiarum  lib.  518.  15 
lib.  vii.  979.  6 
pro  se  apud  populum  540.  2 
Cornelius  840.  4 

Cornificius  418.  8.    455.   10.    503.  5. 
535.  14.    542.  2.    686.  1.    732.  1. 
953.4 
Corvinus  pro  Liburnia  948.  1 
Critolaus  809.  1 3 
Curiatius  418.  2.  449.1.  503.5.  991.4 


D. 


Diodes  Peparethius  778.  9 


E. 


Edictum  Prretoris  615.  4 

Ennius65.  5.  81.2.  91.9.  115.9.182. 

6.  7.  191.  1.  192.  1.4.  207. 17.  209. 
5.  285.  7.  344.  5.  350.  7.  359.  5. 
404.4.    405.3.    414.5.    415.4.7. 

10.  423.  18.  433.  5.  442.  7.  444.  8. 
461.  1.  506.  3.  5.  509.  2.  511.  8. 
615.9.  545.3.  C50. 12.  15.  674.10. 
675.  1.  694.  1.  722.  5.  728.  5.  732. 
8.  738.  16.  749.  6.  760.  4.  768.  1. 
811.  3.  823.  9.  836.  3.  852.  1.  863. 
1.  865.  6.  883.  15.  886.  17. 19.  893. 

7.  901.  9.  923.  3.  931.  12.  934.  3. 
942.  18.   954.  16.    959.  9.    967.  10. 

11.  977.  5.  979.  10.  981.  13.  984. 
10.  993.  11.  1001.  15.    1014.  15 

Ennius  in  Annalibus  938.  1 

lib.  i.  annal.  533.  3.  585. 13.  746.  1. 

824.  1.  886.  II.  903.  16.  931.  17 
lib.  ii.  482.  9.  695.  12.  768.  3.  97C. 

6.  987.  11 
lib.  iii.  650.  7.  882.  15.  886.  12 
lib.  iv.  709.  4 
lib.  v.  515.  11 
lib.  vi.  469.  1.   837.  10.  902.  3.  932. 

11 
Hb.  vii.  704.  3.  824.  3.  886.  13.  977.  8 


IN    POMPEIUM    FKSTUM. 


XXV 


lib,  viii.  513.  3.  515.  12 

lib.  X.  481.  8 

lib.  xi.  588.  14.  769.  3.  886. 14 

lib.  sii.  698.  1 

lib.  xvi.  469.  2.    650.  15.    697.  16. 
709.  6.  738.  10.  892.  2.  996.  3 

lib.  xviii.  513.  2 

in  Achille  915.  14 

in  Achille  Aristarchi  656.  15 

in  Ajace  989.  9 

in  Alexandre  686.  1.  904.  1.  950.  2 

in  Andromacha  840.  2 
,     in  Andromeda  690.  4.  1017.  10 

in  Asota  977.  10 

in  Cresphonte  696.  3.  731.  2 

in  Erectheo  475.  3 

in  Hectoris  lytris  731.  3 

in  Iphigenia  506.  7 

in  Telamone  511.  8 

in  Telepho  445.  10 

in  Thyeste  519.  4 
Euhemerus  943.  2 


F. 


Fabius  pictor  676.  7 

Foedus  Gabiorum  cum  Romanis  165.  2 

Fcedus  LatinuHi  454.  2 


G. 

Galatas  scrip  tor  778.  3 
Glosscraatorum  scriptores  460.  8 
Gracchus  580.  4  de    legibus  a  se  pro- 
mulgatis  547.  8 
in  ea,  quie  est  do  lege  Minucia  546.  5 
in  ea,   quani  conscripsit  de  lege  Pr, 

Ennii  et  peregrinis  760.  1 
in  ea,  qua  usus  est  cuia  circum  con- 

ciliabula  iret  618.  17 
in  oratione  in  P.  Popilium  posteriorc 

398.2 
in  P.  Popilium  516.  10 
Granius  766.  14 


H. 


Hesiodiis  322.  7 
Hippocrates  niedicus  103.  1 
Ilistori;c  Cumanx'  conijKJsitor  776.  5 
Homcrus  475.  11.  491.  3.  502.  I8 
llostius  in  belli  Ilistrici  lihro  829.  10 
ii)  belli  Ilistrici  lib.  969.0 

Dclplt.  el  Vnr.  Clas.  fuJ. 


Inccrtus  historiarum  scriptor  952.  6 
Julius  in  Adrasto  660.  10 


Laelius,  C.  La;lius  in   ea  quaiu  pro  se 

dixit  826.  2 
pro  se  apud  populum  511. 13 
Lembus  Heraclides  777.  15 
Licinius  Imbrex  513.  4 
Leges     duodecim    tabularum   441.  11. 

454.  1.    409.  14.    509.  11.  614.  5. 

698.1.    717.7.    790.16.    816.9. 

822.  13.  883.  10.    908.  8.   940.  9. 

953.  7.  972.  10.  99G.  6.  1013.  11 
Leges  Jaurentium  91.  4 
Leges  A'umffi  61.  11.  517.  5.    527.  20. 

558.  7.  572.  13.  720.  8.  763.  11 
Lex  annaria  78.  3 
Lex  censoria  650.  17 
Lex  L.  Papirii  Tribuni  800.  9 
Lex  rivalicia  866.  1 
Lex  Romuli  et  Tatii  605.  2 
Lex  Servii  TuUii  605.  4 
Lex  Siliorum  672.  1 
Lex  tribuuicia  prima  797.  13 
Lex  unciaria  1016. 1 
Livius  Andronicus  38.7.  75.  15.  209.  1. 

217.  1.    230.  12.    292.  3.    519.  2. 

647.  11.    706.    8.    732.  13.     881. 

13.  901.  16.  902.  2.  910.  5.  941. 

11.  995.7 
in  centauris  588.  14 
in  gladiolo  570.  5 
in  Lydio  833.  18 
in   Odyssea   %'eteri   473.  8.    478.  4. 

485.  9.  525.  1.  979. 14 
in  primo  096.  12 
in  Virgo  484.  9 
Lucanus 109.  12 
Lucilius  120.9.  140.1.   195.2.  218.0. 

284.6.  380.5.  392.2.  405.2.419. 

9.  477.  5.  487. 17.  569.  7.  586.  15. 
570.  6.  599.  14.  675.  2.  700.  8. 
702. 11.  707.7.  722.  15.  729.2.  8. 
747.6.  15.765.1.  771.  18.  788.  8. 
822.1.  840.  12.  865.  9.  881.  11. 
888.  1.  895.  6.  903.  11.  910.  1. 
914.  15.  18.  911.  6.  951.  2.  956. 
2.  971.  1.  1004.  14.  1013.  4.  1014. 
13 

satirarum  lib  ... .  888.  1 
lib.  ii.  484.  14 
Lucretius  209.  6.  425.  11.  613.  6.  548. 

10.  556.  8.  580.  2.  697.  3.  830.  3. 
1005.  8 

Pomp.  Feat.  D 


XXVI 


INDEX 


lib.  il.   471.   12.    80G.  2. 

996.  5 
lib.  iv.  480.  12 
lib.v.  919.15 


M. 


987.  12. 


Manilius  861.  G 

INIarcius  vates  482.  7 

Martialis  1006.4 

Messala,  Valerius  855.  12.  894.  11 
in  explauatione  augiuiorum  396.  2 
in  explanatione  duodecim  tabularum 

S68.  9.  690. 12.  817. 12.  989.  3 
in  libro  de  dictis  involute  817. 13 


N. 


Nffivius  60.  2.    82.  4.  115.  8.  124.  3. 

176.11.  188.32.  56.9.    499.  17. 

559.  12.  575.  19.  584.  2.  587. 11. 

598.  4.  626.  1.  790.  6.  793.  3.  806. 

16.  818.8.  883.12.911.14.  918. 

7.  932.  5.  974.  3.  979.  2 
in  Hariolo  539.  14 
in  Lupo  730.  10 
in  Lycurgo  512.  1 1 
in  Nautis  936.  4 
in  satyra  704.  2 
in  Tarenfilla  40.  12 
in  carraine  belli  Punici  704. 1 
in  belli  Punici  libro  820.  6.  918.  7. 

936.4 
Nicostratus  in  libro,   qui  inscribitur   de 

Senatu  habendo  847.  10 
Nonius  954. 15 

in  duobus  dossenis  964.  2 
in  Funere  964.  3 
inMacchoco  481.3 
in  Phcenicis  836.  5 
in  Pico  793.  2 
in  Surdo  964.  4 


O. 


Opilius  Aurelius  210.5.    271.9.    425. 

9.  466. 14.  470. 16.  491. 1.  503. 12. 

702.  7.  720. 1.  817.  1.  818. 1.  844. 

S.  893.  10.  957.  1.  969.  1.  971.  2. 

996.  9. 1007.  7 
Oppiiis  537.  15 
Ovidius  807.  1 


Pacuvius  254.  7.    286.  2.    322.  9,  391. 

3.    429.12.512.7.    604.3.    657. 

5.  729.  3.   752.    12.    807.  5.  876. 

11.893.  6.  979.    12.  982.4.  999. 

2.   1005.  1 
in  Antiopa  980.  5 
in  Armorum  judicio  721.  10.  756.  16. 

757.  3.  981.  7 
in  Atalanta  863.  6.  1016.  11 
in  Cbryse  891.  1 
in  Duloreste  890.  6 
in  Hermiona  734.  13.  951.  8 
in  Iliona  582.  6.  753.  2.  1016.  10 
inMedo  547.1.    655.   10.  934.  11. 

978.3 
in  Niptris  854.  10.   920.  9 
in  Teucro  582.  11.    655. 13.    727.  1. 

731.  5.  824.  9.  951.  7 
Panurgus  Antonius  499.  19 
Paulus  Apostolus  109.  5 
Platon  888.  8 
Plautus  61.  7.    77.  6.     98.  1.    109.  2. 

116.  12.    125.  1.  126.  3.    134.  9. 

141.  5.    158.   8.    162.  3.   164.  4. 

172.  12.  180.6.    181.  2.    183.  9. 

187.   7.    189.  9.    192.  6.    194.  6. 

195.  4.    204. 5.    205.    3.    215.    8. 

224.  10.    233.  9.  266.  4.  295.  4. 

296.   1.    302.  9.    315.  9.    324.  8. 

331.  2.    332.  3.    333.  9.    391.   8. 

435.  9.    441.   16.    455.  17.    456. 

5.  460.  1.  479.  2.  499.20.  516.  5. 

521.  7.   16.  18.    562.  4.    577.10. 

.578.16.    .583.8.    631.4.    652.1. 

656.  3.    675.  3.   684.  12.   686.   3. 

723.  8.  735.  13.    756.  4.    802.  2. 

834.  15.  886.  8.  891.  9.  892,  12. 

910.4.    913.1.    922.   16.925.13. 

942.11.    944.4.    963.4.  973.   3. 

980.14.  1002.5.  1006.7.  1014.5 
in  Artemone  467.  1.  724.  2.  935.  3 
in  Asinaria  531.  9 
in  Astraba  727.  4.  920.  10 
in  Aulularia  501.   8.  618.   12.   723. 

3.  836.  4.  963.  15 
in  Baccbidibus  452.  5.  457.  1 
in  Carbonaiia  891 .  9 
in  Casina   188.  8.    476.  2.    499.  20. 

747. 1.   786.  I 
in  Cistellaria  1001.  3 
in  Condalio  643.  7 
in  Curculione  467.  4.    521.  19.  570. 

2.  692.  3.  897.  13.  998.  12 
in  Dyscolo  502.  9 
in  Epidico  601.  2.  723. 12 
in  Feneratrice  998.  6 
in  Frivolaria  469.  4.  702. 10.  865.  1. 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XXVll 


904.11.  921.4.  931.4 

in  Honulo  913.  11 

in  Menaechmis  697.  12.  709.  17 

in  mercatore  854.  7 

in  Milite  glorioso  934.  8.  997.  1 

in  IMostellai-ia  460.  13 

in  Nei-volaria424.3.  457.3.  518. 11. 
545.  18.  649.1.  916.  11 

in  Parasito  pigro  160.  12 

in  Persa  884.  9 

in  Phasmate  469. 16.  934. 10 

in  Pseudolo  451.  4.  484.  6.    521.  10. 
653.1.  697.  13.  940.  7.991.  1 

in  Rudente  385.  6.  802.  5.  931.  5 

in  Satyrione  144.  6.  478.13,  767.  19 

in  Site  litergo  997.  3 

in  Syro  926.  4.  975.  8 

in  Trinum  747.  5 

in  Truculento  460.  14 
Polemon  809.  10 
Ponipeius  Sextus  499.  5 
Pomponius  796. 12 

in  Adelphis  899.  5 

in  decima  964.  1 

in  Fullonia  936.  1 
Pontificum  libri  445.  5.  527. 17.  969.  3 
Precatio  auguralis  894.  10 


Quintius  Atta  97.  6 

R. 

Rituales  Etruscorum  libri  769.  5 

S. 

Sallustius  in  Catilina  947.  6 
Sallustius  lib.  i.  liistoriarum  511.  15 

lib.  iv.  918.  11.  947.8 
Santra210.6.  503.3.    541.12.  702.8. 
711.4.  893.3 
libro  secundo   do  aniiquitate   verbo- 
rum  501.  3.  725.  12 
Scjevola  587.  6 
Scaevola  (Q.)  aiucius  473.  5 
Scipio  yEniilianus  ad  populum  417.  7 
alibi  729.  6 
in  ea  oratione,  qum  est  de  impcrio  D. 

Bruti  618.  10 
in   oratione   (juain   scripsit  postquam 

ex  Africa  rediit  701.  3 
cum  pro  aide  Caatoris  dixit  751.  4 


Serviliu*  (P.)  augur  898.  2 

Servius  filiuB  436.  6 

Servius  TuUius  in   descriptionc   ceutu- 

riarum  643.  10 
descriptionc  clas'iium  648.  6 
Sinnius  Capito  426.  H.    458.5.    469. 

13.  477.  4.  499.  9.  604.  6.  559.  3. 

714.  1.  14.  767.  8.  796.  1.813.7. 

821.  8.  862.  1.  864.  5.  938.  8.  964. 

16.  998.  3 
in  eo  quera  de  reo  inscribit  763.  16 
Sisenna  406.  5 
Sisenna  (Cornelius)   Historiarum  libro 

quarto  840.  4 
Sulpicius  Servius  535.  5.  609.  12.  615. 

13.  1013. 8 
in  oratione  pro  Aufidia  447.  3 
Sulpicius  Galba  707.  9 
Sulpicius  Rufus  817.  1 


T. 


Tarquinius  in  libro  quern  inscripsit  de 

719.14 

Terentius  38.  8.  78.  9.  173.  1.  284.  15. 
069.  3.  845.  10 
in  Adelphis  655.  11 
in  Andria  876.  9 
in  Heautoutimovumenon  837.  9 
in  Phormione  791. 1.  837.  8.  957.  7. 
998. 10 
Titinius  135.  1.  427.  7.  513.  9.  5^5.  3. 
509.19.  581.8.  700.2.   924.  17. 
925.10.  954.17.  905.2.  1008.13 
in  Barathro  882.  12 
in  fabula  Quinta  544.  4 
in  Prilla  838.  12 

in  Setina  431.  4.    539.  12.  732.  13 
Turpilius  in  Demetrio  409.  17.  957.  13 


Valerius  Flaccus  780.  12 

Valerius  Valentinus  in  jocoso   carmine 

958.  2 
Valgius  844.  4 

Varro  200.  3.  239.  6.   431.  7.  527.  14. 
611.  14.    782.  2.  795.  4.    819.  8. 
943.  2.  961.  5.  992.  10.  998.  10 
in  libro  antiquitatum  prinio  441.  12. 

773.  2 
in  libris  de  vita  populi  Rotnani   740. 

12 
lib.     i.     K|)isloliiaru»     q\r.i'stioniim 
432.  I 


XXVlll 


INDEX    IN    POMPEIUM    FESTUM. 


lib.    V.    Epistolicarum    qusBtionum 

872.  8 
lib.    vi.  rerum  huiiianarum  C29.   2. 

643. 12 
lib.  vii,  929.  8 
lib.  viii.  852.  9 
Varro  Atacinus  in  Europa  994.  1 
Veranius  441. 1.  523.  2.    524.  2.  554. 

3.  650.  5 
in  libro  auspiciorum  de  comitiia  733. 

9 
in  libro  Priscarum  vocum  448.  2 


Versus  antiquus  892.  9 
Versus  Grsecus  antiquus  906.  3 
Versus  Janvalii,  Junonii,  Minei-vii  106. 

3 
Virgilius  87.  3.  209.6.  239.3.  271.  1. 
471.   10.  545.  8.    581.  7.    919.  6. 
971.  10 
in  Bucolicis  60.  5.  571.  2 
lib.  i.  Georgicorum  919.  6 
lib.  iv.  Georg.  590.  2 
lib.  viii.  ^neidos  887.  7 


INDEX 


IN  FESTI  FRAGMENTUM 


ET  SCHEDAS. 


Numeri  paginas  uncinis  inclusas  indicaut. 


Maeniana  1G8 

Magieterare  2 

Magistri  3 

Wagaificius  3 

Major  consul,  praHor  9 

Major  GrEBcia  108 

Maledictores  3 

Malevoli  Mercurii  signum  9 

Malluvium  9 

Male  cruce  172 

Mamercus  1G7 

Mamers  8 

Mamertiai  7 

Mamiliorum  fainilia  107 

Mamphula  109 

Manalis  fens  5     , 

Manat  sol  7 

IVIancipetus  2 

Mane  10 

Manes  Di  5.  1G7 

ftlaniec  107 

Manis  10 

Manius  170 

Mansues  3 

Mantare  107 

Manticula;  107 

Manubia;  107 

Manui,  Inferi  di  171 

Manum  171 

Manumitti  7 

Mapalia  171 

Marspfcdis  9 

Martius  172 

Masculina  et  fcmiriina  vocabula  1 


Matertera  10 

Materfamilia;  10 

INIateriaj  10 

Mater  Matuta  10 

Matrices  10 

Matrimonium  10 

Matronal  a  magislratibus  non  summo- 

Tebantur  4 
Matronis  aurum  rcdditura  2 
Matuta  7 

Maximee  dignationis  Flamen  Dialis  I 
Maximus  minorum.  Pontificum  9 
Maxim  us  Prater  9 
Me  pro  mihi  9 
MecUocriculo  3 
JMendicus  10 
Mensaj  0  in  triviis  7 
Mente  captus  7 
Meritavere  3 
Metalli  171 
Metapbora  1 
Metaplasticos  1 
Metonymia  1 
Migrare  mensa  sacra  7 
Miliipte  3 
Milium  5 
Mille  2 

Millc  urbium  populus  7 
Minora  et  majora  auspicia  G 
Minora  templa  5 
Minorum  Poulificuni  maximus  9 
IMinuitur  luctus  4 
INlinuscula^  171 
Modo  quodam  10 


XXX 


INDEX 


Moene,  moenia  170 

Mosson  168 

Mola  169 

Molucrum  169 

Monile  168 

Monstrum  6.  12.  1C8 

Mortis  causa  stipulatio  9 

Mortuae  pecudis  corio  uti  nefas  Flami- 

nicis  9 
Mosculi  7 

Mos  est  institutum  patrium  5 
Muger  8 
Muli  171 
Multa  170 
Mullei  170 
Multifacere  2 
Multifariara  170 
Mulus  172 
Mundo  5 

Mundus  muliebris  169 
Mundus  ter  patet  in  anno  4 
Municeps  169 
Municipalia  sacra  5 
Munificior  3 
Munus  6 
Muri8 

Murrata  potio  8 
Murrina  171 
Murtiffi  172 
Muscerda  171 
Muta2 
Muta  exta  6 
Mutae  literee  170  cas  duplicabant  an- 

tiqui  7 
Mutini  Titini  sacellum  4 
Mutire  170 

N. 

Naccaj  16 

Naenia  et  Naeniffi  10 
Naenise  deffi  sacellum  10 
Nffivia  nemora  18 
Nancitor  16 
Nanum  26 
Napuras  nectito  17 
Nare  16 
Nares  16 
Narica  16 
Nassa  17 
Nassiterna  17 
Natinatio  15 
Natinatores  15 
Natio  15 

Navalis  corona  11 
Navalis  porta  27 
Navalis  scriba  17 
Naucum  16 
Nave  17 


Navia  17 

Navis  26 

Navitffi  18 

Nauscit  18 

Naustibulum  17 

Nautea  14 

Nautia  Minerva  15 

Naufes  15 

Nauti  consulatus  23 

Nautiorum  familia  15 

Navus  16 

Nebulo  13 

Nee  12 

Nee  mulieri  nee  gremio  credi  13 

Neclegens  12 

Necunquam  12 

Necem  26 

Necerim  11 

Neeessarii,  necessarium  12 

Neci  datus  12 

Nectar  13 

Nectere  13 

Ncfrendcs  11 

Negibundum  14 

Negotium  26 

Negumate  13 

Nemo  12  neminis  11 

Nemora  11 

Neraut  11 

Nep  14 

Nepa  14 

Nephasti  dies  14 

Nepus  14 

Nequalia  12 

Nequam  aurura  13 

Nequinates  26 

Nequinont  12 

Nequiquam  12 

Nequitum  12 

Nervum  13 

Nesi  14 

Neutiquam  14 

Nexum  ajs  13 

Nictare  25 

Nictit  canis  25 

Niger  lapis  25 

Ningulus  25 

Nix  26 

Nixi  di  signa  24 

Nobilis  24 

Noetiluca  23 

Noctua  23 

Noegeum  24 

Nomen  22 

Non  13 

Nonae  21.  27 

Nonarum  postridie  27 

Non  omnibus  dorraio  21 

Noneolre  23 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XXXI 


Nonuncium  22 

Nota  24 

Nothus  24 

Novalis  ager  23 

Novze  curiffi  24 

Novendiales  feri<e  20 

N overca  23 

A'oxa  23 

Nuces  nuptis  22 

IVuces  Cerialibus  26 

Nuculas  22 

l^udius  tertius  19 

Numa  Pompiljus  JaniculuiB  habitavit  22 

Numella  22 

Numen  22 

Numera  senatum  20 

Numere  19 

Numero  19 

Numerus  20 

Numidae  22  vivaces  2C 

Nummus  22 

Nuncupata  pecunia  21 

Nundinalis  cocus  21 

Nundins  21 

Nuntius  22 

Nuper  22 

iS'upta  verba  20 

Nuptije  20 

Nusciosum  21 


O. 


Ob  27 

Ob  pro  ad  180 

Oblierbescere  175 

Objacuisse  182 

Obigitat  175 

Obinunt  175 

Obmoveto  181 

Obnectere  175 

Oboritur  175 

Ob  OS  181 

Obsalatare  177 

Obscum  174 

Observasse  175 

Obsidionalis  corona  170 

Obsidio  potius  diccudumqunmobsidium 

179 
Obsidium  170 
Obsonitaverc  181 
Obstinate  176 
Obstituiu  177 
Obstrudant  170 
Ob  vos  sacro  175 
Occare  29 
Occasio  28 
Occasus  28 
Occentassint  29 


Occidamus  29 

Occisitantur  180 

Occisus  28 

Occultum  182 

Occupaticius  ager  30 

Ocimum  30 

Ocius  29 

Ocrem  29 

Octaviae  porticus  28 

October  equus  28 

Oculissinium  27 

Oculitus  27 

Odefacit  27 

Offendices  182 

Ogj'gia  28 

Olivitam  181 

Oluatum  182 

Ommentans  175 

Opaca  173 

Opalia  173 

Opi  173  opima  173 

Opportune  175 

Oppidorum  origo  181 

Ops  175 

Optata  liostia  173 

Optima  lex  179 

Optio  179 

Optionatus  180 

Optutu  173 

Orare  179 

Orala  32 

Oratores  31 

Oraj  32 

Orba  31 

Oreaj  32 

Orbius  clivus  31 

Orca  30 

Orchestra  30 

Orchitin  30 

Orcos  32 

Orcum  181 

Ordinarium  32 

Ordinarius  172 

Ordiri  173 

Ordo  sacerdotum  173 

Orestiades  173 

Originum  libri  179 

Oriri  31 

Ornatus  172 

Ortygia  31 

Oscilluni,  oscillanlcs  177 

Oscines  178 

Oscinum  178 

Oscos  180 

Osculaiia  178 

Osculuni  179 

Osi  sunt  180 

OHteiidcre  180 

Ostenlas  181 


XXXll 


INDEX 


Ostentum  178. 180 

Ostiani  178 

Oufens  177 

Ovibus  olim  multabantur  1 81 


P. 

Pa,  et  Po  182 

Pacionem  dicebant  antiqui  60 

Pacis  40 

Palatualis  flamen  53 

Paludati  61 

Pangere  186 

Pantices58 

Papiria  42 

Parare  43 

Parilia  festa  54 

Parraulis  pugnare  48 

Parret  41 

Parsi  52 

Parum  48 

Pascales  oves  51 

Patellae  58 

Patera  60 

Pater  patrimus  44 

Patres  55 

Patricii  49 

Patrimi  53 

Patrocinia  41 

Patronus  62 

Patrum  commune  42 

Pavent  60 

Pavimentum  52 

Pectenatum  186 

Pectuscura  186 

Peculatus  45.  186 

Peculium  57 

Pecunia  62 

Pecus,  pecuum  56 

Pedarium  185 

Pedem  struit  185 

Pedes,  et  pedibus  obsitus  185 

Pedestria  54 

Pedulla  40 

Pedum  57- 185 

Pegasura  35 

Pelliculatio  51 

Penatis  61 

Penatoies  45 

Penetrale  60 

Penis,  peniculus  40 

Pennas 184 

Penus  59 

Perconctatio  187 

Percunctatum  52 

Percdial87 

Peregriua  sacra  45 


Peregrinus  ager  53 

Peremere  187 

Peremptalia  53. 187 

Perenne  53 

Perfacul  187 

Perfincs 182 

Perfuga  187 

Perimit  58 

Permutatur  186 

Perpetrat  33 

Perpetem  33 

Persicus  portus  33 

Persicus  33 

Persillum  33 

Personata  33 

Persuasit  34 

Peitusum  51 

Pes  51 

Pescia  1 85 

Pesestas  185 

Pesnis  182 

Pestifera  53 

Pestifera  auspicia  54 

Pestiferum  fulgur  185 

Petauristas  183 

Petilam  182 

Petimina  183 

Petissere  183 

Petoritum  183 

Petrarum  genera  183 

Petreia  51 

Petrones  183 

Petronia  60 

Petulantes  183 

Piacularia  54 

Piacularis  porta  186 

Piari  186  piatrix  186 

Picati  183 

Picta  toga  184 

Pictor  Zeuxis  184 

Picum  184 

Pierides  187 

Pietatis  ffides  184 

Pigere  186 

Pilael82 

Pilates  45 

Pilentis  53   . 

Pilum  182 

Pinaria  42 

Pipulum  62 

Pisalitem,  Pisanum  vocat  NjdvIus  185 

Piscatorii  ludi  185 

Piscatoiium  184 

Piscina  185 

Pistum  185 

Placenta  35 

Plancae  39 

Planta  60  plantK  39 

Plaustnim  39 


IN    POMPEIUM    FESTUM. 


XXXIIl 


Plebei  JSdiles  39 

Plebeiae  Pudicitia-  sacellum  43 

Plebeius  magistralus  39 

Plena  sue  47 

Plentur  40 

Plera  pars  40 

Plexa  40 

Plorare  40 

Ploti  47 

Ploximum  40 

Plurima  182 

Plutei  39 

Po  182 

Posnas  pendere  5 1 

Poeni  50.  57 

Pcenita  offa  52 

Polet  51,  182 

Polimen(a  43 

Pollucere  merces  01 

Polteo  1S2 

Polubrum  55 

Pomceriuin  59 

Pomonal  60 

Pone  57 

Pontificale  59 

Pontina  42 

Popillia  42 

Popularia  sacra  G\ 

Populi  suffragia  42 

Porca  35.  48 

Porcffi  36 

Porci  effigies  43 

Porcus  48 

Porriciam  35 

Porta  Najvia  18 

Portenta  53.  54 

Portisculus  44 

Portorium  40 

Portum  41 

Portumnus  51 

Possessio  41 

Possessionea  49 

Postica  linea  4 1 

Postliminium  36 

Postularia  53 

Postumus  48 

Potestur  49 

Potitium  sacrifioi  4'i 

Potitus  servitiite  59 

Praibia  43 

Pr<ecem  52 

Przeciaraitatores  57 

Praedia  48 

Pra;donuli  52 

Praefectura;  41 

Prx'fericulum  58 

Prapetes  64.  182 

PriEmetiuni  43 

Pra?miosa  51 

Delph.  el  Vai .  (las. 


Prsrogativre  57 
Praisagitio  63 
PfKteriti  senatores  56 
Prrptexta  puUa  46 
Pra;textum  53 
Pra-tor  49 
Praudicula  CO 
Presan  60 
Pretot  182 

Prima  aut  secunda  Oj 
Primanus  44 
Primigenius  46 
Priscffi  latina?  49 
Pristina  62 
Private  feriffi  52 
Private  sumptu  43 
Priveras  62 
Priviclio  es  182 
Pro  38  pro  censu  50 
Pro  scapulis  44 
Pro  iedificatiim  52 
Probrum  37.  49 
Procedere  51 
Procilli,  sive  piKcilli  51 
Procincta  58 
Proculato  58 
Proculiunt  61 
Procus  57 
Prodegeris  37 
Prodicere  62 
Prodidisse  52 
Prodigia  37 
Prodigiatores  37 
Prodigiia)  60 
Prodinunt  37 
Produit  37 
Profanum  61 
Profestum  61 
Profcsti  dies  38 
Profundum  38 
Profusus  38 
Progenerum  38 
Prohiberd  44 
Projecta  sacra  54 
Prolato  52 
Promellere  62 
Promencrvat  182 
Promotion  182 
Proraptum  59 
Propatulum  37 
Propcran*  61 
Properus  37 
Prophctx-  37 
Propilia  4 It 
Propudi  48 
Propriassit  37 
Proprius  40 
Propter  37 
Proptervia  54 
fnd.  Pomi>.  Fell. 


xxxiv 


INDFIX 


Piorsi  limites  4;? 
I'lorsus  14 
Prosiinuiiuni  "(8 
Prospices  182 
Pro  .  . .  sta  01 
Protelare  43 
Provorsum  37 
Prox  61 

Pube  prassente  62 
Pubes  34.  60 
Publica  sacra  53 
Publica  pondera  55 
Publici  Augures  55 
Publicius  clivus  48 
Publicus  ager  62 
Pudicitiffi  signum  52 
Puelli  57 
Pueri  47 
Puri  60 

Pugio  43  pugnus  35 
Puilia  CO 
Pulclier  bos  48 
Pullaria  51 
PuUariura  54 
Pullus  Jovis  53 
Puis  53 

Punctatoriolas  52 
PunicK  47 
Punici  50 
Punicuni  38 
Pupinia  42 
Pura  vestimenta  58 
Pure  lautum  58 
Purimenstrio  61 
Puritne  tetinero  02 
Puteoli  35 
Puteum  34 
Putitium  34 
Putmn  34 


Q. 

Quadrantal  68 
Quadrata  68 
Quadrurbem  OS 
Quaeso  68 
Q 11 33 stores  67 
Quam  mox  69 
Quande  69 
Quando  stercus  67 
Quaudo  Rex  67 
Quartarii  68 
Quatentis  68 
Qua!  ere  00 
Quaxaic  6r^ 
Querqiicra  fchiis  00 
Querquetulana^  69 


Ques  69 
Qui  boc  09 
Qui  patrcs  64 
Quianam  65 
Quid  nisi  65 
Quietalis  65 
Quincentum  64 
Quinctiliani  66 
Quinquatrus  64 
Quinque  70 
Quinquennales  70 
Quinquertium  05 
Quintana  classis  66 
Quintia  prata  66 
Quintipor  63 
Quippe  65 
Quirina  tribus  04 
Quirinalia  64 
Quirinalis  porta  63 
Quirinalis  collis  64 
Quiris,  Quirites  63 
Quiritium  fosssc  64 
Quispiam  64 
Quisquilia;  65 
Quod  70 
Quoniam  70 
Quot  69 


R. 


Rabidus  82 
Rabula  82 
Radere  82 
Rapi  97 
Rasores  83 
Rates  82 
Ratissima  96 
Ratitum  83 
Ratumena  porta  84 
Rava  vox  91 
Ravi  82 
Ravilia;  84 
Ravim  83 
Reapse  88 
Recellere  84 
Recepticiura  92 
Receptus  97 
Recinium  84 
Reciperatio  84 
Rccipie  96 
Reciprocarc  84 
Reconducta?  85 
Recta?  85 
Recto  fronte  90 
Redantruare  80 
Redarguisse  81 
Redemptores  80 
Redbostire  80 
Redibitiim  80 


IN    I'OMPtlUM    riiSTUM. 


XXXV 


Reiliculi  91 
Reclimiculum  81 
Rediiiunt  95 
Redivia  SO 
Redivh-um  81 
Referri  97 
Refert  92 
Refriva  fabra  85 
Refutare  86 
Regalia  97 
Regia  87 
Regiaj  ferice  87 
Regifugium  87 
Regillae  96 
Regimen  88 
Reg!  urn  95 
Reglescit  87 
Relegati  88 
Religio  93 
Religiosa  94 
R^ligiosi  97 
Religiosus  88 
Reluere  89 
Remanant  91 
Remancipata  83 
Remeare  85 
Remeligines  85 
Remillum  86 
Remisso  98 
Remora  86 
Remorbescat  86 
Remores  86 
Remulco  86 
Remiirinus  ager  86 
Renanciscitur  86 
Renovativum  97 
Reor  86 
Repagula  89 
Repanda  81 
Repaslinari  89 
Hepedare  89 
Repertum  99 
Repotia  89 
Rcpudio  89 
Repulsior  96 
Rerjue  capse  96 
Res  conpcrendinatii  91 
Resecrare  90 
Reserari  91 
Reses  90 
Resignare  89 
Resignatum  93 
Respersum  71 
Rcspicere  97 
Respici  98 
Respublica  96 
Restat  92 
Rebtibilis  90 
Resultarc  90 


Retiario  93 

Koiractare  82 

Retricibus  92 

Reus  98 

Reus  81  stipulaiido,  proniittciulo  81 

Rliegiuin  79 

Rhinoceros  80 

Rica  98 

RicJE  85 

Rictus  99 

Ridiculus  92 

Rienes  85 

Rigido  95 

Rigidum  87 

Rimati  86 

Rite  82 

Rituales  93 

Ritus  82 

Rivus  81 

Rodus  73 

Rodusculana  83 

Rogat  92 

Rogatio  76 

Roma  77-  78 

Romana  porta  72.  78 

Romulia  79 

Romulus  76 

Rosa  90 

Roscii  98 

Rosea  91 

Rubidus  paiiis  71 

Ructare  71 

Rudentes  73 

Rudiarii  73 

Rufuli  70 

Rumen  79 

Rumentum  79 

Rumex  79 

Ruminalis  ficus  79 

Rumitant  79 

Runa  83 

Rupitias  73 

Run  esse  93 

Rursus  90 

Ruscum  72 

Hustica  Vinalia  98.  73 

Rustuin  73 

Rutabulum  72 

Huta  ca,'sa  72 

Rutil.i!  53 

Rutilium  72 

Uiitiindam  72 

Kutruiii  72 


Sahiui  l.'iO 
Sa<  clla  127 


XXXVl 


INDEX 


Saccomorum  126 
Sacer  128 
Sacram  viani  100 
Sacrainentum  152 
Sacratm  leges  128 
Sacrem  127 
Sacrificium  127 
Sacrifi  cuius  127 
Saciosanctum  128 
Sajculares  138 
Saga  130 
Sagaces  129 
Saginina  129 
Salacia  135 
Salaria  porta  135 
Salaria  via  135 
Salentinos  137 
Salias  137 
Salicem  137 
Salinam  152 
Salinum  137 
Salios  13G 
Salmacis  137 
Saltum  112 
Salua  res  est  135 
Salutaris  porta  135 
Sambuca  134 
Samnitibus  135 
Sanates  130 
Sanctum  126 
Sanderacam  134 
Sanqualis  150 
Sarcito  132 
Sardi  131 
Sardanapalus  132 
Sargus  132 
Sarissa  128 
Saperda  134 
Sarpiuntur  156 
Sarpta  131 
Sarra  131 
Sas  133 
Saticula  147 
Satis  157 
Satur  104 
Satiira  124 
Saturnia  132 
Saturnii  133 
Saturno  150 
Saxum  150 
Scaena  128 
ScEEvam  133 
Scandulaca  139 
Scaptensula  139 
Scaptia  150 
Scelerata  porta  143 
Sceleratus  vicus  142 
Sceleratus  campus  142 
Scenam  139 


Scensas  146 

Schedia  143 

Schoeniculas  138 

Scitas  139 

Scitum  populi  139 

Scholic  153 

Scoppus 121 

Scorta  139 

Scorteuii)  142 

Scrapta;  141 

Scriba  navalis  17 

Scribas  141 

Scribonianum  142 

Scribtum  lapidem  156 

Scripturarius  141 

Scrupeo  142 

Scrupi  142 

Scrutillus  142 

Scutilum  138 

Secespitam  155 

Secius  155 

Seclusa  128 

Sedum  149 

Seges  148 

Segesta  148 

Segnitia  146 

Seliquastra  148 

SellaR  151 

Semis  102 

Semoniee  118 

Senacula  153 

Senatores  145 

Senis  145 

Senium  145 

Senonas  145 

Sentinare  145 

Seplasia  147 

Septentriones  146 

Septimontio  156 

Seplimontium  147 

Sepulcrum  146 

Sepultum  147 

Sequanique  156 

Sequester  146 

Serilla  148 

Sero  sapiunt  Pbryges  149 

Serpsit  155 

Serpula  156 

Serra  152 

Sertorem  148 

Servilius  lacus  100 

Servorum  dies  149 

Sesopia  99 

Sesterti  154 

Sestertii  144 

Setius  149 

Sex  152 

Sexagenaries  143 

Sex  suffragia  144 


IN    I'OMPKIUM    FESTUM. 


XXXVll 


SextaiUarii  15!l 
Sexua 144 
Sifus  147 
Signa  146 
Signare  147 
Silatum  154 
Silentio  surgere  155 
Silicemium  103 
Silvii  148 
Silus  148 
Simpludiarea  144 
Sine  sacris  99 
Sinistrffl  aves  145 
Sinislrum  157 
Sinnius  118 
Sinunt  146 
Siparium  147 
Siremps  151 
Sispitem  149 
Sistere  fana  157 
Sobrinus  105 
Sobrius  106 
Sodalis  106 
Sodes  106 
Solari  109 
Solatum  109 
Solatur  109 
Solea  109 
SolemnijB  152 
Solida  sella  154 
Solino  157 
Solipunga  110 
Solitaurilia  101 
Solla  108 
Sellers  108 
Sollicitare  157 
Sollistimum  108 
Sollo  108 
Solum  108 
Sonivium  106 
Sons  106 
Sontica  151 
Sonticum  100 
Soracum  106 
Sororis  105 
Sororiiim  105 
Sors  106 
Sospes  110 
Spara  139 
Speciem  154 
Spectio  141 
Spectu  140 
Specus  149 
Speres  141 
Spetile  140 
Spicit  140 
Spiciunl  151 
Spiciiin  141 
Spintlicr  142 


Spintyrnlx  140 
Spira  140 
Spitilium  140 
Spondere  137. 149 
Spurcum  150 
Squalidum  138 
SquaiTosus  138 
Stagaum  124 
Stalagniiam  125 
Stata  sacrificia  152 
Statuliber  124 
Status  124 
Stelionern  122 
Stellara  157 
Stellatina  150 
Stcllatinum  150 
Stercus  152 
Sterilem  126 
Stipatores  157 
Stipem  105. 122 
Stipes  123 
Stiricidium  151 
Stirpem  122 
Stlata  122 
Stlenibus  122 
Stolidus  125 
Strenam  121 
Strigas  123 
Strittavum  123 
Slniere  120 
Strues  120 
Strufertarios  103 
Struices  120 
Strutheum  121 
Stultorura  126 
Stuppam  125 
Stuprum  125 
Stura  125 
Suad  ted  157 
Suasum  112 
Subacti  118 
Sub  corona  116 
Subditus  150 
Siiberies  103 
Subices  113 
Subjcttis  113 
Sublegta  103 
Sublicium  102 
Sublimavit  116 
Subiinien  116 
Sublucare  156 
Subrumari  116 
Subscude8  115 
SubsillcH  115 
SubKolancPB  115 
Substillum  115 
Sul.u.Mlaiii  1  17 
Sub  vitirani  1 19 
Sub  vitiiii  1  IS 


XXXVlll 


INDEX 


Siib  vos  jilaco  117 
Suburam  117 
Suburana  111 
Succenturiare  IIG 
Succerdae  111 
Succidanea  111 
Succingultim  111 
Succrotilla  110 
Succusani  111 
Suduni  103 
Sufes  118 
Suffibulum  155 
Suffunenta  155 
Suffiscus  117 
Sufluerat  156 
Sugillatum  111 
Suillum  120 
Sulci  112 
Sultis  109.  149 
Sum  108 
Summanalia  156 
Summissiorem  152 
Summussi  107 
Suopte  120 
Supa  119 
Supellectilis  104 
Supercilia  114 
Supercilium  113 
Superescit  112 
Superslites  113 
Supervacaneum  102 
Supervaganea  114 
Supparum  147 
Supparus  119 
Suppernati  114 
Supplicia  118 
Supplicium  118 
Suppremum  114 
Suppum 100 
Surium  107 
Sui  regit  106 
Surum  106 
Sus  Minervam  120 
Suspectus  119 
Sutela)  119 
Sutrium  119 
Sycophanta;  HI 


Tabellis  188 
Tabeni  187 
Tabernacula  164 
Tabernariarum  159 
Tablinuni  164 
Ta;dulum  189 
Tsenias  189 
Tagax  188 


Tages  188 
'Tagit  164 
Thaleas  188 
'J'alassionem  158 
Talassium  158 
Talentuml88 
Talio  190 
Talipedare  188 
Talus  188 
Tam  188 
Tama  189 
Taminia  188 
Tamne  188 

Tam  perit,  quam  extrenia  faba  190 
Tandem  189 
Tappete  158 
Tappula  190 
Tarpeiae  1 90 
Tarquitire  scalae  190 
Tatium  189 
Tauras  159 
Tauri  verbena-que  189 
Taurii  ludi  158 

Taurorum  specie  fluminum  190 
Tax  at  164 
Taxalio  164 

Tela  192 

Temetum  191 

Teminare  191 

Templum  163 

Tentipellium  191 

Teres  191 

Terentum  158 

Teretinatibus  191 

Tersum  diem  191 

Tesca  163 

Tibicines  160 

Tigillum  sororium  192 

Tignum  192 

Tintinnare  191 

Tjria  maria  161 

Thymbraeus  Apollo  164 

Todi 159 

Togatarum  159 

Tolenno  164 

Tolerare  164 

Toles  164 

Thomices  163 

Tongere  163 

Tonsa  163 

Tonsilla  163 

Topper  160 

Torrens  160 

Torreri  161 

Torvitas  161 

Torum  161 

Toxicum  162 

Tribunicia  158 

Tributorum  conlatio  191 


iM  PoMPKii.M   Frs;rrM. 


XXXIM. 


rrientcni  torliuiii  100 
Tripudium  191 
Tubus  159 
Tueor  1C2 
Tuguria  162 
TuUiaiiura  101 
Tumultuaiii  militos  IC2 
Tumulus  1G2 
Tuor  1G2 
Turannos  161 
Turbela;  161 
Turma  161 
Tuscos  162 
Tuscuin  \'icuin  162 
Tutulum  161 


V. 

Vsicerra  194 
Vagor  195 
Vagulalo  195 
Valgos  195 
Valvoli  195 
Vapula  Papiria  194 
Vastum  193 


Ve  victis  191 

Vecores  194 

A'ectigal  19S 

\'egraiido  194 

\'fiitabaiit  196 

Wrgilia.'  19S 

\'ennina  195 

Verna^  193 

Vcvticulas  193 

Veiuta  195 

\'ia?  publica^  et  privaln>  193 

Viere  195 

Viget  192 

"\'igintiqiiin(]uc  193 

Viininalis  porta  196 

X'iudex  ]  90 

Vindicia>  196 

\'inea!  196 

Vivatus  196 

Vividus  196 

Unciaria  lex  196 

rngiilus  195 

Voisgram  193 

\'ota  nuncupata  21 

I'luat  195 


"  Of    THE 

UNIVEESITl 


KXPMCIT    SKX.    I'OM  IM-IUS    FKSI'l'S. 


UNIVERSITY  OF  CALIFORNIA  LIBRARY 

Los  Angeles 
This  book  is  DUE  on  the  last  date  stamped  below. 


REC'D  LDURC 


OCT  18  \m 


Form  L9-Series  444 


UC  SOUTHERN  REGIONAL  LIBRARY  FACILITY 

li!  11' II  "'  w  '11  It'  r'liii 


AA    000  404  827    8 


University  Ot  Calito;  ii.a_  i- 


L  007  625  599  1 


LIBRARY 

•  Bra    riALlP. 


■i««,/*^^^'?'' 


mssi^^'